Περικόλ: Περουβιανό "μικρό θαύμα" ...

 

Yπήρξε μια από τις διασημότερες για την ομορφιά της γυναίκα στο Περού του 18ου αι. Θεατρίνα, τραγουδίστρια και χορεύτρια σε μια εποχή που αυτή η δουλειά θεωρείτο κατάλληλη  μόνο για γυναίκες αμφιβόλου ηθικής. 

Η Μαρία Μικαέλα Βιγιέγας  γεννήθηκε στη Λίμα, σαν σήμερα, 28 Σεπτεμβρίου 1748 κι έμεινε στην ιστορία με το ψευδώνυμο "Περικόλ.

Παρότι μεγάλωσε σε φτωχογειτονιά, έμαθε να διαβάζει και να γράφει, πράγμα σπάνιο για τις γυναίκες της εποχής της… Αγάπησε ιδιαίτερα την ποίηση και τη  λογοτεχνία και έτρεφε πάθος για τα γραπτά του Λόπε ντε Βέγκα.

Το ταλέντο της στο χορό και το τραγούδι φάνηκε νωρίς, γι' αυτό και πολύ μικρή ασχολήθηκε με την τέχνη, αρχικά ως καλλιτέχνις του δρόμου και κατόπιν σε μουσικές και θεατρικές σκηνές. 

Η Μαρία Μικαέλλα απέκτησε το παρατσούκλι Pericholli την εποχή που γνωρίστηκε με τον δήμαρχο της Λίμα και αντιβασιλέα, Viceroy Don  Manuel de Amat, με τον οποίο ξεκίνησε ρομαντικό ειδύλλιο. Εκρηκτική σαν ηφαίστειο η Μικαέλλα, στα μαύρα μάτια της η μελανόκτιστη ίριδα εξέπεμπε τόση λάμψη, λες και ο έρωτας ολάκερος ήταν κρυμμένος μέσα τους! Αυτά και το αλαβάστρινο δέρμα της, τού είχαν σαλέψει το νου!
Το ειδύλλιο εξελίχθηκε σε μακροχρόνια σχέση, που κράτησε 14 ολόκληρα χρόνια, προκαλώντας μέγα σκάνδαλο, πολιτικό και κοινωνικό.

Μαζί απέκτησαν ένα γιο και λέγεται πως δική της ήταν η ιδέα κατασκευής μεγαλόπρεπων κτισμάτων στη Λίμα, όπως και των περίτεχνων, όλο λαμπρότητα ανοικτών λεωφόρων, που σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν κατόπιν δικής της προτροπής. 

Ανάμεσά τους η περίφημη "Λεωφόρος των Νερών - Paseo de Aguas".

 Paseo de Aguas

Ο θρύλος λέει πως όταν ο Αμάτ ζήτησε στη Μικαέλλα να γίνει ερωμένη του, εκείνη του απάντησε πως θα δεχόταν μονάχα όταν θα τής έφερνε το φεγγάρι στα πόδια της!!

Ο Aμάτ μερίμνησε ώστε η λαμπρή λεωφόρος να περάσει  μπροστά από το σπίτι της, και ακριβώς απ’ έξω να κατασκευαστούν αποικιακού ύφους αψίδα και συντριβάνι, με ψηλά εξωτικά φυτά να το διακοσμούν περιμετρικά. Κανόνισε, ώστε να ολοκληρωθεί την ημέρα της πανσελήνου και την κάλεσε να θαυμάσουν την ασημόφεγγη σελήνη που αντικατοπτριζόταν στο νερό της λιμνούλας, μαζί. 

Προσπέρ Μεριμέ

Ονόμασε την έκπαγλης ωραιότητας, γυναίκα: "Perricholi" από τις λέξεις:  peti-chol, που στα καταλανικά σημαίνει "μικρό θαύμα" ή "μικρή cholo(μιγάδα)".

Η Μαρία Μικαέλλα Βιγιέγας και ο θρύλος που τύλιξε το όνομά της ενέπνευσαν πλήθος καλλιτεχνών από  διάφορες μορφές τέχνης.

Πιο γνωστή είναι η νουβέλα ενός αγαπημένου γάλλου συγγραφέα που συμπτωματικά έχει κι αυτός σήμερα τα γενέθλιά του, (28 Σεπτεμβρίου 1803)όπως η Περικόλ. Η νουβέλα, λοιπόν, του Προσπέρ Μεριμέ: "Η άμαξα των Αχράντων Μυστηρίων",  είναι εμπνευσμένη από τη ζωή της μιγάδας καλλονής κι αποτέλεσε τη βάση για τη σύνθεση της όπερας μπούφα του Ζακ Όφενμπαχ:  "La Périchole".

Ζακ Όφενμπαχ

Στηρίζεται σε ένα από τα πιο γνωστά επεισόδια της ζωής της Μικαέλλας, όταν η γυναίκα ζήτησε από τον πλούσιο εραστή της να μην πάει στην εκκλησία στη Γιορτή της Παναγίας  με τα πόδια, αλλά να μετακινηθεί με πλούσια επιχρυσωμένη άμαξα, κάτι εξαιρετικά σκανδαλώδες, καθώς κάτι τέτοιο ήταν αποκλειστικό προνόμιο των αριστοκρατών.

Ο Μεριμέ ξεδιπλώνει μια άφθαστης ομορφιάς ρομαντική ιστορία δομημένη με οξυδέρκεια, χάρη, αυθεντικότητα και χιούμορ!

Συγγραφέας και συνθέτης μάς μεταφέρουν σε μια ισπανική αποικία της Λατινικής Αμερικής του 18ου αιώνα. Η πρωταγωνίστρια ενός ιταλικού θιάσου, την οποία έχει ερωτευτεί ο αξιωματικός που την συνοδεύει, κλέβει την καρδιά ενός κοσμαγάπητου ταυρομάχου και του τοπικού αντιβασιλέα. Όταν ο τελευταίος της χαρίσει μια ολόχρυση άμαξα, θα ξεσπάσει πολιτικοκοινωνικό σκάνδαλο.

Ο Όφενμπαχ πλέκει μια γοητευτικότατη μουσική ιστορία σε ύφος σάτιρας και για  να πετύχει το κλίμα εξωτισμού που επιθυμεί, τολμά να χρησιμοποιήσει χορευτικά μοτίβα σε ρυθμούς boleros, seguidillas και gallops.

Θα ακούσουμε την υπέροχη Ουβερτούρα της κωμικής όπερας, αλλά και την άρια της μεθυσμένης Περικόλ "Ah, Quel Diner", σε ερμηνεία της  Regine Crespin.
Παρατηρείστε την άρια της μεθυσμένης Περικόλ , που πέρα από ευρηματική στον τρόπο ερμηνείας, είναι επίσης δεξιοτεχνικότατη, καθώς απαιτεί εκτος απο φωνητικά χαρίσματα και τρομερή εκφραστικότητα, κατι που διαθέτει η κορυφαία Crespin, που εντυπωσιάζει με τον μουσικό "λόξυγγα" ανάμεσα στις νότες της άριας για τις ανάγκες του ρόλου...

Jaques Offenbach: " "La Périchole, Overture":

Jaques Offenbach: " "La Périchole - Ah, Quel Diner" / Regine Crespin:

Καποδίστριας: Καζαντζάκης - Θεοδωράκης

"Η δολοφονία του Καποδίστρια", Διονύσιου Τσόκου

"Βαριέστισα! Θεριά με ζώνουν λιμασμένα, πλαντώ!
Γυρίζω ολούθε τη ματιά, φωνάζω:
Αχ, δεν υπάρχει μια ψυχή μες στην Ελλάδα
περήφανη κι αγνή,
που το άτιμο συφέρο να το νικάει
και δίχως κέρδος να δουλεύει;"

Το πρωί της 27ης Σεπτεμβρίου 1831 ο Καποδίστριας πλησιάζει τα σκαλιά της εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα στο Ναύπλιο.
Ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης τον μαχαιρώνει και ο θείος του Κωνσταντίνος τον πυροβολεί.
Ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδας θα πέσει νεκρός μπροστά στα σκαλιά της εκκλησίας.

Ο Νίκος Καζαντζάκης έγραψε την ποιητική τραγωδία: "Καποδίστριας" την περίοδο του εμφυλίου και παρουσιάστηκε το 1946 από το Εθνικό Θέατρο. Ο μεγάλος μας διανοητής τοποθετεί τον Καποδίστρια πάνω από πάθη, υψωμένο στο ένα και μοναδικό όνειρο να οικοδομήσει ένα κράτος ισότητας για όλους...

"Το παραμύθι εσύ που μου στοράς δεν είμαι.
Είμαι ένας άνθρωπος απλός.
Μοχτώ να βάλω λίγα γερά, χοντρά θεμέλια στην Ελλάδα:
Σχολειά, Δικαιοσύνη και Αρετή και Τάξη!
Αυτά είναι τα θεμέλια!
Στον άγιο τούτο τόπο ήρθα εγώ παιδί μου,
δώρο κρατώντας το ακριβό, το Αλφαβητάρι!"

Το θεατρικό παρουσιάστηκε και αργότερα, το 1976(με αφορμή τα 200 χρόνια από τη γέννηση του Καποδίστρια) από την Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, σε σκηνοθεσία Αλέξη Σολωμού, σκηνικά Παύλου Μαντούδη με τον Νίκο Τζόγια στον πρωταγωνιστικό ρόλο.

Τη σκηνική μουσική για την παράσταση για χορωδία, τρία βιολιά, φλάουτο, κιθάρα και βιολοντσέλο είχε γράψει ο Μίκης Θεοδωράκης.

Κάποια από τα δημοσιεύματα της εποχής εκθείασαν τη δημιουργία αυτή του συνθέτη κάνοντας λόγο για ξεχωριστής έμπνευσης, θρησκευτικού και υμνολογικού χαρακτήρα μουσική, καθώς και υποβλητικά χορωδιακά που θέλγουν τον ακροατή.

Η τελευταία σκηνή:

"-Κάτω ο τύραννος! Ζήτω η Ελλάδα!

(ο Καποδίστριας πέφτει λαβωμένος)[...]

-Σωπάτε, κούνησε το χέρι του!Το στόμα σιγά σαλεύει, αδέρφια!

Θέλει να μιλήσει...Στερνές, που πάει να πει, παραγγελιές του.

-Ποια είν΄η στερνή, αδέρφια μου, εντολή; Τι λέει;[...]

-Παιδιά μου, ΟΜΟΝΟΙΑ...

(Ο Καποδίστριας ξεψυχά...)

Σκύβω και προσκυνώ το λείψανό σου, Ελλάδα!

Ο ήλιος εβασίλεψε Έλληνά μου,

και το φεγγάρι εχάθη..."

Μ. Θεοδωράκη: "Ο Ήλιος εβασίλεψε", χορωδιακό
Χορωδία Τερψιχόρης Παπαστεφάνου:

Σοστακόβιτς - Ροστροπόβιτς: ένα "Cello Concerto" για τα 60ά γενέθλια του συνθέτη...

Οι δυο φίλοι, συμπατριώτες και συνεργάτες Σοστακόβιτς και Ροστροπόβιτς
ανήμερα στα 60ά γενέθλια του πρώτου, όπου έκανε πρεμιέρα το "Cello Concerto No. 2, Opus 126",
που γράφτηκε για τον Ροστροπόβιτς
(siue.edu)

(Mε αφορμή τη γενέθλια επέτειο του Ντμίτρι Σοστακόβιτς)

"Ανέκαθεν υπήρξε σχολαστικός. Πήγαινε στον κουρέα κάθε δύο μήνες, το ίδιο περίπου και στον οδοντίατρο-εκτός από σχολαστικός ήταν και διαρκώς ανήσυχος για την υγεία του.
Έπλενε συνεχώς τα χέρια του...μόλις έβλεπε δύο αποτσίγαρα σε ένα τασάκι, πήγαινε και το άδειαζε. Ήθελε να ξέρει ότι όλα δούλευαν κανονικά: νερό, ηλεκτρικό, υδραυλικά.
Στο ημερολόγιό του ήταν σημειωμένα τα γενέθλια μελών της οικογένειας, φίλων συναδέλφων και όλο και κάποια κάρτα ή τηλεγράφημα θα έστελνε σε αυτούς που βρίσκονταν στον κατάλογο.
Όποτε πήγαινε στην ντάτσα του έξω από τη Μόσχα, πρώτο του μέλημα ήταν να στείλει στον εαυτό του μια κάρτα για να ελέγξει την αξιοπιστία των ταχυδρομείων."

("Ο αχός της εποχής", J.Barnes, μετφ. Θ.Σκάσσης, εκδ. Μεταίχμιο)


Όλα αυτά τα εμμονικά χαρακτηριστικά ανήκoυν στον μεγάλο ρώσο Ντμίτρι Σοστακόβιτς, που σαν σήμερα 25 Σεπτεμβρίου 1906, γεννήθηκε στην Αγία Πετρούπολη.

Από την πλευρά του πατέρα του καταγόταν από την Πολωνία, ενώ η μητέρα του που άκουγε στο όνομα Σοφία Κοκούλινα ήταν ελληνικής καταγωγής και ανερχόμενη πιανίστρια. Ο Ντμίτρι που χαϊδευτικά τον φώναζαν Μίτια φαίνεται από κείνη να κληρονόμησε το ταλέντο του στη μουσική, όπως και η μεγαλύτερη αδερφή του.
Ο συνθέτης ήταν το τρίτο παιδί της οικογένειας κι εντύπωση προκαλεί το ότι αρχικά δεν ενδιαφερόταν καθόλου για τη μουσική. Όμως η μητέρα του διακρίνοντας με το έμπειρο μάτι της την κλίση του, κατάφερε σύντομα να στρέψει το γιο της στο πιάνο.
Ο Αλεξάντρ Γλαζουνόφ ως δ/ντής του Ωδείου της Πετρούπολης που μαθήτευε ο μικρός Ντμίτρι συχνά υποστήριζε οικονομικά τον ταλαντούχο σπουδαστή, τον οποίο είχε ξεχωρίσει για τη δεξιοτεχνία του στο πιάνο, μα κυρίως για το "απόλυτο αυτί" του, όπως έλεγε.
Ο Σοστακόβιτς ανήκει στους δημιουργούς της περιόδου της "πρωτοπορίας" ακόλουθος της παράδοσης της τονικής μουσικής, παρότι πέρασε και από μονοπάτια του σειραϊσμού και της ατονικότητας. Η μουσική του χαρακτηρίζεται από οξείες αντιθέσεις και σαρκασμό, όπου ο ρομαντισμός εναλλάσσεται με την τραγικότητα των Μαλερικών δημιουργιών που συχνά εντοπίζουμε στις συνθέσεις του.

Οι δυο φίλοι, συμπατριώτες και συνεργάτες Σοστακόβιτς και Ροστροπόβιτς
(pinterest)

Σήμερα, τιμούμε τον κορυφαίο Ρώσο δημιουργό με ένα έργο που πρωτοπαρουσιάστηκε ανήμερα στα 60ά του γενέθλια.
Πρόκειται για το "Cello Concerto No. 2, Opus 126", που γράφτηκε για τον Μστισλάβ Ροστροπόβιτς. Ο τσελίστας το ερμήνευσε στη Μόσχα στις 25 Σεπτεμβρίου του 1966, με τον Yevgeny Svetlanov, να διευθύνει.

Το κονσέρτο είναι τριμερές κι ακολουθεί ασυνήθιστη δομή, με εναρκτήριο μέρος ένα largo, καθώς η αρχική σκέψη του Σοστακόβιτς ήταν να συνθέσει μια συμφωνία... Ακολουθούν δυο γρήγορες ρυθμικά κινήσεις (Allegretto).

Παρόλο που το έργο συντέθηκε πριν από την πρώτη καρδιακή προσβολή του Σοστακόβιτς, αποτελεί ένα σκοτεινό και ζοφερό έργο με το εκτεταμένο σκούρας απόχρωσης εναρκτήριο Largo να το επιβεβαιώνει.
Ένα τραγούδι του δρόμου που ο Σοστακόβιτς άκουσε στην Οδησσό να εκτελείται από κάποιον λαϊκό οργανοπαίχτη αποτελεί το βασικό θέμα του πρώτου Allegretto.
Το μεγάλης έντασης και χορευτικού ύφους που θυμίζει φανφάρα Αllegretto του φινάλε, είχε προβληματίσει αρκετά το συνθέτη, καθώς αρχικά είχε γράψει κάτι διαφορετικό που όμως επειδή ο Σοστακόβιτς θεώρησε αδύναμο, το απέρριψε και το αντικατέστησε με αυτό που παίζεται σήμερα.

Επίσης, ο δημιουργός ζήτησε από τον τσελίστα φίλο του Ροστροπόβιτς να κάνει όποια αλλαγή απαιτείτο για την καλύτερη δομή της καντέντσας, όπως κι έγινε.

Παρόλη την ακανόνιστη δομικά ανάπτυξη, τα θέματα κατανέμονται ομοιόμορφα δίνοντας ένα αριστουργηματικό αποτέλεσμα.
Αξιοσημείωτο είναι πως το έργο σηματοδότησε την αρχή της ώριμης περιόδου του Σοστακόβιτς.
Ο συμφωνικός χαρακτήρας του κονσέρτου είναι εμφανής κι ο δημιουργός συχνά το χαρακτήριζε ως την "14η Συμφωνία του με ένα σολιστικό μέρος για το τσέλο".

Dmitri Shostakovich: "Cello Concerto No. 2, Opus 126"
Yevgeny Svetlanov - Mstislav Rostropovich (25 Σεπτεμβρίου 1966):

Ο Πικάσο, το περιστέρι της Ειρήνης και η μουσική έμπνευση...

Picasso: "Dove, symbol of Peace"

(Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την Ειρήνη)

Το "περιστέρι" καθιερώθηκε ως σύμβολο για την Ειρήνη, όταν ο Πάμπλο Πικάσο φιλοτέχνησε και παρουσίασε ένα ομότιτλο έργο το 1949 για το Παγκόσμιο Συνέδριο Ειρήνης του Παρισιού. Πρόκειται για λιθογραφία στην οποία απεικονίζεται ένα λευκό περιστέρι σε μαύρο φόντο.

Ενώ η τέχνη του σπουδαίου ισπανού καλλιτέχνη φαινομενικά παρουσιάζεται περίπλοκη, τα θέματα που πραγματεύεται και θίγει είναι απλά, (η ζωή, ο θάνατος, η αγάπη, η ειρήνη).
Εικαστικό σχόλιο για την Ειρήνη αποτελεί το περιστέρι και μιλά ευθύς στην ανθρώπινη ψυχή.

Ο καλλιτέχνης εμπνεύστηκε από τη Βιβλική ιστορία του Νώε και του περιστεριού που έφερε το κλαδί ελιάς μετά τον κατακλυσμό.
Η εικόνα του λευκού περιστεριού είναι απλή, αλλά εντυπωσιακή και δημιουργήθηκε με τη χρήση λιθογραφικού μελανιού. Οι κριτικοί περιέγραψαν το έργο ως, "μία από τις πιο όμορφες λιθογραφίες που έχουν ποτέ δημιουργηθεί. Αξιοπρόσεκτοι είναι οι απαλοί τόνοι που ο ζωγράφος σκιτσάρει τα φτερά..."

Picasso: "Παιδί με περιστέρι"

Ως "μοντέλο" για τη λιθογραφία, ο Πικάσο χρησιμοποίησε ένα περιστέρι που του είχε χαρίσει ο φίλος και συνάδελφός του, Ανρί Ματίς, που επίσης λάτρευε τα περιστέρια.

Το περιστέρι είχε απασχολήσει τον Πικάσο και νωρίτερα, όταν ως σύμβολο ελπίδας το παρουσιάζει το 1901, στα χέρια ενός μικρού κοριτσιού, ίσως ανάμνησης της πρόωρα χαμένης αδερφής του. 

Ήταν η ελαιογραφία του με τίτλο: "Παιδί με περιστέρι"(διπλανή εικόνα) που φιλοτέχνησε στην αρχή της Μπλε Περιόδου του. 

Απεικονίζει ένα νεαρό κορίτσι με λευκό φόρεμα δίπλα σε ένα πολύχρωμο τόπι να κρατά ένα λευκό περιστέρι. Απλοποιημένα σχήματα, χωρίς λεπτομέρειες, η δημιουργία του εικοσάχρονου Πικάσο ξεφεύγει από τη συμβατική ζωγραφική της εποχής και κάλλιστα διαβάζεται ως μια εικόνα της αθωότητας της παιδικής ηλικίας, της ειρηνικής και αγνής ψυχικής διάθεσης.

pablopicasso Dove

Tο "Παιδί με το περιστέρι" εκτός από τολμηρή εικαστική έκφραση του Πικάσο, υπογραμμίζει τον έντονο  συναισθηματικό δεσμό του με την πατρική φιγούρα, καθώς όταν ήταν μικρό αγόρι έβλεπε συχνά τον πατέρα του να ζωγραφίζει περιστέρια.

Ο Πικάσο αργότερα ανέπτυξε την εικόνα του περιστεριού σε ένα απλό, γραφικό γραμμικό σχέδιο που αποτελεί ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα σύμβολα ειρήνης στον κόσμο, ως έκφραση της ελπίδας και της ανάγκης των ανθρώπων για ομαλότητα.

Φαίνεται λοιπόν πως ο Πάμπλο Πικάσο ελκύεται από το θέμα του περιστεριού. Μην ξεχνάμε πως και στην κόρη του έδωσε το όνομα : Παλόμα(περιστέρι), καθώς γεννήθηκε την παραμονή της έναρξης του Συνεδρίου Ειρήνης του '49.

Ο Πικάσο κατά τη διάρκεια της ζωής του παρακολούθησε πολλά Παγκόσμια Συνέδρια Ειρήνης. Σ' ένα απ' αυτά δήλωσε: "Υποστηρίζω τη ζωή ενάντια στον θάνατο. Υποστηρίζω την ειρήνη ενάντια στον πόλεμο".

Στο Παγκόσμιο συνέδριο για την Ειρήνη.
Πάνω από τη σκηνή, το Περιστέρι του Πικάσο. 

Το "Περιστέρι-Σύμβολο Ειρήνης" του Πικάσο, δίνει έμπνευση στον καταλανό συνθέτη Benet Casablancas για τη σύνθεση του «Κονσέρτου για κλαρινέτο και σύνολο δωματίου» με τον υπότιτλο: «Περιστέρι της Ειρήνης».

O Καζαμπλάνκας, λάτρης της εικαστικής τέχνης, συχνά επιλέγει ως πηγή έμπνευσης πίνακες αγαπημένων του καλλιτεχνών, Paul Klee, Mark Rothko, αλλά και Pablo Picasso, χαρακτηριστικό του καλλιτεχνικού του σύμπαντος, που δεικνύει την επιθυμία του να δημιουργήσει γόνιμες αλληλεπιδράσεις μεταξύ διαφορετικών καλλιτεχνικών πεδίων.

Ο μουσικός δρόμος του "Κονσέρτου για κλαρινέτο και σύνολο δωματίου, Περιστέρι της Ειρήνης" ξετυλίγεται με μια πλούσια ηχοχρωματική παλέτα, όπου λεπτομέρειες ρυθμού και δυναμικής ξαφνιάζουν, δημιουργώντας θαυμασμό για την πρωτότυπη συνθετικά κι ερμηνευτικά προσέγγιση του θέματος.

Mε χαρακτήρα ελεύθερου αυτοσχεδιασμού ο Casablancas κινείται πάνω σε σειριακής μουσικής στοιχεία διατηρώντας ωστόσο προσωπικό αισθησιακό ιδίωμα, έντονης εκφραστικής δύναμης και ηχοχρωματικού πλούτου, όπου ξεχωρίζουν ενεργητικές και ιδιαιτέρως αιχμηρές από ρυθμικής και αρμονικής άποψης, ιδέες.

Benet Casablancas: "Concierto No. 1, "Dove of Peace. Homage to Picasso":

Ένα "Αdagiο", που "σπάνια αφήνει στεγνά τα μάτια"...

 

Σαν σήμερα, 21  Σεπτεμβρίου 19 π.Χ. πεθαίνει ο Ρωμαίος ποιητής, Βιργίλιος.
Το πλήρες όνομά του ήταν Πόπλιος Βιργίλιος Μάρων,  ταπεινής καταγωγής, από οικογένεια αγροτών, που όμως φρόντισαν να μορφωθεί.

Σπούδασε ελληνική και λατινική φιλολογία, καθώς και φιλοσοφία.

Στη Ρώμη, ο Βιργίλιος εισέρχεται στον κύκλο του Ρωμαίου φιλότεχνου, Μαικήνα και αφοσιώνεται στην ποίηση. Στον μέντορά του αφιερώνει τα "Γεωργικά" μια τετράτομη συλλογή ποιημάτων, όπου περιγράφονται η ζωή και η εργασία των αγροτών της εποχής. Ο Βιργίλιος με άφθαστη ποιητική χάρη, τονίζει το θέμα της αέναης πάλης του ανθρώπου με τα στοιχεία της φύσης,  θαυμάζει την απλότητα των ανθρώπινων ενστίκτων, τη δύναμη των παθών, εξιδανικεύει την αγροτική ζωή, χωρίς να αγνοεί τις κακουχίες, τον καταπονητικό μόχθο, τη μοίρα και το φόβο-λύτρωση του θανάτου.

"Ευτυχής εκείνος που γνωρίζει τις αγροτικές θεότητες:
Τον Πάνα και το γέροντα Σιλβανόν και τις αδελφές Νύμφες.
Αλλά επίσης ευτυχής εκείνος που κατόρθωσε να μάθει την αιτία των πραγμάτων
και κατενίκησε κάθε φόβο και την αμείλικτη μοίρα και την ταραχή του αδηφάγου Άδου".

("Γεωργικά, Βιβλίο ΙΙ, 490", Βιργίλιος)

Σ' ένα ταξίδι του στην Ιταλία και διαβάζοντας τα "Γεωργικά" του Βιργίλιου, εμπνεύστηκε ο Σάμιουελ Μπάρμπερ το περίφημο και δημοφιλέστατο "Adagio του για Έγχορδα", μια σύνθεση  που "σπάνια αφήνει στεγνά τα μάτια" , όπως ισχυρίζονται πολλοί. 

"Γεμάτο συμπόνοια και λυτρωτικό πάθος", έγραψαν οι μουσικοκριτικοί όταν πρωτοπαρουσιάστηκε η σύνθεση που συγκινεί σε βάθος, που ξεχειλίζει καθαρτικό πάθος και μεταφέρει τον ακροατή σ' έναν κόσμο αγαλλίασης, γαλήνης και μακαριότητας.

H πρώτη παρουσίαση έγινε από  τον Αρτούρο Toσκανίνι,  ο οποίος είχε ζητήσει μια ρύθμιση του έργου για Ορχήστρα εγχόρδων. Όταν ο Μπάρμπερ τού έστειλε  τη σύνθεση, ο Τοσκανίνι τού τήν επέστρεψε χωρίς καμμία σημείωση οδηγώντας τον αμερικανό δημιουργό στο συμπέρασμα πως τον άφησε αδιάφορο. Μετά όμως από σύντομο διάστημα ο Τοσκανίνι τον ενημέρωσε πως θα το εκτελούσε  σε ραδιοφωνική εκπομπή.

Τα βιολιά αναλαμβάνουν την έναρξη της συμφωνικής σύνθεσης μ' ένα μοτίβο που ηχεί απαλά, και βαθμιαία εμπλουτίζεται προκαλώντας την αίσθηση της ανάτασης στα ουράνια.
Ακολουθεί η σταδιακή μείωση της δυναμικής και ενορχήστρωσης με το στοιχείο της αυξομείωσης να δίνει την εντύπωση  μακαριότητας, ευδαιμονίας και  αιώνιας, ατελεύτητης ευφορίας της ύπαρξης.

Το έργο χρησιμοποιήθηκε ως μνημόσυνη υπόκρουση πολλών επιφανών προσωπικοτήτων, του προέδρου Κέννεντυ, του Αϊνστάιν κατόπιν επιθυμίας του, καθώς ήταν από τα αγαπημένα του, της Γκρέις του Μονακό κ.α.

Samuel Barber :"Adagio for Strings" / Toscanini:

Μετά από τρεις δεκαετίες ο Μπάρμπερ επεξεργάστηκε χορωδιακά τη σύνθεση του, που αποτελεί το δεύτερο μέρος του "Κουαρτέτου για έγχορδα op.11", δίνοντας μια σύνθεση για οκταμελή χορωδία που ψάλλει : "Ιδού ο αμνός του Θεού, ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου" από το Λειτουργικό τυπικό, γι' αυτό παίρνει και τον τίτλο: "Agnus Dei".
Πρόκειται για  ρύθμιση, που αναδεικνύει την αίσθηση  της πνευματικότητας, και υφολογικά παραπέμπει σε έργα του Παλεστρίνα και άλλων αναγεννησιακών συνθετών.

Samuel Barber - Agnus Dei:

Η Κάλλας, η "Υπνοβάτιδα" κι η μυωπία...

 

Η Κάλλας στο ρόλο της "Υπνοβάτιδας" το 1955 στη Σκάλα
(pinterest)

"Βασίλισσά μου, να μιλάς, να τραγουδάς, να κελαηδάς, να ζεις ακόμα.
γιατί του κόσμου όλου οι μουσικές λίγες χωρίς εσένα,
τώρα που ξέρουμε καλά πως υπήρξες..."
(Σωτήρη Κακίση: "Για μένα η Κάλλας", εκδ. Ερατώ, σελ. 29)

Είναι η υψίφωνος που κάνει κάθε Έλληνα υπερήφανο, καθώς ως καλλιτέχνιδα αποτελεί αστραποβόλο κομμάτι του πολιτισμού μας. 

Πέρασε στην αιωνιότητα σαν σήμερα, 16 Σεπτέμβρη του 1977. Ας γαληνεύει στα βαθιά νερά του Αιγαίου, που σκορπίστηκε η τέφρα της...

Μαρία Κάλλας!

Πολλά είναι τα κοσμητικά επίθετα που προηγούνται του ονόματος τη μεγάλης πριμαντόνας και αμέτρητοι οι χαρακτηρισμοί, που φαντάζουν υπερβολές, όμως μέσα απ' αυτή την υπερβολή αποδεικνύεται το εύρος και τα μεγέθη του ταλέντου και του επιπέδου της...

"Η φωνή της Κάλλας είναι η Pieta του Μικελάντζελο...,η ζωγραφική της Καπέλα Σιξτίνα, που έγινε ουράνιο τραγούδι! Η φωνή της δονεί την ψυχή, όπως το τσέλο του Casals !",
είπαν για τη ντίβα του λυρικού θεάτρου όλων των εποχών.

"Η Κάλλας είναι ο Παρθενώνας", θα πει ο Νίκος Ζαχαρίου, συνεργάτης της Μαρίας επί σειρά ετών.

Κι όταν κάποτε ρώτησαν τον Τζεφιρέλλι "ποιο είναι το ωραιότερο πράγμα που έχουν ακούσει τ' αυτιά του, κι έχουν δει τα μάτια του", εκείνος απάντησε:
"Το ωραιότερο που αντίκρυσαν τα μάτια μου είναι ο Παρθενώνας και το ωραιότερο που άκουσαν τ' αυτιά μου, η φωνή της Κάλλας, φυσικά!"

Στο ολιγοσέλιδο βιβλίο του: "Για μένα η Κάλλας", ο συγγραφέας Σωτήρης Κακίσης καταθέτει το δικό του, προσωπικό μνημόσυνο για τα 20 χρόνια από το θάνατο της ντίβας...

"Η Κάλλας, ένα άγνωστο Θεό ευσυγκίνητο, έναν τρόπο υπεράνθρωπα ανθρώπινο είπε, κήρυξε: της καρδιάς της υπόθεση κι η πιο μεγαλόσχημη παρτιτούρα, σκαλί-σκαλί προς τον ουρανό και τα σώματα μαζί με τις ψυχές έδειξε πώς πηγαίνουν.
Δεν κάηκε η Μαρία Κάλλας ποτέ...η στάχτη της άλλης ζωής την αθανασία απαγόρεψε, αχρήστευσε..."
(Σωτήρη Κακίση: "Για μένα η Κάλλας", εκδ. Ερατώ, σελ. 37)

Η Μαρία φορούσε τεράστια μυωπικά γυαλιά. Έβλεπε ελάχιστα χωρίς αυτά. Έτσι, καθώς δεν μπορούσε να τα φορά στις εμφανίσεις της επί σκηνής, ανέπτυξε διάφορες τεχνικές ώστε να μην τής είναι απαραίτητα.. Επί παραδείγματι, στη "Μήδεια" είχε μάθει να κατεβαίνει τα σκαλοπάτια του ναού στα τυφλά, μετρώντας τα μόνο...

Αλλά και στην "Sonnambula - Υπνοβάτιδα" του Μπελίνι, ο σκηνοθέτης Βισκόντι για τη σκηνή της υπνοβασίας είχε τοποθετήσει το μαντήλι του βουτηγμένο σε αρωματικά έλαια στο σημείο που έπρεπε να σταματά...H Kάλλας είχε αναπτύξει την αίσθηση της όσφρησης σε εντυπωσιακό βαθμό κι έβρισκε το σημείο, μυρίζοντας το άρωμα....

Στο ίδιο βιβλίο και σ' ένα ξέφρενο παραλήρημα ο Κακίσης γράφει:

"..ποιος παρά ο ίδιος της ο εαυτός θα μπορούσε να την κάνει από Βαλκυρία Ελβίρα, από Άλκηστη Τζίλντα, από Αμίνα Νόρμα, από Βιολέττα Μήδεια!
Ποια ζωή θάνατος του θανάτου τη ζωή ξεπέρασε ποτέ στον κόσμο του ονείρου, το μόνο πραγματικό; Ποιος ξύπνιος εδώ γύρω της "πιο μεγάλης Υπνοβάτιδας του αιώνα" θα μπορούσε να γίνει οδηγός, κύριος;"
(Σωτήρη Κακίση: "Για μένα η Κάλλας", εκδ. Ερατώ, σελ. 21)

Η "Υπνοβάτις" του Μπελίνι που ενσάρκωσε η Μαρία Κάλλας και το όνομά της σφράγισε το χαρακτηρισμό της "καλύτερης ηρωίδας του αιώνα" ανέβηκε για πρώτη φορά στο Μιλάνο το 1831, σημειώνοντας τεράστια επιτυχία.
Οι εκστατικές μελωδίες ανείπωτης ευαισθησίας και εκφραστικής λιτότητας αποδίδουν εξίσου την αγνότητα της κεντρικής ηρωίδας όσο και τον χαρακτήρα του φυσικού τοπίου στο οποίο διαδραματίζεται η ιστορία.

Γράφηκε για μια από τις διασημότερες τραγουδίστριες της εποχής, την Τζουντίττα Πάστα, για την οποία ο Μπελίνι συνέθεσε επίσης τη Νόρμα.

Η σκηνή της Υπνοβασίας
William de Leftwich Dodge, 1899

Μεταπολεμικά το έργο ήρθε και πάλι στο προσκήνιο χάρη στη Μαρία Κάλλας, η οποία πρωταγωνίστησε το 1955 σε μια μυθική παραγωγή του Λουκίνο Βισκόντι στη Σκάλα του Μιλάνου υπό την μπαγκέτα του Μπερνστάιν.

Η "διάνοια" του Μπελίνι δημιούργησε τον πολύ ιδιαίτερο ρόλο της Aμίνα. Μια ηρωίδα αγνή και αθώα, και ταυτόχρονα παθιασμένη, ευαίσθητη και έντονα ερωτική. Ένα κορίτσι,  που μπορεί να κλαίει από οδύνη αλλά κι από ανείπωτη χαρά, που μπορεί να αντιστέκεται άγρια, αλλά και να ικετεύει...

Αυτά τα χαρακτηριστικά λαχταρούσε με τη σκηνοθετική του ματιά να ενσαρκώσει ο Βισκόντι.

Και η Κάλλας πετυχαίνει το όραμα του για την Αμίνα ...Όταν κάνει  την είσοδό της στην σκηνή υπνοβατώντας, η εντύπωση που δημιουργεί ήταν  μιας "συλφίδας που  σκοντάφτει στο φεγγαρόφωτο", όπως γράφτηκε χαρακτηριστικά από τον τύπο, εγκωμιάζοντας με αυτόν τον λαμπρό χαρακτηρισμό την ερμηνεία της.

Κλάρα Βικ - Σούμαν, η Βασίλισσα του πιάνου...

 

Πλούσια η μέρα σήμερα σε επιλογές για κάποιον που θέλει να κάνει ένα αφιέρωμα σε ανθρώπους της Τέχνης...Σαίνμπεργκ, Κουν, Σουμάκ, Μωρίς Ζαρ...
Ανάμεσά τους, επιλέγω το πάθος, το ρομαντισμό, τον διάπυρο λυρισμό, που αναβλύζει από μια γυναικεία ψυχή!

Η Κλάρα το 1835, εποχή σύνθεσης του "Νυκτερινού"
(Λιθογραφία του Julius Giere)

 

13 του Σεπτέμβρη του 1819 γεννήθηκε στη Λειψία μια μεγάλη πιανίστα και συνθέτρια η Κλάρα Βικ-Σούμαν.
Ήταν ένα παιδί-θαύμα καθώς από την ηλικία των τεσσάρων έπαιζε πιάνο, που της δίδασκε ο μουσικός πατέρας της.
Στην εποχή της υπήρξε μια από τις πιο φημισμένες πιανίστριες στην Ευρώπη και συχνά την αποκαλούσαν: "Βασίλισσα του Πιάνου".

Μαθητής του πατέρα της ήταν και ο μετέπειτα μεγάλος συνθέτης του ρομαντισμού Ρόμπερτ Σούμαν, μεταξύ των οποίων αναπτύχθηκε ένας φλογερός έρωτας!

[Φημολογείται πως ο Ρόμπερτ όταν άκουσε την εννιάχρονη Κλάρα να παίζει πιάνο συγκλονίστηκε τόσο ώστε αποφάσισε να διακόψει τις νομικές σπουδές του και να ξεκινήσει μαθήματα μουσικής με τον πατέρα της, Φρήντριχ Βικ].

Παρότι ο πατέρας της δεν αποδεχόταν το δεσμό αυτό, το ζευγάρι παντρεύτηκε το 1840 και απέκτησαν 8 παιδιά.
Ωστόσο, η προσωπική ζωή της ήταν τραγική αφού έχασε τα τέσσερα από τα παιδιά της και επειδή είχε να αντιμετωπίσει τις ψυχικές διαταραχές του συζύγου της, (έκανε μια απόπειρα αυτοκτονίας πέφτοντας στον Ρήνο και τελικά νοσηλεύτηκε σε ψυχιατρική κλινική μέχρι το θάνατό του).

Την πρώτη της εμφάνιση έκανε στα οκτώ, παίζοντας ένα έργο a quatre mains (για 4 χέρια).
Με πολλές περιοδείες στο ενεργητικό της λατρεύτηκε από το μουσικόφιλο κοινό.
Μετά το γάμο της άρχισε να ερμηνεύει έργα του Σούμαν, μιας και εκείνος εξ αιτίας του τραυματισμού του, (στην προσπάθειά του να πετύχει ταχύτητα στις τρίλιες) δεν μπορούσε να παίξει πιάνο.

Ο Γιόχαν Μπραμς μετά το θάνατο του συζύγου της τής συμπαραστάθηκε ως καλός φίλος.
Πολλοί αναφέρονται σε μια πιο στενή σχέση στηριζόμενοι στην αλληλογραφία τους, όπου μαρτυρείται πως ο Μπραμς ήταν ερωτευμένος μαζί της.

Clara and Robert Schumann

Εμπνεόμενη από το μεγάλο έρωτά της για τον Σούμαν, η Κλάρα συνέθεσε το "Νυχτερινό σε Φα μείζονα".

Θεωρείται η πιο εμπνευσμένη σύνθεση των "Soirees Musicales", μιας συλλογής με έξι πιανιστικές μινιατούρες, στις οποίες είναι εμφανείς μελωδικές και αρμονικές επιρροές από έργα των Μέντελσον και Σοπέν και αφιερώθηκε από τη νεαρή συνθέτιδα στην  Henriette Voigt, γνωστή πιανίστα και πάτρονα των τεχνών στη Λειψία, σημείο αναφοράς για την Κλάρα.

Το "Notturno"είναι γραμμένο στην αργή χρονική αγωγή των 6/8 και δομείται σε μορφή ABA. Αξιοπρόσεκτη είναι η συνεχής συνοδεία αρπισμών στο αριστερό χέρι καθ’ όλη τη διάρκεια των οποίων το δεξί εκτελεί τρυφερές μελωδικές γραμμές, χωρίς ιδιαίτερες δυναμικές εξάρσεις, με τρίλιες, λογής αποτζιατούρες και χρωματικές καταβάσεις στο μπάσο να ενισχύουν σε λυρισμό, διακριτικό πάθος και ευγενικό ρομαντισμό...
Το ανεπαίσθητο pianissimo των καταληκτικών συγχορδιών συντελεί στη διαμόρφωση μιας ονειρικής αναπόλησης...

Άξιο θαυμασμού είναι πως γράφτηκε όταν ήταν μόλις δεκαέξι χρονών!!!
Ο έρωτας δημιουργεί θαύματα, ως γνωστόν!
Το Νυχτερινό της Κλάρας μάς οδηγεί στη φυγή, μέσα σ’ ένα φιλί από νότες της νύχτας, για έναν κόσμο ονειρικό!
Ακούστε, απολαύστε, ονειρευτείτε, φίλοι μου!

Clara Wieck-Schumann: "Nocturne op. 6 n. 2"

Tο κείμενο δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr

Theodor Adorno, ένας φιλόσοφος με "ατονική" διάθεση για τη μουσική...

 

O Adorno στο πιάνο του
(soziopolis.de)

"Η γλώσσα της μουσικής περιέχει μια θεολογική διάσταση.
Αυτό που έχει να πει αποκαλύπτεται και ταυτόχρονα κρύβεται.
 Ιδέα της είναι το θείο όνομα στο οποίο έχει δοθεί σχήμα.
Είναι απομυθολογικοποιημένη προσευχή, απαλλαγμένη
 από κάθε στοιχείο μαγικής αποτελεσματικότητας..."

(Theodor W. Adorno)

Oι περισσότεροι τον ξέρουμε ως φιλόσοφο, συγγραφέα και μουσικοκριτικό. 

Ο Τέοντορ Αντόρνο γεννήθηκε στις 11 Σεπτέμβρη 1903  στη Φραγκφούρτη και είχε μια εξαιρετικά προσωπική σχέση με τη μουσική. Η αγάπη του για την τέχνη των ήχων καλλιεργήθηκε από τη μητέρα του που ήταν τραγουδίστρια της όπερας και τη θεία του(αδερφή της μητέρας του), ταλαντούχας πιανίστριας κονσέρτων.
Έτσι, πολύ μικρός ασχολήθηκε με πάθος και κείνος με το όργανο. Χαρισματικότατο παιδί, άριστος μαθητής και υπερταλαντούχος μουσικά, αρεσκόταν σε εκτελέσεις a 4 mains, γιατί -όπως αργότερα εκμυστηρεύτηκε ο ίδιος-  ο συγχρονισμός που απαιτούσε η κοινή εκτέλεση βοηθούσε στη μουσική του εξάσκηση και εξέλιξη.

Ως έφηβος πήρε επίσης μαθήματα σύνθεσης και σκεφτόταν σοβαρά να ασχοληθεί επαγγελματικά. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του έγραψε αρκετές μουσικοκριτικές, υπήρξε δε φίλος του ιδρυτή της Σχολής του Δωδεκαφθογγισμού, Άρνολντ Σαίνμπεργκ, όπως και των δυο μαθητών του, Βέμπερν και Μπεργκ.
Mην ξεχνάμε πως το πρώτο ακαδημαϊκό του έργο αναφερόταν στον "Pierrot Lunaire"  του Σαίνμπεργκ, ενώ ο Μπεργκ υπήρξε δάσκαλός του στην Αρμονία και Αντίστιξη. 

Με ορατές τις επιδράσεις της δωδεκάφθογγης τεχνοτροπίας, έγραψε σε ηλικία 18 χρονών το Κουαρτέτο Εγχόρδων που θα ακούσουμε...

Αναπτύσσεται σε  τέσσερις σύντομες κινήσεις, από την έναρξη των οποίων διακρίνεται η  ατονική* διάθεση του δημιουργού. 

Περάσματα φαινομενικά  ασύνδετων μελωδιών, που πλάθουν -λες- έναν ήσυχο, παράφωνο θρήνο από το βιολί ή το τσέλο, υποστηριζόμενος από το σύνολο που σταδιακά αυξάνει σε ένταση. Ασαφείς αρμονίες  δημιουργούν ένα πολύ ιδιαίτερο ηχητικό τοπίο εν μέσω νεφελώδους υλικού οδηγώντας σ' ένα επιλογικό πλαίσιο μουσικής εξαύλωσης με το σολιστικό στοχασμό του τσέλου να σβήνει χτυπώντας τις δυο τελικές συγχορδίες.

* Σημείωση του ίδιου του Αντόρνο: "Ο όρος "ατονική" καταγράφει με ακρίβεια  το σοκ που προκάλεσε η Νέα Μουσική, σοκ που αποτέλεσε ουσιώδες χαρακτηριστικό της. Ο όρος ήθελε απλά και μόνο να προσφέρει κάποια βοήθεια στο αυτί, το οποίο στην αρχή παράδερνε απελπισμένο μέσα σ' έκείνο τον ωκεανό νέων ήχων, την ανακάλυψη του οποίου έκανε ο Σαίνμπεργκ"

["Η κοινωνιολογία της μουσικής ", Theodor W. Adorno, Εκδ:Νεφέλη, μτφ: Λουπασάκης, Σαγκριώτης, Τερζάκης, σελ. 79]

Μπορεί η σύνθεση να μαρτυρά έναν δημιουργό που δεν βρίσκεται στην ακμή του, αλλά συγχρόνως δηλώνει πως γνωρίζει να συνδυάζει τα μουσικά στοιχεία και να κάνει το αποτέλεσμα να ακούγεται φρέσκο και ενδιαφέρον. 

Theodor W. Adorno: String Quartet:

Ενδιαφέρουσες σκέψεις του διατύπωσε ο Τέοντορ Αντόρνο και για τη μουσική για πιάνο με 4 χέρια.

"Γνώρισα τη μουσική που έχουμε συνηθίσει να αποκαλούμε "κλασική",  από παιδί μέσα από τις εκτελέσεις a 4 mains.[..]  Πολλά κομμάτια από εκείνη την εποχή της ζωής μου αποτυπώθηκαν στη μνήμη μου,  τόσο που ακόμα και σήμερα μου φαίνεται ότι καμία ορχήστρα δεν θα μπορούσε ποτέ να παράγει την ένταση των συνθέσεων, όσο το άγγιγμα του δεύτερου εκτελεστή [..]Οι συνθέσεις με  τέσσερα χέρια ήταν το δώρο που έδωσαν οι μεγαλοφυΐες της αστικής τάξης του τέλους του 19ου αι. ως τις αρχές του 20ου.
Η Μουσική για τέσσερα χέρια ήταν αυτή με την οποία μπορούσε κανείς ακόμα να αλληλεπιδράσει και να ζήσει, προτού ο ίδιος ο μουσικός καταναγκασμός επιβάλει τη μοναξιά και τη μυστικοπάθεια στην τέχνη.Αυτή η περίοδος ξεκινά με τον Χάυντν και τελειώνει με τον Μπραμς. Ο Μπαχ είναι παραδόξως ακατάλληλος για τέσσερα χέρια..[...]
Ομως ο πραγματικός "ηγέτης" της είναι ο Φραντς Σούμπερτ. Τα πιο σημαντικά έργα του για τέσσερα χέρια, η Σονάτα "Grand Duo"για παράδειγμα, ταιριάζει υφολογικά με τα έργα για ορχήστρα.  Ίσως γράφτηκαν για πιάνο απλώς λόγω έλλειψης δυνατοτήτων ορχηστρικής εκτέλεσης ή βιασύνης, όμως καταδεικνύουν ξεκάθαρα αυτή τη διφορούμενη σχέση μεταξύ της αντικειμενικής συμφωνικότητας και της ιδιωτικής μουσικής πρακτικής..."

(Τέοντορ Αντόρνο)

Αγαπημένο έργο του καταξιωμένου φιλοσόφου, κοινωνιολόγου, συγγραφέα, μουσικοκριτικού και συνθέτη, Τέοντορ Αντόρνο η  Σονάτα σε ντο μείζονα για πιάνο a 4 mains, D 812" του Φραντς Σούμπερτ , που ο δημιουργός της συνέθεσε κατά τη διάρκεια παραμονής του στο κτήμα του Εστερχάζυ το καλοκαίρι του 1824. 

Αυτή τη σύνθεση πολλοί, όπως και ο Αντόρνο, τη θεωρούν ως την "εκδοχή μιας συμφωνίας εκτελεσμένη από πιάνο".

Franz Schubert: "Sonata a 4 mains, D. 812 "Grand Duo": I. Allegro moderato

(Evgeny Kissin - James Levine)

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το ότι ο Αντόρνο είχε διαμορφώσει μια πολύ ιδιαίτερη άποψη για τη ποπ μουσική. Θεωρούσε ότι ήταν προϊόν της πολιτιστικής βιομηχανίας και την αντιπαθούσε επειδή ήταν ένα εμπόρευμα με περιορισμένη καλλιτεχνική αξία που οδηγούσε τις μάζες προς την ομοιογένεια και τον φασισμό.
Ιδιαίτερα για την τζαζ υποστήριξε ότι ενώ φαινομενικά μοιάζει απελευθερωτική ενθαρρύνοντας τον αυτοσχεδιασμό, η όποια πρωτοτυπία της δεν είναι τίποτε περισσότερο από λίγες "βρώμικες" νότες με φόντο μερικές τρίφωνες συγχορδίες.
(Τ. Αντόρνο: "Τζαζ η αιώνια μόδα)

Ας κρατήσουμε το ότι ο Αντόρνο υπήρξε πολυσχιδής προσωπικότητα, ασύγκριτα υψηλής νοημοσύνης διανοούμενος, ασχολήθηκε με φιλοσοφία, κοινωνιολογία, μουσικοκριτική, σύνθεση, και όχι μόνο... Άσκησε κριτική σε πολλούς, ακόμα και σε κείνους που στη νεότητά του, εγκωμίαζε... (π.χ Σαίνμπεργκ). Από πολλούς χαρακτηρίζεται εξαιρετικά στενόμυαλος, απεχθής και υποκειμενικά τασσόμενος απέναντι σε όποιον συνθέτη δεν του άρεσε η μουσική του... Δογματικός και απόλυτος. Εχει όμως το ενδιαφέρον του να τον μελετήσει κανείς και στη συνέχεια να απορρίψει ή να αποδεχθεί τις θέσεις και απόψεις του.