 |
| "Η Δόξα των Ψαρών", Νικόλαος Γύζης |
Αν και μικρό, το νησί των Ψαρών είχε σπουδαία θαλασσινή παράδοση και αποτελούσε μεγάλη ναυτική δύναμη της Ελλάδας. Επειδή δημιουργούσε πολλά προβλήματα στον τουρκικό στόλο, δόθηκε εντολή από το σουλτάνο να το καταστρέψουν.
Το φρικαστικό γεγονός της σφαγής των Ψαριανών από τον τουρκικό στρατό έγινε 5 Ιουλίου1824.
Οι ντόπιοι αντιστάθηκαν σθεναρά ,όμως δεν άντεξαν μέχρι το τέλος.Η καταστροφή και η σφαγή, που ακολούθησε υπήρξε τρομερή. Οι μισοί και πλέον κάτοικοι του νησιού θανατώθηκαν ή πουλήθηκαν ως σκλάβοι.
Την εικόνα της καταστροφής δίνει με τον πιο παραστατικό τρόπο ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός :
To ποίημα του Σολωμού είναι εκείνο, που ενέπνευσε το ζωγράφο μας Νικόλαο Γύζη να φιλοτεχνήσει το αριστούργημά του "Η Δόξα των Ψαρών", ένα έργο που διακρίνεται για τον ιδεαλισμό του και το υψηλό φρόνημα που ενσαρκώνει.
Σολωμός και Γύζης συμπορεύονται στην έκφραση του ιδεώδους της αθάνατης δόξας!
Το ποίημα μαζί με στίχους από διάφορα δημοτικά τραγούδια είχε αντιγράψει ο Γύζης στο τετράδιο των σχεδίων του προκειμένου να τα μετατρέψει σε ζωγραφικές απεικονίσεις.
"Η Δόξα παριστάνεται να έρχεται από το βάθος, σχεδόν μετωπικά προς τον θεατή, και μοιάζει να προσγειώνεται μόλις αυτή τη στιγμή, πίσω της, μία δέσμη φωτός, στα δεξιά και μία αχνή ακτίνα αριστερά, σημάδια μιας συμβολικής ανατολής, αιχμαλωτίζουν το βλέμμα του θεατή πάνω από τον αριστερό ώμο της Δόξας, που περπατά μονάχη στην ολόμαυρη ράχη των Ψαρών", αναφέρει ο Μαρίνος Καλλιγάς στο βιβλίο του "Νικόλαος Γύζης".
Αιθέρια μορφή, αγέρωχη με αρχαγγελική παρουσία, που προχωρεί με σταθερό βήμα, αυστηρή, μοναχή, με περισυλλογή. Φαντάζει σαν κούρος που αναστήθηκε από την ολόμαυρη ράχη των Ψαρών, για να καταγράψει, όπως αναφέρει ο ίδιος ο ζωγράφος τον ηρωισμό και τη θυσία. Η "Δόξα" κυριαρχεί στο σκηνικό σα γυναικεία μορφή, φτερωτή σαν "Νίκη", που τρέχει τις ράχες και τις βουνοκορφές, να απαθανατίσει με τη γραφίδα της τα ονόματα των λαμπρών παλικαριών. Στο διάβα της τρέμει η γη και ανεμίζουν τα μακριά αραχνοΰφαντα και αρχαιοπρεπή πέπλα της σαν φτερά γρηγορόφτερου αγγέλου στον αιγαιοπελαγίτικο αέρα, με το δεξί χέρι υψωμένο σαν σε προσταγή, δείχνει με τον δείκτη της τον στέφανο της κεφαλής, σύμβολο αρχέγονο της θυσίας, έπαθλο των αγωνιστών και των ηρώων, το τίμημα της ελευθερίας και της αθάνατης δόξας. Γύρω της το ξερό τοπίο, το χώμα κείτεται στα πόδια της μαύρο και σκοτεινό. Ο ανταριασμένος ουρανός με τις φωτεινές του ώχρες δημιουργεί ένα υποβλητικό , τρομακτικό, αποκαλυπτικό σκηνικό, που σοκάρει τον θεατή, τον φοβίζει.
Ο Γύζης με το έργο αυτό ενσαρκώσει την ιδέα της δόξας και την αναγάγει σ’ ένα διαχρονικό συμβολισμό! Ένα έργο τέχνης μέσα από το οποίο επιδιώκει να αναπτερώσει την ιδέα της αναγεννώμενης Ελλάδας!
Αισθητική Αγωγή Γυμνασίου, "Νικόλαος Γύζης"-Μ. Καλλιγά, "Οι μεγαλοι Έλληνες ζωγράφοι"-εκδ.Πινακοθήκη Νέου Ελληνισμού.
Οι ντόπιοι αντιστάθηκαν σθεναρά ,όμως δεν άντεξαν μέχρι το τέλος.Η καταστροφή και η σφαγή, που ακολούθησε υπήρξε τρομερή. Οι μισοί και πλέον κάτοικοι του νησιού θανατώθηκαν ή πουλήθηκαν ως σκλάβοι.
"Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη
περπατώντας η Δόξα μονάχη,
μελετά τα λαμπρά παλικάρια
και στην κόμη στεφάνι φορεί
γινωμένο από λίγα χορτάρια
που ’χαν μείνει στην έρημη γη".
Σολωμός και Γύζης συμπορεύονται στην έκφραση του ιδεώδους της αθάνατης δόξας!
Το ποίημα μαζί με στίχους από διάφορα δημοτικά τραγούδια είχε αντιγράψει ο Γύζης στο τετράδιο των σχεδίων του προκειμένου να τα μετατρέψει σε ζωγραφικές απεικονίσεις.
"Η Δόξα παριστάνεται να έρχεται από το βάθος, σχεδόν μετωπικά προς τον θεατή, και μοιάζει να προσγειώνεται μόλις αυτή τη στιγμή, πίσω της, μία δέσμη φωτός, στα δεξιά και μία αχνή ακτίνα αριστερά, σημάδια μιας συμβολικής ανατολής, αιχμαλωτίζουν το βλέμμα του θεατή πάνω από τον αριστερό ώμο της Δόξας, που περπατά μονάχη στην ολόμαυρη ράχη των Ψαρών", αναφέρει ο Μαρίνος Καλλιγάς στο βιβλίο του "Νικόλαος Γύζης".
Αιθέρια μορφή, αγέρωχη με αρχαγγελική παρουσία, που προχωρεί με σταθερό βήμα, αυστηρή, μοναχή, με περισυλλογή. Φαντάζει σαν κούρος που αναστήθηκε από την ολόμαυρη ράχη των Ψαρών, για να καταγράψει, όπως αναφέρει ο ίδιος ο ζωγράφος τον ηρωισμό και τη θυσία. Η "Δόξα" κυριαρχεί στο σκηνικό σα γυναικεία μορφή, φτερωτή σαν "Νίκη", που τρέχει τις ράχες και τις βουνοκορφές, να απαθανατίσει με τη γραφίδα της τα ονόματα των λαμπρών παλικαριών. Στο διάβα της τρέμει η γη και ανεμίζουν τα μακριά αραχνοΰφαντα και αρχαιοπρεπή πέπλα της σαν φτερά γρηγορόφτερου αγγέλου στον αιγαιοπελαγίτικο αέρα, με το δεξί χέρι υψωμένο σαν σε προσταγή, δείχνει με τον δείκτη της τον στέφανο της κεφαλής, σύμβολο αρχέγονο της θυσίας, έπαθλο των αγωνιστών και των ηρώων, το τίμημα της ελευθερίας και της αθάνατης δόξας. Γύρω της το ξερό τοπίο, το χώμα κείτεται στα πόδια της μαύρο και σκοτεινό. Ο ανταριασμένος ουρανός με τις φωτεινές του ώχρες δημιουργεί ένα υποβλητικό , τρομακτικό, αποκαλυπτικό σκηνικό, που σοκάρει τον θεατή, τον φοβίζει.
Ο Γύζης με το έργο αυτό ενσαρκώσει την ιδέα της δόξας και την αναγάγει σ’ ένα διαχρονικό συμβολισμό! Ένα έργο τέχνης μέσα από το οποίο επιδιώκει να αναπτερώσει την ιδέα της αναγεννώμενης Ελλάδας!
- Το ποίημα του Σολωμού θα εμπνεύσει την ομώνυμη σύνθεση για τετράφωνη χορωδία και πιάνο στον Raffaele Parisini.
"Στων Ψαρών", Raffaele Parisini
"ᾍσμα ποιηθὲν μὲν παρὰ τοῦ ἀοιδίμου Σολωμού, τονισθὲν παρὰ Ραφαήλου Παριζίνη, ἀφιερωθὲν τῷ ΙΠΠΟΤῌ ΝΙΚΟΛΑῼ ΜΑΝΤΖΑΡῼ τω Κερκυραίω"
(εκδοχή για πιάνο σόλο)
- Επίσης το 1949 από το Σολωμικό ποίημα θα εμπνευστεί και ο πρωτεργάτης της Εθνικής μας Σχολής, Μανώλης Καλομοίρης την συντομότατης διάρκειας ελεγειακή σύνθεσή του για αφηγητή και ορχήστρα, "Η καταστροφή των Ψαρών".Καλομοίρης: "Τhe Destruction of Psara"
Αφηγητής: Ν.Τσακίρογλου
Αισθητική Αγωγή Γυμνασίου, "Νικόλαος Γύζης"-Μ. Καλλιγά, "Οι μεγαλοι Έλληνες ζωγράφοι"-εκδ.Πινακοθήκη Νέου Ελληνισμού.
