Πόε:"Το Κοράκι"...Τραύμα ψυχής...μπορεί να ξορκιστεί από ένα "ποτέ πια";

 

"Κάποια φορά, μεσάνυχτα, ενώ εμελετούσα

κατάκοπος κι αδύναμος ένα παλιό βιβλίο

μιας επιστήμης άγνωστης, άκουσα ένα κρότο

σα να χτυπούσε σιγανά κανείς στη ξώπορτά μου.

“Κανένας ξένος”, σκέφτηκα “οπού χτυπά τη πόρτα,

τούτο θα είναι μοναχά και όχι τίποτ’ άλλο”.

Θυμάμαι ήταν στον ψυχρό και παγερό Δεκέμβρη

και κάθε λάμψη της φωτιάς σα φάντασμα φαινόταν.

Ποθούσα το ξημέρωμα, μάταια προσπαθούσα

να δώσει με παρηγορία στη λύπη το βιβλίο,

για τη γλυκιά Ελεονόρα μου, την όμορφη τη κόρη

όπως οι αγγέλοι τη καλούν, ενώ εδώ δεν έχει

για πάντα ούτε όνομα"

Ένα από τα δημοφιλέστερα ποιήματα του Πόε, του μεγάλου, αλλά αμφιλεγόμενου συγγραφέα-ποιητή, της κατηγορίας των "καταραμένων", είναι το "Κοράκι", που δημοσιεύτηκε σαν σήμερα 29 Γενάρη 1845.
Ένα ποίημα σκοτεινό, μυστηριακό και με διάχυτη τη χαρακτηριστική μεταφυσική ατμόσφαιρα των ποιημάτων του Έντγκαρ Άλαν Πόε.

Η αρχή και η γέννηση του ποιήματός του εντοπίζεται στο όνομα Λεονόρα και το χαμό της.
Η απώλειά της είναι που κατατρύχει τον ποιητή-αφηγητή.
Το ποίημα περιγράφει την επίσκεψη, που δέχεται ο ερωτευμένος άνδρας, από κάποιο μυστήριο κοράκι, που μιλάει...
Ο διάλογος μαζί του σε συνδυασμό με το θρήνο, ολισθαίνει αργά τον αφηγητή στην τρέλα.
Το κοράκι κάθεται σε μια προτομή της Αθηνάς και φαίνεται να υποκινεί περισσότερο την απελπισία του με τη συνεχή επανάληψη της φράσης "Ποτέ πια - Nevermore"

"Quoth the Raven "Nevermore."

...

   With such name as "Nevermore."

...

   Then the bird said "Nevermore."

...

  Shall be lifted—nevermore!"

  "THE RAVEN BY POE" by karo-design

Και τ’ αλαφρό μουρμουρητό που κάναν οι κουρτίνες

με άγγιζε, με γέμιζε με τρόμους φανταχτούς,

και για να πάψει τ’ άγριο το χτύπημα η καρδιά μου

σηκώθηκα φωνάζοντας: “Θα είναι κάποιος ξένος

όπου ζητά να κοιμηθεί έδω στη κάμαρά μου

αυτό θα είναι μοναχά και περισσότερο όχι”.

Τώρα μου φάνηκε η ψυχή πιο δυνατή για τούτο,

“Κύριε” είπα, “ή Κυρά, ζητώ να συγχωρείστε,

γιατί εγώ ενύσταζα κι ο κρότος ήταν λίγος,

ήσυχος, που δεν άκουσα εάν χτυπά η πόρτα”

κι άνοιξα στους αγέρηδες ορθάνοιχτη τη πόρτα

σκοτάδι ήταν γύρω μου και όχι τίποτ’ άλλο.

Μες στο σκοτάδι στάθηκα ώρα πολλή μονάχος,

γεμάτος τρόμους κι όνειρα που πρώτη φορά τότε

η λυπημένη μου ψυχή στα βάθη της επήρε,

μα η σιγή ήταν άσωστη και το σκοτάδι μαύρο

κι “Ελεονόρα” μοναχά ακούγονταν η ηχώ

από τη λέξη που ‘βγαινε απ’ τα ανοιχτά μου χείλη.

Αυτό μονάχα ήτανε και όχι τίποτ’ άλλο.

Γυρίζοντας στη κάμαρα με μια καρδιά όλο φλόγα,

άκουσα πάλι να χτυπούν πιο δυνατά από πρώτα.

“Σίγουρα κάποιος θα χτυπά από το παραθύρι,

ας πάω να δω κι ας λύσω πια ετούτο το μυστήριο,

ας ησυχάσει η μαύρη μου καρδιά και θα το λύσω,

θα είναι οι αγέρηδες και όχι τίποτ’ άλλο.

--

Γιατί όμως  κοράκι;

Aς προσπαθήσουμε να δώσουμε μιαν απάντηση σ'αυτό το ερώτημα...

Τα κοράκια μπορούν να εκπαιδευτούν στην ομιλία, αφού εξημερώνονται πολύ εύκολα και μαθαίνουν να ζουν με τον άνθρωπο.
Μάλιστα την εποχή του  Μεσαίωνα σε πολλούς Πύργους στην Ευρώπη εκτρέφονταν και διατηρούνταν κοράκια όπου σε πολλές περιπτώσεις ήταν και προσωπικοί φύλακες των ιπποτών.
Ας μην ξεχνάμε και το θρύλο, που περιβάλλει τα κοράκια του Πύργου του Λονδίνου.

Στην Αρχαιότητα δε, οι Έλληνες έτρεφαν ιδιαίτερη αγάπη στο πτηνό αυτό, που το είχαν αφιερώσει στο θεό Απόλλωνα.




Άλλο παράδειγμα που διδαχτήκαμε στο μάθημα των Θρησκευτικών είναι πως το κοράκι είναι το πρώτο πουλί, που απελευθερώθηκε μετά τον κατακλυσμό του Νώε και μάλιστα δεν ξαναγύρισε, αφού βρήκε αμέτρητα πτώματα, καθώς έχει τη φήμη πως απολαμβάνει το θάνατο.
Γι'αυτό και στο Μωσαϊκό νόμο ο κόρακας θεωρείται "ακάθαρτο ζώο".

‘Ανοιξα το παράθυρο κι ένα κοράκι μαύρο

με σχήμα μεγαλόπρεπο στη κάμαρα μου μπήκε

και χωρίς διόλου να σταθεί ή ν’ αμφιβάλλει λίγο,

επήγε και εκάθισε στη πέτρινη Παλλάδα

απάνω από τη πόρτα μου, γιομάτο σοβαρότη.

Κουνήθηκεν, εκάθισε και όχι τίποτ’ άλλο.

Το εβενόχρωμο πουλί που σοβαρό καθόταν

τη λυπημένη μου ψυχή έκανε να γελάσει.

“Χωρίς λοφίο”, ρώτησα, “κι αν είν’ η κεφαλή σου

δεν είσαι κάνας άνανδρος, αρχαϊκό κοράκι,

που κατοικείς στις πένθιμες ακρογιαλιές της Νύχτας;

Στ’ όνομα της Πλουτωνικής της Νύχτας, τ’ όνομά σου!”

Και το κοράκι απάντησε: “Ποτέ από ‘δω και πια”.

Ξεπλάγηκα σαν άκουσα το άχαρο πουλί

ν’ ακούει τόσον εύκολα τα όσα το ρωτούσα

αν κι η μικρή απάντηση που μου ‘δωσε δεν ήταν

καθόλου ικανοποιητική στα όσα του πρωτόπα,

γιατί ποτέ δεν έτυχε να δεις μες στη ζωή σου

ένα πουλί να κάθεται σε προτομή γλυμμένη

απάνω από τη πόρτα σου να λέει:

“Ποτέ πια”.

Μα το Κοράκι από κει που ήταν καθισμένο

δεν είπε άλλη λέξη πια σα να ‘ταν η ψυχή του

από τις λέξεις: “Ποτέ πια”, γεμάτη από καιρό.

Ακίνητο καθότανε, χωρίς ένα φτερό του

να κινηθεί σαν άρχιζα να ψιθυρίζω αυτά:

“Τόσοι μου φίλοι φύγανε ως και αυτές οι Ελπίδες

κι όταν θε να ‘ρθει το πρωΐ κι εσύ θε να μου φύγεις”.

Μα το πουλί απάντησε: “Ποτέ από δω και πια”.

Τα μαύρα, σκοτεινά φτερά των κορακιών υπαινίσσονται τη  μελαγχολία και τη θλίψη ...


Ήταν όμως και αγγελιοφόροι των θεών...

Κοράκι ήταν, που πρόλαβε τα νέα στην Αθηνά, όταν η Άγλαυρος με τις άλλες δυο αδερφές της Κεκροπίδες άνοιξαν το πανέρι, που μέσα ήταν κλεισμένος ο καρπός του έρωτα της θεάς με τον Ήφαιστο, Εριχθόνιος.

Ετρόμαξα στη γρήγορη απάντηση που μου ‘πε

πάντα εκεί ακίνητο στη προτομήν απάνω.

“Σίγουρα” σκέφτηκα, “αυτό που λέει και ξαναλέει

θα είναι ό,τι έμαθε από τον κύριό του

που αμείλικτη η καταστροφή θα του κοψ’ το τραγούδι

που θα ‘λεγεν ολημερίς και του ‘καμε να λέει

λυπητερά το “Ποτέ πια” για τη χαμένη ελπίδα”.

Μα η θέα του ξωτικού πουλιού μ’ έφερε γέλιο

κι αρπάζοντας το κάθισμα εκάθισα μπροστά του

και βυθισμένος σ’ όνειρα προσπάθησα να έβρω

τι λέει με τη φράση αυτή, το μαύρο το Κοράκι,

το άχαρο, τ’ απαίσιο, ο τρόμος των ανθρώπων,

σαν έλεγε τις θλιβερές τις λέξεις:

“Ποτέ Πια!”.

Κι έτσι ακίνητος βαθιά σε μαύρες σκέψεις μπήκα

χωρίς μια λέξη μοναχά να πω εις το Κοράκι

που τα όλο φλόγα μάτια του μες στη καρδιά με καίγαν.

Έτσι σκεφτόμουν έχοντας στο βελουδένιο μέρος

του παλαιού καθίσματος γερμένο το κεφάλι,

στο μέρος που το χάϊδευαν η λάμψη της καντήλας,

εκεί όπου η αγάπη μου δε θ’ ακουμπήσει

πια!

Τότε ο αγέρας φάνηκε σα να ‘ταν μυρωμένος

από ‘να θυμιατήριο αόρατο που αγγέλοι

και Σεραφείμ το κούναγαν και τ’ αλαφρά τους πόδια

ακούγονταν στο μαλακό χαλί της κάμαράς μου.

“Ναυαγισμένε” φώναξα, “αναβολή σου στέλνει

με τους αγγέλους, ο Θεός και μαύρη λησμοσύνη

για τη χαμένη αγάπη σου την όμορφη Λεονόρα.

Πιες απ’ το μαύρο το πιοτό της Λήθης και λησμόνα

εκείνην όπου χάθηκε”. Και το Κοράκι είπε:

“Ποτέ από δω και πια!”.

Εικονογράφηση: Gustave Doré

"...και χωρίς διόλου να σταθεί ή ν’ αμφιβάλλει λίγο,

επήγε και εκάθισε στη πέτρινη Παλλάδα..."

Η  μυθολογία πάλι μας μαθαίνει πως η θεά Αθηνά-Παλλάδα ενσαρκώνει τη σοφία.

Γι'αυτό και ο ποιητής τοποθετεί το πουλί πάνω στην προτομή της.
Κουρνιασμένο στο μπούστο της "σοφής"  Παλλάδας Αθηνάς, υπονοεί πως ο αφηγητής είναι ένας διανοούμενος.

Είπα: “Προφήτη των κακών, είτε πουλί είτε δαίμων

είτε του μαύρου πειρασμού αποσταλμένε συ

είτε στης άγριας θύελλας το μάνιασμα χαμένε,

αλλ’ άφοβε, στον κόσμο αυτόπου κατοικεί ο Τρόμος,

πες μου με ειλικρίνεια, υπάρχει δω στον κόσμο

της λύπης κανά βάλσαμο που δίνει η Ιουδαία;

Πες μου!”, μα κείνο απάντησε:

“Ποτέ από δω και πια!”.

“Προφήτη”, είπα, “δαίμονα, της Συφοράς πουλί,

Προφήτης όμως πάντοτε, στον Ουρανό σ’ ορκίζω,

που απλώνεται από πάνω μας παρηγορήτρα αψίδα,

εις του Θεού το όνομα που οι δυο μας τον λατρεύουν,

πες μου αν στον Παράδεισο θε ν’ αγκαλιάσω κείνη,

εκείνη που οι άγγελοι τη λεν Ελεονόρα”;

Και το κοράκι απάντησε:

“Ποτέ από δω και πια!”.

“Ας γίν’ η μαύρη φράση σου το σύνθημα να φύγεις”,

εφώναξα αγριωπός πηδώντας κει μπροστά του.

“Πήγαινε πάλι να χαθείς στην άγρια καταιγίδα

ή γύρνα στις ακρογιαλιές της Πλουτωνείου Νύχτας

ούτ’ ένα μαύρο σου φτερό δε θέλω δω ν’ αφήσεις

ενθύμηση της φράσης σου της ψεύτικης και πλάνας

βγάλ’ απ’ τη δόλια μου καρδιά το ράμφος που ‘χεις μπήξει

και σύρε τη φανταστική μορφή σου στα σκοτάδια!”

Και το Κοράκι απάντησε:

“Ποτέ από δω και πια!”.

Και το Κοράκι ακίνητο στη προτομή όλο μένει,

στης Αθηνάς τη προτομή απάνω από τη πόρτα

και τ’ αγριωπά τα μάτια του σα του Διαβόλου μοιάζουν

όταν μονάχος σκέφτεται. Και το θαμπό λυχνάρι

ρίχνει σκια στο πάτωμα σαν πέφτει στο Κοράκι.

Και η ψυχή μου ανήμπορη δε θα μπορέσει πια

να βγει απ’ τον αμφίβολο τον κύκλο της Σκιάς

που φαίνεται στο πάτωμα.

Ποτέ από δω και πια!

(Μετάφραση: Κ.Ουράνης)

Le Corbeau-Eduard Manet

"Et le Corbeau, sans voleter, siège encore - siège encore

sur le buste pallide de Pallas, juste au-dessus de la porte

de ma chambre, et ses yeux ont toute la semblance des

yeux d'un démon qui rêve, et la lumière de la lampe

ruisselant sur lui,projette son ombre à terre; et mon âme,

de cette ombre qui gît flottante à terre, ne s'élèvera

- jamais plus!"

(Stéphane Mallarmé)

Το 1875 το "Κοράκι" του Πόε μεταφράστηκε στα γαλλικά ("Le Corbeau ") από τον Στεφάν Μαλλαρμέ.
Την εικονογράφηση του βιβλίου είχε κάνει ο ζωγράφος Εντουάρ Μανέ.



Από το ποίημα και την επαναλαμβανόμενη επωδό "Νevermore" ο Φρέντυ Μέρκιουρι με τους  Queen εμπνέονται το 1974 το ομότιτλο τραγούδι τους.
Mια επαναλαμβανόμενη επωδός, ένα "ποτέ πια!", που είναι η λύση της πνευματικής εξίσωσης με άγνωστο χ τον Πόε!

Το κοράκι, σύμφωνα με το μύθο ήτανε άσπρο.Ομως, ο Απόλλωνας είναι εκείνος που θα το μεταμορφώσει σε κατράμι γιατί του έφερε δυσάρεστα μηνύματα.

Στην πρώτη εκδοχή το κοράκι ανήγγειλε στον Απόλλωνα ότι ο Δίας είχε κατακεραυνώσει τον Ασκληπιό, τον γιο που είχε αποκτήσει από την Κορωνίδα.
Στη δεύτερη,  τον γάμο της αγαπημένης του Κορωνίδας, με τον Αλκυονέα.
Είδηση μαύρη κι άραχνη...
Το πουλί πρόθυμο έφερε το κακό μήνυμα της απιστίας της αγαπημένης του.

Kύλικας :"Ο Απόλλωνας και ο κόρακας",450 π.Χ. Δελφοί, Αρχαιολογικό Μουσείο

 

Έτσι και το κοράκι του Πόε. Είναι πρόθυμο να παραδώσει το δυσάρεστο μήνυμα της απιστίας. Το μήνυμα του θανάτου, γιατί ο θάνατος είναι η  απόλυτη απιστία.

-----

Μια μετάφραση σε ελεύθερη απόδοση, που βρήκα πρόσφατα και μ'αρέσει πολύ είναι του  Γ. Β. Ιωαννίδη.
Έντονα λυρική, μα κυρίως ποτισμένη με τη μουσικότητα, που διακρίνει το αγγλικό κείμενο.

Διαβάστε το, συνοδεία μιας πολύ ταιριαστής, κατά τη γνώμη μου,  μουσικής του gothic ντουέτου "Nox Arcana" από το δίσκο τους "Shadow of the Raven":

ΤΟ ΚΟΡΑΚΙ

Δώδεκα έδειχνεν η ώρα, μεσονύχτι, όπως και τώρα

Κι ήμουν βυθισμένος ώρα σε βιβλία αλλοτινά,

όταν μέσα από ένα θάμπος ύπνου να μου εφάνη, σάμπως

Κάποιος έξω από την πόρτα να χτυπούσε σιγανά.

Επισκέπτης, είπα, θά’ ναι και χτυπάει σιγανά

Τούτο θά ‘ναι μοναχά.

Α, θυμάμαι, έπεφτε χιόνι και του κρύου Δεκέμβρη οι τόνοι

Σκούζαν μες στο παραγώνι και στοιχειώναν στη φωτιά.

Η νυχτιά με στενοχώρα κι άδικα έψαχνα τόση ώρα

Νά’ βρω τη γλυκειά Λεωνόρα μες τ’ αρχαία μου χαρτιά.

Τη Λεωνόρα που οι αγγέλοι της κρατάνε συντροφιά

Και δική μας ποτέ πια.

Κάθε θρόισμα στο μετάξι της κουρτίνας είχε αλλάξει

Κι έρχονταν να με ταράξει ο άγριος φόβος που τρυπά .

Κι έλεγα , για να πάρω θάρρος και να διώξω αυτό το βάρος :

- Επισκέπτης , δίχως άλλο , θάναι τούτος που χτυπά ,

Κάποιος νυχτοπαρωρίτης , που για νάμπει μου χτυπά

Τούτο θάναι μοναχά.

Ξάφνου ως νάντριωσε η ψυχή μου και παρά την ταραχή μου

- Κύριε , φώναξα , ή κυρία , συγχωρέστε με , έστω αργά

Στα χαρτιά μου ήμουν σκυμένος κι ίσως μισοκοιμισμένος

Δε σας άκουσα ωρισμένως να χτυπάτε έτσι σιγά .

Με τα λόγια τούτα ανοίγω τα πορτόφυλλα γοργά .

΄Εξω η νύχτα μοναχά.

Το σκοτάδι αυτό τρυπώντας έμεινα εκειδά απορώντας

Κάθε τόσο ανασκιρτώντας μέσα σ’ όνειρα αλγεινά .

Κράτησε ησυχία για ώρα κι άξαφνα απ’ τα βάθη τώρα,

Μια φωνή να λέει Λεωνόρα σα ν’ ακούστηκε βραχνά .

Εγώ φώναξα «Λεωνόρα» και τη φέρνει η ηχώ ξανά,

΄Ετσι θάναι μοναχά.

Μπήκα στο δωμάτιο πάλι , μ’ άνω κάτω το κεφάλι ,

Μα μέσα απ’ αυτή τη ζάλη , δυνατήν ακούω χτυπιά .

- Α , στο παραθύρι θάναι, λέω ευθύς, και με ζητάνε ,

Ας ιδώ τώρα ποιος νάναι, φτάνει το μυστήριο πια,

Η καρδια μου δεν αντέχει, φτάνει το μυστήριο πια

Θάναι ο αγέρας μοναχά.

Τότε τα παντζούρια ανοίγω , όμως μια κραυγή μου πνίγω

Καθώς βλέπω ένα κοράκι μες στο δώμα να περνά .

Η ευγένεια δεν το νοιάζει κι ούτε που με λογαριάζει ,

Μα γαντζώνει στο περβάζι της εσώπορτας στερνά .

Μα γαντζώνει και κουρνιάζει στη μαρμάρινη Αθηνά

Και κυττάζει μοναχά.

Πως ανάπνευσα στ’ αλήθεια και γελώντας απ’ τα στήθεια ,

Λέω , από παλιά συνήθεια , στ’ όρνιο με τη κρύα ματιά :

- Κι αν σου κόψαν το λοφίο κι αν σ’ αφήκαν έτσι αστείο

Μαυροπούλι άλλοτε θείο , που πλανιέσαι στη νυχτιά,

ποιό είναι τάχα τ’ όνομά σου μες την άραχνη νυχτιά;

Και μου λέει : – Ποτέ πια !

Θάμασα πολύ μου ακόμα τόρνιο , που είχε ανθρώπου στόμα ,

Μα τα λόγια του όλο σκώμα δε μου μάθανε πολλά .

Γιατί αλήθεια , είναι σπουδαίο και περίεργο και μοιραίο ,

Αν μια νύχτα , σας το λέω , δείτε κάπου εκεί ψηλά

Κουρνιασμένο ένα κοράκι στην Παλλάδα, να μιλά

Και να λέει : Ποτέ πιά !

Τ ‘ όνομά του θα μου κράζει , σκέφτηκα , μα τι με νοιάζει ,

΄Ισως πάλι να νυστάζει και τα λόγια του ξεχνά .

΄Ομως τούτο ούτε σαλεύει κι είναι ως κάτι να γυρεύει

Και του κρίνουμαι : – Περσεύει κι άλλος τόπος εδωνά ,

Την αυγή θα φύγεις πάλι σαν ελπίδα που περνά .

Και μου λέει : Ποτέ πια !

Τρόμαξα στ’ αλήθεια μου , όντας , μου δευτέρωσε μιλώντας ,

- Δίχως άλλο , είπα σκιρτώντας , τούτο ξέρει μοναχά .

Κάποιος πρώην κύριός του , θάκλαψε πολύ , ο καϋμός του

΄Ισως νάγινε δικός του και για τούτο αγκομαχά

Και του απόμεινε στη σκέψη κι είναι σα να ξεψυχά

Λέγοντάς μου : – Ποτέ πια !

Και τη θλίψη μου ξεχνώντας έστρεψα σ’ αυτό γελώντας

Την καρέκλα μου τραβώντας στο κοράκι αντικρυνά .

Μα στο κάθισμά μου απάνω , χίλιες τόσες σκέψεις κάνω

Και στο νου μου τώρα βάνω για ποιό λόγο αληθινά

Σα μιαν επωδή μακάβρια να μου λέει όλο ξανά

Το κοράκι : Ποτέ πια !

Γρίφος θάναι ή αίνιγμά του κι ίσως μήνυμα θανάτου

Και κυττώντας τη ματιά του που μου τρύπαε την καρδιά ,

Γέρνω ωραία μου το κεφάλι , στο δικό της προσκεφάλι ,

Όπου αντιφεγγούσε πάλι , σαν και τότε μια βραδυά ,

Με το βιολετί βελούδο, σαν και τότε μια βραδυά

Και που δε θ’ αγγίξει πια !

Ξάφνου ως νάνοιωσα μου εφάνη γύρω μου άκρατο λιβάνι

Και πλημμύρα να μου φτάνει σύννεφο η θεία του καπνιά .

- ΄Αθλιε , φώναξα , στοχάσου , που ο Θεός στέλνει κοντά σου .

Αγγέλους να σου σταλάσουν νηπενθές για λησμονιά ,

Πιέστο , ω , πιέστο , τη Λεωνόρα να ξεχάσεις μ’ απονιά ,

Και μου λέει : – Ποτέ πια !

Α , προφήτη , κράζω ,ωιμένα , κι αν του δαίμονα είσαι γέννα

Κι αν ο Πειρασμός σε μένα , σ’ έστειλε απ ‘ τη γης βαθειά ,

Κι αν σε τόπο ρημαγμένο σ’ έχει ρίξει απελπισμένο

Σ ‘ ένα σπίτι στοιχειωμένο με σκιές και με ξωθιά ,

Θάβρω στη Γαλαάδ , ω πες μου , θάβρω εκεί παρηγοριά ;

Και μου λέει : – Ποτέ πια !

- Α , προφήτη , ανήλιαγο όρνιο κι αν πουλί σαι κι αν δαιμόνιο

Απ’ το σκότος σου το αιώνιο κι απ ‘ την κρύα σου συννεφιά.

Πες μου , στης Εδέμ τα δάση , θάβρει ο νους μου ν’ αγκαλιάσει

Μια παρθένα πούχει αγιάσει κι έχει αγγέλους συντροφιά ,

Μιαν ολόλαμπρη παρθένα , πούχει αγγέλους συντροφιά ;

Και μου λέει : Ποτέ πιά !

Φύγε στ’ άγριά τα σου μέρη , όρνιο ή φάντασμα , ποιος ξέρει

Αν αυτό που σ’ έχει φέρει δεν σε καταπιεί ξανά .

Κι ούτε ένα μικρό φτερό σου να μη μείνει εδώ δικό σου ,

Φώναξα , και το φευγιό σου να χαθεί στα σκοτεινά .

Πάρε και το κρώξιμό σου πέρα από την Αθηνά .

Και μου λέει : – Ποτέ πια !

Κι από τότε εκεί δεμένο , το κοράκι , καθισμένο

Μένει πάντα κουρνιασμένο στη μαρμάρινη θεά .

Κι η ματιά του όπως κυττάζει , με ματιά δαιμόνιου μοιάζει

Κι η νυχτιά που το σκεπάζει του στοιχειώνει τη σκιά .

Α , η ψυχή μου , δε θα φύγει μια στιγμή απ’ αυτή τη σκιά .

Δε θα φύγει ποτέ πια !

Εικονογράφηση: Gustave Doré

Τραύμα ψυχής...μπορεί να ξορκιστεί από ένα "ποτέ πια";

-----

"Φωτογραφία στον τοίχο, 

κραυγή με δίχως ήχο.

Κοράκι πεθαμένο, 

σοκάκι στοιχειωμένο"

Οι στίχοι είναι του Αλκίνοου Ιωαννίδη από το τραγούδι "Edgar Alan Poe" και το δίσκο του 1997 : "Ο ΔΡΟΜΟΣ, Ο ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΙ Ο ΠΟΝΟΣ"

"Καταραμένε φίλε μου

και άγιε αδελφέ μου..."

Ένα τραγούδι συγκλονιστικό, που γίνεται ακόμα συγκλονιστικότερο αν έχετε διαβάσει Πόε γιατί πολλοί από τους στίχους του είναι άμεσες παραπομπές σε διηγήματα και ποιήματά του.

Εφιάλτες τα όνειρά του

μηνύματα θανάτου.

Δυο μαύρα περιστέρια

του μάτωσαν τα χέρια.

Αίμα και τα γραφτά του

μα πότισαν κρυφά του

της ομορφιάς τη γλάστρα

για να φυτρώσουν τ’ άστρα.

http://www.poetryfoundation.org/poem/178713
http://blog.sofiakolotourou.gr/archives/1206
http://www.nikostsintros.gr/?p=3742
http://karo-design.deviantart.com/art/THE-RAVEN-BY-POE-119965145
http://dreamended.deviantart.com/art/The-Raven-375393268
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:The_Raven_(1884)_pg_49.jpg
http://www.pileface.com/sollers/spip.php?article1171

Unknown30 January 2015 at 01:00

Υπέροχη παρουσίαση με όλους τους συμβολισμούς , τους μυθολογικούς, θρησκευτικούς, κοινωνικούς σε μια άρτια δομημένη αφήγηση, που σε συνεπαίρνει στο χρώμα της απιστίας και στην αρπακτικότητα του θανάτου!! Μπράβο, Ελπίδα!! Ευχαριστούμε!ReplyDelete
Replies


ELPIDA NOUSA30 January 2015 at 01:39

Χαρούλα μου,ευχαριστώ σε!
Το ΚΟΡΑΚΙ είναι από τα ποιήματα του Πόε, που με συγκινεί το ίδιο κάθε φορά, που το διαβάζω.Προσπάθησα μέσα από τη λίγη γνώση που διαθέτω πάνω σε θρησκευτικά και μυθολογικά ζητήματα και την κάπως περισσότερη πάνω στα μουσικά να αποδώσω τους ποιητικούς συμβολισμούς με επίκεντρο το στοιχείο του θανάτου, αναπόφευκτη κατάληξη της ανθρώπινης ύπαρξης, που κανένα "ποτέ πια" δεν μπορεί να ξορκίσει, τελικά...
Ευχαριστώ και πάλι για την ανάγνωση και το σχόλιο!
Delete


Reply


Ioannis Rapitis4 May 2015 at 12:29

el cuervo en cualqier idioma es emocionante!
ReplyDelete
Replies


ELPIDA NOUSA10 November 2019 at 06:36

Estoy de acuerdo! GraciasDelete


Reply


Λινα11 November 2019 at 07:38

υπεροχο... με εχει συνεπαρει.. ευχαριστω Ελπιδα! <3ReplyDelete

Ρομαίν Ρολάν: μια ερωτική διωδία στις αράδες του...

 

"Άνοιξα τα παλιά τετράδια, με συλλάβισα ψηλαφώντας στο πιάνο, και αυτά τα μικρά υπόγεια ρεύματα, αυτά τα ρυάκια μουσικής που νότισαν την καρδιά μου, απορροφήθηκαν μέσα μου.
Προσήνεια, πόνε, επιθυμίες, όνειρα του Μότσαρτ και του Μπετόβεν, γίνατε κομμάτι από τη σάρκα μου. 
Κάθε φορά που νιώθω κάτι να μου χαλά το πνεύμα και την καρδιά, έχω το πιάνο μου και πλένομαι στη μουσική"

(ΡΟΜΑΙΝ ΡΟΛΑΝ)

Ο Ρομαίν Ρολάν γεννήθηκε σαν σήμερα, 29 Γενάρη 1866 στη Βουργουνδία. Ανάμεσα στα πολύτιμα γραπτά του τιμημένου με Νόμπελ, γάλλου ιστορικού, συγγραφέα, δοκιμιογράφου και μουσικολόγου, βρίσκεται και μια μικρή βιογραφική μελέτη για τον Μπερλιόζ, απ' όπου και το απόσπασμα που μοιράζομαι μαζί σας...

"...Όλα μάς ξεγελάνε σ'αυτόν, ακόμα και το παρουσιαστικό του. Ποιος δεν θα τον φανταστεί ρίχνοντας μια ματιά στα πορτρέτα του και στη συμβατική εικόνα που έχει σχηματίσει γι'αυτόν ο κόσμος, σαν ένα μελαχρινό , μ'ολόμαυρα μαλλιά και φλογερά μάτια; Κι όμως ήταν ολόξανθος με μάτια γαλανά. Μάτια βαθουλωμένα και διαπεραστικά, που συχνά σκεπάζονται από' να πέπλο μελαγχολίας και ηδυπάθειας...Μια πλούσια χαίτη, μια πελώρια ομπρέλα από μαλλιά που γέρνει σαν γείσο πάνω από ράμφος  αρπαχτικού πουλιού. Ένα πλατύ μέτωπο ρυτιδωμένο κιόλας στα τριάντα του χρόνια. Στόμα μεγάλο και λεπτό με χείλια σφιγμένα...Η φωνή του αρκετά βαθιά...[...] Ανάστημα μέτριο, η κορμοστασιά σβέλτη.[...] Σ'αυτό το κορμί το ρωμαλέο και νευρώδες βρίσκεται μια ψυχή φλογερή κι αδύναμη, που το συναίσθημα το πιο δυνατό, το πιο τυρρανικό είναι μια αρρωστιάρικη ανάγκη με τρυφερότητα που  τον σκοτώνει. Ν'αγαπάει, ν'αγαπάει, ν'αγαπιέται κι αυτός...[...] Προσέξετε με πόση αγνότητα αυτός ο άνθρωπος που  έζησε  μια ζωή τόσο ελεύθερη, δοσμένη σ'ένα σωρό περιπέτειες, εκφράζει πάντοτε το πάθος! Αλήθεια, τί παρθενική αγνότητα, τί Βιργίλεια τρυφερότητα στις αθάνατες σελίδες της αγάπης στις διωδίες των "Τρώων" !

(Ρομαίν Ρολάν: "Μπερλιόζ", εκδ Γκοβόστη, σελ 11-12)

Guerin: Αινείας και Διδώ"

Ο Μπερλιόζ, φίλοι μου συνήθιζε να διαβάζει Βιργίλιο από τα νεανικά του χρόνια.

Στην "Αινειάδα" του ρωμαίου ποιητή στηρίχτηκε για να γράψει το λιμπρέτο της όπερας του: "Τρώες".

Η ιδέα-έμπνευση δημιουργήθηκε στον Μπερλιοζ όταν -λένε- θαύμασε στο Λούβρο το εικαστικό έργο του Pierre-Narcisse Guerin: "Aινείας και Διδώ".
Τον ζωγράφο είχε πιθανώς συναντήσει νωρίτερα στη Ρώμη, όταν δούλευε έναν άλλο πίνακα με επίσης Βιργιλιανό θέμα: "La Mort de Priam".
Άκρως ενδιαφέρουσα η πληροφορία, αν και -όπως άλλη εκδοχή υποστηρίζει- η Wittgenstein, ερωμένη του Λιστ και θαυμάστρια του Μπερλιόζ, προέτρεψε το συνθέτη να ασχοληθεί με το θέμα και μάλιστα με την απειλή πως δεν θα του ξαναμιλούσε αν εκείνος δεν επιχειρούσε τη σύνθεση του έργου...
Ο Μπερλιόζ ομολογεί πως η όπερα αυτή "σφυρηλατεί την ψυχή του και συγχρόνως τη βασανίζει...την εξυψώνει, μα και την καταβροχθίζει, τον σκοτώνει, μα ταυτόχρονα τού δίνει ζωή!"

Ο πλούτος της ενορχήστρωσης μαρτυρά με πόσο πάθος ο συνθέτης ασχολήθηκε με την συγκεκριμένη όπερα!

Η όπερα "Τroyens" αναφέρεται στον Τρωικό πόλεμο, απ΄τον οποίο ο μόνος που καταφέρνει να ξεφύγει είναι ο Αινείας. Στο ταξίδι του προς την Ιταλία φθάνει στα παράλια της Βόρειας Αφρικής, την Καρχηδόνα και ερωτεύεται τη βασίλισσά της, Διδώ, ρόλος που κατ'ομολογία του συνθέτη ερωτεύτηκε στην κυριολεξία...

Πράγματι ο Μπερλιόζ με απαράμιλλο τρόπο εκφράζει αυτή την αγάπη με το "ΕΡΩΤΙΚΟ ΝΤΟΥΕΤΟ", ένα από τα μεγαλύτερα διαμάντια του οπερατικού ρεπερτορίου.

Βerlioz: "Love Duet", Sir Colin Davis/Jon Vickers/Josephine Veasey

"Νύχτα μεθυστική, 

της ατέλειωτης έκστασης, νύχτα!

Oλόχρυση Φοίβη, 

ρίξε μας την ευλογία της λάμψης σου 

λουλούδι τ' ουρανού 

χαμόγελο στην αθάνατη αγάπη!"

Φυσικά, όπως βλέπουμε αγαπημένοι φίλοι, Μπερλιόζ δεν είναι μόνο η "Φανταστική Συμφωνία".
Η συμβολή του στην όπερα ειναι σημαντικότατη, βασισμένη στο συγκερασμό φωνητικών και οργανικών μερών!

Οι "Τroyens" είναι ένα έργο, που αν κάποιος μελετήσει με προσοχή φανερώνει την υπέρτατη προσπάθειά του, τη συνειδητή επιθυμία του Μπερλιόζ να γράψει μια μνημειώδη όπερα!

Το πάθος κι ο ρομαντισμός του συνθέτη, σε συνδυασμό με την αγάπη του για την κλασική αρχαιότητα έδωσαν ένα οπερατικό αριστούργημα, που ένα ελάχιστο δείγμα του απολαύσαμε σήμερα με αφορμή μερικές αράδες του Ρομαίν Ρολάν... 

"Τζων Τάβενερ, μια προσπάθεια προσέγγισης"

 

Δεν ξέρω αν σας έχει τύχει ποτέ ακούγοντας μια μελωδία να σας δημιουργείται μια ακατανόητη αγαλλίαση και ευφροσύνη...
Ένα τέτοιο άκουσμα, που αποπνέει  υπερκόσμια ομορφιά και ο εμπνευστής του, δίνει την αφορμή της σημερινής καλημέρας μου!

"Τζων Τάβενερ"

Εβδομήντα ένα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα 28 Ιανουαρίου από τη γέννηση του θερμού φιλέλληνα, του άγγλου συνθέτη Τζων Τάβενερ, που αγαπούσε και τιμούσε τη χώρα μας με τα έργα του.
Τη χώρα μας τη γνώρισε μέσω της πρώτης του γυναίκας που ήταν ελληνίδα.

"Ο ελληνικός τόπος  με βοηθά να βρίσκω δρόμους", 

έλεγε συχνά.

Η ιδιαίτερη μουσική του σχέση με την Ελλάδα ξεκινά από τα βυζαντινά μονοπάτια.

Το 1979 βασισμένος σε τροπάρια και ήχους της βυζαντινής μουσικής, αλλά και του δημοτικού μας τραγουδιού συνθέτει ένα έργο για φλάουτο και πιάνο με τίτλο "Greek interlude".
Βαθειά θρησκευτική η μουσική του, η σύνθεση διακρίνεται για την διαύγεια της μελωδικής γραμμής και την εσωτερική γαλήνη, που δημιουργεί.

Είχε μελοποιήσει και Άγγελο Σικελιανό, στο έργο "Άγραφον", το 1995, μια παραγγελία του Οργανισμού Μεγάρου Μουσικής, αλλά είχε επίσης εμπνευστεί από το Γιώργο Σεφέρη και τα "Χαϊκού" του στη σύνθεσή του "Αιωνιότητα".

H μουσική του διάφανη, απλή, με εκστατική λεπτότητα, όπως και το Σεφερικό ποίημα!

"Είτε βραδιάζει

είτε φέγγει

μένει λευκό το γιασεμί"

Έχω την αίσθηση πως ο Τάβενερ σ'αυτή του τη σύνθεση επιδιώκει να "τραγουδήσει" χωρίς επιτηδευμένη έκφραση, μα με απόκοσμη ηρεμία και καθαρότητα...

Tavener: "Eternal-The Yasmine"

Το 1969 συλλαμβάνει την ιδέα ενός σκοτεινού, ανατριχιαστικού τραγουδιού εμπνευσμένου από ένα παιδικό τραγούδι-παιχνίδι.

"Το Κέλτικο Ρέκβιεμ", παρά τον τίτλο του, δεν είναι στην ουσία νεκρώσιμη ακολουθία για κάποιον...
Το τραγούδι με το τραχύ ύφος έχει τις ρίζες του σε μια μνημόσυνη ιεροτελεστία της Σκωτίας του Μεσαίωνα.

Παιδιά σε ομάδες πιασμένα απ'τα χέρια και στημένα κυκλικά.
Από την ομάδα επιλέγεται ένα, που παίρνει το όνομα "Jenny Jones", χαρακτήρας, που κινείται αντίθετα με τη φορά, που ακολουθεί ο κυκλικός χορός και έχει στόχο να αποκρούσει τα κακά πνεύματα.

Είναι γραμμένο για σοπράνο, χορωδία και ορχήστρα παιδιών και αποτελείται από τρία μέρη, σύμφωνα με την παράδοση του ρέκβιεμ:

"Requiem aeternam", 

"Dies irae" και 

"Requiescat in pace".

Υποβλητικό άκουσμα που καθηλώνει, βασισμένο μεν σε στοιχεία κελτικά ανάμικτα με εκείνα της θρησκευτικής μουσικής που τόσο καλά ο Τάβενερ γνωρίζει, δίνοντας μια σύνθεση που διακρίνεται για την διαύγεια της μελωδικής γραμμής και την εσωτερική γαλήνη, που δημιουργεί, χωρίς επιτηδευμένη έκφραση, μα με απόκοσμη ηρεμία και καθαρότητα...

Ακούμε το τρίτο μέρος: "Requiescat in pace-Αναπαύσου εν ειρήνη". Από την έναρξή του η παιδική χορωδία αποδίδει το γνωστό παιδικό τραγούδι: "Mary Had A Little Lamb"(στα ελληνικά έχει μεταφερθεί με το στίχο "Επεράσαμ' όμορφα")πάνω σε ένα χαρακτηριστικό τελετουργικής φύσης οστινάτο από τη μικτή χορωδία κι ένα κρουστό να χτυπά εμφατικά ένα μονότονο ρυθμό. Η μελωδία είναι σε πεντατονική κλίμακα και σε μορφή ερώτησης -απάντησης. Ακολουθεί το μεσαίο, όλο κατάνυξη, προσευχητικό μέρος και ολοκληρώνεται με καμπανισμούς και απότομα, σαν ηχητικές εκρήξεις επιφωνήματα πάλι με ιδιαίτερα κρουστά να χτυπούν στο ρυθμό του παιδικού τραγουδιού, δημιουργώντας εσωτερική ηρεμία και γαλήνη.
Ένα μέρος, που ενεργοποιεί το ενδότερο, ψυχικό περιβάλλον, υποστηρίζει τη συνειδητότητά μας, και απεγκλωβίζει τη δύναμη της αθωότητας και αγάπης, που κρύβουμε μέσα μας...

Tavener: "The Celtic Requiem, Mov.III: "Requiescat in pace"

Φιλόσοφος της ζωής, με συνεχείς αναζητήσεις και διαρκή μελέτη, το σκαρί της καρδιάς και του νου τον βγάνουν στο λιμάνι του Κορανίου...

To 2004 παρουσιάζει τη σύνθεσή του "The Beautiful Names".
Το έργο, τραγουδισμένο στην αραβική γλώσσα, είναι μία απόδοση των 99 ονομάτων του Θεού, που βρίσκονται στο Κοράνιο.

Τα 99 ονόματα του Θεού, σαν απάνθισμα από το Κοράνι αποτέλεσαν τη βάση και την έμπνευσή  μου. Ενενήντα εννιά όμορφα ονόματα του αιώνιου Αρχέγονου Όντος.

Τα "όμορφα ονόματα" ήρθαν καταπάνω μου σαν όραμα. 

Ο ιερός ήχος της αραβικής γλώσσας γέννησε τη μουσική αυθόρμητα, μέσα μου, 

με σκοπό  το "παθητικό" (απτό) όραμα να ενταχθεί στο "εσωτερικό" (πνευματικό)!

Κι ίσως η μουσική με τη γλώσσα της συνεισφέρει λίγο σε μια εσωτερική θεραπεία 

της φοβερής διαμάχης που διαπερνά τον σύγχρονο κόσμο...

(Το κεντρικό νόημα μιας σημείωσης του συνθέτη για το έργο "99 ονόματα του Θεού")

 Έργο επιβλητικό, υπερκόσμιο, που κάλλιστα θα λέγαμε πως υπηρετεί στο έπακρο τον λεγόμενο "ιερό μινιμαλισμό". Ο Τάβενερ, αυτός ο απαράμιλλης ομορφιάς θρησκευτικός μελωδός συναρπάζει με τη μυστικιστική του αισθητική.  

Καθηλώνει με τη στοχαστική, αρμονική απλότητα των μελωδιών του.

Πολύ γνωστό είναι το "Ασμα για την Αθηνά", ένα τραγούδι για την ελληνικής καταγωγής  ηθοποιό, Αθηνά Χαριάδη, που ζούσε στο Λονδίνο κι ο Τάβενερ είχε ακούσει να απαγγέλει Σαίξπηρ στο Ουεστμίνστερ.

"Η ομορφιά της, εξωτερική και εσωτερική, 

αντικατοπτρίζει την αγάπη της για το θέατρο, την ποίηση, 

την μουσική και την ορθόδοξη εκκλησία!", 

έλεγε ο συνθέτης.

Το "Ασμα για την Αθηνά", γράφτηκε στη μνήμη της κοπέλας, όταν σκοτώθηκε σε ατύχημα με ποδήλατο.
Στο έργο αυτό, συνδύασε στίχους από τον ΑΜΛΕΤ, με αποσπάσματα από την ορθόδοξη λειτουργία.

Alleluia. May flights of angels sing thee to thy rest.(ΑΜΛΕΤ πράξη 5η)

Alleluia. Remember me, O Lord, when you come into your kingdom(Ευαγγ.Λουκά)

Alleluia. Give rest, O Lord, to your handmaid, who has fallen asleep.

Alleluia. The Choir of Saints have found the well-spring of life and door of Paradise.(Μνημόσυνη Δέηση)

Alleluia. Life: a shadow and a dream.(ΑΜΛΕΤ πράξη 2η)

Alleluia. Weeping at the grave creates the song: Alleluia. Come, enjoy rewards and crowns I have prepared for you.(Μνημόσυνη Δέηση)

Alleluia.

Πατάει πάνω στο μονοφωνικό "Αλληλούια" και, ακολουθώντας το παράδειγμα της παραδοσιακής βυζαντινής μουσικής, η σύνθεση αναπτύσσεται πάνω σ'ένα συνεχές ισοκράτημα.

Χαρακτηριστικό του  είναι ότι έχει μέρη, που σχεδόν δεν ακούγεται και ξεσπά ξαφνικά, σχεδόν εκκωφαντικά!
Διακρίνεται για την διαύγεια της μελωδικής της γραμμής και την εσωτερική γαλήνη, που δημιουργεί.

Ένας ελεγειακός φόρος τιμής σ'έναν άνθρωπο, που στο πρόσωπό του διέκρινε τη λεπτότητα και την ψυχική ευγένεια.
Το έργο εκτελέστηκε και στην κηδεία της πριγκίπισσας Νταϊάνα.

Tavener: Song for Athene / King's College Choir:

Eρευνητής, ανασκαφέας των  παραδόσεων των διαφόρων θρησκειών, δέχτηκε μεγάλη επιρροή από τις λειτουργικές παραδόσεις τους.
Εντυπωσιάζεται από το τελετουργικό, το βαθύτερο νόημα και τους συμβολισμούς του!

Σε κείμενα από διάφορες θρησκείες συνθέτει "Το πέπλο του ναού", γραμμένο για 4 χορωδίες, πολλούς σολίστες και ορχήστρες .
Το χαρακτηριστικό του είναι η διάρκειά του.Σχεδόν αγγίζει τις επτά ώρες!

Σύμφωνα με τον ίδιο τον Τάβενερ:

"Αυτό  το έργο είναι το υπέρτατο επίτευγμα της ζωής μου ...

το πιο σημαντικό έργο που έχω γράψει ποτέ!"

Η μουσική βαθιά επηρεασμένη από την ορθόδοξη πίστη (την οποία ο Τάβενερ ασπάστηκε στα 33 του χρόνια), αλλά διαφαίνεται και μια εσωτερική ανάγκη του να πάει πέρα από το Χριστιανισμό...ν' αγκαλιάσει το Ισλάμ, τον Ινδουισμό, το Βουδισμό...
Η ανικανοποίητη εσωτερική αναζήτηση τον οδηγεί ως και στη θρησκεία των Ινδιάνων της Αμερικής...

Σαν μια γιγαντιαία ρόδα προσευχής, το "Πέπλο του ναού" αποτελείται από οκτώ κύκλους, έναν για κάθε θρησκεία.
Κάθε κύκλος είναι μια οντότητα από μόνη της, με έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα, όπως οι βυζαντινοί ήχοι ή τα Ινδουιστικά ράγκα.Μεμονωμένα, ανεξάρτητα μα και συνδυαστικά με το σύνολο δίνουν στο έργο την απαιτούμενη ιερότητα.

Η ρόδα γυρίζει, ταξιδεύει, ώσπου στον τελευταίο κύκλο η μεγάλη διαπίστωση...

(Το πέπλο του Ναού-8ος κύκλος, απόσπασμα)

Οι κύκλοι κινούνται με το βυζαντινό δοξαστικό να ωθεί σε ψυχική ανάταση!

Το ταξίδι μακρύ, μα οι ήχοι των θιβετιανών γκονγκ σού υπενθυμίζουν πως βρίσκεσαι στην κορυφή μιας πνευματικής αγαλλίασης!
Νοιώθεις να εμφανίζεται ο κρυμμένος ήλιος κι έτσι σπάει...χάνεται...διαλύεται το πέπλο!
Δεν υπάρχει πια!Εχει γίνει φως!
Όλες οι θρησκείες είναι ΜΙΑ, ΕΝΙΑΙΑ, κάτι που καλύπτει η εξωτερική μορφή τους...

Το 2000, "για τις υπηρεσίες του στη μουσική",  τού απονεμήθηκε ο τίτλος του ιππότη!

Ο Τζων Τάβενερ έφυγε από κοντά μας πριν ένα χρόνο, το Νοέμβρη του 2013 σε ηλικία 69 χρονών.

Μέρος του κειμένου δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr

"Arriaga, ο Μότσαρτ των Βάσκων"

 

Καλημερίζω με τον "Ισπανό Μότσαρτ"!!!

Σήμερα στο διαδίκτυο θα γίνουν εκτενείς αναφορές στον τιτάνα της μουσικής Βόλφγκαγκ Αμαντέους Μότσαρτ, λόγω της γενέθλιας επετείου του.

Σαν σήμερα, όμως, το 1806 γεννήθηκε κι ένας άλλος συνθέτης, ο Jacobo Antonio Juan Crisostomo de Arriaga y Balzola, (που από το μακροσκελές όνομά του θα καταλάβατε πως είναι εθνικότητος ισπανικής), που είχε το παρατσούκλι "Ισπανός Μότσαρτ"!!!.

Πρώτα απ'όλα γιατί και κείνος ήταν ένα παιδί-θαύμα (βιρτουόζος εκτελεστής και συνθέτης από μικρή ηλικία), δεύτερον γιατί πέθανε νέος όπως και ο Αμαντέους, μόλις δέκα μέρες πριν τη συμπλήρωση των 20 χρόνων του, τρίτον γιατί τα δυο από τα τέσσερα ονόματά του ήταν κοινά καθώς ο Μότσαρτ είχε βαφτιστεί Βολφγκαγκ- Ιωάννης-Χρυσόστομος και τέταρτον γιατί γεννήθηκε την ίδια μέρα με τον μεγάλο συνθέτη με 50 χρόνια διαφορά!

Γεννήθηκε σαν σήμερα, 27 Γενάρη του 1806 στο Μπιλμπάο της χώρας των Βάσκων.
Ο πατέρας και ο μεγαλύτερος αδερφός του έπαιζαν βιολί και κιθάρα. Ο πατέρας ήταν δάσκαλος στη Γκουέρνικα, μια πόλη, όπου είχε συνδεθεί άρρηκτα με το Royal Society of Friends της Χώρας  και που η κοινωνία της αγκάλιασε τα ιδανικά του Διαφωτισμού!
Έτσι, ο μικρός Ιωάννης Χρυσόστομος μεγάλωσε σε μια οικογένεια, απόλυτα ταυτισμένη με την πνευματική ζωή και τον πολιτισμό των Βάσκων.

Σπούδασε βιολί, αρμονία και αντίστιξη στο Κονσερβατουάρ του Παρισιού, που ήταν διευθυντής ο Κερουμπίνι, ο οποίος μάλιστα λέγεται πως όταν άκουσε το "Στάμπατ Μάτερ"  έκπληκτος  γύρισε και του είπε:

"Είσαι προσωποποιημένη η μουσική!!!"

Παιδί - θαύμα ο Αριάγκα άρχισε να συνθέτει από πολύ μικρή ηλικία.
Λέγεται πως το πρώτο του έργο ήταν ένα τρίο εγχόρδων με τίτλο "Όλα και τίποτα", που έγραψε στα έντεκα!!!

Στα δεκατέσσερα έγραψε ένα από τα γνωστότερα έργα του, την όπερα "Οι ευτυχισμένοι σκλάβοι", από την οποία σώζεται μόνο η εισαγωγή :

Arriaga - Obertura de "Los esclavos felices" 

Εμπνευσμένος καλλιτέχνης με ένα ιδιαίτερο χαρισματικό ταλέντο στη σύνθεση θεωρήθηκε ευλογημένος από τους δασκάλους του, οι οποίοι διέκριναν  στα έργα του μια επίδραση τόσο του Μπετόβεν, αλλά και του Σούμπερτ, αφού η μουσική του χαρακτηρίζεται από βαθύ ρομαντισμό.

Στην ηλικία των 16, o Arriaga έγραψε τρία κουαρτέτα εγχόρδων, που ήταν τα μόνα έργα του που δημοσιεύθηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής του.

Παρότι αποκαλείται "ισπανός Μότσαρτ" σε αυτά τα κουαρτέτα οι μουσικολόγοι εντοπίζουν επιρροή από τα κουαρτέτα op.18 του Μπετόβεν.

Όμως στο Andante από το κουαρτέτο Νο.2 παρατηρείται θέμα και παραλλαγές, που η μελωδία του σχετίζεται με το παιδικό τραγουδάκι

"Ah, vous dirais-je, Maman,", 

που αργότερα χρησιμοποιήθηκε περίφημα και από το Μότσαρτ στις "12 Variations".

Είναι το γνωστό σε μας "Φεγγαράκι μου λαμπρό!"

Arriaga - String Quartet No. 2 in A major, II. Andante

Οι παραλλαγές του Αrriaga είναι σύντομες, χαριτωμένες, κομψές...κάτι σαν ονειρική θεραπεία!

Ο συνθέτης επευφημήθηκε επίσης για τον τρόπο, που χειριζόταν τη μουσική φόρμα.

Ωστόσο, η αφοσίωση και η απόλυτη προσήλωσή του στις συνθέσεις του μπορεί να συνέβαλαν στον πρόωρο θάνατό του σε συνδυασμό και με την εξάντληση από μια  πνευμονική λοίμωξη, που είχε περάσει.

Τελευταίο του έργο και αγαπημένο μου, γραμμένο στα δεκαεννιά του, είναι μια καντάτα, εμπνευσμένη από ένα στιγμιότυπο, που αναφέρεται στην Παλαιά Διαθήκη:

"Και τη βρήκε άγγελος Κυρίου κοντά σε μια πηγή νερού, στην έρημο, 

κοντά στην πηγή προς τον δρόμο τής Σουρ·

και της είπε: Άγαρ, δούλη τής Σάρας, από πού έρχεσαι και πού πηγαίνεις; 

Κι εκείνη είπε: Φεύγω από το πρόσωπο της κυρίας μου της Σάρας.

Και ο άγγελος του Κυρίου τής είπε: Επίστρεψε στην κυρία σου, 

και ταπεινώσου κάτω από τα χέρια της...

 Δες, εσύ είσαι έγκυος, και θα γεννήσεις γιο, και θα αποκαλέσεις το όνομά του Ισμαήλ· 

επειδή, ο Κύριος άκουσε τη θλίψη σου·

κι αυτός θα είναι άγριος άνθρωπος· το χέρι του ενάντια σε όλους, 

και το χέρι όλων ενάντια σ’ αυτόν· 

και θα κατοικήσει κατά πρόσωπο όλων των αδελφών του..."

(Γένεσις, 16)

"Η Άγαρ στην ερημιά": Τiepolo - Palazzo Patriarcale, Udine 

Το πρόσωπο, που αναφέρεται στη Παλαιά Διαθήκη είναι η Άγαρ, Αιγύπτια δούλη της Σάρρας, συζύγου του Αβραάμ.
Το όνομά της σημαίνει "ψυχή".
Επειδή η Σάρα δεν μπορούσε να τεκνοποιήσει, πρόσφερε στον Αβραάμ την δούλη της Άγαρ με την οποία και απέκτησε γιο τον Ισμαήλ. Η περιφρονητική όμως στάση που επέδειξε στη συνέχεια προς στη Σάρα εξανάγκασε τη τελευταία να την διώξει μαζί με τον γιο της στην έρημο.

"Hagar and Ismael" : Eugene Aizelin,
Musée du Luxembourg

Η περιπλάνηση της Άγαρ και ο θρήνος της πριν αναγκασθεί να εγκαταλείψει το παιδί της και να πεθάνει από τη δίψα περιγράφονται στη Γένεση με τρόπο εξαιρετικά συγκινητικό. Την τελευταία όμως στιγμή άγγελος εξ ουρανού σώζει την  Άγαρ και το γιο της Ισμαήλ υποδεικνύοντάς τους πηγή να ξεδιψάσουν.

Arriaga: Καντάτα Agar dans le desierto

Το 1905 η γενέτειρα του Arriaga, Μπιλμπάο αποφάσισε να τιμήσει τον ταλαντούχο συνθέτη στα πλαίσια του εορτασμού των εκατό χρόνων από τη γέννησή του.
Ετσι ανατέθηκε στον Francisco Durrio να φιλοτεχνήσει ένα μνημείο.

Ο γλύπτης στο έργο του δεν παρουσιάζει τον Arriaga, αλλά δημιουργεί αλληγορικά την εικόνα μιας γυμνής γυναίκας, υπονοώντας τη Μουσική.
Ένα γλυπτό, που από το καθεστώς του Φράνκο το 1940 θεωρήθηκε άσεμνο και αντικαταστάθηκε από μια ντυμένη Μούσα, που σήμερα κοσμεί μια πλατεία της πόλης του Μπιλμπάο.

Το θέατρο του Μπιλμπάο έχει το όνομα του πρόωρα χαμένου συνθέτη : "Arriaga Theater"

"Δε φοβάμαι τη Βιρτζίνια Γουλφ"

 

[Με αφορμή τη σημερινή γενέθλια επέτειο της Βιρτζίνια Γουλφ, (γεννήθηκε 25 Γενάρη 1882 στο Λονδίνο) της βρετανίδας λογοτέχνιδας, που στο έργο της αποτύπωσε το δράμα της ανθρώπινης ύπαρξης, τη μοναξιά και την απομόνωσή της , το δύσκολο αγώνα απέναντι στον ίδιο της τον εαυτό. Με έναν ψυχισμό τρομερά εύθραυστο, που η συγγραφή τον κλόνιζε ακόμη περισσότερο γιατί για τη Βιρτζίνια η πένα ήταν πράξη υπέρβασης...]

-Ποιος  φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ;

-Εγώ πάντως,όχι!...Φοβάμαι και τρέμω την τρέλα και το θάνατο...

Ταραχή,αγωνία και ρίγος,μου προκαλεί και μόνο η ιδέα μιας τρέλας, που οδήγησε στην 

αυτοκτονία ένα ιδιαίτερο μυαλό...

Όμως τη Γουλφ,όχι,δεν τη φοβάμαι...

Τη θαυμάζω...Με γοητεύει ο τρόπος που σκεφτόταν...

Υποκλίνομαι στην αυτονομία της προσωπικότητάς της...την αυταπάρνηση και την ειλικρίνεια 

του χαρακτήρα της...στο παιχνίδι ανάμεσα στο λογικό και το παράλογό της...

"Βιρτζίνια Γουλφ: Τέχνη, ζωή και όραμα"

Χτες, σε μια βόλτα στο κέντρο του Λονδίνου, μια αφίσα στην είσοδο της  Εθνικής Πινακοθήκης Πορτραίτων μου κέντρισε το ενδιαφέρον.
Φιλοξενούσε έκθεση προς τιμήν μιας σπουδαίας βρετανής λογοτέχνιδας,μιας από τις μεγαλύτερες καινοτόμους πεζογράφους του  20ου αι., της Βιρτζίνια Γουλφ.

Η έκθεση περιελάμβανε πάνω από εκατό έργα από δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές με πορτραίτα, φωτογραφίες, αποσπάσματα από  γραπτά της, κείμενα από βιβλία της και ημερολόγια, διάφορα αντικείμενα, όπως το ξύλινο μπαστούνι, που άφησε στην όχθη του ποταμού, λίγο πριν αφαιρέσει τη ζωή της!

Το πλούσιο και σπάνιο φωτογραφικό και έντυπο υλικό επιμελήθηκε μια ομάδα καλλιτεχνών
ανάμεσά τους και η αδελφή της Βανέσα Μπελ, με την οποία είχε μια πολύ έντονα συναισθηματική σχέση.

Τα εκθέματα πολλά και ενδιαφέροντα.
Στοιχεία που προκαλούν συγκίνηση, που επιτρέπουν στον επισκέπτη να έρθει πιο κοντά σ' αυτήν... να τη φέρει πίσω.

Τέσσερεις αίθουσες γεμάτες από ιστορίες μια ζωής....
Ένα βλέμμα να ρίξεις τριγύρω και κατανοείς πόση ζωή, πόση αληθινή ζωή περιέχει.
Κάθε βήμα κι ένα κρυμμένο νόημα κι ένας συμβολισμός...
Αυταπάτες, όνειρα, ψευδαισθήσεις...Όνειρα ματωμένα, σκληρά, επώδυνα...
Στους τοίχους πορτραίτα της Γουλφ, δημιουργίες φίλων και αγαπημένων...

Παρατηρώ το πρόσωπό της...ένα πρόσωπο οβάλ .
Πολλοί θα το χαρακτήριζαν αδιάφορο, ακόμα και άσχημο...

Εγώ όμως στο αντίκρισμά του επικεντρώθηκα ανάμεσα στο ψηλό μέτωπο και τη μακριά, λεπτή μύτη, που ξεχώριζαν δυο υπέροχα, φλογερά μάτια κρυμμένα βαθιά στις κόχες.

Σιλουέτα ισχνή, ψηλόλιγνη...Κι αν κάποιοι τη βρίσκουν ψυχρή, υπάρχουν κι άλλοι που την παρομοιάζουν με "Παναγία ρυθμού γοτθικού".
Εμένα, σε μερικές στάσεις μου θύμισε φιγούρες αγίων από πίνακες του Θεοτοκόπουλου.
Μια αντισυμβατική αγία, που η "αγιοσύνη της πένας της" ήξερε να ερεθίζει τα πνεύματα με
απαράμιλλη  καυστικότητα...

(Η Γουλφ με τον Έλιοτ)

Στη διπλανή αίθουσα, φωτογραφίες με προσωπικότητες της εποχής της, όπως του Ρίλκε ή του
Έλιοτ, πρόσωπα που έργα τους είχε εκδώσει ο μικρός εκδοτικός οίκος, που διέθετε.

Πιο πέρα κιτρινισμένες σελίδες, φθαρμένες απ'τον ανελέητο χρόνο, που αναφέρονται στην Ελλάδα.
Την είχε επισκεφτεί με τον άντρα της και στο ημερολόγιό της καταγράφει :

"Αχ, η Ελλάδα!...μια χώρα-αντίκα...μια χώρα παμπάλαιη,

που δίνει την αίσθηση πως 

περιφέρεσαι σε τοπίο σεληνιακό..." 

Αθήνα 1936

Πιο κάτω, στην τρίτη αίθουσα, ακουαρέλλες και σχέδια ...
Ένα έχει την υπογραφή του Πικάσσο.

Μια εκδοχή της "Γυναίκας που κλαίει-Wipping woman", του διάσημου ζωγράφου για μια εκδήλωση, που είχε οργανώσει η Γουλφ στο Royal Albert Hall, προκειμένου να συγκεντρώσει χρήματα για φιλανθρωπικό σκοπό.

Στην τελευταία αίθουσα, πάνω στο ξύλινο τραπέζι και κάτω από το προστατευτικό τζάμι ένα ταλαιπωρημένο από θλίψεις, αγωνίες, ψυχικές αναλαμπές, μαύρα,αραχνιασμένα  σκοτάδια μιας
ταραγμένης ψυχής...ένα χαρτί που μυρίζει θανατίλα...
Η επιστολή, που έγραψε στην αδελφή της λίγο πριν την αυτοκτονία της και άφησε στις  όχθες του ποταμού στο  Σάσεξ...

" Dearest, I feel certain that I am going mad again..."

Αγαπημένοι...

Είμαι σίγουρη ότι τρελαίνομαι ξανά...

κι αισθάνομαι ότι δεν μπορώ να περάσω πάλι αυτό τον

 τρόμο...

Έχω αρχίσει ν'ακούω φωνές,που δε μ'αφήνουν 

να συγκεντρωθώ...

Έφτασα πολύ μακριά...

Δε νομίζω πως μπορώ να γυρίσω πίσω..."

Φτάνω στην έξοδο με συναισθήματα ανάμικτα.
Η μελαγχολία έχει τη γεύση της αλμύρας από το εσωτερικό δάκρυ, που ρέει...ανάκατη με τη
ζαχαρένια γεύση του ψυχικού κορεσμού που δημιούργησε η "απρόσμενη συνάντηση" με τον
ογκόλιθο της βρετανικής λογοτεχνίας, που ακούει στο όνομα Βιρτζίνια Γουλφ,μιας γυναίκας, που υπήρξε αληθινά, μέσα στις ιδέες και τα πάθη της, τις αντιθέσεις και τις αντιφάσεις της, μέσα στην εποχή της και πολύ πέρα απ’ αυτήν!

Γλυκόπικρη η μελωδία μιας μπαλάντας, οδυνηρή υπενθύμιση του τέλους της...
Φρικτό το τέλος της ζωή της... ρίχτηκε στον ποταμό Ουζ, στο Σάσσεξ, έχοντας γεμίσει τις τσέπες της με πέτρες....

Το παράξενο ταξίδι των ήχων σε παράλληλη ράγα με τον  περίπλοκο κόσμο της Βιρτζίνια Γουλφ...

"Virginia"- Marissa Nadler

"...With the rocks in your pockets

You walk up above the waterside

Oh Virginia..."

Το κείμενο δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr