Φίλιπ Γκλας: Σονάτα για βιολί και πιάνο

 

"Philip Glass Portrait", Luis Alvarez Roure
(twitter)

Mπήκε στη μουσική σε μια περίοδο μεταβατική, που κυριαρχούσε ο δωδεκαφθογγισμός του Σαίνμπεργκ. Όμως οι συνθέτες ένιωθαν να βρίσκονται σε αδιέξοδο, και μεγάλο ποσοστό ακροατών μισούσε το είδος αυτό...

Ο γεννημένος σαν σήμερα, 31 Γενάρη 1937 Φίλιπ Γκλας προσπαθεί να βρει νέο δρόμο, με κατανοητές αρμονίες στον ακροατή, αλλά συγχρόνως να ανοίγει νέες προοπτικές...

 

Ο ίδιος σχολιάζοντας, δικαιολογεί την αποστασιοποίησή του από την πολυπλοκότητα του σύγχρονού του μοντερνισμού:

"Υπήρχε μία γενιά, μια δεκαετία πριν από μένα, ο Ξενάκης, ο Στοκχάουζεν, ο Μπουλέζ, που δημιουργούσαν εξαιρετικά. Έτσι, δεν έβλεπα λόγο να γραφεί άλλο τέτοια μουσική. Δουλεύοντας με τον Ραβί Σανκάρ είδα πως υπήρχε κι άλλος δρόμος, εκείνος της οργάνωσης της μουσικής, όχι γύρω από τη δομή, αλλά γύρω από ρυθμικές ιδέες. Σκέφτηκα πως ο ρυθμός δεν θα' πρεπε να είναι απλά διακοσμητικός, αλλά η δομική βάση της μουσικής".

Έτσι, ελαχιστοποίησε το μουσικό του υλικό με τη χρήση της επανάληψης. Χρησιμοποίησε μία σειρά σύντομων μελωδικών μοτίβων που επαναλαμβάνονταν, δημιουργώντας τη χαρακτηριστική "έμμονη συνωδία". Αυτό δηλαδή που οδήγησε στον ορισμό του μινιμαλισμού.

Ένα έργο, που στηρίζεται στους επαναλαμβανόμενους ρυθμούς είναι  η "Σονάτα για βιολί και πιάνο", που συνέθεσε το 2008 μετά από παραγγελία του αρχιτέκτονα Martin Murray για να τιμήσει τα 70α γενέθλια της γυναίκας του, Lucy.(philipglass)

Η Σονάτα πρωτοπαρουσιάστηκε από τους Maria Bachmann στο βιολί και  Jon Klibanoff στο πιάνο  στο Whitaker Center της Πενσυλβάνια.

Στο έργο αυτό ο συνθέτης εμπνέεται φανερά από τις σονάτες των κλασικών, καθώς σαν παιδί και έφηβος  άκουγε πολλές ώρες με τον πατέρα του, ιδιοκτήτη δισκοπωλείου στη Βαλτιμόρη, σονάτες για βιολί και πιάνο των Μπραμς, Φωρέ και Φρανκ...
Ο Γκλας παραδέχεται πως: "αναμνήσεις με ακροάσεις αυτών των έργων ανασύρθηκαν απευθείας όταν κλήθηκα να γράψω το έργο".

Η τριμερής σονάτα ακολουθεί την παραδοσιακή φόρμα σονάτας, με  κλασικές επιρροές από τους αγαπημένους "μεγάλους δασκάλους". Η ήρεμη μελωδικότητα του βιολιού και η μυστηριακή, γεμάτη -συχνά- συγκοπές, πιανιστική συνοδεία, η μετατροπική επεξεργασία που γίνεται αρωγός στην εναλλαγή διαθέσεων, το τελικό μοτίβο με νύξεις ανιούσας χρωματικής και ήρεμη κατάληξη, μπορεί να παραπέμπουν στα αντίστοιχα ακούσματα της εφηβείας του, η σονάτα όμως φέρει  την αδιαμφισβήτητη προσέγγιση και τον ήχο του μινιμαλιστή δημιουργού, την αύρα της διαισθητικής μουσικής του.

Philip Glass: "Sonata for Violin and Piano", mov. I:

Philip Glass: "Sonata for Violin and Piano", mov. II:

Philip Glass: "Sonata for Violin and Piano", mov. III:

Για τον Φίλιπ Γκλας υπάρχουν πολλά κείμενα στο μπλογκ. Περιηγηθείτε!

Azy Gouziou (Άζη Γουζίου)31 January 2021 at 10:17

Εξαιρετική η επιλογή σου, Ελπίδα μου για την γενέθλια μέρα του Φίλιπ Γκλας αυτή η υπέροχη σονάτα του για βιολί και πιάνο! Και όντως, συγκεντρώνει τις μουσικές του μνήμες απ' τα ακούσματα στο δισκοπωλείο του πατέρα του. Με ενθουσιάζει, φυσικά, η δεύτερη κίνηση με την αριστοτεχνική συνομιλία των δύο οργάνων και που το συναίσθημα κυριαρχεί και υποβάλει τον ακροατή σε μια ομορφιά μελωδικότητας. Ευχαριστούμε πολύ, αγαπημένη μου φίλη!ReplyDelete
Replies

ELPIDA NOUSA31 January 2021 at 21:43

Azy μου σ ευχαρστω πολύ για την ανταποκριση!Αγαπω πολύ στο ειδος του τον Γκλας και όπως αποδειχθηκε στο περασμα του χρονου δικαιωθηκε η επιλογη του να εκφραστει απλά, με αυτη την εμμονικη επαναληπτικοτητα, "γυρνωντας την πλάτη" εν μερει στο ρεύμα της εποχης του. Ναι, η συνομιλια των δυο οργανων δομειται με αφθαστη ευρηματικοτητα με μονο στοχο την δημιουργια υποβλητικής ατμοσφαιρας, που ειναι εμφανεστερη στο δευτερο μερος, οπως λες. Καλημερα και καλό μας μηνα, αγαπημενη μου φιλη! ❤Delete

Delius: "Ρωμαίος και Ιουλιέτα του χωριού" σ' έναν πουαντιγισμό ήχων...

 

Mια ξεχωριστή μορφή στην Ιστορία της Μουσικής γεννήθηκε σαν σήμερα, 29 Γενάρη του 1862. Πρόκειται για τον άγγλο, ολλανδογερμανικής καταγωγής, Φρέντερικ Ντήλιους, που από μικρός έδειξε τα ιδιαίτερα μουσικά του χαρίσματα. Όμως, οι πλούσιοι γονείς του αντιτάχθηκαν στο όνειρο του γιου τους να ασχοληθεί με τη μουσική. Ο Φρέντερικ αναγκάστηκε να φύγει από το σπίτι, όπου έφθασε στην Αμερική να ασχολείται με την καλλιέργεια εσπεριδοειδών. Τελικά, κατάφερε να πάρει τη συγκατάθεση των γονιών του κι έτσι άρχισε τις σπουδές του στο Ωδείο της Λειψίας, όπου γνωρίστηκε με τον Έντβαρντ Γκριγκ με τον οποίο συνδέθηκε με μια βαθιά φιλία, που κράτησε ως το τέλος της ζωής τους.

O  Γκριγκ χαρακτήριζε τον Ντήλιους : "ποιητή και ονειροπόλο".

Η μουσική του Ντήλιους δεν εντάσσεται σε κανένα συγκεκριμένο είδος, ούτε σε Εθνικές Σχολές και διακρίνεται για το μυστικιστικό χαρακτήρα της, όπως επίσης είναι διαποτισμένη με παγανιστική θρησκευτικότητα, πλάθοντας μυστηριακή ατμόσφαιρα, λεπτής γοητείας.

Ο Ντήλιους έγραψε έξι όπερες και μία απ'αυτές, την πιο επιτυχημένη και δημοφιλέστερη, θα απολαύσουμε σήμερα.

Πρόκειται για την όπερα: "A Village Romeo and Juliet-Ρωμαίος και Ιουλιέτα του χωριού", που ο συνθέτης έγραψε το 1907. Εκτός από τη μουσική υπογράφει και το αγγλικό λιμπρέτο μαζί με τη ζωγράφο σύζυγό του, Γιέλκα.

Αποτελεί ένα έξοχο δείγμα της δημιουργίας του, που χαρακτηρίστηκε ως "ζωγραφικός πίνακας σμιλευμένος με ήχους".

Η υπόθεση θυμίζει την ομότιτλη Σαιξπηρική τραγωδία:

Δυο νέοι μεγαλώνoυν μαζί σε ένα χωριό της Γερμανίας και μεταξύ τους αναπτύσσεται πλατωνική αγάπη. Όμως οι οικογένειές τους βρίσκονται στα μαχαίρια και μισιούνται για θέματα ιδιοκτησίας αγροτικής γης. Οι δυο ερωτευμένοι αποφασίζουν να το σκάσουν. Έτσι δίνουν ραντεβού μια σκοτεινή νύχτα στην όχθη του ποταμού που διαρρέει το χωριό. Μπαίνουν στη βάρκα, που τούς απομακρύνει από το μίσος και τις φιλονικίες των δικών τους που τούς στερεί την ευτυχία.
Η βάρκα παρασύρεται από το ρεύμα...Αποφασίζουν να ενωθούν μέσω του θανάτου τους. Αφαιρούν τη βαλβίδα της βάρκας, που βυθίζεται παίρνοντας στο βυθό τους δυο ερωτευμένους.

Η όπερα πάλι, ίσως θυμίσει σε κάποιους το Βαγκνερικό "Τριστάνο και Ιζόλδη" και την "Liebesnacht", μια νύχτα αγάπης των εραστών, μαζί και για πάντα ενωμένοι στο θάνατο.

Και πράγματι η πυκνή ορχηστρική γραφή του Ντήλιους παραπέμπει σε παρόμοιες τεχνικές του Βάγκνερ, όπως και η χρήση λαϊκών παραδοσιακών μελωδιών. Ωστόσο, οι περιγραφικές, ζωγραφικές αρμονίες του Ντήλιους είναι πρωτότυπες και χαρακτηριστικές, μακριά από το ορχηστρικό ένδυμα που επιλέγει ο γερμανός συνθέτης.

Πιο δημοφιλές από τα μέρη της όπερας είναι το συμφωνικό ιντερλούδιο "Περίπατος στον Κήπο του Παραδείσου" που ακούγεται μεταξύ πέμπτης και έκτης σκηνής και συχνά εκτελείται και μεμονωμένα.

Thomas Beecham

Η όπερα "A Village Romeo and Juliet" αποτελεί σπουδαία σελίδα του οπερατικού ρεπερτορίου.
Ο συνθέτης "ζωγραφίζει" περίτεχνα τη ιδανική αγάπη και υπέρτατη θυσία των δυο νέων μέσα σε κλίμα παραδείσιας γαλήνης.

Οι μουσικολόγοι επισημαίνουν πως μπορεί η μουσική του Ντήλιους να μην είναι αρχιτεκτονικά αυστηρά δομημένη, έχει όμως τη χάρη της ηχητικής ζωγραφικής, ένα στυλ "πουαντιγισμού των ήχων", καταφέρνοντας να συγχωνεύει τις λεπτομέρειες των ηχοχρωμάτων ως ολότητα, όχι μόνο  με τη βοήθεια της ακοής, αλλά και του εγκεφάλου.

Το έργο του Nτήλιους έγινε ευρύτερα γνωστό χάριν στον μαέστρο Τόμας Μπήτσαμ που υπήρξε ενθουσιώδης θαυμαστής του και είναι εκείνος που οργάνωσε κατά καιρούς Φεστιβάλ με έργα Ντήλιους με σκοπό την διάδοσή τους και γνωριμία τους με το φιλότεχνο ακροατήριο.
Έτσι, επιλέγουμε να ακούσουμε υπό την μπαγκέτα του την όπερα, όπως και τη διασκευή του στο περίφημο "Walk to the Paradise Garden".

F. Delius: "A Village Romeo and Juliet" / Thomas Beecham:

Delius: "The Walk to the Paradise Garden" (arr. Beecham):

Για τον Ντήλιους μπορείτε να διαβάσετε και εδώ.

Azy Gouziou (Άζη Γουζίου)31 January 2021 at 10:32

Αγαπώ την μουσική του Ντέλιους, Ελπίδα μου! Όπως το κοντσέρτο του για τσέλο, το έργο του In a summer garden, το On hearing the first cuckoo in Spring και άλλα. Την όπερα ολόκληρη δεν την έχω ακούσει, αλλά αυτή η διασκευή του Μπήτσαμ στο "Walk to the Paradise Garden" είναι ένα όνειρο! Και βέβαια, αυτή η ιστορία των ερωτευμένων που μόνο ο θάνατος χωρίζει (ή ενώνει) θα είναι πάντα μια πηγή έμπνευσης για συνθέτες, παρμένη μέσα απ' της ζωής το παιχνίδι. Ευχαριστούμε πολύ, καλή μου φίλη!
ReplyDelete

"Φάλσταφ", το κύκνειο άσμα του Βέρντι...

 

[Στη μνήμη του Τζουζέπε Βέρντι -  27 Ιανουαρίου 1901]

Ένας φανταστικός χαρακτήρας που έπλασε ο Σαίξπηρ είναι ο  καυχησιάρης Sir John Falstaff, που τον παρουσιάζει σε κάποια από τα θεατρικά του, αρχικά στον "Ερρίκο τον Δ'" και στη συνέχεια στις "Εύθυμες Κυράδες του Ουίνδσορ".

Ο Φάλσταφ είναι ένας άξεστος μέθυσος, εύθυμος καβγατζής και γλεντζές αρχιψευταράς, που παραμυθιάζει τους πάντες, τούς κοροιδεύει, τούς χλευάζει και διασκεδάζει μαζί τους, απολαμβάνοντας με αυτόν τον τρόπο τη ζωή. Αγαπάει πολύ το φαγητό και το ποτό γι' αυτό και εμφανισιακά ο Σαίξπηρ τον σκιαγραφεί παχουλό με φουσκωτά, ροδαλά μάγουλα και πρικοίλι.

Ο Σαιξπηρικός χαρακτήρας του Φάλσταφ βασίστηκε στον σερ Τζον Όλντκαστλ, έναν ιππότη, που απαγχονίστηκε ως αιρετικός και συνωμότης κατά του βασιλιά γι' αυτό και στα αρχικά κείμενα  ο Φάλσταφ ονομαζόταν Όλντκαστλ.Στη συνέχεια όμως, μάλλον επειδή διαμαρτυρήθηκαν οι απόγονοι του σερ Τζον, το άλλαξε. 

Ανάμεσα στους πολλούς συνθέτες που εμπνεύστηκαν από τον χαρακτήρα του άγγλου δραματουργού Σαίξπηρ είναι και ο τιμώμενος σήμερα, Τζουζέπε Βέρντι.

Ο "Φάλσταφ" είναι η τελευταία όπερα του ιταλού συνθέτη και η δεύτερη κωμωδία στην πολύχρονη συνθετική του πορεία.

Ο Βέρντι γοητεύτηκε από τον χαρακτήρα Φάλσταφ, έναν τύπο που απολαμβάνει όλες τις χαρές της ζωής, κι έτσι ανέθεσε στο φίλο του, Αρρίγκο Μπόιτο να γράψει το λιμπρέτο.

Η υπόθεση εκτυλίσσεται στην Αγγλία. Ο παχύς και φαιδρότατος σερ Τζων Φάλσταφ ερωτεύεται δύο εύθυμες αρχόντισσες στο Ουίνδσορ και αποφασίζει να τούς εξομολογηθεί τον έρωτά του γράφοντάς τους τρυφερά ραβασάκια γεμάτα ερωτόλογα. Όμως, καθώς οι δυο κυρίες είναι φίλες και γειτόνισσες συγκρίνουν τις ερωτικές επιστολές που το περιεχόμενό τους είναι ίδιο κι απαράλλαχτο κι αποφασίζουν  να τιμωρήσουν τον Φάλσταφ για την κοροϊδία του. Στήνουν μία φάρσα με ψεύτικες ερωτοτροπίες, όπου διαδραματίζονται πολλά ευτράπελα επεισόδια, με τον Φάλσταφ να  γίνεται ο περίγελος του Ουίνδσορ...Στο τέλος θριαμβεύει ο έρωτας, το κέφι και η χαρά της ζωής...

Ο Βέρντι στο μεγαλύτερο μέρος της όπεράς του αποφασίζει να αξιοποιήσει μοτίβα που η μελωδία, ο ρυθμός, η δυναμική τους ενισχύουν το εύθυμο ύφος, όπου σκέρτσο και νάζι περισσεύουν σε κάθε σκηνή. Ετσι, οι μελωδίες είναι εορταστικές, χαρούμενες, καθώς  ο Φάλσταφ ενδιαφέρεται για όλες τις χαρές της σάρκας, λατρεύει το φαγητό και το ποτό...

Πρόκειται για αριστουργηματική κωμική όπερα του Βέρντι, που με τη σύνθεσή της απαντάει στις αιχμές του Ροσσίνι που κάποτε τού είχε πει πως "δεν θα είναι ποτέ ικανός να ασχοληθεί με επιτυχία με μια θεατρική κωμωδία"...

Η πρεμιέρα της όπερας έγινε στη Σκάλα του Μιλάνου στις 9 Φεβρουαρίου 1893, μια πεντετία σχεδόν από την τελευταία παρουσίαση Βερντικού έργου κι έτσι το κοινό ανυπομονώντας να ακούσει τη νέα δημιουργία του συνθέτη δεν δίστασε να πληρώσει το φουσκωμένο αντίτιμο εισιτηρίου.

Εκείνο το βράδυ της πρώτης παράστασης παρέστησαν στη Σκάλα βασιλείς, εκπρόσωποι ευγενών και αριστοκράτες φιλόμουσοι, κριτικοί και καλλιτέχνες από κάθε χώρο.  Η επιτυχία ήταν τεράστια και στο τέλος κλήθηκαν στη σκηνή ο συνθέτης και ο λιμπρετίστας που το ενθουσιώδες κοινό χειροκροτούσε επί μία ώρα!

Στην πρεμιέρα του Βερολίνου δε, λίγους μήνες αργότερα, παραβρέθηκε ο Ferruccio Busoni που εντυπωσιασμένος έγραψε στον Βέρντι πως ο "Φάλσταφ κατά την άποψή του προκάλεσε επανάσταση στα μουσικά χρονικά, τόση ώστε να σηματοδοτεί μια νέα εποχή στην καλλιτεχνική ζωή της Ευρώπης". Χαρακτήρισε δε τον Βέρντι ως "κορυφαίο συνθέτη της Ιταλίας και ένα από τα ευγενέστερα πρόσωπα της εποχής"!

Προτείνω να ακούσουμε το χορωδιακό φινάλε της κωμικής όπερας.
Κι αυτό γιατί παρουσιάζει την ιδιαιτερότητα να ολοκληρώνεται σε μορφή φούγκας. Ευφάνταστη και σαφώς ασυνήθιστη σκέψη και μάλιστα περισσότερο εντυπωσιακή αν σκεφτούμε πως είναι μια μοντέρνα και πέρα από τα τετριμμένα, προσέγγιση ενός "ηλικιωμένου" δημιουργού...Σίγουρα δεν είναι σύνηθες στην σύνθεση μελοδραμάτων να τελειώνει με φούγκα μια όπερα...

Ακούμε το "Tutto nel mondo e burla - Όλα σ' αυτόν τον κόσμο είναι μια φάρσα",  από το κύκνειο άσμα του Τζουζέπε Βέρντι, όπου σε μορφή φούγκας χρωματίζεται η φαιδρή, λεπτά ειρωνική και φιλοσοφική διάθεση της όλης όπερας-μπούφα.

Verdi: "Falstaff" , Fuga finale - "Tutto nel mondo è burla":

Πολλοί διακρίνουν ένα τελείως διαφορετικό συνθετικό ύφος στην τελευταία αυτή όπερα του Βέρντι, όπως και στην προηγούμενή του "Οθέλλος", κάτι που παραπέμπει στην επιρροή που ίσως ο συνθέτης δέχτηκε από τον σύγχρονό του, Ρίχαρντ Βάγκνερ. Ο γερμανός στοχεύοντας στη δραματική ενότητα, υιοθετεί μια συνεχή ροή της μελωδίας του. Λέγεται πως ακολουθώντας τα βήματά του, παρόμοια κινείται και ο Βέρντι και πως ο "Φάλσταφ" αποτελεί -τρόπον τινά- τη μουσική του απάντηση στο Βαγκνερικό "Αρχιτραγουδιστές της Νυρεμβέργης".

Αξίζει να αναφέρουμε πως μια μεγάλη μερίδα βρετανών μουσικοκριτικών μετά τον "Φάλσταφ" ισχυρίζονται πως αυτή η όπερα αποτελεί "την κορωνίδα της μουσικής κωμωδίας! Είναι η ωραιότερη όπερα, εμπνευσμένη από τον μεγαλύτερο δραματουργό όλων των εποχών και τον πιο ταλαντούχο συνθέτη όπερας που γέννησε μέχρι τώρα ο κόσμος". 

Ο Βέρντι πέρασε στην αιωνιότητα σαν σήμερα 27 Γενάρη του 1901 ύστερα από βαρύ εγκεφαλικό επεισόδιο. Την κηδεία του συνόδευσαν πάνω από 200.000 συνάνθρωποι, που αναγνώρισαν  τον καλοσυνάτο χαρακτήρα του και τις αγαθοεργίες του.
Αξίζει να αναφερθεί πως ο Βέρντι διακριτικά χρηματοδότησε την ανέγερση νοσοκομείου και δημιούργησε έναν Οίκο Ανάπαυσης για τους αναξιοπαθούντες μουσικούς, σε μια κρύπτη του οποίου τάφηκε και ο ίδιος.

Το κείμενο δημοσιεύτηκε και στο μουσικό περιοδικό TAR Magazine.

Στο μπλογκ υπάρχουν πάρα πολλά κείμενα για τον Βέρντι. Περιηγηθείτε!

H Γουλφ, η κ. Ντάλογουεη και το "Διπλό" του Μπαχ...

 

Virginia Woolf portrait, Roger Fry 

Το πορτρέτο αυτό τη Β. Γουλφ έγινε το 1912
από τη μεγαλύτερη αδερφή της, Vanessa Bell,
που την έχει απεικονίσει να χαλαρώνει
σε μια πολυθρόνα ενώ πλέκει. 

Η Βιρτζίνια Γουλφ γεννήθηκε 25 Γενάρη 1882 στο Λονδίνο. Η βρετανίδα λογοτέχνιδα στο έργο της αποτύπωσε το δράμα της ανθρώπινης ύπαρξης, τη μοναξιά και την απομόνωσή της, το δύσκολο αγώνα απέναντι στον ίδιο της τον εαυτό. Ο ψυχισμός της υπήρξε τρομερά εύθραυστος, η συγγραφή τον κλόνιζε ακόμη περισσότερο γιατί για τη Βιρτζίνια η πένα ήταν πράξη υπέρβασης...

Στο ημερολόγιό της και μετά από την επίσκεψη στη χώρα μας, καταγράφει :

"Αχ, η Ελλάδα!...μια χώρα-αντίκα...μια χώρα παμπάλαιη,

που δίνει την αίσθηση πως

περιφέρεσαι σε τοπίο σεληνιακό..."

Αθήνα 1936

***

"Γίνηκε προς στιγμήν το κοριτσάκι που έριχνε ψίχουλα στις πάπιες, ανάμεσα στη μαμά και τον μπαμπά, και ταυτόχρονα η ώριμη γυναίκα που ερχόταν να συναντήσει τους γονείς της δίπλα στη λίμνη, κρατώντας στα δυο της χέρια τα κομμάτια της ζωής της.

Καθώς πλησίαζε, γινόντουσαν ολοένα και πιο μεγάλα μέσα στα χέρια της, ώσπου ήρθαν και γίνηκαν μια ζωή ολόκληρη, πλήρης, και την απίθωσε εκεί, μπροστά τους, λέγοντας:

-"Να τι έκανα τη ζωή μου! Ορίστε!"

Αλλά τι την είχε κάνει, αλήθεια; Τι;..."

(Βιρτζίνια Γουλφ: "Η Κυρία Ντάλογουεη")

Το παραπάνω απόσπασμα είναι από το αριστουργηματικό βιβλίο της Βιρτζίνια Γουλφ: "Η Κυρία Ντάλογουεη", που εκδόθηκε στις 14 Μαΐου του 1925.

Στο βιβλίο περιγράφεται μία μέρα της ομώνυμης ηρωίδας από το πρωί ως το βράδυ.
Η κ. Ντάλογουεη προετοιμάζει τη βραδινή της δεξίωση. Κατά τη διάρκεια των ετοιμασιών η συγγραφέας μέσω της ηρωίδας της βρίσκει ευκαιρία να εκθέσει δικές της απόψεις και προβληματισμούς πάνω σε διάφορα θέματα, καθώς στο παρόν ενσωματώνονται και γεγονότα του παρελθόντος. 

Εκτός από τη ζωή της Ντάλογουεη, σημαντική είναι και η ζωή ενός νεαρού που μόλις έχει επιστρέψει από το μέτωπο, του Σέπτιμου Σμιθ.
Δυο πλοκές που συναντιούνται,  παρότι φαινομενικά άσχετες.

Καθώς γνωρίζουμε πως η μουσική επηρέασε τις δημιουργικές καινοτομίες της Γουλφ, κάλλιστα θα μπορούσαμε να μοντελοποιήσουμε τη διπλή αφηγηματική δομή στην "Κυρία Ντάλογουεη" με τη μορφή της διπλής φούγκας*, είδος σύνθεσης, που ανέπτυξε κυρίως ο Γ.Σ.Μπαχ. 

[*Η φούγκα είναι συνήθως σύνθεση οργανικής μουσικής, όπου η κάθε φωνή εκθέτει μια μελωδία (θέμα), το αντίθεμά της, αναπτύσσει και άλλα επεισόδια ανταπαντώντας η μια στην άλλη με τρόπο αντιστικτικό.]

Εξάλλου, η Γουλφ, στα ημερολόγια και τις επιστολές της συχνά αναφερόταν στην αγάπη της για το Μπαχ και το ρεπερτόριό του:

"Ακούσαμε μια συναυλία του Μπαχ...τα σύννεφα πύκνωναν το μωβ τους πάνω από το Κάμπερν... [...]Στην κηδεία του Ρότζερ έπαιξαν Μπαχ. Ένιωθα το φέρετρο να κινείται αργά στο ρυθμό του...[...]Στη συναυλία άκουσα τα φαντάσματα υπέροχων πραγμάτων, τα φαντάσματα δύο κομματιών του Μπαχ(ένα για ντουέτο βιολιών) ήταν υπέροχα...."

Aπό τα δημοφιλέστερα έργα του Μπαχ είναι το "Double Violin Concerto, BWV  1043" σε ρε ελ. που συνέθεσε ο κάντορας το 1730.
Η σύνθεση χαρακτηρίζεται από τον εκφραστικότατο και έντονης λεπτότητας διάλογο ανάμεσα στα δυο βιολιά. Εκτός από τους δύο σολίστ, εκτελούν επίσης έγχορδα και μπάσο κοντίνουο.
Δομικά, στηρίζεται στη φόρμα της μίμησης και  στο πρώτο μέρος τα ορχηστρικά περάσματα επέχουν θέση εκθέσεων φούγκας και το σόλο μοιάζει με τα επεισόδιά της. 
Πρόκειται για ένα "Vivace", που ανοίγει με ένα εκτενές ορχηστρικό ritornello, το κύριο θέμα του οποίου εισάγεται πέντε φορές στον τύπο της φούγκας.

Το "Διπλό του Μπαχ" είναι αριστουργηματικό έργο που -κατά γενική ομολογία- ευφραίνει την ψυχή.

Bach: "Double violin concerto, mov. I: Vivace: / Heifetz:

Ο μουσικολόγος, Philipp Spitta, γνωστός για τη βιογραφία του Μπαχ, που συνέταξε το 1873 γράφει σχετικά:

"Το κονσέρτο σε ρε ελάσσονα είναι αναμφίβολα το καλύτερο της κατηγορίας και χαίρει δέουσας εκτίμησης από τον μουσικό κόσμο της εποχής. Ο Μπαχ χρησιμοποιεί δύο σόλο βιολιά, χωρίς αυστηρότητα. Πρόκειται για διπλό κονσέρτο, καθώς τα δύο βιολιά δεν παίζουν τόσο το ένα απέναντι στο άλλο, αλλά και τα δύο μαζί απέναντι σε ολόκληρο το σύνολο. Το καθένα κρατά φυσικά την ανεξαρτησία του, στοιχείο αυτονόητο στο Μπαχικό στυλ.
Στο μεσαίο, αργό μέρος, Largo ma non tanto, ένα "σπάνιο μαργαριτάρι ευγενούς και εκφραστικής μελωδίας", η ορχήστρα έχει συνοδευτικό ρόλο, κατά τη συνήθεια των δεύτερων κινήσεων αντάτζιο των κοντσέρτων".

Bach: "Double violin concerto, mov. II: Largo: / Heifetz:

Η Βιρτζίνια Γουλφ χαρακτηρίζεται ένας από τους ογκόλιθους της βρετανικής λογοτεχνίας .
Μια δημιουργός, που υπήρξε αληθινά, μέσα στις ιδέες και τα πάθη της, τις αντιθέσεις και τις αντιφάσεις της, μέσα στην εποχή της και πολύ πέρα απ’ αυτήν!
Tα υπέροχα "φαντάσματα των δύο βιολιών", που άκουσε στη συναυλία που η φαντασία της πλάθει  και μεταφέρει με την πένα της, μαρτυρούν την μεγάλη αγάπη της για το Μπαχ και το ρεπερτόριό του...

Bach: "Double violin concerto, mov. IΙΙ: Allegro: / Heifetz:

Κείμενα για την Βιρτζίνια Γουλφ μπορείτε να διαβάσετε εδώ, εδώ και εδώ.

Ο Νταλί και ο "διαστημικός ελέφαντας" της παράνοιάς του...

 

S. Dali: "Elephants"

[Στη μνήμη του Σαλβαντόρ Νταλί που πέρασε στην αιωνιότητα στη γενέτειρά του, Φιγκέρες, σαν σήμερα, 23 Ιανουαρίου 1989]

Ο Νταλί υπήρξε από τις εντυπωσιακότερες φυσιογνωμίες της σύγχρονης τέχνης, μια εκκεντρική και ιδιόρρυθμη προσωπικότητα. 

Πολλοί είναι εκείνοι που χαρακτήρισαν τον ισπανό καλλιτέχνη παραδοξολόγο, μεγαλομανή, σκανδαλώδη, ως και παρανοϊκό, όμως, κανείς ποτέ δεν αμφισβήτησε την καλλιτεχνική του μεγαλοφυία!

Η έκρηξη της φαντασίας του ιδιοφυούς σουρεαλιστή υπήρξε αξιοθαύμαστη. Θα τον χαρακτήριζε κανείς "σύνθετο καλλιτέχνη" (ζωγράφος, γλύπτης, χαράκτης, φωτογράφος, σκηνογράφος, συγγραφέας), όπως και σύνθετη ήταν και η προσωπικότητά του, προκλητική, εμμονική, εγωκεντρική, επιδειξιομανής, που αναζητά την ουσία της τέχνης. H εμβάθυνση στις εικόνες του "απίθανου" που σκιαγραφεί, είναι εμβάθυνση στα μυστήρια του μυαλού, της επιθυμίας, της ψυχής, του χωροχρόνου. Απεικονίσεις στις οποίες -για πολλούς- είναι διάχυτες οι αυταπάτες, οι παραισθήσεις, η παράνοια. 

"Υπάρχει μόνο μία διαφορά ανάμεσα σε έναν τρελό άνθρωπο και εμένα. Ο τρελός πιστεύει ότι είναι σώφρων. Εγώ το γνωρίζω ότι είμαι τρελός", συνήθιζε να λέει και οι πίνακες που φιλοτέχνησε  με παραστάσεις μυθικών ελεφάντων -αν μη τι άλλο- έχουν μια παράνοια...

Ο ζωγράφος σε πολλά εικαστικά του αποτυπώνει τον μυθικό, με μακριά πόδια, ελέφαντα, έμπνευση από τον οβελίσκο με τον "ελέφαντα του Μπερνίνι", η θέαση του οποίου συγκλόνισε όπως φαίνεται τον Νταλί, ακριβώς γιατί δεν φαίνεται να έχει κάποιο νόημα.
Το 1948 φιλοτεχνεί το έργο "Elephants". Σίγουρα για αρκετούς φιλότεχνους είναι κάπως δύσκολο να κατανοήσουν τι ακριβώς θέλει ο δημιουργός να εκφράσει, αλλά ας δεχτούμε πως κάθε παράλογο είναι ένα κομμάτι ενός γεγονότος από τη ζωή του καλλιτέχνη.

Η χρωματική παλέτα με τα χρυσοπόρφυρα χρώματα και το έντονο πορτοκαλοκίτρινο δηλώνει πως αποτυπώνεται η ώρα του δειλινού στο οποίο δύο ελέφαντες με πολύ ψηλά πόδια -σαν ξυλοπόδαροι- κινούνται μάλλον σε μια έρημο, καθώς ο ζωγράφος απεικονίζει στο βάθος αμμόλοφους...Αγνοώντας τον άνεμο, ο Νταλί απoτυπώνει την επιφάνεια της ερήμου, λεία. Οι ψηλοπόδαροι ελέφαντες περπατούν ο ένας δίπλα στον άλλο με τους οβελίσκους στην πλάτη. Ο ένας έχει το κεφάλι στραμμένο προς τον ουρανό, δίνοντας την εντύπωση της χαράς, ενώ ο άλλος έχει το κεφάλι στραμμένο προς το έδαφος, δίνοντάς του μια εικόνα θλίψης.
Κάτω από τα πόδια των ελεφάντων υπάρχουν δύο ανθρώπινες σιλουέτες ενώ στο κέντρο της εικόνας ο θεατής παρατηρεί ένα μικροσκοπικό σπίτι. 

Ο Νταλί με ανεξέλεγκτη φαντασία δημιουργεί στο ύφος του σουρεαλισμού, και μέσω του παραμορφωμένου ύφους του εκείνος θεωρεί πως εκφραζεται με απόλυτη σαφήνεια. 

S. Dali: "Elephant Spatial"

Το 1980 χυτεύεται σε μπρούντζο το γλυπτό "Elephant Spatial - Διαστημικός ελέφαντας". Αυτός ο ελέφαντας είναι κωμικότατος με τα ψηλόλιγνα, αραχνοειδή πόδια του και τον οβελίσκο στην πλάτη...

Λέγεται πως ο καλλιτέχνης το εμπνεύστηκε από ένα όνειρο που είδε η σύζυγός του, Γκαλά... 

Ο Κουβανός συνθέτης Άλντο Ραφαέλ Φόρτε, εμπνεύστηκε από γλυπτά και ζωγραφικά έργα του Νταλί και το 2003 συνθέτει το ομώνυμο έργο για μπάντα ("Dali"), αποτελούμενο από 5 μέρη, ένα για κάθε έργο. 

Πρόκειται για:

"Μονόκερως"
"Δον Κιχώτης"
"Ελέφαντες"
"Απεικονίσεις της Θείας Κωμωδίας του Δάντη" και
"Εμμονή της μνήμης" 

Εμείς σήμερα θα ακούσουμε  τη μεσαία κίνηση της σύνθεσης με τίτλο "Διαστημικός ελέφαντας" όπου το φανταστικό, εξωπραγματικό, αλληγορικό και ιδιότυπο της έκφρασης του Νταλί μεταλλάσσεται σε ήχο από τον Φόρτε, ο οποίος επικεντρώνεται στην αποτύπωση της παράλογης και χιουμοριστικής φύσης αυτού του πλάσματος.
Έτσι παρατηρούμε μοτίβα  σε υψηλούς τόνους(τα ψηλά πόδια του ελέφαντα) αντιθετικά με κείνα σε χαμηλούς τόνους (το βάρος του ελεφαντα).
Διάφοροι ηχοχρωματικοί συνδυασμοί αναλαμβάνουν ρόλο κοροϊδευτικό.  Είναι ήχοι που παραπέμπουν στον κόσμο του τσίρκου.
Τρομπέτες με σαξόφωνα,  φαγκότα με τούμπες, παρέχουν ελαφρύ κωμικό ανάγλυφο. Επίσης, νύξεις με ένταση και ταχύτερη κίνηση εκφράζουν την προσπάθεια του άγαρμπου ελέφαντα να χορέψει, όμως καθώς τα πόδια του αποδεικνύονται αδέξια και άχαρα για κάτι τέτοιο, το μόνο που καταφέρνει είναι απλά να λοξοπατήσει, γι' αυτό και ο ευρηματικός συνθέτης αλλάζει -σε 5/8- το τέμπο.

Aldo Rafael Forte: "Dali" ΙII: "Elephant Spatial"

Παλαμάς, της λιμνοθάλασσας τα παιδικά χρόνια...

 

Ένα μικρό νησάκι απέναντι από το Μεσολόγγι, μέσα στη λιμνοθάλασσα στον Πατραϊκό κόλπο είναι η Κλείσοβα. Γνωστή από τη μάχη που έγινε εκεί κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης...

Τη λιμνοθάλασσα, τα κρυφά της μέρη σπιθαμή προς σπιθαμή, γνώριζε κι ο ποιητής μας Κωστής Παλαμάς, καθώς καταγόταν από το Μεσολόγγι και ως παιδί έζησε  σ' αυτούς τους τόπους...

"Κατάγομαι από παλαιά Μεσολογγίτικη οικογένεια…Ήμουν επτά ετών όταν έμεινα ορφανός από πατέρα και μητέρα και ήρθα να ζήσω  στο Μεσολόγγι με τον θείο μου Δημήτριο Παλαμά που ανέλαβε τη ανατροφή μου. Κοντά στη λιμνοθάλασσα μελετούσα...κυρίως Σολωμό και Μπάυρον..."

Ενα από τα ποιήματά του από την κατηγορία του "λυρικού" Παλαμά είναι και το "Εις το νησί της Κλείσοβας", ποίημα καλοκαιρινής διάθεσης, χαράς και αναπόλησης, όπου μαρτυρά πως ο Παλαμάς δεν υπήρξε  μόνο "ιδεαλιστής και εθνικός" ποιητής, όπως τον έχουμε κατά νου, αλλα και λυρικός με άφθαστη λεπτότητα και ευγένεια στην έκφραση...

"Εις το νησί της Κλείσοβας το ξακουστό

θα πάμε να περάσουμε το καλοκαίρι,

το ψάρι να χορτάσουμε λαχταριστό,

εγώ φτωχός ψαράς κι εσύ πιστό μου ταίρι.

Όσα ψαράδικα τραγούδια θα μου λες

θα στα πληρώσω με τα πλιο παχιά λαβράκια,

ψαράδικες κι οι δυο θα βάλουμε στολές,

θα είμαι για γέλια, και θα είσαι για φιλάκια..."

Με την παλέτα των λέξεών του ζωγραφίζει την ηρεμία της λίμνης, τις αχυροκαλύβες πάνω στους πασσάλους, το μικρό εκκλησάκι της Αγιατριάδας στο νησάκι της Κλείσοβας...

Παντού σε ήμερη κι ολάνοιχτη θωριά

το μάτι θα κυλά, και θα μας φοβερίζει

από της Πάτρας μόνο τη μεριά βαριά

μαύρ’ η Βαράσοβα, σαν άγριο μετερίζι.[...]

Η λίμνη μας, νυφούλα γελαστή, λαμπρή,

ματάκια γαλανά, τα ψάρια το προικιό της,

βραχιόλια οι καλαμωτές, εμείς γαμπροί,

κι εσύ η ευτυχία της, το όνειρό της!

Στο εκκλησάκι πό'φαγε την Αραπιά

κάθε γιορτή θ’ ανάφτουμε και μια λαμπάδα,

θα μ’ ερωτάς για δόξες που διαβήκαν πια,

και στίχους θα ονειρεύομαι για την Ελλάδα"

Τον τόπο όπου πέρασε τα πρώτα χρόνια της ζωής του, τον τόπο καταγωγής του τραγούδησε ο Κωστής Παλαμάς σε αυτό το ποίημα, αγαπημένοι φίλοι...

"Σε μια καλύβα μες στη λίμνη καθιστή

τη νύχτα θα φωλιάζουμε αποσταμένοι...

Αγάπη μου, στην Κλείσοβα την ξακουστή

καλοκαιράκι ολόχαρο μας περιμένει"

Στη Λιμνοθάλασσα της νοσταλγίας, βάζει τα θεμέλια της ποιητικής έκφρασής του, στη λιμνοθάλασσα της ρηχής θύμησης , της πλατιάς παιδικότητας, της ισχυρής μνήμης...Και παραμένουν απέραντες, άπειρες κι άσβηστες, οι λαχτάρες των πρώτων μας χρόνων, που φυσά νοσταλγικά του ακορντεόν η φυσούνα...

"Τα πρώτα μου χρόνια τ' αξέχαστα τα 'ζησα

κοντά στ' ακρογιάλι,

στη θάλασσα εκεί τη ρηχή και την ήμερη,

πλατιά και μεγάλη..."

[Ο Κωστής Παλαμάς γεννήθηκε σαν σήμερα, 13 Γενάρη 1859. Ένας τιτάνας της πνευματικής μας ιστορίας, μια φωτεινότατη μορφή, ψηλά στο Πάνθεο του Πνεύματος...]

Τσαρούχης: το εξώφυλλο για τα "Λειτουργικά" του Μάνου

 

 

Δεν είναι λίγες οι φορές που ο Γιάννης Τσαρούχης φιλοτέχνησε και εξώφυλλα δίσκων, που αποτελούν εικαστικά αριστουργήματα!

Στην εικόνα βλέπουμε το σχέδιο του Τσαρούχη  για το δίσκο του Μάνου Χατζιδάκι: "Λειτουργικά". 

Το ροζ φόντο έρχεται σε αντίθεση με το μαύρο χρώμα του πιάνου, ενώ σε πρώτο πλάνο ένας γυμνός από τη μέση και πάνω άντρας με μυώδες, καλλίγραμμο κορμί  πατά τα πλήκτρα του μουσικού οργάνου. Χωρίς ίχνος επιτήδευσης, μέσα από τις γραμμές και τα χρώματα αφήνει να αναδυθεί η γνησιότητα και η αλήθεια.

Το αντρικό σώμα ήταν αγαπημένο θέμα του γιατί όπως έγραψε ο ίδιος στο κείμενό του: "Για το ζεϊμπέκικο": "...πρέπει να αντιμετωπίζει κανείς το σώμα σαν έργο του αγαθού πατρός Θεού και όχι του σατανά..."

Τα "Λειτουργικά" ηχογραφήθηκαν το 1971, στο σπίτι του Μάνου Χατζιδάκι, με τον ίδιο στο πιάνο και την Φλέρυ Νταντωνάκη να ερμηνεύει. Είναι η εποχή που ο συνθέτης μόλις έχει ανακαλύψει την τραγουδίστρια κι είναι τρομερά ενθουσιασμένος.

Ο Μάνος ζητά από τον φίλο του τον Τσαρούχη να φιλοτεχνήσει το εξώφυλλο του δίσκου που περιλαμβάνει επιλογές από επιτυχίες μεγάλων λαϊκών συνθετών  σε μεταγραφή για φωνή και πιάνο.

Ο Τσαρούχης ανταποκρίθηκε με χαρά, άλλο αν το σχέδιο της ηχογράφησης εγκαταλείφθηκε, μάλλον γιατί ο Χατζιδάκις βρισκόταν στην Αμερική. 

Από τα λαϊκά τραγούδια του δίσκου επιλέγω να ακούσουμε ένα του Βασίλη Τσιτσάνη, τον οποίο θαύμαζε ο μέγας Τσαρούχης για την αυθεντικότητά του. 

Είναι ένα ζεϊμπέκικο που συχνά χόρευε ο ζωγράφος μας όταν διασκέδαζε στα κέντρα που εμφανιζόταν ο Τσιτσάνης, "ρίχνοντας" τις θρυλικές στροφές του και κάνοντας τα γνώριμα τσακίσματά του πάνω στον ρυθμό των 9/8...

Το "Αντιλαλούνε τα βουνά" που έγραψε ο Τσιτσάνης  αρχές της δεκαετίας του '50  είναι φαινομενικά ένα ερωτικού περιεχομένου τραγούδι, όμως -όπως συνήθιζε ο λαϊκός μας συνθέτης και στιχουργός- είχε και συμβολιστικό χαρακτήρα, καθώς αντανακλούσε το κλίμα δυσφορίας της εποχής, όπου φτώχεια, πόνος, βάσανα και μια γενική ανέχεια ταλαιπωρούσαν τα λαϊκά στρώματα την περίοδο εκείνη... 

Θα το ακούσουμε στην εκδοχή των "Λειτουργικών" με τη φωνή της Φλέρυ και στο πιάνο τον Μάνο...

"Αντιλαλούνε τα βουνά, σαν κλαίω εγώ τα δειλινά.

Περνούν οι ώρες θλιβερές σ’ ένα παλιό ρολόι

κι εγώ τους αναστεναγμούς τούς παίζω κομπολόι.

Εμπάφιασα απ’ τα ντέρτια μου κι απ’ τα πολλά σεκλέτια μου.

Κουράγιο είχα στη ζωή, μα τώρα που σε χάνω

θα ήταν προτιμότερο για μένα να πεθάνω.

Μουγκρίζω απ’ τις λαβωματιές κι απ’ τις δικές σου μαχαιριές.

Λαβωματιές με γέμισες και μ’ έφαγαν οι πόνοι

και στη φωτιά που μ’ έριξες τίποτα δε με σώνει"

Για τον Τσαρούχη υπάρχουν κι άλλα κείμενα στο μπλογκ. Περιηγηθείτε!

"Στην καρδιά και στην πόλη να βρέχει...", σταγόνες Βερλαίν στις νότες γνωστών συνθετών...

 

"Η Μουσική πάνω απ'όλα!"
(Πωλ Βερλαίν)

Ο Πωλ Βερλαίν ξεκίνησε ως ποιητής των σαλονιών, πέρασε από τη φάση των ερωτικών και άλλων υπερβολών για να καταλήξει χωρίς να το θέλει, ο ηγέτης της "παρακμιακής σχολής" κάνοντας γνωστούς τους "καταραμένους ποιητές". Συνδέθηκε με τη σχολή του παρνασσισμού, χαρακτηρίζεται ως λυρικός ποιητής που σημάδεψε τη μετάβαση από το ρομαντισμό στο συμβολισμό και διακρίνεται για τo μουσικό αποτέλεσμα της γραφής του.

Πλούσια η εργογραφία του, ο ποιητής υιοθέτησε ένα μοναδικό, δικό του ύφος και εξέφρασε με λυρισμό και γλαφυρότητα τις έντονες εμπειρίες του.

Τα ταραχώδη συμβάντα στο βίο του, το ποτό, οι ουσίες, και η ρέμπελη ζωή κλόνισαν την υγεία του με αποτέλεσμα, τον σχετικά πρόωρο θάνατό του, σε ηλικία μόλις 51 ετών στο Παρίσι, στις 8 Γενάρη 1896.
Θάφτηκε δυο μέρες αργότερα στο Cimetière des Batignolles.

1. Η ποίηση του Βερλαίν επηρέασε βαθιά τη μουσική του Kλωντ Ντεμπισί.

Κι οι δυο τους εμπνεύστηκαν από την λεπτότητα και την απόχρωση των μορφών, στοιχεία τα οποία έθεσαν ως βάση για μια νέα μορφή στην προϋπάρχουσα τέχνη.

Απόψε θα σας καληνυχτίσω με ένα μελοποιημένο από τον Κλωντ Ντεμπισί ποίημά του με τίτλο: "Il Pleure dans mon Coeur".

 Ανήκει στον κύκλο τραγουδιών με ποιήματα του Βερλαίν κι έχει τίτλο: "Ariettes oubliées-Ξεχασμένα Τραγούδια".

"Να κλαίει μες στην καρδιά μου

και στην πόλη να βρέχει...

Ποια να' ν' αυτή που τρέχει

η πίκρα ως την καρδιά μου;

Ω, γλυκός ήχος της βροχής

απ 'τις σκιές και κατά γης!

Για τον καημό μιανής ψυχής

ω, το τραγούδι της βροχής!

Δίχως αιτία να βρέχει,

-μα η καρδιά δεν αντέχει

Σε πρόδωσε κανείς;

Όχι, Άδικα πονείς.

Αχ, ποια άλλη θλίψη, ανίσως

δεν το ξέρεις γιατί

-δίχως αγάπη ή μίσος-

η θλίψη σου κρατεί;"

(μτφ: Τέλλος Άγρας, Νέα Εστία, τεύχος 167)

Debussy : "Ariettes Oubliées: Il Pleure dans mon Coeur"

2. Μια πιο σκοτεινή και -τολμώ το χαρακτηρισμό- πιο έντονης βεριστικής διάθεσης είναι η εκδοχή του ποιήματος σε μελοποίηση του Γκαμπριέλ Φωρέ.
Τα ηχοχρώματα καθόλου παστέλ, αντανακλούν τη μελαγχολική βροχή, την υγρασία της άθλιας ζωής του Βερλαίν, όταν διέμενε με τον Μπωντλαίρ στο βόρειο Λονδίνο το φθινόπωρο του 1872, περίοδο που γράφτηκε το ποίημα. Αρμονίες και εκφραστικές ενδείξεις μεταφέρουν ολάκερη την κατάθλιψη του ποιητή, του βυθισμένου στα νερά της απελπισίας. To πιάνο αποτυπώνει τη ρυθμική, μονότονη βροχή, ενώ ο σολίστ περιγράφει ένα κενό συναισθήματος...Τιτλοφορήθηκε "Spleen" και συμπεριλήφθηκε στη σύνθεση του Φωρέ: "4 Mélodies, Op. 51"

Fauré: "4 Mélodies, Op. 51 - 3. Spleen":

3. Το ίδιο ποίημα αποτέλεσε θεματικό υλικό για την πιανιστική μινιατούρα του Zoltán Kodály: "Il pleut dans la ville".

Είναι το τρίτο από τα "Seven Pieces for Piano, op. 11".

Κανείς διακρίνει την επίδραση της γαλλικής τέχνης (συγκεκριμένα του Ντεμπισιανού ύφους)  στην καλλιτεχνική ανάπτυξη του νεαρού Ζόλταν, και μαρτυρά την  εκτίμηση του ούγγρου συνθέτη προς τον ιμπρεσιονιστή γάλλο δημιουργό.

Kodaly - Il pleut dans la ville:

4. To 1895 o Φρέντερικ Ντήλιους μελοποιεί Βερλαίν και δημοσιεύει τη σύνθεσή του σ'ένα κύκλο τραγουδιών με τίτλο: "Lieder - Dichtungen von P. Verlaine".

Πρώτο από τα ποιήματα του γάλλου ποιητή είναι το "l pleut dans la ville". Ατμοσφαιρική σύνθεση για φωνή και πιάνο, αναδύει την ευαισθησία και συγκίνηση ενός παθιασμένου νεαρού ρομαντικού… Κανείς, στα μοτίβα και τις αρμονίες, διακρίνει αμυδρές ανταύγειες από Γκριγκ.Απολύτως φυσικό λόγω της μακροχρόνιας φιλίας τους...

Delius: "Drei Lieder, 1."lI pleut dans la ville":

5. Αναγνωρίσιμα ιμπρεσιονιστική είναι η μελοποίηση του μέλους της ομάδας των Απάτσι, Florent Schmitt.

Σε εκλεκτικό στυλ, βαθιά προσωπική, με πάθος, πνευματικότητα, λαμπυρίζει από αρμονικό λεξιλόγιο...Λεπτεπίλεπτη, μια σύνθεση της οποίας ο δημιουργός ακολουθεί πλήρως το γαλλικό ιδίωμα.
Αργή διαδοχή πληθωρικών συγχορδιών και μελωδικές ιδέες, που διέπεται από μελαγχολικό λυρισμό και κομψότητα, υποβάλλουν την εντύπωση μιας βροχερής σκηνής με πρόσωπα σε απόγνωση και απελπισία...

Florent Schmitt: "3 Mélodies, Op. 4, ΙΙ. ll pleut dans la ville":

To κείμενο δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr.

Στο μπλογκ υπάρχουν κι άλλα κείμενα-αναφορές σε μελοποιημένα ποιήματα του Βερλαίν. Περιηγηθείτε!

Ροδόλφος: Αρχιδούκας, καρδινάλιος και συνθέτης....Η σχέση με τον Μπετόβεν...

 

Γεννήθηκε σαν σήμερα, 8 Ιανουαρίου 1788 και μάς είναι γνωστός από τη σχέση του με τον Μπετόβεν. 

Ο  Αρχιδούκας Ροδόλφος του  Οίκου των Αψβούργων και καρδινάλιος γνώρισε τον Μπετόβεν όταν  το 1803 προσελήφθη ως δάσκαλός του στο πιάνο και τη σύνθεση. Ήταν ο μόνος μάλιστα μαθητής στη σύνθεση που ανέλαβε ποτέ ο Μπετόβεν..

Ο Αρχιδούκας θαύμαζε τον τιτάνα και υπήρξε εκτός από μαθητής του, δια βίου υποστηρικτής,  προστάτης και χρηματοδότης του, ενώ συνδέθηκαν με στενή φιλία. 

Λέγεται πως όταν προσφέρθηκε στον  Μπετόβεν η θέση του αρχιμουσικού στο Κάσελ από τον  αδελφό του Ναπολέοντα, ο Αρχιδούκας ήταν εκείνος που έπεισε άτομα του πριγκιπικού κύκλου να καταβάλουν στον Μπετόβεν  εγγυημένο ετήσιο μισθό 4000 φιορινιών, 1500 από τα οποία θα κατέβαλε ο Ροδόλφος, όπως κι έγινε, πείθοντας τελικά το Μπετόβεν να μείνει στη Βιέννη.
Αξιοσημείωτο είναι πως μετά από καιρό που το αυστριακό νόμισμα υποτιμήθηκε και πολλοί χρεωκόπησαν, ο Αρχιδούκας αντί να διακόψει την καταβολή την αύξησε καθώς δεν ήθελε επουδενί ο αγαπημένος του φίλος και δάσκαλος να υποφέρει οικονομικά. 

Από επιστολές γνωρίζουμε πως ο Μπετόβεν -προφασιζόμενος ασθένεια- συχνά ακύρωνε τα μαθήματα, ώσπου μια μέρα προκάλεσε την αντίδραση του νεαρού Ροδόλφου, που παρά το σεβασμό προς το δάσκαλό του, έδειξε ευθαρσώς το παράπονο και τη δυσαρέσκειά του. Ο Μπετόβεν που δεν χαριζόταν σε κανένα, τού απάντησε με τη γνωστή φράση: "Θυμίζω πως δεν είμαι υπηρέτης σου!"

Βέβαια, πάντα ο Ροδόλφος μιλούσε  με σεβασμό για το δάσκαλό του και κείνος αναγνώριζε πως τού φερόταν ίσος προς ίσο κοινωνικά και  ως φίλος.
-"Ποτέ δεν με αντιμετώπισε ως κατώτερο ή ως δούλο", έλεγε...

Απόδειξη, πως του αφιέρωσε τα καλύτερα έργα του, ανάμεσά τους το "Αυτοκρατορικό" κονσέρτο για πιάνο, τη Σονάτα No. 26 σε Μι ύφ. μείζ., γνωστή ως "Les Adieux", την  απαιτητική Σονάτα για Πιάνο No. 29 σε Σι ύφ. μείζ, ( "Hammerklavier"), το επονομαζόμενο  "Archduke Piano Trio" αλλά και την "Μίσα Σολέμνις" προγραμματισμένη να εκτελεστεί στη χειροτόνηση του Ροδόλφου.

Σήμερα όμως, ημέρα της γενέθλιας επετείου του Αρχιδούκα, προτείνω να ακούσουμε μια δική του σύνθεση, καθώς ο Ροδόλφος υπήρξε κι ο ίδιος αξιολογότατος μουσικός,  εξαιρετικός πιανίστας και ικανότατος συνθέτης. 

Πρόκειται για τη Σονάτα για βιολί και πιάνο σε Φα μείζονα. Ενα σύνολο παραλλαγών πάνω σε ένα θέμα του Φερδινάνδου της Πρωσίας, που και κείνος υπήρξε -εκτός από γαλαζοαίματος-, ταλαντούχος μουσικός, φλαουτίστας και συνθέτης.
Τη σύνθεση έγραψε ο Ροδόλφος το 1806  λίγο μετά το θάνατο του Πρώσου βασιλιά στη μάχη της Ιένα, θέλοντας να τον τιμήσει.
Ο Ροδόλφος ακολουθεί τη γνωστή αρμονική πορεία από την τονική προς την δεσπόζουσα, ενώ η βηματική μελωδία διανθίζεται από λογής φιοριτούρες, όπως τρίλλιες και διαφόρων ειδών ποικιλματικούς φθόγγους.
Η ανάπτυξη περιλαμβάνει έναν ισόρροπο διάλογο ανάμεσα στα δυο όργανα με λυρισμό και θέρμη, συχνά με ορμητικότητα αλλά και σκοτεινές, μελαγχολικές  αποχρώσεις, πλούσιο όμως σε φαντασία και ευρηματικότητα...

Archduke Rudolph: "Violin Sonata and Variations on a Theme by Prince Louis Ferdina"

Josef Suk - Susan Kagan:

Azy Gouziou (Άζη Γουζίου)8 January 2021 at 08:46

Είναι γνωστή η υποστήριξη του Ροδόλφου προς τον Μπετόβεν, η φιλία τους αλλά και η αξιοπρέπεια του τιτάνα, Ελπίδα μου! Γνώρζαν ο καθένας τα όριά του και περισσότερο ο Ροδόλφος που κατάφερε και κράτησε τόση μακροχρόνια φιλία με τον "δύσκολο" Μπετόβεν.
Πολύ ευχάριστη η σύνθεση του Ροδόλφου, καλός μαθητής του δασκάλου του. Κρίμα πέθανε πολύ νέος, αλλά ευτυχώς μετά τον θάνατο του Μπετόβεν.
Σ΄ευχαριστούμε πολύ για την αναφορά σου σ' αυτόν τον εστεμμένο καλλιτέχνη με την περισσή ευγένεια! Καλησπέρα! ❤
ReplyDelete
Replies
ELPIDA NOUSA8 January 2021 at 08:55

Aζη μου καλησπερα!Ιδιαιτερη προσωπικοτητα ο Ροδολφος, ευγενης και με πραγματική καλλιέργεια,κι αυτο φανηκε πραγματι στη φιλία του με τον Μπετοβεν...Ζεστος, χωρις επιτηδευση στους τροπους του, ενας ειλικρινης, ανυπόκριτος φιλος . Μαλλον αυτο εκτιμησε και ο "δυσκολος" πραγματι Μπετοβεν...
Οι σονατες του εδω ακολουθουν -χωρις να μιμούνται- το δασκαλό του, που πολύ θα χαιρόταν και θα καμαρωνε για το δημιουργημα του!
Εγω ευχαριστω για την ανταπόκριση, αγαπημενη μου!!Σε φιλω!! ❤Delete

Stradella: Ορατόριο για τον Άγιο Ιωάννη το Βαπτιστή...

Hendrik Frans van Lint: "San Giovanni dei Fiorentini, Rome"

Ο Ιωάννης ο Βαπτιστής είναι και προστάτης των Φλωρεντινών. Έτσι, όταν πολλοί και πλούσιοι Φλωρεντίνοι μετοίκησαν στη Ρώμη, βοήθησαν οικονομικά στην ανοικοδόμηση της θαυμαστής Βασιλικής του San Giovanni Battista. Μια κατασκευή που διήρκησε 2 αιώνες με εναλλαγή σχεδίων και αρχιτεκτόνων και όπου εργάστηκαν τα μεγαλύτερα ονόματα της εποχής, οι ίδιοι που εργάστηκαν και για τον Άγιο Πέτρο που χτιζόταν παράλληλα.



Ο Alessandro Stradella έγραψε το ορατόριο: "San Giovanni Battista" το 1675, κατόπιν παραγγελίας για τον "Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή των Φλωρεντινών" της Ρώμης.
Ένα ορατόριο απαράμιλλης ομορφιάς, με βαθιά δραματικό λιμπρέτο, εξαιρετικά δεξιοτεχνικό, καθώς απαιτεί από τους σολίστες να ερμηνεύουν φράσεις με δύσκολες φιοριτούρες ή να ακολουθούν συνεχόμενα κινούμενη μελωδική γραμμή.
Το λιμπρέτο ήταν του εφημέριου, Ansaldo Ansaldi .

"O Iωάννης βαπτίζει τον Ιησού", γιγάντιο γλυπτό στο εσωτερικό του Αγίου Ιωάννη των Φλωρεντινών

Ο Στραντέλα υπήρξε συνθέτης με πολυτάραχη ζωή που κατέληξε να δολοφονηθεί, για λόγους ερωτικής αντιζηλίας, ωστόσο αποτελεί ξεχωριστή φυσιογνωμία στην ιστορία της μουσικής.

Συνθετικά, τοποθετείται στο μεταίχμιο πολλών στυλ και περιόδων. Βρίσκεται  στο σταυροδρόμι μεταξύ όπερας και ιερού δράματος, καθώς η παραγωγή του, και ιδιαίτερα το ορατόριό του "San Giovanni Battista" σηματοδοτεί τη συνάντηση του μεγαλοπρεπούς ορατορίου της Ρώμης που αναπτύχθηκε με τον Καρίσιμι με τη βενετσιάνικη όπερα του Καβάλι.
Η μουσική του χαρακτηρίζεται από ζωντάνια, εκφραστικότητα και βαθιά ανθρωπιά.

Παρότι το αριστουργηματικό ορατόριο "Αγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής" γνώρισε τεράστια επιτυχία όταν πρωτοπαρουσιάστηκε το 1675, στη συνέχεια πέρασε στην αφάνεια ως το 1949, που η παρτιτούρα του βγήκε από τα συρτάρια της βιβλιοθήκης που ήταν καταχωνιασμένη.
Ήταν για μια παράσταση στην εκκλησία του Αγίου Πέτρου στην Περούτζια, όπου το ρόλο της Σαλώμης ερμήνευσε η Μαρία Κάλλας, πρώτη ερμηνεία της σε ορατόριο..

Επειδή είναι εκτεταμένη η αναφορά στο επεισόδιο με τον Ιωάννη, τον Ηρώδη και τη Σαλώμη που οδήγησε στον αποκεφαλισμό του Αγίου, πολλοί αναλυτές και λόγω της έντασης της ατμόσφαιρας που δημιουργεί ο Στραντέλα με τη μουσική του, το χαρακτηρίζουν "αληθινή Σαλώμη".

Ακούμε τη λαμπρή εισαγωγή:

Stradella : San Giovanni Battista - Sinfonia:

H πρώτη άρια του Ιωάννη του Βαπτιστή:

Amiche selve, addio,

graditi alberghi di tranquilla quiete,

ove del giorno mio l’ore trassi più liete,

e disgiunto da me non che dal mondo

sol per unirmi al Ciel vissi giocondo...

Φίλοι αγαπημένοι αντίο

ευχάριστα μέρη γαλήνιας ευφορίας,

όπου πέρασα τις πιο χαρούμενες ώρες

και, αποσπασμένος από τον κόσμο και τον εαυτό μου

έζησα με μόνο σκοπό να ενωθώ με τον Παράδεισο...

Ο βιρτουόζος του βιολιού Rodolphe Kreutzer...

Τον γνωρίζουμε ως αποδέκτη της αφιέρωσης της "Σονάτας Νο.9 για Βιολί" του Μπετόβεν, που φέρει και το όνομά του, αν και ποτέ δεν έπαιξε το έργο, δηλώνοντας πως το έβρισκε ακατανόητο.

Πρόκειται για τη "Σονάτα Κρόυτσερ" και τον βιρτουόζο,  Rodolphe Kreutzer, στη μνήμη του οποίου γράφεται το σημερινό κείμενο.

Πέθανε στις 6 Ιανουαρίου 1831 στη Γενεύη και αναπαύεται στο κοιμητήριο του Pere Lachaise του Παρισιού.

Ο διάσημος στην εποχή του βιρτουόζος του βιολιού αρχικά διδάχτηκε μουσική από τον Γερμανό πατέρα του, που υπηρετούσε ως μουσικός στις Βερσαλλίες και στη συνέχεια από τον Στάμιτς.

Ένας καταπληκτικός και δεξιοτέχνης ερμηνευτής, ο Κρόυτσερ θαυμάστηκε από τη Μαρία Αντουανέτα, που έγινε άτυπα προστάτιδά του.

Ήταν γνωστός για τον τρόπο, που κρατούσε το δοξάρι, αλλά και τον υπέροχο και διαυγή ήχο των εκτελέσεών του.
Έπαιζε σε ένα βιολί Stradivarius, κατασκευής 1731, που σήμερα φέρει το όνομά του: "The Kreutzer violin", αμύθητης αξίας, που σε δημοπρασία η τιμή πώλησής του άγγιξε τα 10 εκατ. δολάρια!

Ο τάφος του Κρόυτσερ στο Παρίσι

Από τα πιο γνωστά έργα του είναι τα Καπρίτσια και οι Etudes για βιολί, που αποτελούν θεμελιώδεις παιδαγωγικές σπουδές για το όργανο, κυρίως εκείνες που στοχεύουν στην επέκταση του αριστερού χεριού στην ανοικτή θέση, χαρακτηριστικό που ενισχύει την ικανότητα εκτέλεσης και εκτιμήθηκε πολύ από το Μπετόβεν.

Έγραψε επίσης περί τις σαράντα όπερες, όμως ανάμεσα στα έργα του για βιολί, σπουδαία θέση κατέχουν και τα κονσέρτα του.

Η ταξινόμηση-επισήμανση των κονσέρτων για βιολί του Κρόυτσερ έγινε με αριθμούς, αλλά και γράμματα, κάτι που συχνά προκαλεί σύγχυση.
Έτσι, τα κοντσέρτα από το 1 έως το 12 αριθμώνται με τους αντίστοιχους αριθμούς (1-12), ενώ τα κοντσέρτα 13 έως 19 αναγνωρίζονται με τα γράμματα: A έως G.

Το  13ο Κοντσέρτο με το χαρακτηριστικό του γράμματος [Α] είναι γραμμένο σε Ρε μείζονα, διαπνέεται από βαθύ λυρισμό, προβάλλει την δεξιοτεχνική γραφή του σολιστικού οργάνου και ακολουθεί τον τριμερή τύπο (γρήγορο-αργό-γρήγορο), του κονσέρτου της κλασικής περιόδου:

1.Allegro 

2.Adagio 

3. Rondo

Το πρώτο μέρος ακολουθεί τη φόρμα σονάτας (έκθεση-ανάπτυξη-επανέκθεση) με τα δυο θέματα  να εισάγονται αρχικά από το σύνολο της ορχήστρας. Στη συνέχεια μεταφέρονται στο σολίστα, που τα παρουσιάζει με μετατροπία, ενώ η ορχήστρα συμμετέχει εναλλάξ σε έναν δεξιοτεχνικό διάλογο με το βιολί, που οδηγεί στην δεξιοτεχνική αυτοσχεδιαστικού χαρακτήρα, καντέντσα.

Το δεύτερο μέρος είναι αργό και μελωδικό, ένα adagio σε μορφή οπερατικής άριας με ιδιαίτερα λυρικό ύφος.

Το φινάλε, γρήγορο και επίσης δεξιοτεχνικό σε μορφή ρόντο με υπέροχες παρεμβάσεις από τον σολίστα, είναι μέρος απολύτως απολαυστικό και διασκεδαστικό.

Rodolphe Kreutzer: "Violin Concerto No.13 - Lettre A":

Παλαιότερο κείμενο για τον Rodolphe Kreutzer και την όπερά του "Ο θάνατος του Άβελ" μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

"Πάει ο παλιός ο χρόνος..."

"Πάει ο παλιός ο χρόνος..."

Yπάρχουν ουβερτούρες, σουίτες, μινιατούρες, τραγούδια και σερενάτες που γράφτηκαν με σκοπό και μόνο την ψυχαγωγία του κοινού….Είναι η λεγόμενη "ελαφρά μουσική", δημοφιλής στα μέσα του 20ού αιώνα λόγω της αύξησης της δημοτικότητας του ραδιοφώνου, καθώς και της λαχτάρας για ελπίδα και χαρά μετά το τέλος του Β'  Παγκοσμίου Πολέμου.

Βασικός εκπρόσωπος του είδους είναι ο βρετανός, Ernest Tomlinson, με πλήθος χαριτωμένων έργων που αγαπήθηκαν από τους ακροατές.

Ανάμεσα στις συνθέσεις του ξεχωρίζει είναι η "Fantasia on Auld Lang Syne", το οποίο βασίζεται όπως μαρτυρά ο τίτλος του στo γνωστό τραγούδι πάνω σε ποίηση του άγγλου Robert Burns: "Auld Lang Syne", που έχει καθιερωθεί να ερμηνεύεται την Πρωτοχρονιά.
Είναι δηλαδή, κάτι σαν κάλαντα, καθώς ο τίτλος σημαίνει: "Πολύ καιρό πριν" κατά το "Πάει ο παλιός ο χρόνος"…

Στη "Φαντασία" του ο Tomlinson παίρνει την παραδοσιακή μελωδία και την πλέκει με άφθαστη ευρηματικότητα με 150 σχεδόν μοτίβα από έργα κλασικής μουσικής, όπως:

τη "Λίμνη των Κύκνων" του Τσαϊκόφσκι, την "Ουβερτούρα" από τον περίφημο "Κουρέα της Σεβίλλης" του Ροσίνι, τo χορικό του Μπαχ: "Jesu, Joy of Man's Desiring" ,
το "Καν-Καν" του Όφενμπαχ, την "Ωδή στη χαρά" από την "Ενάτη" του Μπετόβεν, τη "Συμφωνία της Έκπληξης" του Χάυντν,
τo "Aμπντελάζαρ" του Πέρσελ, την "Πέστροφα" του Σούμπερτ, τις Παραλλαγές "Ah, vous dirai-je, Maman" του Μότσαρτ,
το "Marche Funebre" του Σοπέν, το "Adagio από το Σπάρτακο" του Χατσατουριάν,
το "Adeste Fideles", τη Σονάτα για πιάνο Ν.16 σε Ντο μείζονα του Μότσαρτ επίσης, κλπ...

Ακούστε τη Φαντασία και αναζητήστε τα έργα αυτά...
Κάτι σαν μουσικό κουίζ, που είμαι σίγουρη πως θα σας συναρπάσει, καθώς είναι ιδιαίτερο έργο, που αποδεικνύει τη μεγάλη φαντασία και μουσική επινοητικότητα του δημιουργού του!

Καλή Πρώτη του χρόνου, εκλεκτοί μου φίλοι!
Η Νέα Χρονιά να μάς χαρίσει εσωτερική γαλήνη, λιγότερο άγχος, να είναι χρονιά φωτεινή, ολόλαμπρη, ενισχυμένη συναισθηματικά! Γεμάτη χρωματιστά όνειρα και μουσικές ευφρόσυνες να μας γαληνεύουν!

Ernest Tomlinson: "Fantasia on Auld Lang Syne":