Σήμερα φαίνεται αφύσικο, αστείο, ακόμη και γελοίο ως στοιχείο αμφίεσης για τον άνδρα(παρότι ακούγεται ρατσιστικό), όμως στην εποχή του Γιόζεφ Χάυντν και σύμφωνα με τις επικρατούσες αντιλήψεις, η λευκή περούκα με τις πλαϊνές μπούκλες ήταν εκείνη που "έκανε" τον άνδρα και τού πρόσθετε σε αρρενωπότητα, κομψότητα και στυλ. Η περούκα, εκτός από το ότι έκρυβε την ανεπιθύμητη φαλάκρα, ήταν και σύμβολο αριστοκρατικής θέσης.
Έτσι, ο Γιόζεφ Χάυντν προμηθευόταν τις περούκες του από το καλύτερο κομμωτήριο της πόλης, εκείνο του Γιόχαν Πέτερ Κέλερ στο κέντρο της Βιέννης.
Σύντομα άρχισε να παραδίδει μαθήματα πιάνου στην κόρη του Κέλερ, Άννα Μαρία. Στο σπίτι των Κέλερ γνώρισε τη μικρότερη αδελφή της, την Τερέζα, για την οποία σκίρτησε ερωτικά. Ο Χάυντν ήταν έτοιμος να τη ζητήσει σε γάμο, όταν η κοπέλα αποφάσισε πως θα αφιερωνόταν στο Θεό.
Έτσι, ο Χάυντν, που από τη μια κουβαλούσε ένα σύνδρομο κατωτερότητας, καθώς θεωρούσε ότι ήταν άσχημος και κακοφτιαγμένος, και από την άλλη νοιώθοντας υποχρέωση προς τον πατέρα Κέλερ που φρόντιζε όσο καλύτερα μπορούσε την κώμη και γενικά την εμφάνισή του, αποφάσισε να ζητήσει το χέρι της Άννας-Μαρίας.
Ο γάμος όμως αποδείχθηκε αταίριαστος και προβληματικός. Η γυναίκα του αδιαφορούσε για τη μουσική του συζύγου της. Είχε αυταρχικό χαρακτήρα, ήταν ψυχρή, μεγαλομανής, αγαπούσε τη μεγάλη ζωή, και είχε ακριβά γούστα. Απαιτούσε ακριβά κοσμήματα και ρούχα από τον Χάυντν, ο οποίος αναγκαζόταν να δανείζεται για να τής τα παρέχει. Δεν ευλογήθηκαν και με ένα παιδί, έτσι μη αντέχοντας τα καμώματά της "έβρισκε παρηγοριά" στην αγκαλιά εφήμερων ερωμένων...
Απ' όλους τους δεσμούς του, περισσότερο πολύχρονος ήταν εκείνος με τη νεαρή ιταλίδα Λουίτζα Πολτσέλι, μια σοπράνο παντρεμένη με συμπατριώτη της βιολονίστα. Το ζευγάρι ήρθε στο Παλάτι των Εστερχάζυ που υπηρετούσε ο συνθέτης, το 1779. Η Λουίτζα ήταν τότε 19 χρόνων και είχε ένα δίχρονο αγοράκι. Οι κακές γλώσσες λένε πως δεν άργησε να σχετιστεί ερωτικά με το μαέστρο Χάυντν. Μάλιστα, αργότερα, όταν απέκτησε κι έναν ακόμη γιο, οι φήμες οργίαζαν ότι ήταν καρπός του έρωτά της με τον Χάυντν, που φαίνεται να έδειχνε ιδιαίτερη αδυναμία στο μικρό αγόρι. Ο σύζυγος της Λουίτζα είχε προσβληθεί από φυματίωση κι έτσι δεν μπορούσε να ανταπεξέλθει όπως απαιτείτο στα καθήκοντα του στην ορχήστρα της Αυλής του φιλόμουσου κόμη. Επιπροσθέτως επειδή οι φωνητικές ικανότητες της Λουίτζα ήταν μέτριες, ο Χάυντν αναγκαζόταν να μεταγράφει πολλές από τις άριες που θα τραγουδούσε στα μέτρα της, χωρίς φιοριτούρες, δεξιοτεχνικά περάσματα, και φωνητικό εύρος. Καθώς ο κόμης Εστερχάζυ γνώριζε καλά από φωνές υψηλής ποιότητας, κατάλαβε τη μετριότητα της Λουίτζα, όπως και την ασυνέπεια του συζύγου της κι αποφάσισε να τούς απολύσει. Τότε ήταν που για χάρη της ερωμένης, μεσολάβησε ο Χάυντν.
Όπως αναφέρθηκε, ο συνθέτης προσάρμοζε τις άριες που προορίζονταν για τη Λουίτζα, πάνω στη φωνή της τραγουδίστριας-ερωμένης του. Λέγεται ότι από τις τόσες όπερες που έγραψε στο Παλάτι του Ούγγρου πρίγκηπα, σε μόνο μία ανέθεσε ρόλο στην Πολτζέλι. Ήταν ο ρόλος της Σύλβια στην όπερα "Το ακατοίκητο νησί", σε λιμπρέτο του Μεταστάζιο. Παρουσιάστηκε στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για την ονομαστική γιορτή του πρίγκηπα Νικολάου, στις 6 Δεκεμβρίου του 1779.
Η υπόθεση διαδραματίζεται σε ένα έρημο νησί, όπου εκεί ζουν απ' όταν ναυάγησε το πλοίο τους εδώ και μια δεκαετία, δυο αδερφές, η Κωνστάντζα και η μικρότερη Σύλβια.
Το σύζυγο της πρώτης με τον σύντροφό του, απήγαγαν πειρατές. Η Κωνστάντζα είναι απεγνωσμένη. Οι δυο άνδρες και μετά από πολλές κακουχίες καταφέρνουν τελικά να αποδράσουν. Αναζητούν και ξαναβρίσκουν τις κοπέλες, με την όπερα να ολοκληρώνεται με ευχάριστη κατάληξη.
Το έργο θριάμβευσε, με την Εισαγωγή να βρίσκει μεγάλη απήχηση, γι' αυτό μέχρι σήμερα εκτελείται συχνά ως αυτόνομη σύνθεση. Το αντιθετικό ύφος της είναι εκείνο που τη χαρακτηρίζει και σαγήνευσε τους ακροατές, καθώς ο συνθέτης επιστρατεύει απρόσμενες αρμονικές μετατροπίες για να τονίσει δραματικές καταστάσεις, τις οποίες όμως παντρεύει ευφάνταστα με ανάλαφρα και χαριτωμένα, μοτίβα.
Αρμονίες και μοτίβα, που ακούγονται και στις άριες της όπερας αργότερα, υπογραμμίζοντας την άμεση σχέση της εισαγωγής με το περιεχόμενο, στοιχείο καινοτόμο στην εποχή του Χάυντν, αφού αυτή η φόρμα υιοθετήθηκε στις όπερες του Γκλουκ.
Συνθετική γραφή και ενορχήστρωση της εισαγωγής,που εντάσσεται στο ιδεολογικό ρεύμα "Θύελλα και ορμή", υποδηλώνουν την τρικυμία που έριξε στο "έρημο νησί" τους πρωταγωνιστές της όπερας.
Ακούμε από την 6η Σκηνή την Άρια της Σύλβια, ρόλου που υποδύθηκε η ερωμένη Λουίτζα, όταν ανάστατη αρχικά παρακολουθεί κρυφά τους δυο άγνωστους άντρες, που στην ουσία είναι ο σύζυγος της αδερφής της με τον πιστό φίλο του. Την έλκει ο νεαρός και την κάνει να απορεί η αμφίεση του γαμπρού της, που είναι τυλιγμένος με υφάσματα, ντυμένος -στα δικά της μάτια- σαν γυναίκα... Τής μοιάζει γελοίος, όπως για κάποιους φαντάζει παράταιρη στο ισχυρό φύλο η μακριά λευκή περούκα που "έκανε" τον άνδρα ελκυστικότερο και με στυλ, στα χρόνια του αγαπητού Χάυντν...
L'isola disabitata, Silvia's aria "Fra un dolce deliro":
Το κείμενο γράφτηκε με αφορμή τη γενέθλια επέτειο του Γιόζεφ Χάυντν. Σήμερα συμπληρώνονται 290 χρόνια από τη γέννησή του στο Ρόραου της Αυστρίας στις 31 Μαρτίου 1732. Ο Χάυντν υπήρξε από τους σημαντικότερους συνθέτες της κλασικής εποχής, ανήκει στη Σχολή της Βιέννης μαζί με τους Μότσαρτ, Μπετόβεν και Σούμπερτ και θεωρείται ο "πατέρας" της συμφωνίας και του κουαρτέτου.
Van Gogh: "Woman Walking Her Dog ('A La Villette')" (wikiart)
Γεννήθηκε στο χωριό Ζούντερτ της Ολλανδίας στις 30 Μαρτίου 1853. Ήταν γιος του πάστορα Θεόδωρου βαν Γκογκ, το πρώτο από τα επτά παιδιά της οικογένειας.
Van Gogh selfportrait
Η μουσική και γενικά οι ήχοι έπαιζαν σπουδαίο ρόλο στη ζωή του Βίνσεντ Βαν Γκογκ...
Ο ζωγράφος συγκινείτο από τους ψαλμούς και τους θρησκευτικούς ύμνους ως τα απλά κελαηδίσματα πουλιών ή τον ήχο της βροχής, αλλά και τις όπερες του Βάγκνερ στις οποίες εντόπισε την απόλυτη μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης.
Ο Βίνσεντ θαύμαζε την ικανότητα της τέχνης της Μουσικής να εμπνέει συναίσθημα. Ήταν βαθιά πεπεισμένος πως "μιμούμενος" με τα πινέλα του τη μουσική, θα μπορούσε μέσω της ζωγραφικής του να αρθρώσει βαθιές αλήθειες και να επιδράσει συναισθηματικά στους φιλότεχνους θεατές.
H θεία, η μητέρα και οι αδερφές του Βαν Γκογκ έπαιζαν πιάνο. έτσι ο ήχος του πληκτροφόρου οργάνου ηχούσε οικεία στ' αυτιά του... Όταν τη διετία 1885-87 επέστρεψε στο πατρικό του στο Νουένεν, όπου ζωγράφισε σκηνές αγροτικής ζωής, αποφάσισε να πάρει μαθήματα πιάνου από τον οργανίστα της πόλης, όχι τόσο για να αποκτήσει επιδεξιότητα στην εκτέλεση, όσο να ανακαλύψει τον τρόπο που αναδύονται και μεταμορφώνονται τα ηχοχρώματα και οι τόνοι.
Aristide Bruant, από αφίσα του Τουλούζ Λοτρέκ
Όταν ο Βίνσεντ ζούσε στο Παρίσι άκουγε σχεδόν καθημερινά πιάνο που συνόδευε τα φημισμένα της εποχής σανσόν, καθώς σύχναζε στο καμπαρέ του Aristide Bruant, ενός τραγουδιστή, μίμου και κωμικού, γνωστού ως "ο άντρας με το κόκκινο κασκόλ", όπως τον έχει απεικονίσει ο φίλος του Τουλούζ Λοτρέκ σε πολλές αφίσες.
Ο Μπριάν έγραφε και ερμήνευε τραγούδια που περιέγραφαν τη δύσκολη καθημερινότητα των φτωχών.
Συχνά, στο ατελιέ του ο Βαν Γκογκ ενώ δούλευε σιγομουρμούριζε μελωδίες από σουξέ της εποχής, ανάμεσα τους και το "A la Villette" του Μπριάν, το οποίο έγινε και η αιτία να φιλοτεχνήσει το έργο του: "Woman walking ger dog" με τον υπότιτλο " A la Villette", που βλέπουμε παραπάνω.
Στο έργο αυτό σκιαγραφεί μια ευτραφή λαϊκή γυναίκα να περπατά στους δρόμους της Μονμάρτης, έχοντας βγάλει βόλτα το σκυλάκι της. Στο κάτω μέρος δεξιά του εικαστικού ο ζωγράφος τοποθετεί μια στροφή από το τραγούδι του Μπριάν, που δικαιολογεί την εικαστική έμπνευση:
"De son métier i' faisait rien,
Dans l' jour i' balladait son chien,
La nuit i' rinçait la cuvette,
A la Villette"
Aristide Bruant: "A la Villette":
Κείμενα για τον βαν Γκογκ υπάρχουν πολλά στο μπλογκ. Περιηγηθείτε!
"Η μουσική εγείρει συνειρμούς στο μυαλό που δεν ταιριάζουν με τους συνειρμούς που δημιουργεί μια άλλη τέχνη. Η προσπάθεια επίλυσής τους σε μια ξεκάθαρη σύλληψη είναι επώδυνη και ο νους ξυπνά... συχνά, απογοητεύεται κιόλας...
(Βιρτζίνια Γουλφ, από τις "Σημειώσεις" της)
Κορυφαία των αγγλικών γραμμάτων, η Βιρτζίνια Γουλφ διακρίθηκε για το υψηλό, εκλεπτυσμένο, ιδιαίτερα οξυδερκές και πρωτοποριακό πνεύμα της!
Στα έργα της δίνει έμφαση στον ψυχικό κόσμο των ηρώων της. Την ενδιαφέρουν όλα όσα κατοικούν στα εσωτερικά δωματιάκια της ψυχής του καθενός, οι διάφορες εκδοχές μας, εκείνες που άλλοτε αγαπήσαμε και άλλοτε απωθήσαμε...Αναζητά την εσωτερική αλήθεια, το σκοτεινό δάσος μέσα μας...
Η Βιρτζίνια Γουλφ με το σύζυγό της
Η Βιρτζίνια Γουλφ, καθ' όλη σχεδόν τη διάρκεια της ζωής της, υπέφερε από νευρικές κρίσεις. Η δύναμη του μυαλού, η υψηλή νοημοσύνη κάποιες φορές φαίνεται να συμπορεύονται με τη δραματική φύση και τα αδιέξοδα!
Πολλές οι απόπειρές της αυτοκτονίας, έγινε βίαιη με τον εαυτό της, μια κατάσταση που σύμφωνα με την βιογράφο της "την έφερε σε μόνιμη διαμονή στο ψυχιατρείο και πιο κοντά στο θάνατο ".
Τελικά, θα δώσει μόνη της, τέλος στη ζωή της. Το ημερολόγιο έγραφε 28 Μαρτίου 1941...
Λίγο νωρίτερα είχε συντάξει το τελευταίο κείμενό της. Μια επιστολή προς το σύζυγό της που του τα εξηγούσε όλα:
"Αισθάνομαι πως τρελαίνομαι πάλι. Και δεν θα συνέλθω ξανά τούτη τη φορά. Αρχίζω ν' ακούω φωνές και δε μπορώ να συγκεντρωθώ. Έτσι κάνω εκείνο που μου φαίνεται καλύτερο για όλους μας. Μου 'χεις δώσει τη μέγιστη δυνατή ευτυχία. Ήσουν με κάθε τρόπο όλ' αυτά που κανείς δε θα μπορούσε να 'ναι.[...] Δεν μπορώ να την παλέψω άλλο. Ξέρω ότι χαλώ τη ζωή σου, που χωρίς εμένα θα μπορούσες να κάνεις.[...]Οφείλω όλη την ευτυχία μου σε σένα. Ήσουν ολότελα υπομονετικός μαζί μου. Δεν μπορώ να συνεχίσω να χαλώ άλλο τη ζωή σου..."
Την επιστολή άφησε στις όχθες του ποταμού στο Σάσεξ λίγο πριν χαθεί για πάντα στο βυθό του...
Στο φιλικό κύκλο της Β. Γουλφ ανήκε και ο ποιητής και δραματουργός, Robert Trevelyan μετά της Ολλανδής συζύγου του Elizabeth, βιολονίστριας. Σε μια επιστολή προς τη μουσικό, Elizabeth Trevelyan, η Βιρτζίνια Γουλφ εξομολογείται:
Από τις τελευταίες φωτογραφίες της Γουλφ
"Πάντα, πριν γράψω τις ιστορίες μου, τις σκέφτομαι σαν...μουσική"...[...]... Γράφοντας τα βιβλία μου, αυτοσχεδιάζω. Τριγυρίζω με ιδέες, όπως θα έκαναν τα χέρια μου πάνω-κάτω στα πλήκτρα, αν έπαιζαν πιάνο... [...] Εχω την πεποίθηση πως Μουσική και άνθρωποι, μοιάζουμε...Πίσω από το υφαντό κρύβεται ένα σχέδιο. Θέλω να πω πως όλα τα ανθρώπινα όντα, όλος ο κόσμος είναι ένα έργο τέχνης, του οποίου αποτελούμε μέρος. Κι ο "Άμλετ" ή ένα "Κουαρτέτο του Μπετόβεν" είναι η απόδειξη σ' αυτήν την απέραντη λειτουργία που ονομάζουμε κόσμο. Κι ας μην υπάρχει πια ούτε Σαίξπηρ, ούτε Μπετόβεν. Έμειναν οι λέξεις, έμεινε η Μουσική...στην αιωνιότητα..."
Πρωτότυπες θέσεις, ισχυρές ιδέες που ενεργοποιούν τη σκέψη. Η προσοχή σε κάθε φράση της αποτελεί λυτρωτική εμπειρία και βγάζουν κάθε αναγνώστη της Γουλφ νικητή και λυτρωμένο, αφού του ανοίγει διάπλατα μυαλό και καρδιά και του υποδεικνύει κι έναν άλλο φωτεινό δρόμο να διαβεί...Δρόμο λουσμένο από λαμπρό φως που καθηλώνει και διαγράφει σκιές, θαμπούρες, καθετί ασήμαντο και επιφανειακό... Αφήνοντας ορατές, μονάχα αλήθεια και ομορφιά...
***
Πορτραίτο του Μπετόβεν το 1823, Ferdinand Georg Waldmüller
Καθώς το σημερινό κείμενο είναι αφιερωμένο στη μνήμη της Βιρτζίνια Γουλφ, μιας προσωπικότητας που στο τέλος τη ζωής της σφραγίστηκε από ακραίες συμπεριφορές θα επιλέξω ένα Κουαρτέτο του Μπετόβεν που χαρακτηρίζεται από ακραία διαφορετικές εκφραστικές ποιότητες και έντονες αντιπαραθέσεις.
Πρόκειται για το "String Quartet No. 13"(στην πραγματικότητα Νο.14). Ένα έργο σε σι ύφ. μείζονα και έξι κινήσεις, το τελευταίο κουαρτέτο του τιτάνα, γραμμένο το 1823. Αφιερώθηκε στον ρώσο αριστοκράτη και ερασιτέχνη τσελίστα, Νικολάι Μπορίσοβιτς Γκαλίτσιν, που έκανε και την παραγγελία.
Είχε ζητήσει από τον Μπετόβεν να συνθέσει τρία κουαρτέτα μέσω μιας επιστολής που ανέφερε:
"Ως βαθιά παθιασμένος εραστής της μουσικής σας και θαυμαστής του ταλέντου σας, παίρνω το θάρρος να σας γράψω για να αιτηθώ τη σύνθεση τριών νέων κουαρτέτων. Θα χαρώ να πληρώσω για τον κόπο σας με όποιο ποσό εσείς κοστολογήσετε".
Ο Μπετόβεν συμφώνησε ζητώντας 50 δουκάτα για κάθε κουαρτέτο.
Μεταξύ των Κουαρτέτων με έξι κινήσεις, αυτό είναι το πιο ασυνήθιστο. Δομικά ακολουθεί το μοτίβο των κινήσεων της Ενάτης(εναρκτήριο μέρος, χορευτική κίνηση, αργή κίνηση, φινάλε). Στην αρχική εκδοχή του κατέληγε στην "Grosse Fuge - Μεγάλη Φούγκα", που στην αναθεώρηση αντικαταστάθηκε από ένα πιο σύντομο και ανάλαφρο φινάλε.
Ο Μπετόβεν σε ορισμένα γραπτά του αναφέρεται στο κουαρτέτο, αποκαλώντας το: "Lieb - αγαπημένο".
Οι ακραίες συμπεριφορές που αναφέρθηκα πριν, γίνονται εμφανείς από το πρώτο κιόλας μέρος με τις αντιθετικές συμπεριφορές των δυο θεμάτων. Το πρώτο εξαιρετικά ενεργητικό ενώ το δεύτερο στοχαστικό και ήρεμο.
Ταχύτατο ρυθμικά το χορευτικό presto που ακολουθεί.
Η τρίτη κίνηση στηρίζεται σε ένα Andante που μετατρέπεται ευρηματικά σε scherzoso, με το συνθέτη να μεταμορφώνει μέσω της πολυφωνικής γραφής του το γαλήνιο σε αγχώδες, το ήρεμο σε παιχνιδιάρικο.
Με έμφαση στα λαϊκά στοιχεία είναι το μέρος που έπεται και ο Μπετόβεν τιτλοφορεί: "Γερμανικό χορό".
Έντονης εκφραστικότητας και μελωδισμού είναι η καβατίνα της πέμπτης κίνησης.
Το φινάλε είναι ένα ζωηρό αλλέγκρο στην αρχική κλίμακα σι ύφεση. Αντικατέστησε τη "Μεγάλη φούγκα" της αρχικής έκδοσης, που δημοσιεύτηκε ως ανεξάρτητο έργο.
Η πρεμιέρα του κουαρτέτου σε αυτή τη μορφή έγινε ένα μήνα μετά το θάνατο του Μπετόβεν το 1827 με το συνθέτη -δυστυχώς- να μην προλάβει να δει τον ενθουσιασμό του κοινού που ήγειρε η σύνθεσή του. Ενθουσιασμός που παραμένει μέχρι σήμερα στα ίδια ύψη όποτε εκτελείται το έργο, "απόδειξη στην απέραντη λειτουργία που ονομάζουμε κόσμο...Κι ας μην υπάρχει πια ο Μπετόβεν...έμεινε η Μουσική του...έμεινε η ομορφιά...η αξία της έμπνευσης και δημιουργίας του στην αιωνιότητα...", όπως η οξυδερκής βρετανίδα συγγραφέας σημείωσε κάποτε...
Beethoven: "String Quartet No. 13, Op 130" / Alban Berg Quartett:
Μποτιτσέλι: "O Aσσουήρος επιλέγει την Εσθήρ για βασίλισσα"
Σήμερα η Εβραϊκή κοινότητα με χαρμόσυνες τελετές γιορτάζει το Πουρίμ, γιορτή, σε ανάμνηση της απελευθέρωσης των Εβραίων από τον ζυγό των Περσών, την ημέρα που επρόκειτο να εξοντωθούν "δια κλήρου"(Πουρίμ).
Mια νεαρή Εβραία είναι εκείνη που μεσολάβησε στον Πέρση βασιλιά, Ασσουήρο για να αποτρέψει τη σφαγή του λαού της. Ηταν η Εσθήρ, που το θάρρος της τιμάται μέχρι σήμερα στο Πουρίμ, όταν η ιστορία της διαβάζεται δυνατά στη Συναγωγή το απόγευμα της 14ης μέρας του εβραϊκού μήνα, Αδάρ, που φέτος πέφτει στις 16 Μαρτίου.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ:
"Esther", Sir John Everett Millais
Ο Ασσουήρης της Περσίας παραγκώνισε τη βασίλισσα-σύζυγό του, Βάστι, επειδή δεν υπάκουσε σε κάποια εντολή του. Έτσι, οργάνωσε γιορτή προκειμένου να εμφανιστούν μπρος του οι γυναίκες του βασιλείου του και να επιλέξει τη νέα βασίλισσα. Ανάμεσα στις γυναίκες ήταν και η πανέμορφη Εβραία Εσθήρ, που καθώς ήταν ορφανή είχε μεγαλώσει με το θείο της, Μαρδοχαίο. Ο βασιλιάς θαμπώθηκε από τα κάλλη της νεαρής κοπέλας και την παντρεύτηκε. Ο υπουργός του βασιλιά, Αμάν, μισούσε όλους τους Εβραίους και συνωμότησε ώστε να πάρει έγκριση από τον Ασσουήρο να θανατωθούν όλοι τους. Όταν ο Μαρδοχαίος αντιλήφθηκε του σκοπούς του έπεισε την Εσθήρ να μεσολαβήσει στον βασιλιά. Αυτό δεν ήταν τόσο απλό όσο ακούγεται. Η είσοδος στα προσωπικά διαμερίσματα το Ασσουήρου ακόμα και για τη βασίλισσα, απαγορευόταν. Έτσι, αφού πρώτα ζήτησε από τους Εβραίους να προσευχηθούν για τη σωτηρία τους, η γυναίκα φόρεσε τα ωραιότερα ενδύματά της, στολίστηκε με χρυσά κοσμήματα και μπήκε στην αίθουσα του θρόνου με τόλμη και θάρρος.
"Η Εσθήρ λιποθυμά ενώπιον του Ασσουήρου", Τιντορέτο
Όταν ο βασιλιάς την είδε έτσι εκθαμβωτική τής έγνεψε πως θα τη δεχτεί και κείνη -όπως αναφέρεται στη Βίβλο- ανακουφισμένη, λιποθύμησε. Προσκάλεσε τον βασιλιά σε δείπνο, όπου του αποκάλυψε την εβραϊκή καταγωγή της και ζήτησε έλεος για τον λαό της. Να ανακαλέσει δηλαδή το διάταγμά του(Πουρίμ) που κατόπιν προτροπής του μοχθηρού Αμάν είχε ανακοινώσει εναντίον τους. Ο βασιλιάς κατάλαβε τη συνωμοσία του Αμάν κι έστειλε εκείνον στην αγχόνη, που είχε ετοιμαστεί για τους Εβραίους. O Aσσουήρος δίνει το δικαίωμα στου Εβραίους να υπερασπιστούν τη ζωή τους όποτε απειληθεί, κάτι που συμβαίνει την 13η ημέρα του μήνα Αδάρ, ημερομηνία που ο Αμάν είχε αποφασίσει την γενοκτονία τους. Είναι οι νικητές κι ευχαριστούν τον Θεό για την απελευθέρωσή τους...
"Η Εσθήρ ενώπιον του Ασσουήρου", Nicolas Poussin
Τα γεγονότα, αναφέρονται στο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης "Εσθήρ", καθώς η θρησκευτική παράδοση θέλει την εβραία βασίλισσα να ζήτησε από τους σοφούς να διαιωνίσουν το όνομά της καθιερώνοντας μια ετήσια γιορτή και διαβάζοντας το βιβλίο που περιγράφει την ιστορία της.
Η βασίλισσα Έσθηρ εμφανίζεται ως επιτομή της γυναικείας σεμνότητας, του θάρρους και της αυτοθυσίας. Το πραγματικό όνομα της ήταν Hadassah, αλλά όταν έγινε βασίλισσα, ονομάστηκε Eσθήρ, που στα περσικά σημαίνει Αφροδίτη.
Το Βιβλίο τη Εσθήρ(σε μορφή κυλίνδρου)
Στην ΤΕΧΝΗ:
Η Εσθήρ υπήρξε η έμπνευση πολλών καλλιτεχνών, εικαστικών, λογοτεχνών και μουσικών.
Μεγάλοι ζωγράφοι, από τους Μποτιτσέλι, Τιντορέτο, Βερονέζε, Ρέμπραντ ως τους Ρούμπενς, Πουσέν, Σερ Τζων Έβερετ Μίλαι, Πομπέο Μπατόνι, και Νταλί... απεικονίζουν σκηνές από την ιστορία της Εσθήρ.
Επίσης, προς το τέλος της ζωής του που ο γάλλος δραματουργός, Ρακίνας στράφηκε σε Βιβλικά θέματα για να αντλήσει έμπνευση, γράφει ένα από τα αριστουργήματά του, που αναφέρεται στην Εσθήρ. Δομημένο στα πρότυπα της κλασικής τραγωδίας, ο γάλλος συγγραφέας παρουσιάζει ξεκάθαρα τη δράση, με την πλοκή να γεννιέται από τα πάθη των χαρακτήρων και την ένταση του συναισθήματος:
"Γνωρίζεις πόσα χρεωστώ σ'αυτόν τον Μαρδοχαίον
Ο θάνατος μ’ εστέρησε των φίλων μου γονέων
Αλλά αυτό την δυστυχή του αδερφού του όρη
ως ιδικήν του πάντοτε ηγάπα κι εθεώρει
Η τύχη της πατρίδας του τον κάμνει να τρομάζει
από την ερημίαν μου λοιπόν ευθύς με βγάζει
και της ελευθερίας της μ'αφήνει τη φροντίδα
προσέτι δε θρόνου λαμπρού με δίδει την ελπίδα
Εις τους κρυφίους του σκοπούς με τρόμον υποκύπτω
κι έρχομαι -πλην στους εδώ, οποία είμαι, κρύπτω.
[...]
Τέλος με παρουσίασαν εμπρός του Ασσουήρου
και μ' είδε ο απόγονος, ο αλαζών του Κύρου
[...]
Ώραν πολλήν ο βασιλεύς μ' εκοίταζεν ασμένως
με παρετήρει εν σιωπή κι εις την στιγμήν εκείνην
ο Κύριός μας έκαμε δια εμέ να κλίνει
Η εκλογή του και αυτός ενήργ' εις την ψυχήν του
όταν με την ελκυστική και θελκτική φωνή του
"Έσο βασίλισσα εσύ", με είπεν και προσέτι
ευθύς λαμπρόν διάδημα στο μέτωπόν μου, θέτει..."
("Εσθήρ", τραγωδία Ρακίνα, μτφ. Δ. Βικέλα)
"Eβραίοι που γιορτάζουν το Πουρίμ"
ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΕΜΠΝΕΥΣΕΙΣ:
1. Aπό τους μουσουργούς ο Αλεσάντρο Στραντέλα το 1677 έγραψε ένα ορατόριο με τίτλο: "Eσθήρ, η Ελευθερώτρια του Εβραϊκού λαού"
Ο Στραντέλα υπήρξε συνθέτης με πολυτάραχη ζωή που κατέληξε να δολοφονηθεί, για λόγους ερωτικής αντιζηλίας, ωστόσο αποτελεί ξεχωριστή φυσιογνωμία στην ιστορία της μουσικής. Συνθετικά, τοποθετείται στο μεταίχμιο πολλών στυλ και περιόδων. Βρίσκεται στο σταυροδρόμι μεταξύ όπερας και ιερού δράματος, και η μουσική του χαρακτηρίζεται από ζωντάνια, εκφραστικότητα και βαθιά ανθρωπιά.
Ο συνθέτης στο ορατόριο "Εσθήρ" για να αποτυπώσει τους χαρακτήρες με ακρίβεια αλλά και λεπτότητα, χρησιμοποιεί εξαιρετικές ηχητικές διακυμάνσεις δίνοντας τις φωτοσκιάσεις των συναισθημάτων, καθιστώντας τη δημιουργία του, έργο αντάξιο των "μεγάλων" τεχνών της περιόδου της Αντιμεταρρύθμισης. Το ορατόριο θαυμάστηκε τόσο, το ίδιο και ο συνθέτης του, που γι'αυτό τον αποκάλεσαν: "Καραβάτζιο της μουσικής". Η "Εσθήρ" του Στραντέλα είναι γεμάτη εξαίσια και συνάμα έντονης μυστηριακής αίσθησης, μελωδικά μοτίβα.
Stradella: "Ester, Liberatrice del Popolo Hebreo":
2. To 1720 o Φρειδερίκος Χαίντελ συνέθεσε ένα ορατόριο με έμπνευση το βιβλικό θέμα και βασισμένο στην τραγωδία του Ρακίνα, για τον πάτρονά του, Δούκα James of Chandos. Είναι το πρώτο βιβλικό ορατόριο του Σάξωνα και το πρώτο επίσης σε αγγλικό κείμενο. Αν και πρωτόλεια Χαιντελική σύνθεση αποτελεί -ιδιαίτερα η εισαγωγή- μια από τις λαμπρότερες και ωραιότερες εισαγωγές του Χαίντελ. Για πολλές δεκαετίες υπήρξε το δημοφιλέστερο ορχηστρικό έργο στην Αγγλία και είχε καθιερωθεί να εκτελείται στην έναρξη της ετήσιας γιορτής του φιλανθρωπικού ιδρύματος απόρων κορασίδων στο Λονδίνο.
Το έργο βασίζεται σε παλιότερη μάσκα, που όμως ο συνθέτης αναθεώρησε στη συνέχεια, επειδή τότε με απόφαση του επισκόπου του Λονδίνου απαγορεύονταν να παρουσιάζονται επί σκηνής παραστάσεις με βιβλικά θέματα. Έτσι, ο Χαίντελ εκ των πραγμάτων προσάρμοσε μουσική και κείμενο σε συναυλιακή μορφή με αγγλικούς στίχους, γινόμενο έτσι το πρώτο αγγλικό ορατόριο, όπως προαναφέρθηκε.
Handel: "Esther, Overture":
Aκούμε και το λαμπρό τελικό χορωδιακό, "The Lord our enemy has slain- Ο Θεός αφάνισε του εχθρούς μας", με του Εβραίους να θριαμβολογούν και δοξάζουν τον Κύριο:
Τελικά, το Πουρίμ αποτελεί μια γιορτή αγαλλίασης, χαράς, κεφιού. Το Βιβλίο της Εσθήρ στη μορφή του κυλίνδρου διαβάζεται δυνατά στους παρευρισκόμενους με την παράδοση να απαιτεί θορυβώδες ξέσπασμα κάθε φορά που κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης προφέρεται το όνομα του μοχθηρού και εχθρού του Ιουδαϊσμού, Αμάν.
3. Mια κωμική όπερα σε δύο πράξεις και επηρεασμένος από την Εβραϊκή κληρονομιά του συνθέτει το 1925 ο Darius Milhaud, που πρωτοπαρουσιάστηκε στο Παρίσι με τίτλο: "Esther de Carpentras, Op. 89". Το λιμπρέτο έγραψε ο παιδικός φίλος του συνθέτη, και μέλος της εβραϊκής κοινότητας, Armand Lunel.
Η υπόθεση διαδραματίζεται στην πόλη Kαρπαντρά της Προβηγγίας, όπου οι Εβραίοι ζητούν άδεια από τον νέο Επίσκοπο για να παρουσιάσουν το παραδοσιακό έργο της Εσθήρ κατά την εβραϊκή γιορτή του Πουρίμ. Ο Επίσκοπος δίνει την άδεια, αλλά σχεδιάζει να διακόψει την παράσταση ζητώντας από τους Εβραίους να απαρνηθούν την πίστη τους. Καθώς ο Επίσκοπος διακόπτει το δρώμενο, η υποδυόμενη την Εσθήρ εισέρχεται και συνεχίζει αγνοώντας την κατάσταση, απευθυνόμενη στον Επίσκοπο σαν να ήταν ο βασιλιάς Ασσουήρος. Συγκινημένος από την πίστη της, ο Επίσκοπος επιτρέπει στους Εβραίους να διατηρήσουν τη δική τους θρησκεία, προς ανακούφιση των ντόπιων, που αντλούν υλικό όφελος από την εβραϊκή κοινότητα.
Η μουσική της όπερας είναι πολύ μελωδική. Είναι γραμμένη κυρίως με τους παλιούς εκκλησιαστικούς τρόπους, ενώ σε μεγάλη έκταση χρησιμοποιείται πολυτονικότητα.
Ιδιαίτερο είναι το εικαστικό, που φιλοτέχνησε ο Σαλβαντόρ Νταλί το 1964 με τίτλο: "Ο Ασσουήρος ερωτεύεται την Εσθήρ".
S. Dali: "Assuerus Falls in Love with Esther"
Η έμπνευση προήλθε από το Βιβλίο της Εσθήρ 2:17:
"Η Εσθήρ σαγήνευσε το βασιλιά περισσότερο από κάθε άλλη γυναίκα, και προκάλεσε την εύνοια και τη συμπάθειά του περισσότερο απ' όλες τις άλλες παρθένες. Της έβαλε στο κεφάλι το βασιλικό διάδημα και την ανακήρυξε βασίλισσα".
Ο Νταλί αποτυπώνει το κεφάλι του βασιλιά, τη μεγαλύτερη έκταση του οποίου καταλαμβάνει η Εσθήρ. Όλες οι σκέψεις του περιστρέφονται γύρω από την πανέμορφη γυναίκα. Την βλέπει παντού, δεν μπορεί να σκεφτεί τίποτα άλλο, όπως κάθε ερωτευμένος.
Στην εικαστική σύνθεση ο Νταλί επηρεάστηκε βαθιά από τη θεωρία του Φρόιντ για το ασυνείδητο και την ονειρική απεικόνιση του σουρεαλισμού. Ο πίνακας εμφανίζεται ως ονειρική φαντασίωση, με την Εσθήρ "παγιδευμένη" ως σκέψη φωλιασμένη στο μυαλό του Ασσουήρου.O ζωγράφος στην ερμηνεία της ιστορίας της Εσθήρ επικεντρώθηκε στη δύναμη της ομορφιάς της με τη μορφή ονείρου.
Όπως θα καταλάβατε, ο χαιρετισμός σήμερα έρχεται ξέχειλος ομορφιάς λόγω Φρύνης...
"Η Φρύνη ενώπιον των Αρεοπαγιτών", Jose Frappa
Την εξαιρετικά όμορφη και περιζήτητη εταίρα της αρχαιότητας από τις Θεσπιές της Βοιωτίας υμνεί στο παραπάνω ποίημά του ο Βάρναλης. Όταν η Φρύνη κατηγορήθηκε για ασέβεια στους θεούς, ο συνήγορός της για να την υπερασπιστεί πρόβαλε τρανταχτά επιχειρήματα, στοχεύοντας το θρησκευτικό αίσθημα, προκειμένου να πείσει τους Αρεοπαγίτες για την αθωότητά της. Ωστόσο, η ρητορική έξαρσή του υπήρξε ανίσχυρη να μεταπείσει όλους τους Ηλιαστές. Τότε άρπαξε τη Φρύνη από το χέρι φέρνοντάς τη μπροστά για να μπορούν να τη βλέπουν όλοι και τραβώντας τον πέπλο της ρώτησε : "Ποιος από εσάς θα καταδικάσει τη δύναμη και το κάλλος της Θεάς;" Οταν οι αρεοπαγίτες αντίκρυσαν γυμνή την εκπάγλου καλλονής, όμοια με την Αφροδίτη, εταίρα, γοητευμένοι από την ομορφιά της, την αθώωσαν!
Το στιγμιότυπο αποτυπώνεται αριστοτεχνικά στον παραπάνω πίνακα του J. L. Gerome που εκτίθεται στο Hamburg Kunsthalle, αλλά και του Jose Frappa του Mysee d' Orsay.
Η ομορφιά και η ζωή της Φρύνης στάθηκε έμπνευση και για τον γάλλο συνθέτη, Καμίλ Σαιν Σανς στην ομώνυμη κωμική του όπερα "Phryné".
Παθιασμένος με την αρχαιότητα, ο Σαιν Σανς άρχισε να συνθέτει με "απεριόριστη ευχαρίστηση" το 1893 τη "Φρύνη" του στήνοντας μια αστείας πλοκής όπερα που διαδραματίζεται σε 2 πράξεις και 10 σκηνές...
Στη "Φρύνη", που υπήρξε μια από τις δημοφιλέστερες και πιο συχνά παιζόμενες όπερες του Σαιν Σανς μέχρι τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο, αποτυπώνεται το επεισόδιο της πανέμορφης εταίρας με του δικαστές ως μέρος της εξιστόρησης της ζωής της εταίρας.
Η σκηνή της αποκάλυψης από την όπερα
Η Φρύνη που καταδιώκεται ερωτικά από τον γέρο θείο του αγαπημένου της, βάζει τελικά τον γηραιό άνδρα να πληρώσει τα χρέη του ανιψιού του.
Οι δυο ερωτευμένοι, Φρύνη και Νικίας, συνωμοτούν και με την βοήθεια της υπηρέτρια της εταίρας, ξεγελούν τον ηλικιωμένο άνδρα να πιστέψει ότι ένα άγαλμα της Αφροδίτης είναι στην πραγματικότητα η Φρύνη...
Στην πρεμιέρα τη Φρύνη υποδύθηκε η αμερικανίδα λυρική τραγουδίστρια Σίμπιλ Σάντερσον, ρόλος που γράφτηκε γι' αυτήν και τη βοήθησε να εδραιωθεί στον χώρο της όπερας.
H Σίμπιλ Σάντερσον ως Φρύνη
Η όπερα "Phryné" θαυμάστηκε από πολλούς συνθέτες, ανάμεσα τους ο Σαρλ Γκουνώ, που την άκουσε λίγες μέρες πριν πεθάνει κι εντυπωσιασμένος έγραψε μια επιστολή στον Σαιν Σανς λέγοντάς του: "Αγαπητέ μου, Καμίλ, σε ευχαριστώ από τα βάθη της καρδιάς μου για την υπέροχη Φρύνη σου.. Αφού πρώτα μέθυσα ακούγοντάς τη, καθώς τ' αυτιά είναι μάτια της μουσικής, θα την ακούσω και μέσω των ματιών(φαντασίας), τα έτερα αυτιά του μουσικού".
Το θαυμασμό του για τη "Phryné" εξέφρασε και ο γάλλος André Messager που φέρεται να είπε στον Σαιν Σανς:
"Θεέ μου, πόσο απολαυστική είναι η δημιουργία σου!"
Όμως και ο ίδιος ο συνθέτης αγάπησε αυτή την υπέροχων μελωδιών και πολύχρωμης ενορχήστρωσης δημιουργία του. Με ξεχωριστής ομορφιάς άριες, ντουέτα και χορωδιακά, η όπερα αργότερα ενισχύθηκε με πρόσθετα ρετσιτατίβι από τον μαθητή του συνθέτη, André Messager.
Η όπερα ενθουσίασε τόσο τις γαλλικές όσο και τις διεθνείς σκηνές, ενώ εκδόσεις της για φωνή και πιάνο τυπώθηκαν στα γαλλικά, ιταλικά και γερμανικά.
Ο μύθος αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα και αρχαιότερα λογοτεχνικά είδη. Ο λαός αποτελεί τον πρώτο μυθοποιό, ο οποίος τους δημιούργησε μέσα από τις ανησυχίες του. Από τους μύθους των λαών πήραν έναυσμα οι ποιητές-μυθοποιοί και δημιούργησαν διάφορα είδη λογοτεχνημάτων.
Ο Αίσωπος με την πλούσια φαντασία του δημιούργησε πληθώρα μύθων με πρωταγωνιστές τα ζώα, καθώς είχε διακρίνει πως ο άνθρωπος από τα πολύ παλιά χρόνια ανέπτυξε πολύ στενή σχέση μαζί τους. Παρατηρούσε τις αντιδράσεις τους και έτσι ανέπτυξε τις δικές του. Έτσι, αργότερα έδωσε στα ζώα διάφορες ιδιότητες που αντικατοπτρίζουν την ψυχοσύνθεση και τις αντιδράσεις του ανθρώπου. Κύριο χαρακτηριστικό τους η διδακτικότητα: όσο απλές και απαλλαγμένες από περιττά στοιχεία και αν φαίνονται, η κάθε ιστορία εμπεριέχει ένα μοναδικό ηθικό δίδαγμα το οποίο αναδεικνύεται μέσα από την δράση των ηρώων.
Η νυχτερίδα και οι δυο νυφίτσες, Χαρακτικό του Pierre Quentin Chedel
Διδακτικότατος είναι και ο μύθος που θα αφηγηθούμε σήμερα. Ένας μύθος, όπου ο Αίσωπος μας συμβουλεύει να προσαρμοζόμαστε στις εκάστοτε συνθήκες και πως μερικές φορές είναι σοφό να ελισσόμαστε και να μετατρέπουμε τις συνθήκες προς όφελός μας, ιδιαίτερα όταν βρισκόμαστε σε κατάσταση κινδύνου…
«Έτυχε κάποτε η νυχτερίδα να πέσει κάτω στο έδαφος. Τότε μια νυφίτσα την τσάκωσε και ετοιμαζόταν να την ξεπαστρέψει. Η νυχτερίδα, βέβαια, εκλιπαρούσε για τη ζωή της, αλλά η νυφίτσα τής το ξεκαθάρισε: «Είναι των αδυνάτων αδύνατον να σου τη χαρίσω — βλέπεις, είμαι εκ φύσεως εχθρός όλων των πετούμενων». «Μα εγώ δεν είμαι πουλί», στρίγγλισε η νυχτερίδα. «Δεν βλέπεις; Ποντίκι είμαι». Η νυφίτσα, λοιπόν, την άφησε ελεύθερη. Πιο ύστερα, που λέτε, η νυχτερίδα έπεσε ξανά χάμω και την αιχμαλώτισε κάποια άλλη νυφίτσα. Βάλθηκε λοιπόν πάλι να παρακαλεί: «Αχ, μη με κομματιάσεις, μη!». Τούτη η δεύτερη νυφίτσα αντέτεινε ότι διεξάγει ατέρμονο πόλεμο ενάντια στα ποντίκια. Τότε η αιχμάλωτη βρήκε άλλη δικαιολογία: «Μα εγώ δεν είμαι ποντίκι. Είμαι νυχτερίδα». Έτσι τη γλίτωσε πάλι. Το αποτέλεσμα: αλλάζοντας δύο φορές το όνομά της, η νυχτερίδα κατόρθωσε να σώσει τη ζωή της. Λοιπόν, το ίδιο ισχύει και για εμάς. Δεν πρέπει να μένουμε συνέχεια προσκολλημένοι στα ίδια και τα ίδια. Απεναντίας, ας βάλουμε τούτο στο μυαλό μας: Όσοι αλλάζουν για να προσαρμοστούν στις εκάστοτε περιστάσεις πολύ συχνά ξεφεύγουν από τρομερούς κινδύνους».
Αυτό τον Αισωπικό μύθο επεξεργάζεται και ο Λαφονταίν. Τον παρουσιάζει στην πρώτη του Συλλογή Μύθων που δημοσιεύτηκε το 1668 και τον τιτλοφορεί: «Η νυχτερίδα και οι δύο νυφίτσες».
Ο Λαφονταίν τελειώνει την έμμετρη αφήγηση με το δίστιχο:
«Πολλούς έχουμε δει συχνά ν’αλλάζουνε την όψη,
στον κίνδυνο μπροστά, όπως η νυχτερίδα προσποιήθηκε πρόσωπα δυο…»
Η νυχτερίδα και οι νυφίτσες, Auguste Vimar
ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΕΜΠΝΕΥΣΕΙΣ:
1. Η πρώτη μουσική πρόταση είναι του ταλαντούχου γάλλου συνθέτη,Charles Lecocq, γνωστού ως διάδοχος του Ζακ Όφενμπαχ, αφού απέκτησε δημοφιλία με τις οπερέτες και κωμικές του όπερες. Οι κριτικοί συχνά αναφέρονταν στην κομψότητα της συνθετικής γραφής του και τον επαινούσαν για «το ελαφρύ άγγιγμα της μουσικής του, το λυρισμό και τη φινέτσα της».
Στον τραγουδιστικό του κύκλο: «Fables-Μύθοι» για υψηλή ανδρική φωνή και πιάνο, οι αναλυτές υπογραμμίζουν την ευρηματικότητα ως προς τη συντομία των μελωδιών του Lecocq, που ταιριάζουν απόλυτα με το ύφος των εύστοχων κειμένων.
Charles Lecocq: «Fables de La Fontaine, La chauve-souris et les 2 belettes»:
2. Από τα δημοφιλή μουσικά σύνολα της εποχής μας, ειδικευμένα στο ρεπερτόριο πρώιμης μουσικής, αλλά και το ιστορικό γαλλικό τραγούδι είναι το Les Lunaisiens. Τα μέλη του αναδεικνύουν πρωτότυπες μορφές ερμηνείας χρησιμοποιώντας τη διασκευή και τον αυτοσχεδιασμό. Όσον αφορά τις φωνητικές συνθέσεις, ο ιδρυτή τους, Arnaud Marzorati υποστηρίζει πως προσπαθούν να παρουσιάζουν το κείμενο κάθε τραγουδιού ως «μάρτυρα του παρελθόντος και σχολιαστή μιας ανθρώπινης περιπέτειας...»
Από τις αγαπημένες στο κοινό δουλειές τους είναι και το: Le singe et l’épouvantail d'après les Fables de La Fontaine, μια μουσική αφήγηση μύθων του Λαφονταίν από χορωδία με συνοδεία μικρού συνόλου. Η προσαρμογή των στίχων έγινε από τον Pierre Senges, ενώ η μουσική μεταγραφή ανωνύμου από τον Marzorati...
ο βασιλιάς των Ουρανών με του ταπεινού το θάρρος ήρθε,
πατρική μου γη να σε διασχίσει
κι ολόκληρη απ' άκρη σ' άκρη να σ' ευλογήσει..."
Στην πορεία από το Πραιτώριο ως το Γολγοθά, γνωστή και ως Οδός του Μαρτυρίου (Via Dolorosa) που και σήμερα αναπαρίσταται τελετουργικά, ο Χριστός έκανε 14 στάσεις.
Σύμφωνα με την παράδοση της Δύσης στην 6η στάση του φανερά καταβεβλημένου Ιησού με το κεφάλι να στάζει αίμα και ιδρώτα, σκούπισε το πρόσωπο μια γυναίκα με το μεταξωτό μαντήλι της.. Το σπίτι της ήταν εκεί κοντά και τ' όνομά της, Βερονίκη. Στο μαντήλι της αποτυπώθηκαν θαυματουργικά τα χαρακτηριστικά του Ιησού, γνωστό σήμερα ως "Μανδήλιο της Βερονίκης".
Ετυμολογικά, το όνομα Βερονίκη προέρχεται από το λατινικό "Vera=αληθινή" και την ελληνική λέξη "εικόνα", που το Μεσαίωνα δήλωνε την αληθινή απεικόνιση του Ιησού.
Το Μανδήλιο της Βερονίκης αποκαλείται και Sudarium απο τη λατινική λέξη για τον ιδρώτα(suda).
"Via Crucis-Η πορεία προς το Γολγοθά" τιτλοφορεί ο Φραντς Λιστ ένα από τα ελεύθερης τονικότητας θρησκευτικά έργα του για μικτή χορωδία, σολίστ και εκκλησιαστικό όργανο (αργότερα ο συνθέτης το μετέγραψε και για πιάνο).
Είναι έργο της ωριμότητας του Λιστ, που γράφτηκε στην Ιταλία την περίοδο 1878-1879 και λέγεται πως ο μουσουργός το εμπνεύστηκε από την σειρά υδατογραφιών του Johann Friedrich Overbeck με απεικονίσεις των Στάσεων του Χριστού στη διαδρομή του προς το Γολγοθά.
Το έργο συνδυάζει Λουθηρανικά χορικά με μελωδίες εμπνευσμένες από χορικά του Μπαχ, ενώ κατανυκτικότατα είναι και τα μέρη με σόλο όργανο, όπου ακολουθώντας λιτή αρμονική γραμμή ο Λιστ καταφέρνει να αποδώσει τα 14 στάσιμα της πορείας, συμπληρωμένα από έναν εισαγωγικό ύμνο.
Το έργο καθηλώνει με την πνευματικότητά του κι αποπνέει συγκλονιστική γαλήνη, θεϊκή ηρεμία, με τα μουσικά εκφραστικά μέσα δυναμικής και αρμονίας να δηλώνουν την επίγνωση της αποστολής του Υιού του Θεού.
Απόλυτα λιτή και με εσωτερικότητα η Λιστ-ική γραφή, εκφράζει αλληγορικά τον ψυχικό Γολγοθά τον οποίο διανύει κάθε άνθρωπος κουβαλώντας το δικό του Σταυρό.
Πρόκειται για έργο εξαιρετικό και είναι κρίμα που ο Λιστ δεν το είδε ποτέ δημοσιευμένο ή δεν το άκουσε να εκτελείται, αφού παρουσιάστηκε για πρώτη φορά την Μεγάλη Παρασκευή του 1929 στη Βουδαπέστη, δηλαδή 50 χρόνια από την σύνθεσή του.
Η 6η Στάση αναπαριστά την συνάντηση με την Βερονίκη, που τού σκουπίζει με το πέπλο της το αιματοκυλισμένο πρόσωπο.
Johann Friedrich Overbeck: "Via Crucis VI, Veronica" (ο πίνακας που ενέπνευσε το Λιστ)
Με έντονη δραματικότητα και αναδεικνύοντας το σκοτεινό δράμα, τo σόλο πληκτροφόρο κινείται αργά βηματικά και εισάγει το μυσταγωγικό χορωδιακό: "O Haupt voll Blut und Wunden - Ω, καθημαγμένη κεφαλή που μόλις λαβώθηκες" σε κείμενο του γερμανού θεολόγου και υμνωδού της μπαρόκ περιόδου, Paul Gerhardt, βασισμένου σε μεσαιωνικό, λατινικό ύμνο.
"Ω, καθημαγμένη κεφαλή που μόλις λαβώθηκες
γεμάτη πόνο και όλο περιφρόνηση,
Ω, κεφαλή, χλευαστικά στεφανωμένη με ακάνθινο στεφάνι βασιλέα..."
Ο Λιστ, με μια επεξεργασία σπάνιας ομορφιάς σκαλίζει με σεβασμό τα σπλάχνα των συμβολισμών, αφουγκράζεται στα αμυδρά ίχνη των εικόνων τις θρησκευτικές του μνήμες, και στήνει με τα μουσικά του μέσα ένα εξαιρετικής χρωματικότητος διάλογο μαζί τους...Εντάσσει το κείμενο στην ατμόσφαιρα που αρμόζει στο εξελισσόμενο δράμα. Το χορωδιακό του διαπνέεται από μεγαλοπρέπεια, μα και θλίψη, εστιάζοντας στην έννοια της Αγίας, Μεγάλης Παρασκευής.
Οι ψυχές όλων μας συμπάσχουν και ακολουθούν τον Θεάνθρωπο στο μαρτυρικό Γολγοθά και τα Θεία Πάθη. Με ευλάβεια ας ανοίξουμε τις ψυχές μας για να αποδεχθούμε την αγάπη και την ελπίδα που απορρέει από την κορυφαία απόδειξη της χριστιανικής πίστης, τη Σταύρωση και την Ανάσταση!
Είτε μόνος είτε σε συνεργασία με τους μαθητές του, ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος φιλοτέχνησε αρκετούς πίνακες με το θέμα, ανάμεσά τους και ο παραπάνω: "Η Βερόνικα κρατώντας το Μανδήλιο", που εκτίθεται στο Μουσείο Σάντα Κρουζ του Τολέδο.
Liszt: "Via Crucis - Station VI - Sancta Veronica:
Οι Δυτικοί τιμούν τη μνήμη της Αγίας Βερονίκης στις 8 Μαρτίου... Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν αναγνωρίζει το επεισόδιο, όμως τιμά την Αγία Βερονίκη ως τη γυναίκα που αιμορροούσα γιατρεύτηκε από τον Ιησού, όπως αναφέρεται και από τους Ευαγγελιστές.
Το κείμενο δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr
Ο αρουραίος των αγρών και ο ποντικός της πόλης, εικονογράφηση Gustave Doré 1876
Ο Αίσωπος ήταν ταπεινής καταγωγής και καθόλου εμφανίσιμος.
Πολλοί τον παρομοίαζαν με τέρας, με μαυριδερό δέρμα, καμπούρη, στραβοπόδη και
πλακουτσωτή μύτη.
Ωστόσο τούς κέρδιζε όλους με την ευφυία του και την πλούσια φαντασία του.
Λιθογραφία του Jean Ouvrier
Ευφάνταστος είναι και ο μύθος που θα αφηγηθούμε σήμερα. Ένας
μύθος, όπου ο Αίσωπος μάς θέτει τον προβληματισμό για το ποια ζωή αξίζει
περισσότερο: η τρυφηλή αλλά γεμάτη κινδύνους ζωή στην πόλη ή ο λιτός κι
ατάραχος βίος στην ύπαιθρο;
«Μια φορά ήταν ένας αρουραίος που κατοικούσε στην εξοχή. Αυτός, που λέτε,
κάλεσε έναν φίλο του ποντικό από την πόλη για να του κάνει το τραπέζι. Του
πρόσφερε λοιπόν για φαγητό τα καλούδια που διαθέτουν στα χωράφια: σύκα, δηλαδή,
και σταφύλια και άλλα τέτοια φρούτα. Ο πρωτευουσιάνος, βέβαια, τα καταφρόνησε
αυτά σαν μίζερα και φτωχικά πράγματα. -«Όσο για σένα», είπε στον οικοδεσπότη
του, «σε προσκαλώ να με επισκεφθείς στα δικά μου λημέρια στην πόλη, αύριο
κιόλας». Πράγματι, την επαύριο ο περί ου ο λόγος έμπασε τον χωριάτη τον φίλο
του μέσα στο κελάρι σε ένα πλουσιόσπιτο, και εκεί του έβαλε μπροστά του
φαγοπότι τρικούβερτο: τί κρέατα κάθε λογής, τί ψάρια, ακόμη και γλυκίσματα.
Πάνω όμως που οι δυο τους το είχαν ρίξει στο φαΐ, μπήκε μέσα ξαφνικά η
οικονόμος του σπιτιού. Τρελάθηκαν τότε από τον φόβο τους τα ποντίκια και πήραν
αμέσως δρόμο. Έπειτα από αυτά, ο αρουραίος της υπαίθρου το ξεκαθάρισε στον
άλλον:
-«Βρε δεν πα να ευχαριστιέσαι όσο φαΐ θέλεις, με τις λιχουδιές σου και τα
μενού σου! Εγώ, μια φορά, προτιμώ τα λίγα που έχω να τα κατεβάζω άφοβα και με
την ησυχία μου».
Ο μύθος στην ολλανδική εκδοχή του, εικονογράφηση Gaston Gélibert
Απλή η ιστορία του Αισώπου, αλλά κι αυτή τόσο διδακτική! Ένας
μύθος που ζυγίζει από τη μία την υπεραφθονία και το φόβο και από την άλλη τη
μετρημένη ζωή και την ηρεμία. Ο Αίσωπος υπογραμμίζει πως κάποιες φορές με την πρώτη
ματιά κάτι μπορεί να φαντάζει αξιοζήλευτο. Δεν σημαίνει όμως απαραίτητα ότι
αυτός που το έχει είναι ευτυχισμένος, αν λείπει το γέλιο και η ψυχική γαλήνη.
Ο μύθος εμφανίζεται στον Αίσωπο γύρω
στον 7ο αιώνα π.Χ. Λίγους αιώνες αργότερα, στη Ρώμη, ο Οράτιος έδωσε
τη δική του διασκευή, που ανέπτυξε σε 40 στίχους και σε αντίθεση με τον
μύθο του Αισώπου, η ιστορία ξεκινά με την άφιξη στην εξοχή του αρουραίου της
πόλης ο οποίος γελάει με τη μετριότητα της ζωής στην ύπαιθρο και τον προσκαλεί
να γευτεί τις απολαύσεις της πόλης στο σπίτι του.
Αυτός ο μύθος θα απασχολήσει και τον
Βαβρία, έναν παραμυθολόγο, ελληνόφωνο Ρωμαίο, που ζούσε στη σημερινή Συρία και
στα τέλη του 1ου αιώνα, ξαναέγραψε τους μύθους του Αισώπου στα
ελληνικά και σε στίχο, άρα είναι ο πρώτος(όπως δήλωνε) που απέδωσε σε ποιητική
μορφή τις ιστορίες αυτές. Σύμφωνα με το Λεξικό της Σούδας, ο Βαβρίας συνέγραψε δέκα
βιβλία με μυθιάμβους (μύθους γραμμένους σε ιαμβικό μέτρο). Το έργο του
γενικώς είναι συλλογή από ποιητικούς μύθους, που στην πλειονότητά τους έχουν
αντληθεί από αρχαίες συλλογές Αισώπιων Μύθων σε
πεζό λόγο.
Όπως αναφέραμε παραπάνω ο Βαβρίας θεωρούσε τον εαυτό του δημιουργό νέου
λογοτεχνικού είδους -φαίνεται πως αγνοούσε την ύπαρξη του Φαίδρου, ο οποίος εκατό και πλέον χρόνια νωρίτερα είχε
μεταφέρει σε ιαμβικό στίχο μερικούς μύθους του Αισώπου, αλλά στη λατινική γλώσσα, πράγμα που αγνοούσαν οι Έλληνες.
Στον πρόλογο της συλλογής του ο Βαβρίας, αφού τονίζει ότι ο Αίσωπος ήταν ο πρώτος συγγραφέας μύθων, γράφει: «και
εγώ δίνω στη Μούσα τον νέο μυθίαμβο».
Επεξεργασία του Αισωπικού μύθουκάνει και ο Ζαν ντε Λα Φονταίν, τον οποίο
παρουσιάζει στο Πρωτο Βιβλίο με τους Μύθους του, που δημοσιεύτηκε για πρώτη
φορά το 1668 με τον τίτλο: «Le Rat de ville et le Rat des champs»:
«Πρωτευουσιάνος ποντικός απλόχερος κι ευγενικός
Κάλεσε φίλο χωρικό σ' ωραίο γεύμα γιορτινό.
Σε ένα τούρκικο χαλί άπλωσε όλο το φαΐ.
Δε σας λέω τι ζωή έκαναν κι οι δυο μαζί!
Ήταν όλ' αρμονικά, τα εδέσματα πολλά
Ώσπου όμως, ατυχία! ταράχτηκε η
ησυχία...
Πίσω απ' την πόρτα ξαφνικά θόρυβο άκουσαν πολύ
Φοβήθηκαν για τα καλά, έφυγαν και οι δυο μαζί.
Ο θόρυβος σταμάτησε. Μ' άλλος ακούστηκε ξανά
Ο οικοδεσπότης σάστισε: "Τέλος, Ας φάμε βιαστικά"
-Φτάνει, λέει ο χωρικός. Τώρα, εγώ σε προσκαλώ
Όχι, πως είμ' αρνητικός στο γεύμα το βασιλικό.
Αλλά κανείς δεν μ' ενοχλεί. Τρώω παίρνοντας χαρά διπλή.
1. Ο γερμανικής καταγωγής, και λάτρης της μυθολογίας, Ζακ
Όφενμπαχ στο ύφος των ανάλαφρων οπερετών του μάς δίνει τη δική του κομψή
και εύθυμη εκδοχή της διδακτικής ιστορίας του Αισώπου, όπως μεταφέρθηκε με τον
πνευματώδη τρόπο του Λαφονταίν.
Jacques Offenbach: «Six fables de la Fontaine- Le Rat de ville
et le Rat des champs»:
2. Εκπρόσωπος του ύστερου ρομαντισμού είναι ο Μπενζαμέν
Γκοντάρ, Γάλλος βιολονίστας και συνθέτης, εξαιρετικά παραγωγικός ασχολήθηκε με
πολλά μουσικά είδη (όπερες, μουσική δωματίου, ορχηστρικά, έργα για πιάνο, κλπ),
ωστόσο διακρίθηκε σε έργα μικροτέρων διαστάσεων, ιδιαίτερα στα τραγούδια
του.
Στον κύκλο τραγουδιών του «Fables de La
Fontaine» αφηγείται μουσικά έξι από τους μύθους με ύφος που πλησιάζει
σε κείνο των Μέντελσον και Σούμαν ως προς την πιανιστική συνοδεία και με υψηλές
εκφραστικές-μιμητικές απαιτήσεις από τον τραγουδιστή. Προτελευταία σύνθεση του
κύκλου είναι η μουσική αφήγηση των ποντικών τη πόλης και της εξοχής:
Benjamin Godard: «Fables de La Fontaine- Le Rat de
ville et le Rat des champs»:
3. Mια ανάλαφρη αφήγηση πατώντας σε μια ρέουσα, κυλαριστή
μελωδία από κιθάρες δίνει το Duo Versini. Η Anny και ο Jean-Marc, συνθέτες,
κιθαριστές και παιδαγωγοί από τη Σαβοΐα έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στις
παραστάσεις για παιδιά με τραγούδια και μουσικά παραμύθια. Κατά τη γνώμη των
κριτικών έχουνένα πραγματικό χάρισμα να
τραβούν την προσοχή των μικρών ακροατών και να μεταδίδουν το ηθικό δίδαγμα των
ιστοριών πηγαία, με χιούμορ και μουσικότητα...Εκτός από τα κείμενα και τις
υπέροχες μελωδίες,πάνω απ' όλα
μεταδίδουν σε όλους όσους τους ακούν τη χαρά της ζωής κα την απόλαυση των
στιγμών...
Duo Versini: «Les Fables en chancons - Le Rat de ville et le Rat des champs»:
Η μοναδική συνθετική γραφή του Φρειδερίκου Σοπέν για πιάνο διαμόρφωσε ολοκληρωτικά τον τρόπο με τον οποίο οι καλλιτέχνες σκέφτονταν, αντιμετώπιζαν, ερμήνευαν ή συνέθεταν για το όργανο. Λίγοι είναι οι πιανίστες που στο ρεπερτόριό τους δεν είχαν ή δεν έχουν μουσική του Σοπέν. Έτσι, δεν αποτελεί έκπληξη ο μεγάλος αριθμός συνθετών και πιανιστών που συγκινημένοι και εκστασιασμένοι από τον πολωνό δημιουργό αισθάνθηκαν την ανάγκη να αποτίσουν φόρο τιμής σε έναν μουσικό για τον οποίο υπάρχει σχεδόν καθολική αποδοχή.
1. Robert Schumann : "Chopin" από το Carnaval, Op. 9
Το "Καρναβάλι" γράφτηκε το 1834 και θεωρείται από τις απαιτητικότερες συνθέσεις του Σούμαν, με υπότιτλο: "Μικρές Σκηνές σε τέσσερις νότες" κι αναπτύσσεται σε 21 μινιατούρες . Παίρνει τον τίτλο "Καρναβάλι" γιατί ο συνθέτης στοχεύει στην παρουσίαση κάποιων από τις καρναβαλικές φιγούρες, όπως Αρλεκίνος, Πιερότος, Κολομπίνα. Δεν περιορίζεται όμως μόνο σ' αυτούς, αλλά με ευφάνταστο τρόπο ξεδιπλώνει ένα μουσικό κρυπτογράφημα, καθώς ο συνθέτης αναπτύσσει την ιδέα του, βασιζόμενος στην αντιστοιχία των γραμμάτων με κλίμακες. Κάτι σαν παζλ δηλαδή, με τα πάντα κρυμμένα επιδέξια πίσω από "καρναβαλικές μάσκες": Οι δυο του εαυτοί Eυσέβιος και Φλορεστάν, στοιχεία του ονόματός του, η πρώην αρραβωνιατικιά Εστρέλα, η νυν σύζυγος Κλάρα, όπως και κάποιους βιρτουόζους συναδέλφους του, ανάμεσά τους ο Παγκανίνι και ο Σοπέν. Μην ξεχνάμε πως o Σούμαν υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής του Σοπέν και εγκωμίαζε τις δημιουργίες του γράφοντας διθυραμβικές κριτικές στο περιοδικό του. Αναφερόμενος στις Σοπενιστικές Μαζούρκες είχε παραλληλίσει τις συνθέσεις με "κανόνια κρυμμένα κάτω από λουλούδια"..., αλλά κι όταν άκουσε τις παραλλαγές του στο ντουετίνο του Μότσαρτ: "La ci darem la mano" ενθουσιασμένος και γοητευμένος από το συνάδελφό του, ανέφερε και τα αθάνατα λόγια: "Hut ab, Ihr Herren, ein Genie-Αποκαλυφθείτε, κύριοι!Πρόκειται για μια ιδιοφυία!"
Schumann : "Chopin" από το Carnaval, Op. 9 / Daniil Trifonov:
2. Pyotr Ilyich Tchaikovsky: Un poco di Chopin, Op. 72:
Αντικρουόμενες είναι οι απόψεις του Τσαϊκόφσκι για τη μουσική του Φρεντερίκ Σοπέν.
Όταν πέθανε ο Πολωνός το 1849 ο Πιοτρ Ίλιτς ήταν μόλις 9 ετών. Υπάρχουν αναφορές πως προς τιμήν του αποθανόντος ο νεαρός εννιάχρονος ρώσος έδωσε μια θεαματική συναυλία όπου ερμήνευσε δύο από τις Μαζούρκες του Σοπέν. Μεγαλώνοντας όμως εξέφρασε την άποψη πως έβρισκε τη μουσική του υποτονική και διαποτισμένη υπερβολικά υποκειμενική ευαισθησία. Μάλιστα σε μια από τις επιστολες του προς την προστάτιδά του, Ναντέζντα φον Μέκ, ο Τσαϊκόφσκι αντιπαραθέτει την αγνότητα του Μότσαρτ με τον ρομαντισμό του Σοπέν, στον οποίο χρεώνει ένα "βυρωνικό πνεύμα απελπισίας και απογοήτευσης".
Από την άλλη, εκφράστηκε εγκωμιαστικότατα για την ερμηνεία του δασκάλου και φίλου του, Νικολάι Ρουμπινστάιν στο Δεύτερο Κοντσέρτο για Πιάνο του Σοπέν, ενώ παραδέχτηκε πως ο πολωνός έχει ασκήσει επίδραση στη μουσική του δημιουργία...
Σε ένα από τα τελευταία έργα του Τσαϊκόφσκι, την πιανιστική συλλογή: "18 Morceaux, Op. 72", που ολοκλήρωσε την άνοιξη του 1893 γίνεται άμεσα αναφορά στον Φ. Σοπέν. Η δέκατη πέμπτη σύνθεση αναπτύσσεται σύμφωνα με το μελαγχολικό, γεμάτο ευαισθησία Σοπενίστικο ύφος σε ρυθμό μαζούρκας και τιτλοφορείται: "Un poco di Chopin".
Διακρίνεται για τη ρυθμική πολυπλοκότητα, ενώ μελωδία και μπάσο συνδυάζονται με έναν τρόπο που καθιστά τον ακροατή σε κατάσταση μουσικού ιλίγγου...Ένα είδος κομψής, εκλεπτυσμένης μουσικής σαλονιού υψηλής ποιότητας. Μελαγχολικό κι εντυπωσιακό, ηρωικής διάθεσης μα συγχρόνως πολύχρωμα καταπραϋντικό, εμπνευσμένο και μεγαλοπρεπές, στοιχειωμένο την ευαισθησία του Σοπέν, που είναι κι ο αποδέκτης...
3. Grieg: "Stimmungen, Op. 73, No. 5, Study Hommage à Chopin":
Το κύκνειο άσμα του Εντβαρντ Γκριγκ (1905)και στο ύφος των "Λυρικών Κομματιών" του είναι το "Stimmungen- Διαθέσεις, Op. 73" για πιάνο. Περιλαμβάνει 7 σύντομες συνθέσεις σε πλούσια αρμονική επεξεργασία στα οποία ο Γκριγκ καταφέρνει να αποδώσει στο ύφος μουσικού "προγράμματος" τη λαχτάρα και ταραχή, την παιδιάστικη ευφορία, την αγωνία τη νύχτα, την ψυχική αγαλλίαση, το σκοτεινό, απόκρυφο και δυσοίωνο, την ενίοτε τραχύτητα της σκέψης... Η πέμπτη μινιατούρα "Σπουδή - Αφιέρωμα στον Σοπέν", όπως φαίνεται κι από τον τίτλο αποτίει φόρο τιμής στο Φρειδερίκο και ξεχωρίζει για το βιρτουόζικο ύφος της.
Grieg: "Stimmungen, Op. 73, No. 5: Study Hommage à Chopin" / Daniil Trifonov:
4. Rachmaninoff: "Variations on a Theme of Chopin
To 1902 o Σεργκέι Ραχμάνινοφ γράφει 22 Παραλλαγές χρησιμοποιώντας ως βασικό θέμα το Πρελούδιο Ν.20 σε ντο ελάσσονα του Σοπέν. Ο Ραχμάνινοφ υπήρξε πραγματικά ένας μεγάλος συνθέτης στη ρωσική, αλλά και την παγκόσμια ρομαντική μουσική και τα έργα ξεχωρίζουν για την εκφραστικότητα, το λυρισμό και τη μουσικότητά τους.
Ένας από τους συνθέτες που σεβόταν βαθειά ήταν κι ο Σοπέν. Ετσι, το πρώτο εκτεταμένο έργο του για σόλο πιάνο έχει αφετηρία τον πολωνό. Είναι αξιοσημείωτο ωστόσο, ότι δεν είναι πολλοί οι εξοικειωμένοι πιανίστες με αυτό το έργο, παρόλη τη δημοφιλία του και την ευκαιρία που δίνει στον ερμηνευτή να προβάλει τη δεξιοτεχνία του.
Το σύνολο των 22 Παραλλαγών μπορεί να χωριστεί σε τρεις ομάδες. Η πρώτη ομάδα περιλαμβάνει δέκα παραλλαγές, στις οποίες γίνεται μαεστρική επεξεργασία του θέματος. Όλες οι παραλλαγές είναι γραμμένες στην ίδια κλίμακα της ντο ελάσσονος, εστιάζοντας περισσότερο στην ανάπτυξη της υφής και του ρυθμού του θέματος.
Η δεύτερη ομάδα περιλαμβάνει τις Παραλλαγές 11 έως 18. Ο Ραχμάνινοφ αρχίζει να απομακρυνεται από τη βασική κλίμακα, επιδεικνύοντας μεγαλύτερη ελευθερία στο ρυθμό και την αρμονία. Οι παραλλαγές σε αυτή την ενότητα είναι ως επί το πλείστον αργές και υποτονικές από άποψη δυναμικής.
Οι τέσσερις τελευταίες παραλλαγές είναι πιο εκτεταμένες και μεγαλύτερης λαμπρότητας. Στην ενότητα αυτή, κάθε παραλλαγή έχει την αυτονομία της, καθώς μπορεί να εκτελεστεί ως ανεξάρτητη σύνθεση.
Rachmaninoff: "Variations on a Theme of Chopin / Daniil Trifonov:
5. Federico Mompou : "Variations On A Theme by Chopin":
Το 1957 ο Μομπόου παρουσιάζει τη σύνθεσή του: "Variations On A Theme by Chopin"
Ο συνθέτης γράφει 12 παραλλαγές για σόλο πιάνο πάνω στο βασικό θέμα από το Πρελούδιο Ν.7 σε Λα Μείζονα του Σοπέν.
Η σύλληψη της ιδέας είχε γίνει δυο δεκαετίες νωρίτερα όταν ο Μομπόου σε συνεργασία με τον φίλο του τσελίστα, Γασπάρ Κασσάδο δούλευαν πάνω σε μια σύνθεση για πιάνο και τσέλο, που όμως στην πορεία εγκαταλείφθηκε, με κάποιες παραλλαγές να φυλάσσονται στο συρτάρι. Έρχονται και πάλι στο προσκήνιο όταν ζητείται από τον Μομπόου να γράψει ένα μπαλέτο για το Βασιλικό Μπαλέτο του Λονδίνου... Μπορεί το μπαλέτο να μην παρουσιάστηκε ποτέ, όμως η μουσική δημοσιεύτηκε και ενθουσίασε με τον τίτλο: "Παραλλαγές σε θέμα του Σοπέν". Πρόκειται για δημοφιλέστατη σύνθεση του Καταλανού συνθέτη που αναδεικνύει τις πολύχρωμες αρμονίες και στιλιστικά χαρακτηριστικά του Σοπέν.
Όλες οι παραλλαγές εκτός από δύο, (7η και 12η) διατηρούν τον χαρακτήρα του πρωτοτύπου Σοπενίστικου μοτίβου, την καθαρότητα της υφής και την βαθιά εκφραστικότητα του συνθέτη παρασύροντας τον ακροατή σε ρομαντικά ταξιδέματα. Οι κριτικοί εγκωμίασαν τη μουσική του Μομπόου γράφοντας πως "μας προσφέρει τη μαγεία της παιδικής ηλικίας, με το άκουσμα να κάνει τα μάτια να αστράφτουν σαν παιδικά και τα χείλη να χαμογελούν διάπλατα από την γοητεία και την έκπληξη που προκαλεί η μουσική δημιουργία".
Μελωδικές νύξεις από το Πρελούδιο σε μι ελάσσονα, όπως και την Fantasy Impromptu του Σοπέν, είναι εμφανείς...
Federico Mompou : "Variations On A Theme by Chopin / Daniil Trifonov:
6. Samuel Barber : Nocturne, Op. 33:
Στο "Νocturne, Op. 33", που συντέθηκε το 1959, ο Αμερικανός συνθέτης Σάμιουελ Μπάρμπερ "διανύει" δύο μουσικές εποχές. Το Νυχτερινό ήταν μια από τις δημοφιλέστερες μουσικές φόρμες του 19ου αι., με βασικό εκπρόσωπό του τον ρομαντικό συνθέτη Φεντερίκ Σοπέν. Τα "Νυχτερινά" του τα αποκάλεσαν "Τραγούδια της Νύχτας" ή "Bel canto του πιάνου" και δικαίως, καθώς αναπλάθουν τον ρομαντισμό μιας εποχής, με τις μύριες δραματικολυρικές εκφάνσεις. Μέχρι τον 20ό αι., ωστόσο, είχε χάσει τη δημοφιλία του , με τους συνθέτες να πειραματίζονται σε νέα είδη και να εξερευνούν όλο και πιο ασύμβατες αρμονίες. Ο Μπάρμπερ, με χαρακτηριστική ατομικότητα, έγραψε ένα Νυκτερινό, που δεν ήταν εξ ολοκλήρου στο ρομαντικό ύφος του Σοπέν, ούτε όμως και στο μοντέρνο της εποχής του. Το αφιέρωσε στον Τζον Φιλντ, τον Ιρλανδό συνθέτη που ως γνωστόν θεωρείται ο πατέρας του Νυχτερινού κι επέδρασε σημαντικά στο Σοπέν.
Ο Μπάρμπερ συνδυάζει το ρομαντικό με το μοντέρνο, δημιουργώντας μια διαρκή ένταση μεταξύ παλιού και νέου, τονικού συστήματος και ατονικότητας, μουσικής συμφωνίας και διαφωνίας. Ο συνθέτης τολμά και εκπλήσσει ευχάριστα, καθώς από τη μια παραμένει πιστός στα θεμέλια που έθεσε ο Σοπέν, όμως ενσωματώνει τους νεωτερισμούς της εποχής του δίνοντας μια σύνθεση, στην οποία κρατά το προσωπικό πρωτότυπο μουσικό ύφος του.
Samuel Barber : Nocturne, Op. 33 / Daniil Trifonov:
Επέλεξα να προτείνω τις ερμηνείες των συνθέσεων με τον ίδιο πιανίστα, τον Δανιήλ Τριφόνωφ γιατί εκτός από το ότι συμμετείχε και βραβεύτηκε στο Διαγωνισμό Σοπέν, στην καριέρα του εστίασε στον πολωνό συνθέτη μελετώντας και ηχογραφώντας τρία από τα άλμπουμ του με δικά του έργα. Πάντα ξεχωρίζει για την σπάνια ερμηνεία η οποία αναδεικνύει την ποιητική γλώσσα του δημιουργού, τη μελοδραματικότητα και την αρμονία των αριστουργηματικών του συνθέσεων ... Το ίδιο θεωρώ πως πετυχαίνει και στην ερμηνεία όλων εκείνων που έσκυψαν με σεβασμό στο έργο του Πολωνού Σοπέν και με δημιουργίες τους απότισαν ελάχιστο φόρο τιμής με μουσικούς αντίλαλους δεξιοτεχνικής ικανότητας και εσωτερικής ευαισθησίας, που διεγείρουν την ψυχική και πνευματική μας ανάταση. Ήταν ο δικός τους τρόπος να συνταχθούν με την άποψη του Σούμαν: "Κύριοι, αποκαλυφθείτε! Πρόκειται για μια ιδιοφυία!"
O κατάλογος των συνθετών που απότισαν φόρο τιμής στο Φρειδερίκο είναι ατελείωτος...Δεν αναφέρθηκα στο Λιστ, το Βίλα Λόμπος ή τον Γκλαζούνοφ με τη "Chopiniana" του...
Θα'θελα όμως να κλείσω αυτό το Σοπενίστικων αντηχήσεων, αφιέρωμα, με έναν απόαπό τους επιφανέστερους λευκούς τζαζίστες, τον πρωτοπόρο,Dave Brubeck, που κι αυτός λάτρευε το Σοπέν.
Οι ειδικοί κατατάσσουν το ύφος του Μπρούμπεκ στο "Third Stream", ιδίωμα της τζαζ που συσχετίζει τη τζαζ με την κλασική μουσική.
Ο Μπρούμπεκ μελέτησε πολύ κλασική, ιδιαίτερα τους ρομαντικούς, όμως ο Σοπέν με το μοναδικό, πιανιστικό του στυλ ήταν ο περισσότερο αγαπημένος του. Έτσι, ενσωμάτωσε στοιχεία του στις μελωδίες του. Όταν βρέθηκε στην Πολωνία, και εκστασιασμένος από το χώρο του Μουσείου για το Σοπέν στη γενέτειρα του συνθέτη, Ζελαζόβα Βόλα, γεμάτος δέος που αντίκρυσε το πιάνο του και το εκμαγείo της παλάμης του εμπνεύστηκε μια σύνθεση σε "Σοπενίστικο" στυλ που τής έδωσε τον τίτλο: "Dzieukje", που στα πολωνικά θα πει "Ευχαριστώ":
Στο "Ευχαριστώ" του, ο Brubeck επιλέγει τις πιο σκούρες διαθέσεις του για να πλάσει το μουσικό πορτρέτο του πολωνού δημιουργού και να αποτίσει φόρο τιμής...
%3B_Tintoretto%2C_Jacopo.jpg)
_-_01.jpg)
_(14779175434).jpg)
_Fabel_van_La_Fontaine_(serietitel_op_object)_Imagerie_Artistique_S%C3%A9rie_6_(serietitel_op_object)%2C_RP-P-OB-205.860.jpg)
.jpg)
_by_Elliot_and_Fry_-_02.jpg)
