"Ήταν δυο φίλοι που βαδίζανε μαζί στον ίδιο δρόμο, όταν ξαφνικά παρουσιάστηκε μπροστά τους μια αρκούδα. Τότε ο ένας από αυτούς πρόφτασε να σκαρφαλώσει σε κάποιο δέντρο και κρύφτηκε εκεί πάνω. Όσο για τον άλλον, ακριβώς τη στιγμή που κινδύνευε να τον τσακώσει το θηρίο, αυτός σωριάστηκε κάτω στο έδαφος και υποκρινόταν τον πεθαμένο. Η αρκούδα έφερε κοντά του τη μουσούδα της και τον μύριζε. Καθώς οι άνθρωποι πίστευαν πως οι αρκούδες δεν αγγίζουν πεθαμένους, ο φοβισμένος άνθρωπος κρατούσε την ανάσα του, μπας και γλιτώσει από το θηρίο, όπως κι έγινε.
Χαρακτικό με αποτύπωση του μύθου
Όταν έφυγε το ζώο, ο φίλος κατέβηκε από το δέντρο και ρώτησε τι του ψιθύρισε στ'αυτί του η αρκούδα. Εκείνος αποκρίθηκε: "Μου είπε μην κάνω παρέα με τέτοιους φίλους, που σε παρατούν στον κίνδυνο".
Διδακτικότατος ο μύθος του Αισώπου, που υιοθετήθηκε και από τον γάλλο παραμυθά, Ζαν ντε Λαφονταίν στο πέμπτο βιβλίο του στην πρώτη συλλογή των Μύθων του, που δημοσιεύτηκε το 1668 .
Στο τελευταίο μπαλέτο του ο γάλλος Φρανσίς Πουλένκ, μέλους της Ομάδας των Έξι, κάνει χρήση του παραπάνω μύθου που διάβασε παιδί σε εικονογραφημένο βιβλίο με τις διδακτικές ιστορίες του συμπατριώτη του, Λαφονταίν.
Ζαν ντε Λαφονταίν
Είναι το μονόπρακτο μπαλέτο: "Les animaux-modeles-Τα ζώα-πρότυπα", όπου ο συνθέτης συνέθεσε το διάστημα 1940-1942 σε δικό του λιμπρέτο βασισμένο σε έξι μύθους του Λαφονταίν, που έπαιρνε τα θέματά του από παντού, κυρίως όμως από τον Αίσωπο. Θέματα, που μεταμόρφωνε με αξιοθαύμαστη τέχνη, ποικιλία ύφους και ψυχολογικό βάθος, και κατέληγε σε ηθικό δίδαγμα ζωγραφίζοντας όλους τους χαρακτήρες και καταστάσεις. Όπως στον παραπάνω μύθο που διδάσκει με εύπεπτο τρόπο να προσέχουμε τις συναναστροφές μας, μην είμαστε ευκολόπιστοι, και πως οι συγκυρίες είναι η καλύτερη δοκιμασία που αποδεικνύει ποιός είναι φίλος πραγματικός.
Υπέροχες μελωδίες και γοητευτική η ενορχήστρωση του Πουλένκ σε αυτό το καθαρά γαλλικό έργο, που μαρτυρά την αγάπη του δημιουργού για τη λαϊκή παράδοση αλλά και το κλασικό μπαλέτο. Μια σύνθεση, που η ακρόασή της συγκινεί καθώς ξετυλίγονται μουσικά οι φαινομενικά απλοί μύθοι, που όμως φανερώνουν αιώνιες αλήθειες.
Ο συνθέτης αφηγείται την ιστορία της "αρκούδας και των δυο ταξιδιωτών" με άφθαστη μαεστρία στο δεύτερο κατά σειρά μέρος του μπαλέτου με το γαλλικό τίτλο: "L'ours et les deux compagnons", η δράση του οποίου διαδραματίζεται στην αγροτική Βουργουνδία, κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα...
Poulenc: "Les animaux-modeles, ΙΙ: L'ours et les deux compagnons":
Το κείμενο γράφτηκε με αφορμή τη γενέθλια επέτειο του Ζαν ντε Λαφονταίν (γενν. 8 Ιουλίου 1621)
Είναι η μεγαλύτερη τσεμπαλίστα του 20ου αιώνα... H θρυλική πολωνή Βάντα Λάντοβσκα, γεννήθηκε σαν σήμερα 5 Ιουλίου 1879.
"Portrait of Landowska", V.Serov
Η μουσική φιλολογία του οργάνου τής οφείλει πολλά, αφού είναι εκείνη που αναβίωσε τη δημοτικότητά του κι αξίζει να θυμίσουμε πως σύμφωνα με τους μουσικούς νεωτερισμούς και καινοτομίες της αλλά και υποδείξεις κατασκευής σύμφωνα με δικές της, νέες τεχνικές εκτέλεσης η Pleyel δημιούργησε μοντέλο τσέμπαλου που πήρε το όνομά της.
Η πρώτη επαφή της Λάντοβσκα με το τσέμπαλο έγινε το 1900 στο Παρίσι. Eίχε πάει για σπουδές και είχε αφιερωθεί ολοκληρωτικα στην έρευνα πρώιμης μουσικής (κυρίως του Μπαχ) και ιστορικών οργάνων. Ξημεροβραδιαζόταν ψάχνοντας βιβλία και παρτιτούρες σε παλαιά βιβλιοπωλεία...Μια μέρα ο ιδιοκτήτης κάποιων απ'αυτά της είπε ότι μόλις είχε αποκτήσει ένα "ίδιαίτερο" όργανο. Η Βάντα δεν έχασε καιρό και πήγε να το δει. Ήταν ένα τσέμπαλο με τρία πληκτρολόγια και εξαιρετικά διακοσμημένο! Το καπάκι του ήταν φιλοτεχνημένο με μια απεικόνιση, αντίγραφο ενός εικαστικού, που παρίστανε έναν άντρα που χαρίζει το όργανο σε μια ένθρονη γυναίκα. Ήταν ο Στανίσλαφ Β΄Πονιατόφσκι, o βασιλιάς της Πολωνίας και σύμφωνα με τις κακές γλώσσες εραστής της Αικατερινης της Μεγάλης, που πρόσφερε στην φιλόμουση τσαρίνα το τσέμπαλο ως δωρο. Η Βάντα εντυπωσιάστηκε. Μεγαλύτερος όμως ήταν ο ενθουσιασμός της , όταν κάθισε κι άρχισε να παίζει τα πλήκτρα του... Είχε ερωτευτεί το όργανο, παρότι η κατάστασή του ήταν οικτρή...
Tο αγαπημένο τσέμπαλο της Λάντοβσκα (συλλογή Hans Adler)
Aργότερα στην κατοχή της βρέθηκαν πολλά τσέμπαλα... Από τα πολύ αγαπημένα της λένε πως ήταν ένα ιταλικό του 16ου αι. με 5 κλαβιέ και με αριστουργηματική αναγεννησιακή ζωγραφική στο καπάκι του, που αποδίδεται στον Αντρέα ντελ Βερρόκκιο, τον διάσημο Ιταλό ζωγράφο και γλύπτη στην Αυλή των Μεδίκων στην Φλωρεντία.
Το 1907 ταξιδεύοντας στη Μόσχα έπαιξε σε δεξίωση από Ρώσους καλλιτέχνες στη Salle Pleyel με τεράστια επιτυχία.Τόση, που το ρεσιτάλ της απεικονίστηκε από τον ζωγράφο, Λεονίντ Παστερνάκ(πατέρα του γνωστού συγγραφέα):
"Landowska concert in Moskow 1907", Leonid Pasternak - Γκαλερί Tretyakov
Σε αυτό το ρεσιτάλ της συνάντησε για πρώτη φορά τον Τολστόι.
Ο μεγάλος ρώσος συγγραφέας και στοχαστής έγινε θαυμαστής των ερμηνειών της, που εκτός από τον Μπετόβεν (καθώς τον τίμησε με την έμπνευσή του στη νουβέλα του "Σονάτα Κρόυτσερ"), και μετά την ακρόασή του από την Λάντοβσκα εκτίμησε δεόντως και τον Γ.Σ.Μπαχ, στον οποίο εντόπισε τη σύνδεση της μουσικής με το θείο και την πίστη του πως η μουσική υπάρχει για να υμνεί το μεγαλείο Του και να αγαλλιάζει την ψυχή.
Από κείνη την πρώτη συνάντηση και μετά, η Λάντοβσκα επισκέφτηκε κάποιες φορές τον Τοσλτόι στο σπίτι του, στην Yasnaya Polyana.
Η Λάντβσκα ήταν η πρώτη που το 1933 ηχογράφησε τις "Παραλλαγές Goldberg" του Μπαχ στο τσέμπαλο.
Bach-Wanda Landowska: "Goldberg Variations":
Την αξία της Βάντα Λάντοβσκα, όμως κατανόησαν και πολλοί σύγχρονοι συνθέτες, αναμεσά τους ο Ντε Φάλλια και ο Πουλένκ, που γι΄αυτήν έγραψαν και σειρά εργων..., όπως το "Κονσέρτο για τσέμπαλο" και το "Αγροτικό κονσέρτο", αντίστοιχα.
Ο Φρανσίς Πουλένκ θυμάται πως εμπνεύστηκε το "Αγροτικό κοντσέρτο", όταν το 1927 επισκέφτηκε τη Λάντοβσκα στο εξοχικό της στο Saint-Leu-la-Forêt, ένα τόπο που ξεχείλιζε ενέργεια...Εκεί, όπου κάποτε έζησε ο Κουπρέν και περπάτησαν οι Ρουσώ και Ντιντερό...
Ο συνθέτης με νοσταλγία πάντα έλεγε πως δούλεψαν μαζί μέτρο-μέτρο, με πολλές από τις προτάσεις και υποδείξεις της Λάντοβσκα σχετικές με το τσέμπαλο να ενσωματώνονται στη σύνθεση... Οι συζητήσεις τους κράταγαν ώρες, που ο Πουλένκ χαρακτήρισε "μαγικές στιγμές". Τη δε εκτέλεση της Λάντοβσκα ένα "θαύμα" και κείνη "θαυματοποιό"... Ο Πουλένκ επιθυμούσε διακαώς να αποδείξει πως το τσέμπαλο μπορούσε να είναι ένα όργανο της σύγχρονης εποχής και όχι ένα ξεπερασμένο και απλώς ιστορικού ενδιαφέροντος, μουσικό μέσο. Όμως και η Λάντοβσκα λάτρεψε τη σύνθεση του φίλου της Πουλένκ, που σύμφωνα με δική της ομολογία τής άρεσε να εκτελεί, καθώς τήν έκανε να "νοιώθει ξέγνοιαστα και την πλημμύριζε χαρά".
