Carl Orff: Θρίαμβοι της Αφροδίτης...

 

Carl Orff

[Στη μνήμη του Καρλ Ορφ, που πέθανε σαν σήμερα 29 Μαρτίου 1982 στο Μόναχο σε ηλικία 86 ετών]


Η πιο αντιπροσωπευτική σύνθεση του Καρλ Ορφ είναι τα "Κάρμινα Μπουράνα", μια καντάτα μέρος ενός τρίπτυχου υπό τον τίτλο "Trionfi-Θρίαμβοι"* που συμπληρώνεται με τα "Κάτουλλι Κάρμινα" και το "Θρίαμβο της Αφροδίτης".

Bασισμένα σε λατινικό κείμενο, και τα τρία συνοψίζουν το θρίαμβο της ανθρώπινης ψυχής, των επιθυμιών και του πνεύματος.


(*Με τον τίτλο "Θρίαμβοι", ο Ορφ παραπέμπει στην ομώνυμη θριαμβική τελετή-γιορτή, ένα είδος πομπής, για να τιμηθούν οι νικητές).

Προτείνω σήμερα να επικεντρωθούμε στο τρίτο μέρος της τριλογίας -που ακούμε σπάνια-  τον γεμάτο ευφορία αρχαιοελληνικό "Θρίαμβο της Αφροδίτης", που ο Ορφ συνέθεσε το 1951.

Είναι η τελευταία καντάτα του μουσικού τρίπτυχου, για το κείμενο του οποίου ο Ορφ βασίστηκε σε επιθαλάμια (ύμνοι και τραγούδια του γάμου που εκτελούνταν μπροστά στον νυφικό θάλαμο, απ’ όπου και η ονομασία) από τη Σαπφώ, τον Κάτουλλο, τον Αλκαίο και τον Ευριπίδη διαμορφώνοντας το σκηνικό μιας αρχαίας, γαμήλιας τελετής που κορυφώνεται με την εμφάνιση της Αφροδίτης  και το χορικό προς τιμήν της θεάς της ομορφιάς και του έρωτα, σε κείμενο από τον "Ιππόλυτο" του Ευριπίδη!


Ο "Θρίαμβος της Αφροδίτης" είναι σε μια παντελώς διαφορετική γραφή απο τα άλλα δυο μέρη της τριλογίας, με πολυσύνθετα χορικά, δυνατά σολιστικά μέρη, έντονα εκφραστικά στοιχεία και πολυδαίδαλη ενορχήστρωση.
Το αξιοσημείωτο με το "θρίαμβο της Αφροδίτης" είναι το πόσο σύγχρονο ακούγεται.  Δομημένο σε μικρά επαναλαμβανόμενα μοτίβα παρουσιάζει έντονο ρυθμικό ενδιαφέρον, καθώς ο Ορφ -όπως γνωρίζουμε- πίστευε και δίδαξε στο μουσικοπαιδαγωγικό σύστημά του τη δύναμη του ρυθμού, που ενώνει γλώσσα μουσική και κίνηση.

Το έργο δομείται σε επτά μέρη:

"Νεαρές κοπέλες στολίζουν με άνθη
τη στήλη του Υμέναιου, προστάτη του γάμου"
Sir Joshua Reynolds

I: Αντίφωνο των παρθένων
II: Γαμήλια γιορτή και άφιξη των νεονύμφων
III: Νύφη και γαμπρός
IV: Επίκληση στον Υμέναιο*
V: Παιχνίδια και γαμήλια τραγούδια στη νυφική κλήνη
VI: Τραγούδι νεονύμφων
VII: Εμφάνιση της Αφροδίτης



[*Ο Υμέναιος ήταν αρχαία θεότητα που προστάτευε τον θεσμό του γάμου]

Επιλέγω να ακούσoυμε δύο από τα επτά μέρη της καντάτας.

Το IV: "Επίκληση στον Υμέναιο", σύνθεση απλής αρμονικής γλώσσας, αλλά πυκνής γραφής  με εντυπωσιακό το στοιχείο της "ερώτησης-απάντησης - call-and-response" ανάμεσα σε σολίστες και χορωδία

και

το VII: "Εμφάνιση της Αφροδίτης", ένα σπινθηροβόλο χορωδιακό εγκώμιο στην Αφροδίτη με χαρακτηριστικές τις τολμηρές ρυθμικές συγκοπές.

Η μουσική του Ορφ, επιβλητική, με ύφος επικό και παλμό, απαιτεί συντονισμό όλων των μουσικών δυνάμεων προκειμένου να είναι άμεση κι εκφραστική.
Η χορωδία κυριαρχεί, αλλά και τα πομπώδη χάλκινα και τα αστραποβόλα κρουστά δονούν και ανατάσσουν μ'ένα τρόπο, που θυμίζει πως μουσική είναι ηθικός κανόνας που απογειώνει τη φαντασία, δίνει φτερά στη σκέψη και ψυχή στο σύμπαν!

Carl Orff: Trionfo di Afrodite, IV: "Επίκληση στον Υμέναιο":

Carl Orff: Trionfo di Afrodite, VII: "Εμφάνιση της Αφροδίτης":

"Τα πάντα Έρως χρυσόφωτος

μαγεύει και τ' αποτρελαίνει!

Τ' αγρίμια των βουνών, τα ζωντανά

της θάλασσας κι όσα η στεριά

τα θρέφει και το μάτι του Ήλιου

τ' αψηλοβλέπει ολόφλογο 

και τους ανθρώπους! Σ' όλα εσύ

μονοκρατόρισσα, Αφροδίτη!"

Ath Samaras30 March 2020 at 15:28

Αριστούργημα (το 3ο μέρος της τριλογίας του Ορφ), και 3ο στην κατάταξη ως γνωστού ...!!ReplyDelete



ELPIDA NOUSA11 April 2020 at 01:41

Το ότι δεν είναι πρώτο σε δημοφιλία, δεν αναιρεί τη σπουδαιότητά του, φυσικά, Θανάση!Είναι όντως αριστούργημα!

Βιρτζίνια Γουλφ, στη μνήμη της...

 

"Πορτρέτο της Β.Γουλφ", Roger Fry

"Dearest, I feel certain that I am going mad again..."

Αγαπημένοι...Είμαι σίγουρη ότι τρελαίνομαι ξανά...κι αισθάνομαι ότι δεν μπορώ να περάσω πάλι αυτό τον τρόμο...
Έχω αρχίσει ν'ακούω φωνές,που δε μ'αφήνουν να συγκεντρωθώ...
Έφτασα πολύ μακριά...
Δε νομίζω πως μπορώ να γυρίσω πίσω...", 

γράφει στην αδερφή της σε μια επιστολή που άφησε στις όχθες του ποταμού στο Σάσεξ λίγο πριν χαθεί για πάντα στο βυθό του μια μέρα σαν τη σημερινή...


Βιρτζίνια Γουλφ...Έφυγε σαν σήμερα, 28 Μαρτίου 1941


Ένας από τους ογκόλιθους της βρετανικής λογοτεχνίας ακούει στο όνομα Βιρτζίνια Γουλφ.
Μιας γυναίκας, που υπήρξε αληθινά, μέσα στις ιδέες και τα πάθη της, τις αντιθέσεις και τις αντιφάσεις της, μέσα στην εποχή της και πολύ πέρα απ’ αυτήν!
Μάς αφησε θησαυρούς με το πνεύμα και την πένα της!
Πόσο φρικτό και οδυνηρο όμως το τέλος της...Μάς παρηγορεί πως ήταν επιλογή της...


Στα "Κύματά" της αναφέρει κάτι που συσχετίζοντας με καταστάσεις, συγκλονίζει:

"Περιμένουμε ένα κύμα να μας σηκώσει, αλλά είμαστε ασήκωτοι...
Κάτι από φόβο παραλείψαμε, κάτι από ματαιοδοξία αλλάξαμε...
Κάτω απ’ το Π θα γράψω "Πεταλουδόσκονη".
Αν, στο μυθιστόρημά μου, περιγράφω τον ήλιο στο περβάζι, θα κοιτάξω στο Π και θα βρω "Πεταλουδόσκονη". Αυτό θα 'ναι χρήσιμο...
Περιμένουμε ένα κύμα να μας σηκώσει, αλλά είμαστε ασήκωτοι..."


Τα "Κύματα", είναι το πιο σύνθετο και το πιο φιλόδοξο απ' τα γραπτά της. Γράφτηκε την άνοιξη του 1929, όσο η Βιρτζίνια Γουλφ -αν κρίνουμε απ' όσα σημείωνε στο ημερολόγιό της- πάλευε με καταστάσεις....Εκείνο που ένιωθε, πάνω απ' όλα, ήταν η "ένταση των δυσκολιών"...

Από τη συλλογή της αυτή, εμπνεύστηκε ο Ludovico Einaudi το ομότιτλο: "Le Οnde - Τα Κύματα"...


Αν κάπου-κάπου σάς πιάνει απελπισία και μελαγχολείτε, κοιτάξτε στο Π...βρείτε που γράφει "πεταλουδόσκονη", κι αυτόματα θα φτερώσει η ψυχή σας!

Την αγάπη μου!

Ludovico Einaudi: "Le Οnde - Τα Κύματα":

"Πέρσαι", η παλαιότερη σωζόμενη τραγωδία για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου...

Mάσκα τραγωδίας, μωσαϊκό από την Πομπηία(Μουσείο Νάπολης)

"Δεν κάνουμε θέατρο για να ζήσουμε. Κάνουμε θέατρο για να πλουτίσουμε τους εαυτούς μας, το κοινό που μας παρακολουθεί κι όλοι μαζί να βοηθήσουμε να δημιουργηθεί ένας πλατύς, ψυχικά πλούσιος και ακέραιος πολιτισμός"

(Κάρολος Κουν)

Κάθε χρόνο στις 27 Μαρτίου γιορτάζει το Θέατρο, μια τέχνη σύνθετη και ανυπέρβλητης αξίας.
Το Θέατρο χαρακτηρίζεται η πιο κοινωνική απ' όλες τις τέχνες, κατά την οποία η σύνδεση καλλιτέχνη-θεατή είναι άμεση.
Ηθοποιός και θεατής συνυπάρχουν μαγικά βιώνοντας μια εσωτερική ελευθερία... Συναίσθημα και νους δένονται, δημιουργώντας δυνατούς συντονισμούς εντός, οδηγώντας μεγαλειωδώς στο πέρασμα από το "εγώ" στο "εμείς" με τους πρωταγωνιστές (και της σκηνής και της πλατείας) να αλλάζουν σχεδόν συνείδηση μετέχοντας στο δρώμενο.



Στην αρχαιότητα το οικοδόμημα του δράματος στήριξαν δύο βασικοί πυλώνες, η τραγωδία και η κωμωδία.

Η Μούσα της τραγωδίας, Μελπομένη κρατώντας μάσκα

Σήμερα με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου αναφερόμαστε στην τραγωδία, ένα δραματικό είδος ποιητικού λόγου που αντιπροσωπευόταν από τη Μούσα Μελπομένη. 

Ο φιλόσοφος Αριστοτέλης στο έργο του Περί Ποιητικής δίνει τον εξής ορισμό της τραγωδίας:

"ἔστιν οὖν τραγῳδία μίμησις πράξεως σπουδαίας καὶ τελείας μέγεθος ἐχούσης, ἡδυσμένῳ λόγῳ χωρὶς ἑκάστῳ τῶν εἰδῶν ἐν τοῖς μορίοις, δρώντων καὶ οὐ δι᾽ ἀπαγγελίας, δι᾽ ἐλέου καὶ φόβου περαίνουσα τὴν τῶν τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν"

δηλαδή:

η τραγωδία είναι μίμηση (=παράσταση επί σκηνής) μιας σημαντικής και ολοκληρωμένης πράξης η οποία έχει κάποια ορισμένη διάρκεια με λόγο ποιητικό, τα μέρη της οποίας διαφέρουν στη φόρμα τους, παριστάνεται ενεργά και δεν
απαγγέλλεται, προκαλώντας τη συμπάθεια και τον φόβο του θεατή. Στο τέλος τον λυτρώνει (=κάθαρσιν) από παρόμοια με τους ήρωες ψυχικά συναισθήματα (παθήματα).

Αισχύλος

Γεννήθηκε από τον διθύραμβο, θρησκευτικό και λατρευτικό τραγούδι προς τιμήν του Διονύσου με τη συνοδεία αυλού, και χορευτες μεταμφιεσμένους σε Σατύρους, δηλαδή με χαρακτηριστικά τράγων (τραγωδοί=τράγων ωδή). Στη συνέχεια ο Θέσπης πρόσθεσε τον υποκριτή-ηθοποιό, ο οποίος έκανε διάλογο με τον Χορό, μια καινοτομία που γέννησε το είδος της τραγωδίας.

Η παλαιότερη σωζόμενη τραγωδία είναι η τραγωδία: "Πέρσαι", το σπουδαιότερο αντιπολεμικό έργο του Αισχύλου και η πρώτη τραγωδία που αντλεί τη θεματολογία της από ιστορικά γεγονότα, αφού πραγματεύεται την οδύνη των Περσών όταν πληροφορούνται για τη συντριπτική ήττα τους στη Σαλαμίνα.Μέσα σε μια ατμόσφαιρα δραματική γίνεται σαφής η αιτία του κακού και κλείνει ο κύκλος των ολέθριων συνεπειών του. Ο Ξέρξης, υβριστής στρατηλάτης και φορέας της Άτης, είναι τραγικά ένοχος, αφού θυσιάζει αλόγιστα το "χώρας άνθος" στην προσωπική του ματαιοδοξία και επισύρει την τιμωρία του κολαστή Διός.

Αισχύλος, Πέρσες 628-680 (μτφ. Ι. Γρυπάρης):

Σεβαστή βασίλισσα των Περσών

στέλνε λοιπόν και συ τις χοές σου

στα βασίλεια του Άδη απ' τη γη

κι εμείς θα ζητήσουμε με ύμνους

να σταθούν βοηθοί μας.

Μακάριοι εσείς θεοί του κάτω κόσμου

ανεβάστε ξανά την ψυχή του στο φως

γιατί αυτός, που ξέρει απ' όλους καλύτερα,

μπορεί να βρει στα βάσανά μας γιατρικό,

αυτός μόνο το τέλος μπορεί να μας πει.

Άραγε με ακούει ο μακαρισμένος

ο ισόθεος βασιλιάς

που σε γλώσσα γνώριμη, περσική,

τον φωνάζουν με κλάματα και μοιρολόγια

και με θλιβερά ξεφωνητά;

Όσο μπορώ ψηλότερα θα διαλαλήσω

τη μαύρη συμφορά που μας βρήκε.

Άραγε μ' ακούει βαθιά μες απ' τον τάφο του;

Αλλά, εσύ, Γη,

και σεις οι άλλοι άρχοντες των νεκρών,

αφήστε από τα βασίλειά σας ν' ανεβεί στο φως

η μακαρισμένη, περήφανη ψυχή

ο Θεός των Περσών που γεννήθηκε στα Σούσα.

Στείλτε τον επάνω αυτόν

που όμοιό του ώς τώρα δεν έχει σκεπάσει

το χώμα της Περσίας.

Πόσο πολύ αγαπητός είναι ο άντρας,

πόσο πολύ αγαπητός ο τάφος

που σκεπάζει μια τόσο αγαπημένη ψυχή.

Αιδωνέα, στείλε τον ν' ανεβεί σε μας

στείλε τον έξω στο φως, Αιδωνέα, το Δαρείο,
τον ασύγκριτο βασιλιά μας.

Γιατί εκείνος ποτέ δεν επήγαινε

να καταστρέψει το στρατό του

σε άδικες πολεμικές συγκρούσεις..."

theatro-technis

Η πρώτη παραγωγή των Περσών από το Εθνικό Θέατρο Ελλάδας έκανε πρεμιέρα το 1934 σε μετάφραση Ιωάννη Γρυπάρη και σκηνοθεσία Φώτου Πολίτη με το θίασο να πλαισιώνεται από σπουδαίους καλλιτέχνες, Παξινού, Μινωτή, Κωτσόπουλο, Βεάκη....

Από τις συγκλονιστικότερες όμως παραστάσεις είναι εκείνη του Θεάτρου Τέχνης σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν και μουσική του ταλαντούχου μα πρόωρα χαμένου Γιάννη Χρήστου το 1965.

Σκηνοθέτη και συνθέτη τούς συνέδεε μια βαθιά φιλία και αλληλοεκτίμηση.Οι "Πέρσες" έκαναν πρεμιέρα στο Λονδίνο με εκπληκτικούς συντελεστές.

melodisia

Πέραν του Κoυν και του Χρήστου στη σκηνοθεσία και τη μουσική αντίστοιχα, τα σκηνικά και τα κοστούμια είχε κάνει ο Γιάννης Τσαρούχης και τη μετάφραση ο Πάνος Μουλλάς.
Ακολούθησαν παραστάσεις στο Παρίσι,στη Θεσσαλονίκη και το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου στο θέατρο Ηρώδου του Αττικού. Ο Κουν καθοδηγείται από το υψηλό όραμά του για τη "μεγάλη" τέχνη. Την πλησιάζει με ευλάβεια και σεβασμό, χωρίς εκπτώσεις, προσαρμογές και υποβιβασμούς.

Η παράσταση εκείνη καταγράφηκε στην ιστορία του θεάτρου ως "θρίαμβος του Θεάτρου Τέχνης"!
Η μουσική δε, του Χρήστου πήρε διθυραμβικές κριτικές!

"Στους Πέρσες, τα μέλη του χορού, μ’ έναν τρόπο άγριο, πρωτόγονο, ανατριχιαστικό, "φτύνουν" καθένα τη συγκίνησή του, σε μια συγκλονιστική πολυφωνία της συλλογικής υστερίας.

Κορύφωμα της μουσικής των Περσών είναι η σκηνή του καλέσματος του φαντάσματος του Δαρείου. Η νεκρομαντική αυτή σκηνή, αποτελεί μία από τις μεγάλες στιγμές της δημιουργίας του Γιάννη Χρήστου, όπου ο συνθέτης ανάγει τη μουσική του σ’ ένα μέσον επίκλησης των χθονίων δυνάμεων.

Λυτρωμένος από κάθε τι το διανοητικό, κατορθώνει μ’ αυτήν την πολυφωνία των άναρθρων κραυγών να παγώσει το αίμα του θεατή".

(Γιώργος Λεωτσάκος)

Ο Γιάννης Χρήστου κατευθύνεται από τον προσωπικό του σκοπό, που θέλει τη μουσική να δημιουργεί ψυχή δημιουργώντας κάθε φορά τις κατάλληλες συνθήκες για τον μύθο, που είναι η ρίζα κάθε ψυχής. 

Έτσι, σκιαγραφεί την ύβρη και την αλαζονεία των Περσών με τη δύναμη ακριβώς που τις απεικονίζει ο τραγικός ποιητής. Συγχρόνως όμως με τα μοτίβα του υμνεί και τους ελεύθερους ανθρώπους, οι οποίοι, έχοντας με το μέρος τους το δίκαιο και την ηθική, νικούν τις ανελέητες δυνάμεις που αντιπροσωπεύει ο βάρβαρος κατακτητής.

Κείμενα με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου μπορείτε να διαβάσετε  εδώ και εδώ.

Στο θάνατο του Λόρδου Μπάϋρον...

 

"Ο λόρδος Βύρων στο νεκροκρέβατό του", Joseph-Denis Odevaere

Ο μεγάλος φιλέλληνας Λόρδος Μπάυρον πέρασε στην αιωνιότητα στις 19 Απριλίου του 1824 στο Μεσολόγγι, θυσιαζόμενος για την ελευθερία μιας πατρίδας που δεν ήταν η δική του.
Στη μνήμη του ο εθνικός μας ποιητής, Διονύσιος Σολωμός   συνέθεσε την "Ωδή εις τον θάνατο του Λόρδου Μπάιρον".
Η καρδιά του ενταφιάστηκε στην ιερή πόλη του Μεσολογγίου και σε ένδειξη πένθους ρίχτηκαν 37 κανονιοβολισμοί, όσα και τα χρόνια του Μπάυρον.

Διονύσιος Σολωμός: "Εις τον θάνατον του Λόρδου Μπάϋρον":

Λευτεριά, για λίγο πάψε να χτυπάς με το σπαθί 

Τώρα σίμωσε και κλάψε εις του Μπάιρον το κορμί.

Και κατόπι ας ακλουθούνε όσοι επράξανε λαμπρά.

αποπάνου του ας χτυπούνε μόνο στήθια ηρωικά.

Αναθράφηκε ο γενναίος στων αρμάτων την κλαγγή.

Τουτον έμπνευσε, όντας νέος, μία θεά μελωδική...

(όλο το ποίημα μπορείτε να το διαβάσετε εδώ.)

***

ROSSINI: " Il pianto delle Muse in morte di Lord Byron"

Tο 1824 και στη μνήμη του Λόρδου Μπάυρον, o Τζοακίνο Ροσίνι συνθέτει την καντάτα του: "Ο θρήνος των μουσών στο θάνατο του Λόρδου Βύρωνα" για τενόρο, χορωδία και ορχήστρα.
Παρουσιάστηκε στο Λονδίνο και πολλά μοτίβα του στηρίζονται στην παλιότερη όπερα του συνθέτη: "H πολιορκία της Κορίνθου", που είχε αρχικά παρουσιαστεί με τον τίτλο: "Μωάμεθ Β΄".
Ο Ροσίνι ερμήνευσε και τα σολιστικά μέρη του τενόρου, υποδυόμενος τον Απόλλωνα, θεό του φωτός, που αποδίδει τιμές στον ποιητή Βύρωνα.

Η αποχαιρετιστήρια καντάτα ειναι σύνθεση που φανερώνει τη μουσική ευγλωττία του Ροσίνι, την άφθαστη εκφραστικότητά του, και την ευρηματικότητά του στην ενορχήστρωση με εντυπωσιακό σημείο της χρήση της άρπας σκιαγραφώντας ένα μουσικά υποβλητικό περιβάλλον για το θέμα.

Rossini: "Il pianto delle Muse in morte di Lord Byron":

Την παραπάνω Ωδή του Διονυσίου Σολωμού στη μνήμη του φιλέλληνα Μπάυρον μελοποίησε πρόσφατα ο σύγχρονος κλασικός ελληνας συνθέτης Γιώργος Κοντογιώργος. 

Πρόκειται για μελοποιηση σε λιτή γραφή, χωρίς διακοσμητικά στοιχεία και ακρότητες και περιλαμβάνεται στον φωνητικό του κύκλο "Odes a d Cantos".

Ερμηνεύει ο κορυφαίος Έλληνας βαρύτονος Τάσης Χριστογιαννόπουλος με τη συνοδεία του The Athens Bridge Quartet.

"Οι κούκλες χορεύουν..."

Δεν ξέρω τί πιστεύετε εσείς, όμως για μένα ένα σουβενίρ από έναν τόπο που ταξίδεψα, έχει τεράστια δύναμη...Έχει τη δύναμη της μνήμης, της νοσταλγίας, της αναπόλησης...
Κοσμεί μια γωνιά του σπιτιού μου και βλέποντάς το, με ταξιδεύει αυτόματα εκεί απ'όπου το προμηθευτηκα.
'Ετσι, αποκτά ψυχή, με πιάνει απ'το χέρι σαν καλός φίλος και μ' οδηγεί στις γειτονιές και τα σοκάκια που περιπλανήθηκα για να το αποκτήσω.


Απ' αυτά τα αντικείμενα -και πολύ χαϊδεμένα μου- είναι κάποιες πορσελάνινες δεσποσύνες από το Μπαθ της Βρετανίας.
Tις ανακάλυψα σε μια μικρή αντικερί στη γέφυρα Pulteney, που είναι συγκεντρωμένα όλα αυτά τα λιλιπούτεια μαγαζάκια, αξιοθέατο για την πόλη.

Οι κουκλίτσες είναι πολύ κομψές και χαριτωμένες, αλλά συγχρόνως εύθραυστες γι'αυτό και τις έχω κλεισμένες σε μια κρυστάλλινη βιτρινούλα του σαλονιού μου.



Σήμερα, και για χάρη σας, τις έβγαλα περίπατο στο πάνω ράφι για να τις φωτογραφίσω...

Είναι χειροποίητες μινιατουρίτσες από πορσελάνη, με τρομερές λεπτομέρειες στο σχεδιασμό και την κατασκευή τους, με μια τεχνική που άνθισε στην Βικτωριανή εποχή.
Τα λεπτά τους πρόσωπα ζωγραφισμένα στο χέρι και προσωπικά μέ είχε εντυπωσιάσει η λεπτοδουλεμένη ενσωμάτωση της δαντέλας των φορεμάτων στην πορσελάνη...
Είμαι σίγουρη πως πίσω από την κατασκευή τους κρύβονται ατελείωτες ώρες δουλειάς αλλά προπαντός η χαρά της έμπνευσης και της δημιουργίας .
Δυο όρθιες, κομψές μαρκησίες και μια καθιστή σε πολυθρόνα λαίδη, παρακολουθουν εκστατικά τις αιθέριες κινησεις της μικρής μπαλαρινούλας...

Βρήκα και μια υπέροχη πιανιστική μελωδία για το χορό της: "Petite Ballerina", μια μουσική μινιατούρα του Σοστακόβιτς από τη γοητευτική Σουίτα του: "Dances of the Dolls", μια συλλογή με μελωδίες από μουσική του για μπαλέτο και κινηματογράφο.

Shostakovich: "Dolls' Dances - Petite Ballerina":

Βαλς, γκαβότ, ρομάνς ή πόλκα για το μεσημέρι μας, φίλοι μου!!
Σας αφήνω να επιλέξετε όποιον από τους χορούς ενισχύει αισιόδοξα τη διάθεσή σας!!

Η Σουίτα ολοκληρωμένη για να επιλέξετε:

Shostakovich "Dolls' Dances" :

"Ο Σβιάτοσλαβ Ρίχτερ και ο ροζ αστακός του"

Ο Σβιατοσλάβ Ρίχτερ γεννήθηκε σαν σήμερα, 20 Μαρτίου 1915 στο Ζιτομίρ της Ουκρανίας από οικογένεια με γερμανικές ρίζες. Ο πατέρας του ήταν πιανίστας - αυτός άλλωστε υπήρξε και ο πρώτος του δάσκαλος - και η μητέρα του ερασιτέχνις μουσικός, από τις πρώτες θαυμάστριες του Ντεμπυσί και του Σκριάμπιν.
Εκτιμώντας το εξαιρετικό ταλέντο του οι δάσκαλοί του τον ώθησαν να συνεχίσει τις σπουδές του στη Μόσχα, πράγμα το οποίο έκανε μελετώντας δίπλα στον περίφημο δάσκαλο της εποχής Χάινριχ Νόιχαους. Λίγα χρόνια αργότερα ο τελευταίος παραδεχόταν ότι στην πραγματικότητα δεν είχε τίποτε παραπάνω να διδάξει στον Ρίχτερ.
Σύντομα ολόκληρος ο κόσμος γινόταν κοινωνός της συγκίνησης που μετέδιδε η τέχνη του.
Ο Σβιατοσλάβ Ρίχτερ τιμήθηκε με τις υψηλότερες διακρίσεις!
Οταν έπαιζε, το κοινό κυριολεκτικά κρατούσε την αναπνοή του προσηλωμένο στον άνθρωπο που έκανε το θαύμα της μουσικής πραγματικότητα!

Ο ρώσος  καλλιτέχνης κάποιο διάστημα έπασχε από κατάθλιψη και για μια περίοδο είχε πάντα μαζί του -και ποτέ μακριά από την σκηνή όταν έπαιζε- έναν "πλαστικό αστακό".
Η εμμονή με τον "πλαστικό αστακό" -σύμφωνα με τους ειδικούς- ήταν μια εσωτερική του ανάγκη, ένα όπλο που είχε εφεύρει το μυαλό του απέναντι στο φόβο της ανασφάλειας.

(από: muzklondike)

Ο Ερολ Μόρις συνθέτει την ιστορία αυτής της ανάγκης:

"Φανταστείτε τη σκηνή: ο άντρας με το βραδυνό σμόκιν μεταφέρει το ροζ πλαστικό αστακό του μέσα σ'ένα κουτί. Τον είχε φέρει μαζί του από το ξενοδοχείο του και τώρα βρίσκεται στα παρασκήνια περιμένοντας να βγει στη σκηνή.[...]
Η αίθουσα συναυλιών του Τόκυο είναι γεμάτη και ακροατήριο περιμένει έναν από τους σπουδαιότερους πιανίστες του κόσμου.
Το πρόγραμμα περιλαμβάνει τις τρεις ώριμες Σονάτες για πιάνο του Μπετόβεν: Beethoven: Op. 109, 110 και 111. Από τα τελευταία έργα του, γραμμένα από το 1820 έως το 1822 σε μια έκρηξη της δημιουργίας.
Πρέπει να πάρει τον αστακό στη σκηνή; Ισως όχι. 
Οι άνθρωποι μπορεί να κάνουν ερωτήσεις. 
Όμως, ένα πράγμα γνωρίζει  με σιγουριά. Δεν μπορεί να παίξει χωρίς αυτό...
[...]
Μπορεί να παίξει οτιδήποτε, ανεξάρτητα από τη δυσκολία του, αλλά από τη στιγμή που απομακρύνεται από την "ασφάλεια" του αστακού, αυτόματα σιωπά...
Ο πιανίστας ολοκληρώνει την Σονάτα Op. 110 με επευφημίες και χειροκροτήματα του ακροατηρίου... "


Στη διπλανή εικόνα βλέπουμε μια μπρούτζινη προτομή του Ρίχτερ φιλοτεχνημένη από τον Ernst Neizvestny, δωρεά στο Κρατικό Μουσείο Πούσκιν στη Μόσχα με την ευκαιρία των 97ων γενεθλίων του πιανίστα.

O Mπετόβεν συνέθεσε τη Σονάτα για Πιάνο Op. 110 το 1821.

Τα τρία μέρη της:
I. Moderato cantabile molto espressivo, σε Λα ύφ. μείζονα και ρυθμική αγωγή 3/4
II. Allegro molto, σε Φα ελ. 2/4
III. Adagio ma non troppo - Allegro ma non troppo, σε Σι ελ. 4/4
Fuga, Allegro, ma non troppo, Λα ύφεση μείζονα, 6/8.

Στο παρακάτω βίντεο ο  Sviatoslav Richter ερμηνεύει τη Σονάτα op. 110 του Μπετόβεν.
Είναι 76 χρονών και σε συναυλία στο Μουσείο Πούσκιν...

Παλαιότερο κείμενό μου για τον κορυφαίο καλλιτέχνη μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

(Πηγές: flix.gr/, nytimes.com/, μτφ. δική μου, Το Βήμα)

"Ρίμσκυ Κόρσακωφ: μια σελίδα από τον Όμηρο κι ο Βάγκνερ..."

"Ο Oδυσσέας συναντά τη Nαυσικά και τις παρακόρες της"
Joachim von Sandrart

"...ένιωθε τσακισμένος απ' το κύμα
σώμα πρησμένο, στόμα και ρουθούνια να ξερνούν τη θάλασσα,
κι αυτός πεσμένος κάτω, δίχως πνοή, δίχως φωνή,
σαν λιγοθυμισμένος, τυραννισμένος από κούραση φριχτή[...]

Κι ωστόσο δυο μερόνυχτα, δοσμένος στο μεγάλο κύμα,

είδε πολλές φορές τον χάρο με τα μάτια του.

Μόνο την τρίτη μέρα, σαν την ξημέρωσε η Αυγή

με τους ωραίους πλοκάμους, έπεσε ο άνεμος,

γαλήνεψε, κι έγινε νηνεμία.

Και ξαφνικά βλέπει στο πλάι του στεριά[...]

Έξω μονάχα βράχοι μυτεροί 

και γύρω τους βρυχάται το κύμα πολυτάραχο [...]

Και σάνε λούστηκαν κι αυτές(οι θεραπαινίδες της Ναυσικάς) 

κι αλείφτηκαν με λάδι,

καθίσανε και γεύτηκαν στου ποταμού τους όχτους[...]

Και σαν  χαρήκανε θροφή, κι αυτή κι οι  παρακόρες,

βγάλαν τις μπόλιες κι έπαιξαν τη σφαίρα ανάμεσό τους.   

Κι η ασπροχέρα η Ναυσικά τους γλυκοτραγουδούσε...."

(Ομήρου Οδύσσεια, ραψ. ε και ζ)

Ο Όμηρος και οι σκηνές αυτές που αποτυπώνει στην "Οδύσσειά" του ενένευσαν τον Ρίμσκυ Κόρσακωφ, το ρώσο συνθέτη της Ομάδας των Πέντε, που σαν σήμερα γεννήθηκε...

Στο ορχηστρικό του πρελούδιο "Iz Gomera-Από τον Όμηρο" του Ρίμσκυ Κόρσακωφ είναι εμφανής Βαγκνερική επιρροή.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο συνθέτης επηρεάζεται από το γερμανό, του οποίου τα έργα είχε γνωρίσει στην Αγία Πετρούπολη παρακολουθώντας τον "Κύκλο του Δαχτυλιδιού".

Με την δύναμη της ενορχήστρωσης σκιαγραφεί το νόστιμον ήμαρ του Θακήσιου ήρωα...

Πρόκειται για ένα πρελούδιο-καντάτα για 3 φωνές, γυναικεία χορωδία και  ορχήστρα, με το λιμπρέτο να στηρίζεται ατόφια στο Ομηρικό έπος.
Ξεκινά με ξέσπασμα της καταιγίδας στην ταραγμένη απέραντη θάλασσα, που ο Οδυσσέας βολοδέρνει.

Τα μοτίβα για τον άνεμο και τα γιγάντια κύματα παραπέμπουν σε κείνα του  βαγκνερικού "Ιπτάμενου Ολλανδού"(τον οποίο είχε παρακολουθήσει το 1891 στις Βρυξέλλες) παραμένοντας όμως στην αισθητική της ρωσικής παράδοσης.
Στη συνέχεια η καταιγίδα κοπάζει και η μουσική μάς μεταφέρει στο νησί των Φαιάκων, όπου μετά την άγρια θαλασσοταραχή,  τα κύματα βγάζουν τον Οδυσσέα σε μιαν ήρεμη ακρογιαλιά του. Πρόκειται για ένα φωνητικό μέρος απαράμιλλης ομορφιάς με λεπταίσθητες αρμονίες και ενορχηστρωτικές αποχρώσεις, το οποίο αναδεικνύει τον οπερατικό λυρισμό του Κόρσακωφ(6:22)...
Aνυπέρβλητης ομορφιάς ακρόαμα, που προσωπικά μού θυμίζει τον Βάγκνερ του "Πάρσιφαλ" και το μέρος που ψάλλουν οι λουλουδοκόρες με την αγγελική, πλην σαγηνευτική φωνή τους.

Επίσης, αν παρατηρήσουμε τη μελωδική γραμμή των τρομπονιών στην είσοδο της καντάτας "Από τον Όμηρο", ίσως διακρίνουμε νύξεις από την "Επέλαση των Βαλκυριών" από την Βαγκνερική Τετραλογία, στοιχείο που ενισχύει την άποψη περί θαυμασμού του Κόρσακωφ προς τον Βάγκνερ, την εκφραστική δύναμή του και τον ευρηματικό τρόπο που χειριζόταν την ορχήστρα.

Rimsky Korsakof: "Iz Gomera-Από τον Όμηρο":

Nat King Cole: "Εγώ ήμουν ο μαύρος ..."

Ο Νατ Κινγκ Κόουλ εμφανίστηκε ως πιανίστας της τζαζ και του σουίνγκ και μάλιστα εκπληκτικά βιρτουόζος. Είχε όμως και μια ιδιαίτερη φωνή. Βελούδινη, ζεστή και απαλή φωνή βαρύτονου, που τόσο ταίριαζε στις τζαζ μελωδίες...
Παρόλα αυτά, γνώρισε τεράστια επιτυχία με τα ελαφρά τραγούδια, που επισκίαζαν τις αυθεντικές τζαζ ρίζες της μουσικής του. Γι' αυτό για πολλούς μαύρους μουσικούς ο Νατ Κινγκ Κόουλ ήταν ο "συμβιβασμένος με τα λευκά αφεντικά"...

Γεννήθηκε σαν σήμερα, 17 Μαρτίου 1919 στο Μοντγκόμερι της Αλαμπάμα, την γενέτειρα της ακτιβίστριας, Ρόζα Παρκς.

Tα πρώτα μαθήματα πιάνου τα διδάχτηκε από τη μητέρα του που ήταν οργανίστα στην εκκλησία της πόλης. Ανάμεσα στα γκόσπελ έμαθε να εκτελεί και κλασικούς συνθέτες από τη μπαρόκ και τον Μπαχ ως τη σύγχρονη εποχή και τον Ραχμάνινοφ.

Οι μεγάλες του αγάπες στο Λύκειο ήταν η μουσική και το μπέιζμπολ. Είδωλά του οι Αρμστρονγκ και Ντιουκ Έλινγκτον, στο ύφος των οποίων δημιούργησε δικές του μπάντες απ' όταν μαθητής, ακόμη.
Έκανε συγκρότημα με άλλους τρεις... Ο Κόουλ στο πιάνο, κι οι υπόλοιποι έπαιζαν μπάσο, κιθάρα και ντραμς. Όμως ο ντράμερ δεν εμφανίστηκε ποτέ στην πρόβα κι έτσι η μπάντα παρουσιάστηκε ως "τρίο", με τον πιανίστα Κόουλ να έχει μεγαλύτερη ρυθμική ελευθερία και αρμονική ευελιξία κατά την εκτέλεση...
Τελικά, τον κέρδισε το τραγούδι και με τη μεταξωτή φωνή του κέρδισε ευρύτατη δημοτικότητα.

King Cole Trio

Ήταν το 1956, που λόγω του χρώματός του γρονθοκοπήθηκε. Τότε, ήταν ακόμη δύσκολα τα πράγματα για τους έγχρωμους. Χωρισμένη η κοινωνία σε λευκούς και μαύρους, μια κοινωνία άνιση, με διακρίσεις και πρακτική που βασιζόταν στο δόγμα της ανωτερότητας μιας φυλής....


Έτσι, είχε κανονιστεί ο Κόουλ να δώσει μια συναυλία για λευκούς ακροατές και μια για νέγρους. Ο τραγουδιστής για να ισορροπήσει κάπως την κατάσταση είχε επιλέξει για την ορχήστρα του μόνο λευκούς εκτελεστές. Κατά τη διάρκεια της πρώτης συναυλίας για τους λευκούς, απρόσμενα ανέβηκαν στη σκηνή κάποιοι άντρες και άρχισαν να χτυπούν τον Νατ Κινγκ Κόουλ με γκλομπς... Ένας απ' αυτούς τον έπιασε από το πέτο του σακακιού του και τον έσπρωξε με δύναμη με αποτέλεσμα να πέσει από το σκαμπό του πιάνου στο πάτωμα. Επικρατούσε κομφούζιο με τους θαμώνες να ουρλιάζουν: "Νέγρε δεν έχεις δουλειά εδώ! Σήκω και γύρνα σπίτι σου!", όταν με το μικρόφωνο τον χτύπησαν στο κεφάλι... Το μόνο που θυμόταν μετά ο τραγουδιστής ήταν πως κατάφερε να φυγαδευτεί με τη βοήθεια αστυνομικών που κατέφθασαν στο χώρο...Τού προσφέρθηκαν οι πρώτες βοήθειες κι επέστρεψε μόνο για να τραγουδήσει για το ακροατήριο των μαύρων...

Από τα πολύ αγαπημένα μου τραγούδια του το "Mona Lisa", μια μελωδικότατη μπαλάντα, που γράφτηκε για την ταινία "Captain Carey" και αναφέρεται, όπως μαρτυρά ο τίτλος, στο εικαστικό αριστούργημα του Ντα Βίντσι.
Το τραγούδι κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερου Πρωτότυπου Τραγουδιού και η διασκευή του Κόουλ έκανε πάταγο. Ο ίδιος ο ερμηνευτής πάντα έλεγε πως η "Μόνα Λίζα" είχε για πάντα αιχμαλωτίσει την καρδιά του και η ηχογράφησή της ήταν η πλέον αγαπημένη του".

Μια άλλη αιθέρια μελωδία του είναι το "Answer Me, My Love", για το οποίο άγγλοι μουσικοαναλυτές υποστήριξαν πως πάνω του βασίστηκε το πασίγνωστο "Yesterday" των Μπητλς, χωρίς φυσικά να υπονοούν πως ο Μακ Κάρτνευ το "έκλεψε", αλλά πως η μελωδία του Κόουλ ήταν στο υποσυνείδητο του δημιουργού "σκαθαριού".

Πολλοί μουσικοκριτικοί τον θεωρούν ισάξιο του Φρανκ Σινάτρα, που όμως λόγω φυλετικών διακρίσεων δεν κατάφερε να κάνει μια ολοκληρωμένη καριέρα στο χώρο του θεάματος και ακροάματος.

Όταν κάποτε ζητήθηκε από τον Κόουλ να τοποθετηθεί σχετικά, δεν δίστασε να πει:

"Αλήθεια είναι. Ήμουν καλύτερος από τον Φράνκι.
Απλώς είχαμε μια διαφορά:
 Εγώ ήμουν ο μαύρος κι εκείνος ο λευκός"...

Το 1963 γυρίστηκε στην Ελλάδα η ρομαντική ταινία "In the cool of the day-Διακοπές στην Ελλάδα", της οποίας τη μουσική και τα τραγούδια συνέθεσε ο Μάνος Χατζιδάκις. Ένα απ'αυτά ήταν το "Κάνε το δάκρυ σου χαρά", σε στίχους Ν. Γκάτσου, που ο χαρισματικός Nat King Cole ερμήνευσε στην αγγλική βερσιόν.(Στην ελληνική του εκδοχή το τραγούδι είχε αποδώσει η Μαίρη Λίντα).

"In the Cool of the day

when love is warm

we better be wise

for jealous eyes

are all around us

But the cool of the night

is right for 2

no fool in the night

can keep our dream from coming true"

O Nat King Cole είναι από τους αγαπημένους αφροαμερικανούς ερμηνευτές του ιάπωνα συγγραφέα, Χαρούκι Μουρακάμι.

Στο βιβλίο του "Νότια των συνόρων, δυτικά του ήλιου" γράφει:

"...η Σιμαμότο και γω καθόμασταν στον καναπέ ακούγοντας δίσκους.[...]
Ήταν ένα συννεφιασμένο, σκοτεινό απόγευμα. Οι ακτίνες του ήλιου διάστικτες από λεπτή σκόνη ίσα που έλαμπαν μέσα από τα πυκνά σύννεφα. Όλα έμοιαζαν θαμπά κι ακίνητα.
Ήταν σχεδόν η ώρα του λυκόφωτος και το δωματιο ήταν σκοτεινό σαν την νύχτα.
Μια θερμάστρα παραφίνης το έλουζε με μια μουντή ανταύγεια.
Ο Νατ Κινγκ Κόουλ τραγουδούσε το "Pretend".
Φυσικά δεν είχαμε ιδέα τότε τί σήμαιναν οι αγγλικοί στίχοι. Για μας ήταν απλώς μουσική.
Αγαπούσα όμως το τραγούδι και από τις τόσες φορές που το είχα ακούσει μπορούσα να παπαγαλίσω τους πρώτους στίχους του:
"Κάνε πως είσαι ευτυχισμένος
όταν έχεις τις μαύρες σου
δεν είναι και τόσο δύσκολο...[...]
Οι στίχοι έμοιαζαν να εκφράζουν μια ορισμένη στάση ζωής..."

(Χαρούκι Μουρακάμι: "Νότια των συνόρων, δυτικά του ήλιου", εκδ. Ωκεανίδα, σελ.19-20)

Το "Pretend" είναι σύνθεση του Lew Douglas, που με τη μεταξωτή φωνή του πρωτοερμήνευσε ο Νατ Κινγκ Κόουλ το 1952 κι έφερε το τραγούδι στο Top1 του Billboard, όπου κρατήθηκε για 20 εβδομάδες!

Nat King Cole: "Pretend":

Μουσικές αναφορές στην "Eroica" του Κοσμά Πoλίτη...

 Με αφορμή τη γενέθλια επέτειο του Κοσμά Πολίτη, (16 Μαρτίου 1888)

Ένας σπουδαίος πεζογράφος υπήρξε ο Κοσμάς Πολίτης, που διακρίθηκε για την πρωτοτυπία του ύφους και την υποβλητικότητα της έκφρασης.Στο έργο του παρατηρούμε ένα μοναδικό συνταίριασμα λυρισμού με ρεαλιστικό ψυχισμό.

Από τα σπουδαιότερα μυθιστορήματα του μεγάλου πεζογράφου της γενιάς του '30 είναι η "Eroica", που το έγραψε στην Πάτρα όταν υπηρετούσε ως τραπεζικός υπάλληλος.
 Η ιστορία της "Eroica" περιστρέφεται γύρω από μια ομάδα εφήβων φίλων, που αντιμετωπίζουν πρώτη φορά το θάνατο και τον έρωτα.. Βασικά του θέματα, ο θάνατος ενός εφήβου, η γνωριμία ενός άλλου με μια κοπέλα, ο θάνατός του μετά τη συνεύρεσή τους, ο Παρασκευάς ως αφηγητής της ιστορίας και διαρκείς υπαινιγμοί στο όνειρο.
Σύμβολα: η φιλία, ο έρωτας, μα κεντρικό σύμβολο είναι ο ηρωισμός τον οποίο υποδηλώνει και ο τίτλος.
Κάποιοι  μελετητες επισημαίνουν ότι ο τίτλος της Eroica αποτελεί μια σημαντική  παραπομπή στη μουσική και συνδέουν  με την Τρίτη συμφωνία "Ηρωική" του Μπετόβεν αναφέροντας πως "το μυθιστόρημα του Πολίτη δεν τιμά τη μνήμη ενός μεγάλου Άνδρα, τιμά τη μνήμη τριών παιδιών".

Beethoven - Symphony N.3 / Bruno Walter - NYP:

Πέρα όμως απ'αυτό, η "Eroica" βρίθει μουσικών αναφορών.
Όπως πχ. το παρακάτω απόσπασμα που σας παραθέτω, είναι μια πλάγια μνεία στη "Μαντάμα Μπατερφλάι" του Πουτσίνι:

"Από το βάθος των σαλονιών έβγαινε ένας γυριστός ρυθμός μέσα στο σύρσιμο των παπουτσιών και στο μουντό συνόδεμα του πιάνου, Πού και πού ξεμύτιζε μια νότα φλάουτου μαζί με δοξαριές βιολιού...
[...]
-Αλέκο μου, θα πας να πεις στη μουσική;
Ολες ήταν ντυμένες όμοια: κιμονό μεταξωτά, μεγάλες χτένες όρθιες πάνω στα φουσκωτά μαλλιά. Πίσω στη μέση άνοιγαν "πεταλούδες" από πελώριους φιόγκους[...]
Η νότα βρίσκεται πάνω στο πιάνο...
[...]
Μια μελωδία φευγαλέα, σιγαμνή, σαν βούισμα ελαφρό....[...]σαν έκλεινες τα μάτια, κάποιο λιβάδι απλώνεται απαλά σε πινελιές πλατειές και οριζόντιες[...]
Οι νότες ανεμίζουν πάνω από λουλούδια εξωτικά μέσα σε ίσκιους από χνουδωστά πεταλουδίσματα. Μεταξωτές βεντάλιες γέρνουνε λοξά κάτω απ'τα ίσια μάτια και μ'ένα ψίθυρο ανοιγοκλείνουν ματοτσίνορα καμπυλωτά-σαν κάτι τέτοιο είναι απόψε οι νότες...η Μόνικα δε βρίσκεται ανάμεσα στις γκέισσες ετούτες..."

(Κοσμά Πολίτη: "Εroica", εκδ. Εστία, σελ. κς', λθ', νδ', νε', νζ', 43, 47)

Puccini: "Madama Butterfly- Un bei di vedremo", M.Callas:

Ο "Μέγας Άστορ" και οι επιρροές από τον Μπαχ...

"Είχα θυμώσει πολύ!Εγώ είχα ζητήσει για δώρο ένα ζευγάρι πατίνια...κι ο πατέρας μου έφερε ένα μουσικό όργανο. Μπαντονεόν μού το είπε και είναι το όργανο του τάνγκο, συνέχισε. 
Το Tango ήταν η μουσική που αγαπούσε ο μπαμπάς, όμως εγώ ήμουν οκτώ χρονών.
Δεν μου άρεσε..Αντίθετα με κείνον, που άκουγε σχεδόν κάθε βράδυ 

όταν επέστρεφε στο σπίτι από την δουλειά του..."

(Άστορ Πιατσόλα)

Ο 12χρονος Άστορ με το μπαντονεόν του
(interlude.hk)

Ενενήντα εννέα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τη γέννηση του Άστορ Πιατσόλα(11 Μαρτίου 1921), που με τις συνθέσεις του έφερε επανάσταση στο παραδοσιακό τάνγκο, ενσωματώνοντας σ' αυτό στοιχεία τζαζ και κλασικής μουσικής, δημιουργώντας το nuevo tango.
Εκτός από συνθέτης υπήρξε και εξαίρετος μπαντονεονίστας. 

"Μέγας Άστορ" αποκαλείται από το λαό της Αργεντινής, μαρτυρώντας πόσο κοντινό τους νοιώθουν τον Πιατσόλα οι συμπατριώτες του και τη βαθειά αγάπη τους γι' αυτόν!

Το τάνγκο του Πιατσόλα ξεσηκώνει, φλογίζει, προκαλεί αναστάτωση!Οπως έλεγε ο ίδιος, είναι ο πιο αποκαλυπτικός χορός απ' όσους δημιούργησαν οι άνθρωποι για να εκφράσουν την ουσία του ερωτικού πάθους!

Όμως, ας δούμε μια άγνωστη στου πολλούς πτυχή του αργεντίνου συνθέτη που σήμερα τιμάμε.

Δωδεκάχρονος στη Νέα Υόρκη και πριν ακόμη τον ανακαλύψει ο Κάρλος Γκαρντέλ (άλλος "μάγος", που με τη γοητεία του το τάνγκο, αγαπήθηκε σε κάθε γωνιά του πλανήτη) μαθήτευσε με τον Ούγγρο πιανίστα Bela Wilda, μαθητή του Ραχμάνινοφ, ο οποίος τον δίδαξε να παίζει Μπαχ στο μπαντονεόν.
Από τότε δημιουργήθηκε στον Άστορ το ενδιαφέρον για τον κάντορα της Λειψίας. Μάλιστα  σύνθεση του Μπαχ εκτέλεσε και στην οντισιόν του από τον Γκαρντέλ.

Έτσι, σήμερα γινόμαστε μάρτυρες μιας εκπληκτικής συνάντησης: της κλασικής μουσικής της Λειψίας με το φλογερό Tango Nuevo του Μπουένος Άιρες!

Πιατσόλα και Μπαχ...

Παράλληλοι οι δρόμοι των δυο συνθετών με τις διαφορετικές προσεγγίσεις στην τέχνη τους,  όμως με κοινή τη βαθιά ριζωμένη αίσθηση οικουμενικότητας στη μουσική τους.

(Stretta music)

Σημαντικός ο ρόλος του Μπαχ στη διαμόρφωση της μουσικής προσωπικότητας του Πιατσόλα. Παραδείγματος χάριν, στις συνθέσεις του χρησιμοποίησε εκτενώς τη σύνθετη μορφή της φούγκας. Βλέπουμε δηλαδή πως ενδιαφέρεται να επιστρέψει σε παλιότερες φόρμες, σεβόμενος τις μουσικές ρίζες, με τη χρήση αρμονιών και ρυθμών της μπαρόκ περιόδου, όπως ο χαρακτηριστικός ρυθμός των 6/8 της πασακάλια.

Από τα έργα του Πιατσόλα με  εμφανείς τις επιρροές από τον Μπαχ, είναι τα:
"Muere del Angel", Primavera και Invierno από τις "Τέσσερις Εποχές" του, αλλά κυρίως η "Fugata", πρώτο μέρος από το κουιντέτο "Tangata-Silfo y Ondina" για πιάνο, μπαντονεόν, βιολί, κιθάρα και κοντραμπάσο
Ο Άστορ Πιατσόλα συνέθεσε το τριμερές έργο το 1969, και λέγεται πως ο τίτλος αναφέρεται στα μυθολογικά πλάσματα-ξωτικά Συλφίδα και Ούντινε.

Πρώτο μέρος του κουιντέτου είναι η "Fugata", που όπως μαρτυρά ο τίτλος της στηρίζεται στη φόρμα της φούγκας,  αντιστικτικής σύνθεσης βασισμένης στη μίμηση, που ανέπτυξε ο μέγας Μπαχ.

Astor Piazzolla - "Fugata":

Το 1960 ο Άστορ Πιατσόλα έγραψε το "La muerte del ángel", ένα εκρηκτικό τάνγκο για κουιντέτο (μπαντονεόν, βιολί, πιάνο, κιθάρα και κοντραμπάσο), πλούσιο αρμονικά, με πληθώρα χρωματικών αλυσίδων, μα κυρίως σε φόρμα μπαρόκ(Μπαχ) υφασμένη με στοιχεία jazz swing. 
Συγκεκριμένα, πρόκειται για τρίφωνη φούγκα με ρυθμική πολυπλοκότητα και τέμπο, που επιτυχύνει κατά την ανάπτυξη της σύνθεσης.
Το "La muerte del ángel" αποτελεί μέρος της "Angel Suite", σύνθεσης του 1962 τεσσάρων μερών που συντέθηκε για το Quinteto Nuevo Tango για μια θεατρική παραγωγή τη σκηνοθεσία της οποίας έκανε ο συνθέτης. Η μουσική συνοδεύει την ιστορία ενός αγγέλου που προσπαθεί να θεραπεύσει τα πνεύματα των κατοίκων μια άθλιας γειτονιάς στο Μπουένος Άιρες. Το συγκεκριμένο μέρος της σύνθεσης, που διακρίνεται για τον αφηγηματικό χαρακτήρα του, σκιαγραφεί τον άγγελο που δέχεται επίθεση και τελικά σκοτώνεται σε μάχη με μαχαίρια. Η σύνθεση του Πιατσόλα συγκλόνισε και προκάλεσε αντιδράσεις στον συντηρητικό κόσμο του τάνγκο.

Giuseppe Verdi: "Nabucco", η πρεμιέρα

 

Ο "Ναμπούκο" υπήρξε η όπερα η οποία άλλαξε την τύχη του Βέρντι σηματοδοτώντας την πρώτη μεγάλη επιτυχία του. Κι έκανε πρεμιέρα σαν σήμερα, 9 Μαρτίου 1842 στη Σκάλα του Μιλάνου.

Το τετράπρακτο λυρικό δράμα είναι βασισμένο στο έργο "Ναβουχοδονόσορ" των Α. Ανισέ-Μπουρζουά και Φ. Κορνύ.

Είναι η εποχή που ο Βέρντι έχει χάσει τη γυναίκα του και τα δυο του παιδιά μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα κι επί πλέον το μελόδραμά του "Μιας μέρας βασιλιάς" είχε παταγώδη αποτυχία. Έτσι, δεν έχει και πολλή όρεξη να συνθέσει, παρότι μόλις πήρε στα χέρια του το νέο λιμπρέτο του Σολέρα.

Ο ίδιος γράφει:

"Ήταν φθινόπωρο του 1841. Επιστρέφοντας ένιωθα μια απροσδιόριστη δυσφορία, μια βαθιά θλίψη, έναν πόνο στην καρδιά μου!.. 
Έφτασα σπίτι, πέταξα το χειρόγραφο με μια βίαιη κίνηση στο τραπέζι και στάθηκα μπροστά του. Όπως έπεσε στο τραπέζι, το λιμπρέτο άνοιξε τυχαία σε κάποια σελίδα και τα μάτια μου καρφώθηκαν στη φράση "Πέτα σκέψη σε χρυσά φτερά". 
Εξακολούθησα να διαβάζω με συγκίνηση, πολύ περισσότερο που το κείμενο αποτελούσε παράφραση της Βίβλου που με συντρόφευε συχνά. Διάβασα ένα πρώτο απόσπασμα και αμέσως ένα δεύτερο. Ωστόσο, σταθερός στην απόφασή μου να μη συνθέσω άλλη όπερα, έκλεισα το λιμπρέτο και έπεσα για ύπνο!.. Ωστόσο, ναι, ο Ναμπούκο γύριζε μες στο κεφάλι μου! 
Δεν μπορούσα να κοιμηθώ. Σηκώθηκα και διάβασα το λιμπρέτο όχι μία αλλά δύο ή τρεις φορές, έτσι ώστε το πρωί ήξερα σχεδόν απ’ έξω το κείμενο του Σολέρα". (Το Βήμα)

O Bέρντι την εποχή σύνθεσης του "Ναμπούκο"

Παρά την πολιτική διάσταση που απέδωσαν οι Ιταλοί στην όπερα, οι κατακτητές  δεν διέκριναν  τίποτε ανησυχητικό. Έτσι, η λογοκρισία δεν ταλαιπώρησε το συνθέτη, που με τον "Ναμπούκο" δεν αναφερόταν στην  αιχμαλωσία των Εβραίων.Αυτό ήταν η πρόφαση να αναφερθεί στο Ριζορτζιμέντο και την ενοποίηση της Ιταλίας.

Ο "Ναμπούκο" είναι η τρίτη όπερα του Βέρντι, αλλά εκείνος συνήθιζε να λέει πως: "ήταν εκείνη που τον επέβαλλε ως συνθέτη".
Ειναι ένα  αριστούργημα για την ύβρη και τον αιώνιο αγώνα για ελευθερία.

Στην πρεμιέρα, το ρόλο της "Αμπιγκαΐλε" υποδύθηκε η  Τζουζεπίνα Στρεπόνι , από τις δημοφιλέστερες σοπράνο της εποχής, που αργότερα θα γινόταν η δεύτερη σύζυγoς του Βέρντι.

Η όπερα πρωτοπαρουσιάστηκε με τον τίτλο "Ναβουχοδονόσορας". Το "Ναμπούκο" καθιερώθηκε μετά από μία παράσταση στην Κέρκυρα τον Σεπτέμβριο 1844 στο θέατρό της Σαν Τζάκομο.

Πολύ γλαφυρά σε ένα μικρό στιγμιότυπο αναφέρεται σχετικά η Πηνελόπη Κουρτζή στο μυθιστόρημά της: "Το Πριγκιπότο", εκδ. Ψυχογιός, σελ 24:

"Το Σαν Τζάκομο άλλαξε μέχρι και το όνομα της όπερας του Βέρντι σε "Ναμπούκο", ακούστηκε να λέει ο Ντε Τζόρτζο -γνωστός ευγενής της Ζακύνθου που είχε πάει στην Κέρκυρα ειδικά γι’ αυτή την παράσταση- στην προσπάθειά του να εντυπωσιάσει τους παριστάμενους.
Οι δύο κοπέλες γύρισαν το κεφάλι τους.
-"Ναι, δεσποσύνες μου, έτσι είναι!" συνέχισε ο Ντε Τζόρτζο εστιάζοντας την προσοχή του στις νεαρές, ενθουσιασμένος που βρήκε όμορφο ακροατήριο.
"Είστε μικρές, αλλά πρέπει να ξέρετε πως, το 1844, στο Σαν Τζάκομο ανέβηκε η περίφημη όπερα του Βέρντι Ναβουχοδονόσωρ.Κι επειδή ο λαός εδώ δεν μπορούσε να προφέρει όλο αυτό το όνομα, απλώς το συντόμευσε σε Ναμπούκο.
Και, φυσικά, αφού η Ελλάδα κινεί τις πολιτιστικές εξελίξεις παντού -ξερόβηξε δυνατά, γελώντας συγχρόνως αυτάρεσκα- η όπερα έγινε γνωστή με το όνομα Ναμπούκο.
Επίσης, όμορφες δεσποσύνες μου, θα έπρεπε να γνωρίζετε πως αυτό καθόλου δε δυσαρέστησε τον Βέρντι! Αντίθετα, μάλιστα, τον ικανοποίησε, καθώς ήταν μεγάλος θαυμαστής του νησιού και της κουλτούρας μας κι ερχόταν τακτικά ινκόγκνιτο για διακοπές εδώ..."

Η όπερα φημίζεται για τα υπέροχα χορωδιακά της. Μάλιστα πολλοί ειδικοί λένε πως αυτά δεσπόζουν και κλέβουν την παράσταση από τα σολιστικά μέρη...
H περίοδος σύνθεσης του "Ναμπούκο" ήταν περίοδος μεγάλης καταπίεσης. Έτσι, ο Βέρντι ένιωσε ότι ο λαός του έθνους του χρειαζόταν μια φωνή!Toύ την έδωσε με τα χορωδιακά, που αντιπροσωπεύουν τις απελπισμένες ψυχές κάθε καταπιεσμένης εποχής...

Έτσι, προτείνω να ακούσουμε τα αγαπημένα μου:

1. Verdi: Nabucco - ΠΡΑΞΗ Α΄/ Giuseppe Sinopoli:

2. Verdi: Nabucco - ΠΡΑΞΗ Γ', "È l'Assiria una regina" / Giuseppe Sinopoli:

3. Verdi: Nabucco / ΠΡΑΞΗ Γ΄ "Va, pensiero" / Giuseppe Sinopoli:

Με τον "Ναμπούκο" ο Βέρντι ανέδειξε το ταλέντο του, θέτοντας τέλος στις συνθετικές αποτυχίες του, φίλοι μου.
Άφησε πίσω του μια περίοδο μεγάλης θλίψης στην προσωπική του ζωή κι αναδείχθηκε σε εθνικό σύμβολο της Ιταλίας.

"Λαβίνια Φοντάνα: η γυναίκα καλλιτέχνις με τις πολλές πρωτιές"

Με αφορμή την "Ημέρα της Γυναίκας"

"Lavinia Fontana - Self-Portrait at the Spinet"

Η Λαβίνια Φοντάνα ήταν Ιταλίδα ζωγράφος του 16oυ αι., η πρώτη επαγγελματίας  στη Δυτική Ευρώπη, που εργάστηκε "ισότιμα" με τους άνδρες ομολόγους της.
Από νωρίς έγινε διάσημη για τις προσωπογραφίες της, με τους ευγενείς της Μπολόνια να παραγγέλνουν πορτέτα τους σ' αυτήν.
Φυσικά λόγω του φύλου της αντιμετώπισε κάποια εμπόδια, όμως είχε πολυάριθμες παραγγελίες, κυρίως από  γυναίκες, που υποστήριξαν την τέχνη της.
Η Φοντάνα φοίτησε στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια και ήταν μία από τις πρώτες "Donne addtrinatte-γυναίκες με διδακτορικά" και  η πρώτη γυναίκα καλλιτέχνις που ζωγράφισε γυναικεία γυμνά.

Σε μια αυτοπροσωπογραφία της απεικονίζεται μπρος σε πληκτροφόρο.

Ήταν ένας τρόπος για την γυναίκα να δείξει τη μόρφωσή της, καθώς η εκπαίδευση των αριστοκρατισσών περιελάμβανε μουσική, ποίηση, φιλοσοφία και λατινικά.

Είναι η πρώτη αυτοπροσωπογραφία που έκανε ως γαμήλιο πορτρέτο για τον πεθερό της.
Θα παντρευόταν κάποιον με υψηλότερη κοινωνική θέση από τη δική της(ο μέλλων σύζυγός της ήταν γιος πλούσιου εμπόρου)  έτσι μάλλον αισθάνθηκε την ανάγκη να τονίσει τον πλούτο και την κατάστασή της ζωγραφίζοντάς την με πλουμιστά, πολυτελή ρούχα ακριβών υφασμάτων, περίτεχνα κοσμήματα και μια υπηρέτρια να τής μεταφέρει τις παρτιτούρες. 

Επίσης η Φοντάνα επιλέγει  να τονίσει τις δεξιότητές της: παίζει ένα μουσικό όργανο, το διασημότερο και ευγενέστερο της εποχής της, ενώ  το καβαλέτο της τοποθετείται στο παρασκήνιο. Επιπλέον, η ακαδημαϊκή μόρφωσή της τονίζεται κι από τη λατινική επιγραφή στην επάνω γωνία του καμβά:
"Η Λαβίνια, παρθένος κόρη του Prospero Fontana φιλοτέχνησε το πορτρέτο της από τον καθρέφτη το 1577". 
Η επιγραφή, όπως και η αναφορά στην παρθενία(επιθυμητή από τους άνδρες) είναι ενδιαφέρουσες, καθώς είναι ενδεικτικές της κοινωνικής κατάστασης των γυναικών  της Αναγέννησης  και της κυρίαρχης νοοτροπίας.

Σπινέτο του 16ου αι.

Το σπινέτο ανήκει στα νυσσόμενα πληκτροφόρα μουσικά όργανα, όπου ο ήχος παράγεται με τη νύξη (τσίμπημα) των χορδών τους.
Κάθε πλήκτρο συνδέεται  με ραβδάκι, που απολήγει σε  προεξοχή από σκληρό δέρμα ή ακροφτέρουγο(συνήθως φτερό κόρακα) με το οποίο γίνεται η νύξη, παραγωγή δόνησης και κατ'επέκταση ήχου, όπως στο βίρτζιναλ...
Λέγεται πως κατασκευάστηκε αρχές του 16ου αι. από τον Τζοβάννι Σπινέτι από τον οποίο πήρε και το όνομά του, ενώ άλλοι υποστηρίζουν πως είναι απλαιότερο και το όνομα προέρχεται από τα φτερά (ιταλ. spine) με τα οποία νύσσονται οι χορδές.

Michelangelo Rossi: "Partita sopra la romanesca":