"Φίλιπ Γκλας: μπορεί να είναι και εύπεπτος..."

 

standard.co.uk

Mπήκε στη μουσική σε μια περίοδο μεταβατική, που κυριαρχούσε ο δωδεκαφθογγισμός του Σαίνμπεργκ. Όμως οι συνθέτες ένιωθαν να βρίσκονται σε αδιέξοδο, και μεγάλο ποσοστό ακροατών μισούσε το είδος αυτό...
Ο γεννημένος σαν σήμερα 31 Γενάρη 1937, Φίλιπ Γκλας προσπαθεί να βρει νέο δρόμο, με κατανοητές αρμονίες στον ακροατή, αλλά συγχρόνως να ανοίγει νέες προοπτικές...
Θέλει η μουσική του να διεγείρει τις νευρωνικές απολήξεις του ακροατή, ώστε να τον οδηγεί σε ένα υπερβατικό επίπεδο εκτίμησης της μουσικής...
Για έμπνευση στρέφεται σε διάφορες πηγές...μαθηματικοφιλοσοφικές θεωρίες που γνώρισε με τις σπουδές του στις θετικές επιστήμες, ινδικούς ρυθμούς, ηλεκτρονικά πειράματα α λα Κέητζ, μέχρι ροκ.
Τελικά, καταλήγει στο κίνημα του μινιμαλισμού, του οποίου θεωρείται ιδρυτής, αν και ο ίδιος λόγω των κλασικών μουσικών σπουδών του, επιθυμεί να τον αποκαλούν κλασικιστή.

Λατρεύω τον Γκλας και ό,τι συμβολίζει η κάθε μουσική φράση του!
Πολλοί, όμως μουσικόφιλοι δηλώνουν  να μην κατανοούν τη μουσική του, να τη θεωρούν μάζα κακοφωνιών, ανυπόφορη, καταστροφική για τ'αυτιά, άλλοι απλά αδιαφορούν στο άκουσμά της κι άλλοι να εκφράζουν φρίκη για την αποχαυνωτική επαναληπτικότητα της μίνιμαλ...

Όμως σήμερα, σάς έχω μια έκπληξη ευχάριστη!
Ενα έργο του, που για μένα αποτελεί λυρικό δείγμα των δημιουργιών του. 

Πρόκειται για το "Κονσέρτο για κουαρτέτο σαξοφώνων και Ορχήστρα", που συνέθεσε το 1995 κατόπιν παραγγελίας για το γερμανικό Κουαρτέτο Σαξοφώνων "Rascher".
Από τα 4 μέρη του προτείνω να ακούσουμε τα δύο πρώτα.


Το 1ο μέρος ξεκινά με απαλή, ρέουσα μελωδία και ρυθμό χαλαρού λικνίσματος.
Αποδιοργανώνει αισθήσεις η εμφάνιση του κομψού, ευγενικού μοτίβου των σαξοφώνων(1:01), που "βηματίζουν" πάνω στο ανάλαφρο μουσικό χαλί, που΄χει στρωθεί λίγο νωρίτερα με πρόθυμες δοξαριές από τα τσέλα, τις βιόλες, τα βιολιά αλλά και τα ξύλινα πνευστά(0:28)...
Προς στιγμήν οι μεταλλικές ηχητικές νύξεις από το τρίγωνο και η ρυθμική έμφαση του ταμπουρίνου και του ντεφιού, αλλάζουν το ύφος(2:30)...Όμποε και κλαρινέτα εκθέτουν το πλάγιο θέμα σε μιαν εξόχως λυρική μελωδική γραμμή(4:54)...Οι μουσικές φράσεις μετασχηματίζονται σε μια θελκτική, έμμονη συν-ωδία...
Η επανεμφάνιση στα σαξόφωνα της ρεμβαστικής μελωδίας, σαν διακριτικές πινελιές, ανακουφίζει γλυκά(5:46)...Εισέρχονται σταδιακά, συνομιλούν ερωτικά σε ζεύγη, ενώ το πίκολο φλάουτο νωρίτερα μοιάζει να ανακάλεσε  μια νοσταλγική θύμηση...
Ξαφνικά το μοτίβο μένει μετέωρο(6:06)...Η απορία δεν προλαβαίνει να εκφραστεί γιατί ένας αργός εμβατηριακός ρυθμός από το ταμπούρο και το τρίγωνο αρχίζει(6:09)...
Πριν ο ήχος απομακρυνθεί ήσυχα, ένας ψίθυρος των σαξοφώνων(6:31) με την ταυτόχρονη ηχητική υπόκλισή τους, συνεπαίρνει...
Ο κοφτός, στατικός ισοκράτης των τσέλων προειδοποιεί για φινάλε...
Δυο χτυπήματα απ'το ιδιόφωνα κουδουνάκια κλείνει την αυλαία...

Philip Glass: Concerto for saxophone quartet and orchestra Mvmt. 1:

Ακολουθεί το 2ο μέρος, μια φρενιτιώδης σκερτσόζικη μελωδία, που εκπλήσσει κι ενθουσιάζει με τον ρυθμό της των 7/8...
Ρυθμός βαλκάνιος, που όμως εδώ οι τζαζ αποχρώσεις-μελωδικές και αρμονικές- τού προσδίδουν κάτι από Μπερνστάιν και "West side story", στα σθεναρά σφυροκοπήματα που διακρίνει, χωρίς προσπάθεια, το αυτί μας.
Τα θέματα εναλλάσσονται έξυπνα, θορυβωδώς μεν, χωρίς στόμφο δε, προβάλλοντας εμφατικά το χαρακτήρα της μελωδικής ιδέας που έχει κάτι από νεανική, φανφαρόζικη  "αναίδεια", κάτι από  ξεγνοιασιά, δίχως το ύφος να γίνεται υπερβολικό και πομπώδες...
Ζωντάνια, χορευτική διάθεση, ενέργεια και διονυσιακό κέφι είναι η αίσθηση, που αφήνουν στον ακροατή οι εναλλασσόμενες, θεματικές ιδέες.

Philip Glass: Concerto for saxophone quartet and orchestra Mvmt. 2:

Ένα..."αστειάκι", μετά μουσικής...

 

Άντολφ Μένζελ: "Κονσέρτο στο Σαν Σουσί"

Ο γεννημένος σαν σήμερα 30 Γενάρη 1697, Γιόχαν Γιοακίμ Κβαντς υπήρξε μεγάλος φλαουτίστας, μουσικοπαιδαγωγός, συγγραφέας και συνθέτης στην εποχή του,  με την επίδραση από τον Βιβάλντι και γενικά την ιταλική σχολή εμφανέστατη και στις συνθέσεις και στις εκτελέσεις του.

Η φήμη του ήταν τόση, που ο Φρειδερίκος ο Μέγας τον προσέλαβε ως δάσκαλό του στο Πότσδαμ. Μάλιστα η εκτίμησή του προς αυτόν φαίνεται από το ότι τού είχε επιτρέψει, (και μόνο σε αυτόν) να σχολιάζει, να κάνει παρατηρήσεις, να διορθώνει, ακόμα και να κατακρίνει τις συνθέσεις και τις εκτελέσεις του.

Κουτσομπόληδες του παλατιού έλεγαν πως σε κάθε εκτέλεσή του, που παρακολουθούσε ο Κβαντς, κρύος ιδρώτας περιέλουζε το μονάρχη Φρειδερίκο, τρέμοντας υπερβολικά  την κρίση το δασκάλου του…

Κυκλοφορεί και το σχετικό αστείο, όπως αναφέρεται από τον Thomas Campbell στο βιβλίο του «Ο Φρειδερίκος και η εποχή του».
Πριν το μεταφέρω με το δικό μου τρόπο, να πω πως από περιγραφές γνωρίζουμε πως ο διάσημος φλαουτίστας δάσκαλος ήταν υπερόπτης, και σωματικά υπερβολικά ψηλός, με ευρείς ώμους και γιγαντιαία άκρα …

ΤΟ ΑΣΤΕΙΟ:

"Ο Κβαντς, έτσι όπως είναι ψηλός, σοβαρός και αυστηρός στην όψη, μοιάζει τύραννος για το βασιλιά…Όμως, ο Θεός αγαπά τον κλέφτη, λένε, αλλά και το νοικοκύρη ...κι έτσι για καλή τύχη του Φρειδερίκου , υπάρχει και η Κυρία Κβαντς, τύραννος του δασκάλου, κι αυτός πραγματικός σκλάβος της!",
σκεφτόταν ο Καρλ Φιλιπ Μπαχ (γιος του Σεμπάστιαν), που μαζί με τον Κβαντς ήταν στην υπηρεσία του Φρειδερίκου στο Πότσδαμ….

Ετσι, κάποιο βράδυ σε μια από τις συγκεντρώσεις των μουσικών στο Σαν Σουσί, ο Καρλ Φίλιπ έθεσε στους συναδέλφους και το βασιλιά το ερώτημα:

"Ποιο είναι το πιο ισχυρό ζώο στα Πρωσικά εδάφη;" …
Καθώς κανείς δεν μπορούσε να δώσει απάντηση, ο Μπαχ είπε:
"Το σκυλάκι της Μαντάμ Κβαντς!!!", τείνοντας το χέρι και δείχνοντας τον τρανό εκπαιδευτή!
"Αυτός φοβάται τη γυναίκα του, όπως ο βασιλιάς μας φοβάται τον Κβαντς!"….

Ο Φρειδερίκος, λέγεται πως γέλασε με την καρδιά του…

Καθώς φαίνεται ο αγαπητός φλαουτίστας είχε το ευαίσθητο σημείο του. Τη γυναίκα του, Άννα Καρολίνα.
Ως "Κουταλιανός της Μουσικής", καθηλωνόταν από το δυναμισμό και την ισχυρή της προσωπικότητα, κόρη στρατιωτικού ούσα...

ΤΟ ΕΙΚΑΣΤΙΚΟ:

Στον διάσημο πίνακα του Άντολφ Μένζελ: "Κονσέρτο στο Σαν Σουσί",  ανάμεσα στους Κ. Φ. Ε. Μπαχ, που παίζει τσέμπαλο, τον Φραντς Μπέντα δεξιά όρθιο με το βιολί, και τους λοιπούς αριστοκράτες ακροατές(όλοι χαμογελαστοί απολαμβάνουν τη μαγεία της μουσικής) απεικονίζεται τέρμα δεξιά και ο Γιόχαν Γιόακιμ Κβαντς, με σκυμμένο το κεφάλι, σοβαρός, αγέλαστος  και συνοφρυωμένος να παρακολουθεί εξ αποστάσεως το μαθητή του Φρειδερίκο το Μέγα, που παίζει φλάουτο.

Τιμητικά, να θυμίσουμε πως ο Κβαντς έπαιζε άρτια βιολί, όμποε και φλάουτο. Υπήρξε κατασκευαστής φλάουτων, που με τους σχεδιασμούς και τις επεμβάσεις του βελτίωσε τις επιδόσεις και δυνατότητες του οργάνου.
Το "Δοκίμιό" του για την τεχνική ερμηνείας του φλάουτου, είναι σπουδαίο σύγγραμμα στη φιλολογία του οργάνου.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1740 εισήλθε στην υπηρεσία του Μεγάλου Φρειδερίκου της Πρωσίας όπου έμεινε για το υπόλοιπο της ζωής του.
Κατά τη διάρκεια της μακράς θητείας του με τον βασιλιά, κατασκεύασε γι'αυτόν 18 φλάουτα και παρήγαγε εκατοντάδες έργα για το φλάουτο με  πιο γνωστό το "Concerto σε ΣΟΛ μείζονα", το επονομαζόμενο: "Potsdam".

ΤΟ ΚΟΝΣΕΡΤΟ ΣΕ ΜΙ ΕΛ.

Επειδή όμως μετά από συζητήσεις με πολλούς φίλους φλαουτίστες που ισχυρίζονται πως "τα πιο όμορφα κοντσέρτα φλάουτου είναι σε μι μινόρε"...(και νομίζω ότι είναι αλήθεια αν φέρουμε στο μυαλό μας τα αντίστοιχα έργα των Τέλεμαν, Μερκαντάντε, Μπέντα κλπ), επιλέγω να ακούσουμε σήμερα το "ΚΟΝΣΕΡΤΟ σε μι ελ, για φλάουτο, έγχορδα και κοντίνουο" του Κβαντς, ένα κόσμημα της ύστερης μπαρόκ μουσικής, ένα χαρακτηρισμένο "μουσικό διαμάντι παλαιάς και τέλειας κοπής".
Ο Κβαντς το συνέθεσε γύρω στο 1730, όταν ήταν μέλος της Ορχήστρας της Δρέσδης και το ακούμε με το περίφημο Ensemble Sans-Souci του Βερολίνου, ενώ φλάουτο-τραβέρσο εκτελεί ο ιδρυτής του συνόλου, Christoph Huntgeburth.

Johann Joachim Quantz: "Concerto for Flute, Strings and B.C. in E minor: 

I. Allegro ma non tanto, II. Affettuoso, III. Vivace

Τσέχωφ: στα φτερά του Γλάρου του...

 

http://moziru.com

Περίπατος στον πεζόδρομο Καμεργκέρσκι της Μόσχας...
Ένας δρόμος με πολλά γουστόζικα καφέ στο κέντρο της ρωσικής πρωτεύουσας και διόροφα κτίσματα, κάπως αυστηρά, που όμως ανασύρουν ευγένεια και λεπτή αισθητική.
Μια elegant style  εκλεπτυσμένη λιτότητα.

Λίγο πριν την κεντρική λεωφόρο ένα κτίριο με πολύμετρη πρόσοψη  διεκδικεί την προσοχή μας λόγω ημέρας...
Τα παράθυρα με το πορφυρό κάσωμα στοιχισμένα πειθαρχικά,  κι επίσης στοιχισμένα αχνοφέγγουν τον σοβά του τα κρεμαστά, λιτά φαναράκια.

Είναι το Θέατρο Τέχνης της Μόσχας, που έχει το όνομα του γεννημένου σαν σήμερα 29 Γενάρη του 1860 μεγάλου δραματουργού:

 «Άντον Τσέχωφ».

Το Θέατρο άνοιξε τις πύλες του το 1898 με έργα Σαίξπηρ, Τολστόι, χωρίς όμως ιδιαίτερη επιτυχία...

Στο τέλος της πρώτης χρονιάς λειτουργίας του ανέβηκε ο «Γλάρος»  του Τσέχωφ με πρωταγωνίστρια την σύζυγο του συγγραφέα Όλγα Κνίπερ, που γνώρισε θριαμβευτική υποδοχή!
Από τότε, το έμβλημα του Θεάτρου έγινε ένας γλάρος, που ανάγλυφα φτερουγίζει μόνιμα στην πρόσοψη του κτιρίου και λίγο κάτω από την κεραμοσκεπή του.

« Είμαι γλάρος… Όχι, άλλο ήθελα να πω… Είμαι ηθοποιός…είμαι καλλιτέχνις…», 

θα γράψει ο Τσέχωφ…

Οι πόρτες εισόδου του Μοσχοβίτικου Θεάτρου Τέχνης, δυο...

Πάνω από τη μία τραβά την προσοχή ένα ιδιαίτερο γλυπτό. Απ΄την  πέτρινη ανάγλυφη μάζα ξεχωρίζεις ένα ανθρώπινο κεφάλι, που αγωνίζεται να ξεφύγει από την ορμή ενός τεράστιου κύματος που τον κυνηγά…
«Ο  κολυμβητής και το κύμα», όπως τιτλοφορείται το ιδιαίτερο γλυπτό της πρόσοψης του Θεάτρου Τέχνης είναι έργο της Άννας Γκολούμπκινα, εμπνευσμένο από τον Τσεχωφικό Γλάρο.

Ένα μνημειώδες ανάγλυφο γλυπτό φιλοτεχνημένο το 1900 περίπου, που εκφράζει με τόλμη τη διάθεση της εποχής απέναντι στην Τέχνη…τις καινοτόμες, πρωτοποριακές ιδέες για το Θέατρο και τον απελευθερωμένο καλλιτέχνη, που πασχίζει να πείσει και να καθιερωθεί.
Η καλλιτέχνις δίνει έμφαση στην εκφραστικότητα του κολυμβητή και απεικονίζει σμιλεύοντας το υλικό της την αδυσώπητη μάχη του με τις δυνάμεις της φύσης και της ψυχής του.

«Είσαι νοτιάς κι εγώ πουλί χαμένο 

εκεί που θέλεις με πηγαίνεις, με πετάς. 

Είσαι βοριάς παγώνεις τα φτερά μου 

κι ύστερα μ' ένα φιλί ψηλά με πας…», 

θα γράψει η Αρλέτα και θα μελοποιήσει η Καραΐνδρου για τις ανάγκες του «Γλάρου», που θα ανέβει από το Εθνικό Θέατρο το 1988.

Ανάγκη να βρίσκονται οι ψυχές, ν’ανταμώνουν κάτω από τις ίδιες αγάπες που τους δίνουν ώθηση για πέταγμα…Πατήματα σε βελούδινες νότες με μοναδικό κριτήριο το συναίσθημα ανοίγουν φτερά και αιωρούνται στο ελαφρύ ανεμάκι της Τέχνης…
Αρκούν τα φτερά του γλάρου για να φτάσουν ως τον ουρανό όσα κοιμούνται στην ψυχή μας μέσα;…

Αχ, Τέχνη μου, μάγισσα εσύ κι εγώ ακόλουθός σου..Χωρίς εσένα δεν ξέρω να ζω...

«Είμαι ένας γλάρος. Όχι, δεν είν’ αυτό… Θυμάσαι που σκότωσες κάποτε ένα γλάρο; 

Ένας άνθρωπος πέρασε κατά τύχη, τον είδε, και μη έχοντας τίποτα άλλο να κάνει τον κατάστρεψε…», 

θα γράψει ο Τσέχωφ…

Ο Τρέπλεφ σκότωσε το πουλί, φίλοι μου, όπως θα γνωρίζετε...Ο Τριγκόριν σκοτώνει την ψυχή της Νίνα...
Δυνατή όμως παραμένει η αγάπη, όπως και η αφοσίωση στην Τέχνη...
Σαφείς οι αναφορές...με τους υπαινιγμούς του Τσέχωφ να μη σ' αφήνουν να περιοριστείς στο φαίνεσθαι.
Το ίδιο πετυχαίνει, πέρα από την θεατρική ερμηνεία της Μποφίλιου, κι ο λεκτικός συμβολισμός του Γερ. Ευαγγελάτου:

«...ήταν τα μάτια της υγρά σαν το νερό στη λίμνη

και μέσα τους επέπλεαν λευκά πουλιά νεκρά,

αυτά που ήταν να γίνει

Γιατί μπορεί το θέατρο να γίνει και ζωή

μπορεί να είναι και ζωή...»

«…πάντα γελούσε με τα όνειρά μου, ώσπου έπαψα κι εγώ να πιστεύω, έχασα το θάρρος μου… 

[…]

…έπαιζα κουτά...Δεν ήξερα τι να κάνω τα χέρια μου, δεν ήξερα να σταθώ στη σκηνή, 

δεν μπορούσα να κανονίσω τη φωνή μου…

[…]  Τώρα πια δεν είμ’ έτσι. Τώρα παίζω με πάθος, μ’ ενθουσιασμό, μεθώ πάνω στη σκηνή, 

νιώθω πως η ψυχή μου γίνεται κάθε μέρα πιο δυνατή! 

Τώρα ξέρω πως κείνο που αξίζει δεν είναι η φήμη, δεν είναι η δόξα, μήτε εκείνα που ονειρευόμαστε, αλλά το να μάθεις πώς να κάνεις υπομονή… 

Να μάθεις να σηκώνεις το σταυρό σου και να ’χεις πίστη... 

Κι όταν σκέφτομαι την τέχνη μου, την αποστολή μου, δε φοβάμαι τη ζωή...»

Αλήθεια, πόσες φορές αυτό το πέταγμα του γλάρου μας γλυτώνει από την τρέλα των καιρών μας…Παντιέρα ας γίνει το πέταγμά του, με ελεύθερη την καρδιά και το νου να φτερουγίζουν μ' αφοσίωση γύρω από κάθε τι που αγαπάμε και μάς εκφράζει!
Κι αν ξεροβόρια κι αστραπές κάποιες στιγμές εναντιώνονται στο πέταγμά μας, μην ξεχνάμε πως «έχει τιμή το πέταγμα με κόντρα τον καιρό…»

Την παράσταση "Γλάρος" του Τσέχωφ μπορείτε να δείτε εδώ.

Unknown25 June 2019 at 08:10
Όταν ήμουν νέος πήγα να δω το έργο με την μέλλουσα σύζυγό μου που ήταν πιό κουλτουριάρα από μένα. Έπαιζε η Κάτια Δανδουλάκη, δεν είχαμε διαβάσει για την υπόθεση και καθώς δεν είμασταν τότε λάτρεις του θεάτρου, βαρεθήκαμε αφάνταστα και φύγαμε στη μέση του έργου, από το οποίο βέβαια δεν θυμόμαστε τίποτα απολύτως, παρά κάτι διακοπές στην πλοκή του έργου που πάγωναν τα πάντα στο άκουσμα της κραυγής του γλάρου λες και το έκαναν επίτηδες για να ξυπνάνε τους άσχετους θεατές σαν κι εμένα. Τώρα που διάβασα τα λίγα λόγια σου με κεντρικές την περιέργεια να διαβάσω το έργο και συνάμα να πάω στην επόμενη παράσταση. Με έκανες να μετανιώσω για κάτι που έκανα 40 χρόνια πριν. Ευχαριστώ
ReplyDelete

"Μότσαρτ:Απαγωγή απ'το Σεράι"

 

"...Ο Μότσαρτ προσπαθούσε να βρίσκει την αναψυχή μακριά απ'το σπίτι του. 

Έπαιζε μπιλιάρδο στο καφενείο καθημερινά μετά το μεσημεριανό, και τα περισσότερα βράδια τον συναντούσες στην ταβέρνα. 

Τρελαινόταν για τις αυτοσχέδιες συντροφιές που με τις άμαξες κινούσαν για την εξοχή και καθώς ήταν έξοχος χορευτής, συχνά πυκνά τον έβρισκες σε χορούς και μασκαράτες.

Αυτές οι διασκεδάσεις πότε πολύχρωμες και παρδαλές, πότε σε πιο ήρεμη διάθεση ήταν απαραίτητες για την ανάπαυση του μυαλού του, ύστερα απ'την εντατική και παρατεταμένη δημιουργική προσπάθεια.

Άλλωστε τού μετέφεραν μεσ'από τα κρυφά μονοπάτια απ'τα οποία η μεγαλοφυία ασυνείδητα ενεργεί, όλες εκείνες τις γοργοφτέρουγες εντυπώσεις της ζωής που κέντρισαν την έμπνευσή του...

[...] 

Όπως στις απολαύσεις, έτσι και στο δημιουργικό του έργο, ο Μότσαρτ δεν γνώριζε όριο..

Ένα μεγάλο μέρος της νύχτας του ήταν αφιερωμένο στη σύνθεση και το πρωί, μένοντας ίσαμ' αργά στο κρεβάτι, θα διόρθωνε και θα δούλευε καλύτερα όσα είχε γράψει. 

Έπειτα γύρω στις 10, κινούσε με τα πόδια ή με τ' αμάξι, που έστελναν για να τον πάρουν, για τα προγραμματισμένα  του μαθήματα...

[...]

Οι βλαβερές συνέπειες αυτού του τρόπο ζωής ήταν ολοφάνερες...Οι ανόητες και ασύνετες σπατάλες του ήταν επίσης πολύ κοντά στην αλήθεια και συνδέονταν με μερικά από τα ευγενέστερα ένστικτα της ψυχής του.

Παράδειγμα, αν κάποιος απελπισμένος τον πλησίαζε για δάνειο, ποτέ ο Μότσαρτ δεν θα του έπαιρνε ενέχυρο κι αν του πρόσφεραν μια τέτοια εξασφάλιση, ποτέ δεν θα ερευνούσε γύρω απ' αυτήν.

Ήταν το ίδιο ανίκανος όσο κι ένα παιδί να ζητήσει κάτι τέτοιο. 

Προτιμούσε να κάνει κατευθείαν μια δωρεά, πάντα με γελαστή μεγαλοψυχία...

Βέβαια, τα οικονομικά μέσα που χρειάζονταν για τέτοια έξοδα ήταν πολύ πιο πάνω από το πραγματικό του εισόδημα. 

Τα έσοδά του από τα θέατρα, τις συναυλίες, τους εκδότες και τους μαθητές του μαζί με τη σύνταξη που τού είχε χορηγηθεί από τον Αυτοκράτορα δεν αρκούσαν, αφού τα γούστα του κοινού διόλου δεν είχα στραφεί προς τη μουσική του Μότσαρτ. 

Η αγνή της ομορφιά, ο πλούτος και η βαθύτητά της προβλημάτιζαν εξαιρετικά τους ακροατές ύστερα απ' την δημοφιλή και εύπεπτη τροφή που ήταν συνηθισμένοι. 

Είναι βέβαια γεγονός πως, χάρη στα λαϊκά στοιχεία που περιείχε το έργο εκείνο, το βιεννέζικο κοινό, κάποια εποχή, δεν χόρταινε ν' ακούει το "Μπελμόντε και Κονστάντσε"!"

(Αποσπάσματα από τη νουβέλα του Έ.Μέρικε: "Ο Μότσαρτ στο δρόμο για την Πράγα", σελ 19-22)

Αγαπητοί φίλοι, ο τίτλος  "Μπελμόντε και Κονστάντσε" είναι η περίφημη όπερα: "Απαγωγή απ'το Σεράι" του Μότσαρτ, που στην εποχή του συνθέτη ήταν γνωστή με τα ονόματα των δυο ηρώων της.

Η παραπάνω νουβέλα αποτελεί μυθοπλασία του Eduard Mοrike, που λάτρευε τη μουσική του Σαλτσβουργιανού, μια φανταστική αναδημιουργία του ταξιδιού που έκανε ο Μότσαρτ από τη Βιέννη στην Πράγα το 1787 για την πρώτη παράσταση του Don Giovanni.
Ο Μέρικε με φόντο τη Βοημική εξοχή ζωγραφίζει αριστουργηματικά τη δημιουργική ιδιοφυΐα του φαινομένου-Μότσαρτ.

Ο Μότσαρτ παρακολουθώντας την παράσταση της όπεράς του
"Απαγωγή απ' το Σεράι" στο Βερολίνο το 1789.

Το στιγμιότυπο αναφέρεται στην "Aπαγωγή από το Σεράι", γραμμένη το 1782.
Ιστορίες για χριστιανούς, αιχμαλώτους των μουσουλμάνων, ήταν διαδεδομένες σε όλη την Ευρώπη εδώ και αιώνες. Όμως, από τον 18ο αιώνα η τουρκική αυτοκρατορία είχε σταματήσει να είναι απειλή και οι στοχαστές του Διαφωτισμού σε αυτό το νέο πλαίσιο, έγραφαν ιστορίες σχετικά για Άραβες που επισκέπτονται την Ευρώπη ή Ευρωπαίους που μένουν σε μουσουλμανικά εδάφη ενισχύοντας έναν θετικό τρόπο παρουσίασης των Τούρκων, όπως έκανε ο Μοντεσκιέ στις Περσικές Επιστολές ή o Cadalso στις Μαροκινές Επιστολές του.
Η "Απαγωγή από το Σεράι" του Μότσαρτ κινείται στην ίδια ατμόσφαιρα και  προσανατολισμό.

Η πρεμιέρα της δόθηκε στο Burgtheater της Βιέννης κατόπιν επιθυμίας του αυτοκράτορα Ιωσήφ κι ενίσχυσε το ζίνγκσπιλ, (είδος γερμανικής μουσικής κωμωδίας), που μέχρι εκείνη την εποχή επισκιαζόταν από την "παντοκρατορία" της ιταλικής όπερας .
Έτσι, δίκαια το συγκεκριμένο έργο θεωρείται μεγάλης σημασίας για τη μετέπειτα εξέλιξη της γερμανικής όπερας γενικότερα.
Αυτοί οι δύο παράγοντες συνέκλιναν στο να παραχθεί αυτή η ξέγνοιαστη, ανοιχτόμυαλη όπερα την περίοδο του Διαφωτισμού, η οποία αποτέλεσε και ένα από τα πιο αγαπητά έργα του κοινού, αλλά και του ίδιου του συνθέτη. Κάλλιστα, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μια αριστότεχνα  δυτικοποιημένη εκδοχή της τουρκικής μουσικής. Ένα μελόδραμα με αλληγορικούς συμβολισμούς, όπου αναδεικνύονται τα σύμβολα και οι ιδέες του Οριενταλισμού αλλά και το ανθρωπιστικό πνεύμα του Διαφωτισμού.

Κοστούμι για τον Πασά Σελήμ,
Charles Bianchini
pinimg

Η υπόθεση της όπερας είναι μια εξωτική περιπέτεια που ξετυλίγεται τον 16ο αιώνα σε ένα Τουρκικό χαρέμι.
Ένας ισπανός ευγενής, ο Μπελμόντε φτάνει στην Τουρκία αναζητώντας την αγαπημένη του Κονστάντσε. Η κοπέλα μαζί με τον υπηρέτη του Πεντρίγιο και την αγαπημένη του Μπλόντε έχουν πιαστεί αιχμάλωτοι στο σεράι του Πασά Σελήμ.
Ο Τούρκος αφέντης έχει ερωτευτεί την πανέμορφη Κονστάντσε. Ο Μπελμόντε εμφανίζεται στον πασά ως Ιταλός αρχιτέκτονας. Οι τέσσερεις φίλοι σχεδιάζουν την απόδρασή τους, όμως γίνονται αντιληπτοί και οδηγούνται στον Σελήμ. Εκείνος, συγκινείται από την τρυφερή ιστορία τους και τους ελευθερώνει.

Η "Απαγωγή από το Σεράι" γράφτηκε μια χρονιά, το 1782, από τις πιο ευτυχισμένες του Μότσαρτ, μιας και είναι η χρονιά που νυμφεύθηκε την Κωνστάντζα Βέμπερ και πολλοί λένε πως επέλεξε την ιστορία λόγω του ονόματος της ηρωίδας Κωνστάντσε με κείνο της γυναίκας του.

Κοστούμι για την Κονστάντσε,
Charles Bianchini
pinterest

Όταν ο Μότσαρτ έγραψε την "Απαγωγή απ'το Σεράι" ήταν νεαρότατος, μόλις 25 χρονών, όμως πέρα από την διασκεδαστική πλοκή του έργου βρήκε τον τρόπο ιδιοφυώς να θέσει και ερωτήματα πάνω σε υπαρξιακές εμπειρίες της ζωής όπως ο έρωτας, η ζήλεια, η απογοήτευση, η εξουσία και η απληστία. Η όπερά του αυτή διακρίνεται για την ωριμότητα της σύλληψης, καθώς ο δημιουργός εστιάζει στη συνύπαρξη διαφορετικών πολιτισμών, στην ανοχή σε άλλες πολιτισμικές νοοτροπίες και αντιλήψεις και την ανθρωπιά.

O ίδιος ο συνθέτης γράφει σχετικά σε επιστολή προς τον πατέρα του:

"Βιέννη, 1η Αυγούστου 1781

Mon très cher Père!

[...]Προχτές ο νεαρός Στέφανι μου έφερε ένα λιμπρέτο. Η υπόθεση διαδραματίζεται στην Τουρκία. Με διασκεδάζει τόσο η μελοποίηση αυτού του λιμπρέτου, το όλο κλίμα με εμπνέει σε τέτοιο βαθμό που τρέχω με λαχτάρα στο γραφείο και γράφω με ευχαρίστηση για ώρες![..]
Θα χρησιμοποιήσω τουρκικό μουσικό ύφος στην Ουβερτούρα, στο χορωδιακό της πρώτης πράξης και στο φινάλε. "

("Γράμματα του Β.Α.Μότσαρτ", εκδ. ΜΜΑ, σελ.298-299)

Και πράγματι στην Ουβερτούρα διακρίνει κανείς απόηχους "τουρκικής μουσικής", όπως την εννοούσαν τον 18ο αιώνα. Ο Μότσαρτ προσθέτει διάφορα όργανα, όπως κύμβαλα, μικρό τουρκικό τύμπανο, πίκολο φλάουτο και τρίγωνο στην ορχήστρα, που αντιστοιχούν στα όργανα της μουσικής των Γενίτσαρων.

Mozart: "Die Entführung aus dem Serail – Ouverture" :

Πρόκειται για εξαιρετική, ρομαντική όπερα με την  οποία ο 25χρονος Μότσαρτ αγγίζει το μυαλό και την καρδιά μας, εκπέμποντας ενέργεια, δύναμη και προκαλώντας όλα τα συναισθήματα που μπορεί να αισθάνεται ένας άνθρωπος στη ζωή: θλίψη, άγχος, μα και ελπίδα και κυρίως άκρατη ευτυχία.

Ο Μότσαρτ μάς διδάσκει!
Μάς θυμίζει πως ο κόσμος των συναισθημάτων είναι υπαρκτός ...
Με αυτό το έργο του, ο γεννημένος σαν σήμερα "αγαπητός του Θεού-Aμαντέους" ανακαλεί στη μνήμη μας το πώς είναι να γελάμε, να αισθανόμαστε βαθιά, να δινόμαστε ολοκληρωτικά, να ελπίζουμε, να αγαπάμε.

Γνωρίζοντας την εξαιρετική φήμη των ερμηνευτών για τους οποίους έγραφε ο Μότσαρτ την συγκεκριμένη όπερα, προσάρμοσε τις άριες στις δεξιοτεχνικές τους ικανότητες.

Η μουσική της όπερας περιλαμβάνει μερικές από τις πιο εντυπωσιακές και απαιτητικότατες σε εύρος άριες, όπως εκείνη της τρίτης πράξης ερμηνευμένη από την Κονστάντσε, η μακροσκελής και περίτεχνη "Martern aller Arten-Όλα τα μαρτύρια" , που αποτελεί πρόκληση για κάθε υψίφωνο.

Την απολαμβάνουμε από μια κατεξοχήν Μοτσάρτια ερμηνεύτρια, Edda Moser:

Mozart: "ΑΠΑΓΩΓΗ ΑΠ'ΤΟ ΣΕΡΑΪ, Martern aller Arten" Edda Moser 

Η Κάλλας ως Κονστάντσε,Σκάλα,1952
(από το βιβλίο του Νικολαΐδη, σελ.92)

Ενδιαφέρον παρουσιάζει πως η "Απαγωγή απ'το Σεράι" είναι η μοναδική Μοτσάρτια όπερα που τραγούδησε επί σκηνής η Μαρία Κάλλας.
Ήταν το 1952 στη Σκάλα του Μιλάνου σε μια παραγωγή στα ιταλικά που διηύθυνε ο ρουμάνος, Γιονέλ Περλέα.

Η πριμαντόνα δεν ένοιωθε να "ταυτίζεται" με τις ηρωίδες του συνθέτη, τον οποίο αναμφίβολα θεωρούσε μια εξαιρετική ιδιοφυΐα και όπως έλεγε:
"Δεν μπορώ να φανταστώ τον κόσμο χωρίς αυτόν, αλλά γενικά η οπερατική του μουσική δεν είναι ο κόσμος μου, δεν είναι της αισθητικής μου. Λατρεύω με πάθος το Μότσαρτ των κοντσέρτων για πιάνο..."

Θα ακούσουμε την Κάλλας στην ίδια άρια "Martern aller Arten" αλλά στην ιταλική της έκδοση:"Tutte le torture- Όλα τα μαρτύρια" 

Die Entführung aus dem Serail - "Tutte le torture" / Maria Callas :

Στο Άουσβιτς - Μπίρκεναου: στιγμιότυπα με την ορχήστρα...

 

Η γυναικεία ορχήστρα στο Auschwitz-Birkenau
(πηγή: forbiddenmusic)

"Δεν μπορώ να ξεχάσω! Έλα...Κοίτα αυτόν τον καπνό, που βρωμάει ψημένο πτώμα, ξέρεις τι είναι για μένα;
Με ξεφορτώσανε εδώ μαζί με τον πατέρα μου, τη μητέρα μου, ολόκληρη την οικογένειά μου: εικοσιένα άτομα. Μας άρπαξαν όλους. Δεν ήξερα που τους πήγαν, όταν τούς είδα ν'ανεβαίνουν στα καμιόνια δεν κατάλαβα. Τόσο, που φτάνοντας ζήτησα πληροφορίες, τόλμησα. Τότε, η μπλόκοβα μού έσφιξε το μπράτσο, με τράβηξε στην πόρτα και μου είπε με τα βρωμογερμανικά της, δείχνοντάς μου τα φουγάρα με το βρώμικο δάχτυλό της:
"Βλέπεις τον καπνό; Είναι ο πατέρας σου που βγαίνει απ 'το δεξί φουγάρο και η μάνα σου απ' το αριστερό".
Ούρλιαξα απεγνωσμένα..."

(Φάνια Φενελόν: "Αναβολή για την ορχήστρα", εκδ. Τερζόπουλος, μτφ.Μπουζάλη Ειρ., σελ.139-140)

Φάνια Φενελόν (forbiddenmusic)

Η ρωσοεβραία γεννημένη στο Παρίσι, Φάνια Φενελόν, ήταν υψίφωνος και πιανίστρια, με πολλές βραβεύσεις. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου πολέμου εντάχθηκε στην γαλλική Αντίσταση.
Το '43 συνελήφθη από τους Γερμανούς και στάλθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς - Μπίρκεναου. Εκεί, λόγω των υψηλών μουσικών της προσόντων έγινε μέλος της ορχήστρας του στρατοπέδου, που λειτουργούσε αποκλειστικά από γυναίκες, μια ιδέα του Γερμανού διοικητή.
Την ευθύνη καθώς και τη διεύθυνση της ορχήστρας είχε  η ανιψιά του Γκούσταβ Μάλερ, Άλμα Ρόζε, κόρη της Justine, μικρότερης αδερφής του συνθέτη, που είχε πάρει το όνομα της θείας της και συζύγου του Μάλρ, Άλμας Σίντλερ. Η Άλμα Ρόζε ήταν που πέρασε από οντισιόν τη Φενελόν, ερμηνεύοντας μια άρια από την "Madame Butterfly" του Πουτσίνι.

Oι γυναίκες μουσικοί ήταν υποχρεωμένες να εκτελούν τα καθήκοντά τους ακόμα και με βροχή ή σφοδρή κακοκαιρία. Καθώς το ρεπερτόριό τους δεν ήταν μεγάλο αναγκάζονταν  καθόσο περνούσαν οι σειρές των γυναικών κρατουμένων ή όταν ερμήνευαν για τους αρρώστους στο αναρρωτήριο να επαναλαμβάνουν τις ίδιες συνθέσεις.

forbiddenmusic

Όπως και άλλα μέλη της γυναικείας ορχήστρας, η Φενελόν απολάμβανε μια σειρά από "προνόμια", που την ξεχώριζαν από τους απλούς κρατούμενους.
Η Άλμα Ρόζε είχε καταφέρει ο κοιτώνας των μουσικών να έχει τη δική του τουαλέτα, θερμάστρα και αίθουσες εξάσκησης με ξύλινο πάτωμα για την προστασία των οργάνων από το κρύο και την υγρασία.
Ωστόσο, ήταν "προνόμια", που πληρώνονταν με βαρύ τίμημα: τον πόνο, την οδύνη και -γιατί όχι- τη ντροπή να χρησιμοποιείται η τέχνη τους για να ψυχαγωγούνται οι βασανιστές τους...

Η αφίσα της ταινίας:
"Playing For Time"

Η Φενελόν κατέγραψε την εμπειρία της παραμονής της στο στρατόπεδο, σε ένα σκληρό αλλά συγκινητικό βιβλίο με τίτλο: "Αναβολή για την ορχήστρα", που γυρίστηκε και ταινία με τίτλο: "Playing For Time" και την Βανέσσα Ρεντγκρέιβ στο ρόλο της Φενελόν.

Παρά  τις διαφωνίες που υπήρξαν,  τα απομνημονεύματα της Φενελόν παραμένουν ένα από τα πιο ισχυρά έγγραφα που προέκυψαν από τους μουσικούς των ναζιστικών στρατοπέδων.

"...όταν γελάνε, τα κορίτσια δεν θυμούνται την πείνα τους...[...]Διακινδυνεύοντας να χαλάσω την καλή διάθεση της αρχιμουσικού μας, Άλμας Ρόζε, τολμάω να της πω:

-Άλμα, θα μπορούσατε να ζητήσετε ένα συμπληρωματάκι για τα κορίτσια που πεινάνε;

Με το πρόσωπο σκοτεινό, τα χείλη σφιγμένα και λέξεις σφυριχτές μού αποκρίνεται:

- Όχι! Δεν θα ζητήσω τίποτε γι' αυτές. Κατέστρεψαν το κονσέρτο μου την περασμένη Κυριακή, θα ντρεπόμουν...Και μου γυρίζει την πλάτη.
Μέσα μου μονολογώ:"Θα ντρεπόμουν! Για ποιο πράγμα ανόητη, μωροφιλόδοξη; Το να βοηθήσεις συνανθρώπους σου να μην ψοφήσουν; Τέρας ασυνειδησίας; Είσαι καλλιεργημένη και φέρεσαι σα να μην βλέπεις τίποτα, σα να αγνοείς πού βρίσκεσαι. Η απουσία δέντρων, πουλιών, λουλουδιών δεν σου λείπει; Βρίσκεις φυσιολογικό το κοινό σου από μισοπεθαμένες και δήμιους με στολές;

Μισώ αυτή την Άλμα που βασιλεύει πάνω στο πόντιουμ. Δεν έχει σχέση με την άλλη Άλμα, εκείνη που βγάζει το βιολί της αυταρχικά, αλλά με τρυφερότητα το σαγόνι της να τεντώνεται, το μάγουλό της να γίνεται χαδιάρικο, να τρίβεται... Ηδονή ανακατεμένη με τρυφερότητα κι εμπιστοσύνη αυτό το μάγουλο που ακουμπάει, αυτός ο ώμος που ανασηκώνεται για να στηρίζει το βιολί. Τα ευκίνητα δάκτυλα γλιστράνε πάνω στο ξύλο σ' ένα κατακτητικό χάδι...Η Άλμα παίζει μεταμορφωμένη. Σκορπίζει γύρω της ένα σπάνιο αισθησιασμό. Η Άλμα ηδονίζεται. Σωπαίνουμε, την ακούμε και ξεχνάμε[...]
Μόνο που είναι σύντομο, πολύ σύντομο. Γρήγορα η Άλμα ξαναγίνεται απάνθρωπη, ουρλιάζει, σκαμπιλίζει, τιμωρεί...
Η φωνή της με βγάζει από τις ονειροπολήσεις μου:
-Φάνια, θα κάνουμε πρόβα το "Άιν πάαρ τρένεν (Λίγα δάκρυα)". Ελπίζω να είναι καλύτερο από την τελευταία φορά που έμαθες να προφέρεις σωστά το "λέχελν (χαμόγελο)"...
Φοβάμαι πως όχι...[...]
Μπροστά στα Ες-Ες δεν μπορώ να πω "χαμόγελο" και δεν θα το πω. Είναι άτοπο."

(Φάνια Φενελόν: "Αναβολή για την ορχήστρα", εκδ. Τερζόπουλος, μτφ.Μπουζάλη Ειρ., σελ.142-143)

Στο παραπάνω απόσπασμα από το βιβλίο, η Άλμα Ρόζε αναφέρεται στο τραγούδι της σουηδής καλλιτέχνιδας, Zarah Leander που τη μεγαλύτερη επιτυχία της σημείωσε στη Γερμανία το διάστημα μεταξύ 1936 και 1943.
Παρότι ποτέ δεν είχε τοποθετηθεί πολιτικά, τα τραγούδια της θεωρήθηκαν ναζιστική προπαγάνδα, και παρέμεινε αμφιλεγόμενη φιγούρα για το υπόλοιπο της ζωής της...

Λέει στο ρεφραίν: 

"Ein paar Tränen werd' ich weinen um dich,

Aber du wirst es nicht seh'n,

Denn beim Abschied will ich lächeln...

Θα χύσω για σένα λίγα δάκρυα,

αλλά δεν θα με δεις,
γιατί όταν θα λέω αντίο θα χαμογελώ..."

Zarah Leander : "Ein paar Tränen":

Σε παρακάτω σελίδες στο κεφάλαιο του βιβλίου για την "Άλμα Ρόζε", η Φενελόν γράφει:

"ΠΑ-ΡΑ-ΠΑ-ΠΑΜ...Δεν είναι Λονδίνο. Είναι η ορχήστρα μας που κάνει πρόβες στο πρώτο μέρος της Πέμπτης Συμφωνίας του Μπετόβεν, που την έγραψα όλη από μνήμης. Αυτό το πα-ρα-πα-παμ με ευχαρίστησε πολύ. Κανονικά το μέρος αυτό το εκτελούν τα μπάσα, τα κλαρινέτα και τα έγχορδα. Για την ορχήστρα μας τα βόλεψα με τα μαντολίνα, που το βιμπράτο τους επιτρέπει έναν ήχο κρατημένο, έβαλα τις κιθάρες να δίνουν τον τόνο,  τα βιολιά να εξασφαλίζουν την επανάληψη της τέταρτης νότας.
Η Άλμα ήθελε Μπετόβεν, ισχυρίστηκα πως δεν θυμόμουν παρά το πρώτο μέρος της Πέμπτης και τής έδωσα την ιδέα να το περιλάβει το πρόγραμμά της. Σπάνια ευχαρίστηση για μένα. Δεν κατάλαβε την πονηριά μου, ούτε τα Ες-Ες. Δεν έκαναν κανένα συσχετισμό με το σήμα της "Ελεύθερης Γαλλίας" στο Μπι Μπι Σι. Γι'αυτούς είναι Μπετόβεν, ο θεϊκός, το μνημείο της γερμανικής μουσικής που ακούνε ευλαβικά...Τι έντονη χαρά, όταν η ορχήστρα μας παίζει αυτό το κομμάτι!"

(Φάνια Φενελόν: "Αναβολή για την ορχήστρα", εκδ. Τερζόπουλος, μτφ.Μπουζάλη Ειρ., σελ.146)

Να σημειώσουμε πως το πρώτο μέρος της 5ης Μπετοβενικής Συμφωνίας, γραμμένο σε κλασική φόρμα σονάτας, ανοίγει με το πασίγνωστο και ιδιαίτερης δραματικής έντασης μοτίβο τεσσάρων νοτών, τριών γρήγορων και μιας μακράς, που κατά τον ίδιο τον Μπετόβεν συμβόλιζε το "χτύπημα της Μοίρας στην πόρτα".
Το εμβληματικό μοτίβο κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου χρησιμοποιήθηκε από το BBC ως σήμα στα δελτία ειδήσεων, με το σκεπτικό ότι ο ρυθμός του κατά τον κώδικα Μορς αντιστοιχεί στο λατινικό γράμμα V (∙ ∙ ∙ ─), που είναι το αρχικό της λέξης "victory=νίκη". 

Beethoven 5th Symphony, Mov. I / Haitink:

Σαν σήμερα, 27 Ιανουαρίου 1945 απελευθερώθηκε από τα σοβιετικά στρατεύματα το μεγαλύτερο στρατόπεδο συγκέντρωσης, Άουσβιτς-Μπιρκενάου, γι' αυτό και η επιλογή από τον ΟΗΕ αυτής της ημερομηνίας ως "Διεθνής Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Ολοκαυτώματος", που έδωσε και την αφορμή για το κείμενο.

Φαρινέλι: il ragazzo κι ο Θεός!

 

"Farinelli, portrait", Corrado Giaquinto

Καλό σας απόγευμα με "il ragazzo-το αγόρι", όπως ήταν γνωστός στην Ιταλία ο καστράτο, Φαρινέλλι.

"Aπαράμιλλη η μουσική που γράφτηκε για τους σπουδαίους καστράτους του 17ου αιώνα. [...]

Μουσική, που μπορεί να καλύπτει μια ευρύτατη γκάμα συναισθημάτων, που ταυτόχρονα είναι εξαιρετικά προκλητική ερμηνευτικά. 

Οι καστράτοι είχαν αξιοθαύμαστη δεξιοτεχνική ευκολία, ήταν σπουδαίοι ερμηνευτές, όμως όλη αυτή η σκληρότητα που περιέβαλλε τη ζωή τους...είναι πραγματικά σοκαριστική...ό,τι σκληρότερο σημάδεψε την Ιταλία του 17ου αιώνα. 

Για περισσότερα από 100 χρόνια στη Νάπολι περίπου 3.000-4.000 αγοράκια τον χρόνο υφίσταντο χειρουργικό ευνουχισμό στο όνομα της μουσικής. Μια επιχείρηση, τρομακτική. 

Οι περίφημοι καστράτοι, όπως ο Φαρινέλι υπήρξαν εξαιρετικά διάσημοι και πλούσιοι στην εποχή τους, κάτι σαν τα σημερινά είδωλα της ποπ", 

θα πει σε συνέντευξή της η Τσετσίλια Μπάρτολι για τους περίφημους καστράτους!


O όρος προέρχεται από το λατινικό "castrato=ευνουχισμένος" και είχε αποδοθεί στους άνδρες τραγουδιστές, που ως παιδιά είχαν υποστεί ευνουχισμό προκειμένου να μην αλλοιωθεί η φωνή τους και να διατηρήσει τους υψηλούς σε έκταση φθόγγους. Άνδρες, που είχαν θηλυκές φωνές, αποτέλεσμα ορμονών και  συγχρόνως με τη δύναμη των αρσενικών και τις αντίστοιχες δυνατότητες των πνευμόνων.

Στον διασημότερο ίσως καστράτο του 18ου αι. αναφερόμαστε απόψε, τον Κάρλο Μπρόσκι, κατά κόσμον Φαρινέλι, γεννημένο σαν σήμερα 24 Γενάρη του 1705 στην Απουλία.
Το καλλιτεχνικό του ψευδώνυμο "Farinelli" οφείλεται μάλλον  στους αδελφούς Farina, δύο πλούσιους και φιλόμουσους αδερφούς από τη Νάπολη, που  χρηματοδότησαν τις σπουδές του.

"Ήταν στη μικρή εκκλησία του χωριού του στην Άντρεα. ήταν οκτώ χρονών[...]Η παιδική χορωδία τραγουδούσε ένα ορατόριο του Χαίντελ.
"Ψάλλετε, παιδιά μου! Είναι η πιο ωραία προσευχή! Σάς πλησιάζει στο Θεό! Κάντε στον Κύριο προσφορά το τραγούδι σας! Η μουσική του δημιουργήθηκε για τις αγγελικές φωνές σας!"

Με τα μάτια υψωμένα προς τους θόλους ο μικρός Κάρλο Μπρόσκι αφηνόταν να τον κατακλύζει μια παράξενη γαλήνη, μυστικιστική σχεδόν. Ήταν φανερό πως το τραγούδι γι' αυτόν ήταν πραγματική απόλαυση. Το βλέμμα του έσμιγε μ' αυτό των Αγγέλων που γέμιζαν την εκκλησιά με τα αέρινα φτερά τους. Οι μελωδίες ανέβαιναν σαν θυμιάματα στην καρδιά του.[...] Η φωνή του μαγευτική, θεία, υπάκουε στο μάτι και το δάκτυλο αλάθητα, αψεγάδιαστα, χωρίς υποψία φάλτσου...Μετάξι...Σατέν...Βελούδο"

(Αντρέ Κορμιό: "Φαρινέλι", εκδ. Κλειδί-Οργ. Λιβάνη, μτφ: Ντίνα Σιδέρη, σελ. 21,22,67)

Ο Φαρινέλι ξεκίνησε ως μαθητής του Νίκολα Πόρπορα, και για τη φωνή του που ξεπερνούσε τις τρισήμιση οκτάβες λέγεται πως είχε θεραπευτικές ιδιότητες!
Αναφέρεται  δε, πως ο βασιλιάς της Ισπανίας Φίλιππος ο Ε' που έπασχε από χρόνια κατάθλιψη, βρήκε τη θεραπεία µε τη µουσική του διάσηµου ευνούχου, που για δέκα ολόκληρα χρόνια, ώρες ατέλειωτες τραγουδούσε στον βασιλιά...

"Farinelli", Jacopo Amigoni 

Η φωνή του σχεδόν αγγελική, άγγιζε  απίστευτα φωνητικά ύψη, ισχυρή και διαυγής, αιθέρια, ανατριχιαστικά κρυστάλλινη, μαγική. Διακρίθηκε για την ακρίβεια της ερμηνείας και τις βαθιές φωνητικές φωτοσκιάσεις. Ο χερουβικός ήχος της φωνής του Φαρινέλλι λατρεύτηκε στην κυριολεξία, τόσο που μια συχνή επευφημία της εποχής του ήταν:  "Ο Θεός κι ο Φαρινέλι!"

Η φωνή του είχε ξεχωριστή ευλυγισία, συναρπαστική γλυκύτητα και ήταν ικανή  να περάσει χωρίς δυσκολία από τη γλύκα στην ορμή ή στην επιθετικότητα. O Πόρπορα έγραψε πολλές άριες για τον Φαρινέλι. Θα ακούσουμε την  υπέροχη "Alto Giove" από την όπερα του: "Polyphemus". Τραγουδιέται από τον Άκι ο οποίος ευχαριστεί το Δία που τον έκανε αθάνατο. Ένα cantabile με κομψότατα, λεπτά περάσματα, θαυμάσια  υπολογισμένα από το συνθέτη προκειμένου να αναδεικνύεται η ερμηνευτική και εκφραστική δεινότητα του Φαρινέλι. 

Ο "Πολύφημος" είναι η τελευταία όπερα του Πόρπορα , γραμμένη στα χρόνια του Λονδίνου. Ο συνθέτης προκειμένου να ανταγωνιστεί την Εταιρία του Χαίντελ στηρίχθηκε αποκλειστικά στη φωνητική ικανότητα του Φαρινέλι, τον οποίο είχε εκπαιδεύσει στην Ιταλία. Ο ρόλος του Άκι στην όπερα αποτελεί μια από τις  λαμπρότερες επιτυχίες της καριέρας  του Φαρινέλι  και  η άρια "Alto Giove" θεωρείται η πιο δημοφιλής άρια του Πόρπορα. 

Jacopo Αmigoni, Ritratto di Farinelli

Ο Ιταλός ζωγράφος Jacopo Amigoni  εργάστηκε στη Γερμανία, την Ιταλία και την Αγγλία, όπου γνώρισε και τον Φαρινέλι και μαγεύτηκε από το φωνητικό του μεγαλείο.
Όπως ο διάσημος καστράτο, έτσι κι ο Αμιγκόνι ήρθε στην Ισπανία, στην Αυλή του Φερδινάνδου.

Απεικόνισε πολλές φορές τον αγαπημένο του τραγουδιστή, όπως σε αυτόν τον πίνακα που φιλοτεχνεί καθιστό τον Φαρινέλι ανάμεσα σε φτερωτούς αγγέλους δίπλα στη μούσα της Μουσικής, Ευτέρπη, που τον  στεφανώνει με δάφνινο στεφάνι. Πίσω του ένας άγγελος με δύο τρομπέτες εκπροσωπεί τη Φήμη. 

Με το γαλήνιο τοπίο ο ζωγράφος ήθελε να αποτυπώσει τη γαλήνη που έφερε με τη φωνή του ο Φαρινέλι μετά την καταιγίδα στην πολιτιστική ζωή  στην Αγγλία. 

Από την ταινία για τη ζωή του, του  Gérard Corbiau, βλέπουμε τη σκηνή και ακούμε την αγαπημένη άρια "Lascia Ch'io Pianga" από την όπερα "Ρινάλντο" του Χαίντελ.

Στην ταινία για να αναδημιουργηθεί όσο πιστότερα γίνεται η φωνή του καστράτο συγχωνεύθηκαν ψηφιακά οι φωνες της κολορατούρα σοπράνο  Ewa Godlewska και του κοντρατενόρου Derek Lee Ragin.

Να θυμίσουμε πως η  μελωδία της άριας  της Αλμιρίνης "Lascia Ch'io Pianga-Άσε να θρηνήσω" είναι ένα πραγματικό διαμάντι του έργου του Χαίντελ και πριν τον Rinaldo εμφανίζεται στο ίδιο τέμπο αλλά με διαφορετικό κείμενο, στο ορατόριο της νεανικής περιόδου του συνθέτη :

"Ο θρίαμβος του χρόνου και της αλήθειας" με τίτλο : "Lascia la spina".

Το ακούμε  σε ερμηνεία της Cecilia Bartoli:

Η αρχική μορφή της μελωδίας ήταν το ορχηστρικό "Asian dance" από την όπερα Αlmira, που συνέθεσε ο Χαίντελ σε ηλικία 19 χρονών (το θέμα από το 0:55-2:10)

Σχετικά με τo πρώτο ΕΙΚΑΣΤΙΚΟ, πρόκειται για ένα πορτραίτο του διάσημου ευνούχου, φιλοτεχνημένο από τον Corrado Giaquinto.
Ο ζωγράφος εμφανίζει τον Φαρινέλι με την κάπα του τάγματος της Καλατράβα (διακρίνεται το έμβλημα με τον  Σταυρό και τον Κρίνο), καθώς το 1750 και μετά την αποκατάσταση της υγείας του ισπανού βασιλιά Φερδινάνδου με την συνδρομή του καστράτο, ο Φαρινέλι χρίστηκε ιππότης του τάγματος.
Ο τραγουδιστής αγγίζει μια παρτιτούρα πάνω στο τσέμπαλο ενώ στο βάθος διακρίνονται τα οβάλ πορτρέτα του βασιλιά, της βασίλισσας και δεξιά ο ζωγράφος-δημιουργός του έργου.
Το πορτρέτο αποτελεί μέρος της πλούσιας συλλογής του Φαρινέλι, που διακοσμούσε τη βίλα του στην Μπολόνια και σήμερα εκτίθεται στην Πινακοθήκη της πόλης.

"Μούτσιο Κλεμέντι, η αντιπαλότητα με τον Μότσαρτ"

 

Muzio Clementi

Ο Μούτσιο Κλεμέντι ήταν ένας σημαντικότατος συνθέτης, πιανίστας, εκδότης, κατασκευαστής οργάνων, ιδιότητες που συνέβαλαν ώστε από πολλούς να τού αποδίδεται σήμερα ο τίτλος του "πατέρα του πιάνου".
Γεννήθηκε στη Ρώμη σαν σήμερα 23 Γενάρη 1752, όμως μετοίκισε στην Αγγλία, προστατευόμενος ενός φιλόμουσου πλούσιου Βρετανού που εντόπισε το ταλέντο του όταν τον άκουσε παιδάκι στην Ιταλία και προθυμοποιήθηκε να χρηματοδοτήσει τις μουσικές του σπουδές.

Κάτι που δεν είναι τόσο γνωστό είναι η αντιπαλότητα που είχε με τον Μότσαρτ, καθώς υποστήριζαν διαφορετικά είδη πιάνων.
Ο Κλεμέντι προτιμούσε το εγγλέζικο πιάνο γιατί παρόλο το βάρος των πλήκτρων του, είχε πιο λαμπρό ήχο και βοηθούσε τον εκτελεστή να επιδείξει τη δεξιοτεχνία του.

Ας θυμηθούμε ένα περιστατικό ανάμεσα στον Κλεμέντι και τον κατά 4 χρόνια νεώτερό του, Μότσαρτ που έλαβε χώρα τις παραμονές των Χριστουγέννων του  1781, όταν ο Κλεμέντι βρισκόταν σε περιοδεία του στην Ευρώπη.
Είναι η εποχή που ο Μότσαρτ μεσουρανούσε στη Βιέννη. Όταν λοιπόν ο Κλεμέντι έφτασε στην αυστριακή πρωτεύουσα, προσκλήθηκε από τον φιλόμουσο αυτοκράτορα Ιωσήφ Β' προκειμένου να παίξει στο παλάτι. Ο Ιωσήφ όμως είχε συγχρόνως καλέσει και τον Μότσαρτ έχοντας στο νου να "στήσει" έναν μεταξύ τους μουσικό διαγωνισμό.
Είχε μάλιστα ενημερώσει τους καλεσμένους του, οι οποίοι με ανυπομονησία  στοιχημάτιζαν υπέρ του ενός ή του άλλου.

"Muzio Clementi", του Giovanni Ponticelli
pinterest

Λέγεται πως πρώτος ξεκίνησε ο Κλεμέντι με τη "Σονάτα του Op. 24, Νο. 2", και συνέχισε με τη δεξιοτεχνικότατη "Toccata Op. 11" με την οποία προκάλεσε το ασταμάτητο χειροκρότημα των παρευρισκομένων.
Ο Μότσαρτ δεν τα έχασε φυσικά απέναντι στην εκρηκτική ερμηνεία του Κλεμέντι. Ανταπάντησε κι ενθουσίασε με έναν αυτοσχεδιασμό πάνω σ'ένα θέμα του Γκρετρύ.
Στη συνέχεια τούς δόθηκε μια σύνθεση του Παϊζιέλο την οποία οι αντιμέτωποι συνθέτες  κλήθηκαν να αναπτύξουν θεματικά, αυτοσχεδιάζοντας.
Ο αυτοκράτορας -ως γνήσιος διπλωμάτης- δήλωσε πως αδυνατούσε να ταχθεί υπέρ του ενός ή του άλλου, καθώς είχε απολαύσει τις ερμηνείες και των δυο κι έτσι κήρυξε τον μουσικό αγώνα ισόπαλο και μοίρασε το χρηματικό έπαθλο των 100 δουκάτων στους δυο τους.

Θα πρέπει να πούμε πως ο Κλεμέντι δήλωσε ευγενέστατα για τον Μότσαρτ πως "μέχρι τότε δεν είχε ακούσει ποτέ κανέναν να παίζει με τόση χάρη και λαμπρότητα!".

Αντίθετα, ο Μότσαρτ δεν ήταν τόσο ευγενικός και λίγο αργότερα έγραψε στον πατέρα του:

"Εξεπλάγην σαφώς από την επιδεξιότητά του. Τα γρήγορα περάσματά του είναι εντυπωσιακά, όμως ο Κλεμέντι δεν έχει την αύρα και την εκφραστικότητα του Κρόυτσερ. Απλά θα τον παρομοίαζα με μηχανή".

Ωστόσο, αντιφάσκει αν σκεφτούμε πως κάποια χρόνια αργότερα στην Ουβερτούρα της όπεράς του "Μαγικός Αυλός" δανείστηκε το μοτίβο από την "Σονάτα Op. 24, Νο. 2" για πιάνο, του Κλεμέντι, την οποία είχε ακούσει στον περιβόητο μουσικό τους αγώνα...

Αδιαμφισβήτητα ο Μούτσιο Κλεμέντι υπήρξε ένα μεγάλος βιρτουόζος και πρωτοπόρος του πιάνου! Απόδειξη αποτελεί η αναγνώρισή του από κορυφαίους μουσικούς όπως ο Μπετόβεν, ο Τσέρνυ, ο Σούμαν ή ο Λίστ.
Το έργο του "Gradus ad Parnassum" είναι τεράστιας  διδακτικής χρησιμότητας και περιλαμβάνει μια σειρά σπουδών για πιάνο, προοδευτικής δυσκολίας, που τη χρησιμοποίησαν οι Σοπέν, Λιστ και  Μπετόβεν, οι οποίοι μάλιστα τη συνιστούσαν στους μαθητές τους.

Ακούμε την επίμαχη "Sonata Op. 24, Νο. 2"  από τον Βλαντιμίρ Χόροβιτς, πιανίστα διακεκριμένο σε έργα του Κλεμέντι.

Clementi: "Sonata Op. 24 No 2, mov. I"/ V. Horowitz:

Στη συνέχεια ακούμε την Ουβερτούρα από τον "Μαγικό Αυλό" του Μότσαρτ, όπου το αρχικό μοτίβο της είναι το θέμα της σονάτας(ξεκινά στο 1:07).
Διευθύνει ο Ρικάρντο Μούτι.

Mozart: "Magic Flute Οverture" Muti - Wiener philharmoniker

Τελειώνοντας θα πρέπει να πούμε πως και ο Κλεμέντι με βάση την αριέτα "Batti batti, o bel Masetto" της Zerlina από την όπερα "Don Giovanni" του Μότσαρτ έγραψε μια σειρά πιανιστικών παραλλαγών.

Σε φόρμα μουσικής σαλονιού, πρόκειται για μια χαριτωμένη ραψωδική φαντασία για τους βιρτουόζους του πιάνου, που χαίρεται κανείς να ακούει...

Clementi: "Variations on Mozart's "Batti, batti, o bel Masetto", WoO 10:

Και η άρια από την Μοτσαρτική όπερα:

Mozart: " Don Giovanni - Batti, batti, o bel Masetto"

"Λόρδος Βύρων-Νίτσε: ο Υπεράνθρωπος Μάνφρεντ"

 

Σαν σήμερα 22 Ιανουαρίου το 1788, γεννιέται ο Λόρδος Βύρωνας, ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές της εποχής του! Αν και χωλός, υπήρξε πολύ όμορφος νεαρός, δεινός γυναικοκατακτητής, ατίθασο πνεύμα, θεμελιωτής του Ρομαντισμού στην Αγγλία, και πολιτικά φιλελεύθερος.

Από τα σημαντικότερα ποιήματά του είναι ο "Μάνφρεντ",  με σαφείς επιρροές από τον "Φάουστ" του Γκαίτε, του οποίου ο Μπάυρον υπήρξε μέγας θαυμαστής.

Πρόκειται για ένα δραματικό ποίημα σε τρεις πράξεις, που γράφτηκε το 1817, την εποχή που, αυτοεξόριστος ο Μπάϋρον, επισκέπτεται τις Ελβετικές Άλπεις. Το σκηνικό του είναι η άγρια και μεγαλειώδης ομορφιά των Άλπεων. Ο μύθος του αναφέρεται στις αγωνίες και εξομολογήσεις ενός σοφού και πλούσιου φεουδάρχη, που καλλιεργώντας τις μαγικές τέχνες επικοινωνεί με τα πνεύματα και αναζητεί τη λύτρωσή του μέσα στο λαβύρινθο των εσωτερικών συγκρούσεων και στη λαχτάρα για αθανασία. Ενα αμάρτημα τον τυραννά, ένα σφάλμα, οι Ερινύες τον συντροφεύουν, ταράσσουν τον ύπνο του και κάνουν τις ημέρες ανυπόφορες. Επιθυμεί τη λήθη, ο θάνατος τη χορηγεί, το γνωρίζει. Απελπισμένος τον αναζητά με την αυτοκτονία. Ίσως λυτρωθεί με μια κατακρήμνιση απ’ τους βράχους του όρους Γιούνγκφράου (Jungfrau).Όμως τον σώζει ένας κυνηγός...
Ο Μάνφρεντ παρουσιάζει ανάγλυφα την εικόνα της βυρώνειας ψυχής: ένα ανήσυχο και βασανισμένο πνεύμα, ένας καταραμένος, αλλά με ευγενικά αισθήματα.

Από τον Μάνφρεντ  εμπνεύστηκαν αρκετοί συνθέτες.

φωτό από: biblionet

Ο Ρόμπερτ Σούμαν πρώτος έγραψε τη σκηνική μουσική (Manfred: Dramatic Poem with Music in 3 Parts-Op. 115)και όπως ο ίδιος δήλωσε: "για κανένα άλλο έργο δεν σπατάλησα τόση αγάπη και  τόσες δυνάμεις, όσο για τον Μάνφρεντ που μου ασκούσε πάντα απίστευτη έλξη".

Η σύνθεση, εκτός από την ουβερτούρα που είναι το πιο δημοφιλές μέρος της, περιλαμβάνει entracte, melodramas, πανέμορφα σόλι και χορωδιακά μέρη.

Να θυμίσουμε πως η "Manferd Overture" είναι σύνθεση που διηύθυνε στο ντεμπούτο του ο Μπερνστάιν. Όπως έχει δηλώσει ο μέγας μαέστρος: "Είναι πολύ δύσκολη γιατί ξεκινά με παύση...κι αν δεν ακολουθήσει συνολικά η ορχήστρα, ολόκληρη η συναυλία βυθίζεται. Έτσι, αποτελεί πάντα τρομερό "εφιάλτη". Εχω ακούσει ότι υπάρχουν κάποιοι που όταν ακούνε αυτά τα πρώτα μέτρα της Εισαγωγής, πέφτουν σε κατάθλιψη..."

Ο Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκυ, κάποια χρόνια αργότερα γράφει την προγραμματική συμφωνική μουσική: "Manfred Symphony" με έμπνευση τον Βυρωνικό ήρωα και καθ' υπόδειξη του Μπαλάκιρεφ. Είναι η μεγαλύτερη σε διάρκεια συμφωνία του Τσαϊκόφσκι και κείνη με τα περισσότερα όργανα στην ορχήστρα.
Παρότι θεωρούσε το είδος της προγραμματικής συμφωνίας κάπως "ελαφρό", ο Τσαϊκόφσκι όπως έγραψε σε επιστολή του κατά τη διάρκεια της σύνθεσης του έργου: "Η συμφωνία αποδεικνύεται τελικά σοβαρή και αρκετά δύσκολη δουλειά. Απαιτεί συγκέντρωση και ενασχόληση αρκετής από την ώρα της μέρας, μερικές φορές δε, νοιώθω τις δυνάμεις μου να εξαντλούνται. Όμως, μια εσωτερική φωνή μού υπενθυμίζει πως ο κόπος μου δεν είναι μάταιος και πως τελικά αυτή η Manfred Symphony ίσως να δώσει το καλύτερο από τα συμφωνικά μου έργα".

 Tchaikovsky: "Manfred Symphony", LSO - Markevitch:

Όμως εγώ σήμερα θέλω να ακούσουμε την έμπνευση του ΦΡΗΝΤΡΙΧ ΝΙΤΣΕ, που ως γνωστόν εκτός από φιλόσοφος υπήρξε και συνθέτης.

Ο Νίτσε το 1872 συνθέτει τον "Manfred -Meditation",  για πιάνο με 4 χέρια και όπως αναφέρει ο εκδότης του είναι το πιο αντι-μουσικό έργο,που άκουσε ποτέ!
Πρόκειται για έναν μουσικό στοχασμό πάνω στον "Υπεράνθρωπό" του που οφείλει πολλά στον Υπεράνθρωπο του Μπάυρον.
Ο φιλόσοφος που ήταν θαυμαστής του ποιητή, είχε εντυπωσιαστεί από τον εισαγωγικό μονόλογο του Μάνφρεντ, εκεί που αποκαλύπτει πως το Δένδρο της Ζωής δεν είναι το Δένδρο της Γνώσης και η θλίψη είναι γνώση και η βαθύτερη γνώση είναι μόνον βαθύτερη θλίψη...
Ο Βυρωνικός ήρωας είναι ανώτερος από τους κοινούς ανθρώπους και στα πάθη και στις δυνάμεις, μυστηριώδης και ζοφερός, αδιάφορος και αυτάρκης, απολιτικός και επαναστάτης, τηρώντας δικό του κώδικα αξιών, διατηρώντας την ανάμνηση ανείπωτης ενοχής, περιφρονώντας φυσικά και υπερφυσικά εμπόδια. Ερωτικός και μάχιμος. Γνώστης και θλιμμένος...

Το έργο είναι -κατά τον Νίτσε- το πρώτο ώριμο μουσικό του έργο. Γι' αυτό έστειλε την παρτιτούρα στον φίλο του, Gustav Krug, ο οποίος την επαίνεσε εξαιρετικά! Αντίθετη άποψη είχε ο Hans von Bülow, που με την αρνητική κριτική του αποκάρδιωσε τον Νίτσε.. Όμως στη συνέχεια όταν άκουσε τα θετικά σχόλια του Φραντς Λιστ, σιγά-σιγά ανέκτησε την εμπιστοσύνη στην καλλιτεχνική αξία της σύνθεσής του...

"Ο Μάνφρεντ στο όρος Γιούνγκφράου",του Φορντ Μάντοξ Μπράουν,
έμπνευση από σκηνή του ποιήματος του Μπάυρον.

"ΜΑΝΦΡΕΝΤ" [απόσπασμα: στις Άλπεις, όπου έχει καταφύγει για να αυτοκτονήσει]

"Ομορφοπούλι! Πόσο όμορφος ο κόσμος όλος λάμπει

μεσ’ στην ενέργεια εν ταυτώ η δοξασμένη πλάση!

Μα οι κυρίαρχοι εμείς στο όνομά μας μόνο

κομμάτι σκόνης, κουρνιαχτός θεότητας κομμάτι,

το ίδιο ακατάλληλοι για το βυθό, για πτήση

ανάμεικτη η ουσία μας συγκρούει τα στοιχειά της

κι η ανάσα μας κατάπτωση και περηφάνεια μόνο

αποπνέει. Παλεύουμε με φτηνοεπιθυμίες

κι είν’ η βουλή μας υψηλή, μα ταπεινά τα θέλω,

ώσπου η θνητότητα σοβεί και καταδυναστεύει

κι οι άνθρωποι-ούτε που το ομολογούν οι ίδιοι στον εαυτό τους

τι είναι και τι σύσπιστοι στο αναμεταξύ τους.

[από απόσταση ακούγεται η φλογέρα του Βοσκού]

Άκου, τις νότες, προσοχή! Της ορεινής φλογέρας

η φυσική η μουσική. Των γεναρχών οι μέρες

Εδώ δεν είναι μύθευμα-

ποιμενική ανάπλαση είναι των προπατόρων.

Άκου, αυλούς που αντιλαλούν μέσα στο φρέσκο αέρα

και κουδουνίσματα έρχονται, γλυκόλαλες καμπάνες

από τα διαβατάρικα-και σμίγουν-τα κοπάδια.

για τέτοια απηχήματα δίψασε η ψυχή μου.

Μήγαρις ήμουνα και γω αόρατο ένα πνεύμα

Κάποιου αντίλαλου γλυκού, μια ζωντανή φωνούλα,

μία ανάσα αρμονική, ασώματη ευτυχία

που μ’ έκανε να γεννηθώ και να πεθάνω αντάξια,

ευλογημένη μουσική που μ’ έκανε να υπάρξω!"

("Μάνφρεντ", μτφ. Αθ.Οικονόμου, Οδός Πανός, σελ. 33-34)

Friedrich Nietzsche: "Manfred-Meditation":

Για τον Λόρδο Μπάυρον υπάρχουν αρκετά κείμενα στο μπλογκ. Περιηγηθείτε!

Πηγές: "Μάνφρεντ", μτφ. Αθ.Οικονόμου, Οδός Πανός, https://ellas2.wordpress.com

Azy Gouziou (Άζη Γουζίου)22 January 2021 at 10:42

Καλησπέρα, Ελπίδα μου! Εξαιρετική αφιέρωση για την γέννηση αυτού του σπουδαίου Άγγλου ποιητή, πολιτικού, φιλέλληνα και στοχαστή Λόρδου Μπάιρον που θεωρείται απ' τις εξέχουσες μορφές της Βρετανικής φιλολογίας! Tο αμάρτημά του Μάνφρεντ ήταν η εμμονή του στην αγάπη μιας γυναίκας που δεν έπρεπε ν' αγαπήσει και νιώθει ένοχος για τα αμαρτήματα που διέπραξε μαζί της. Κάποιοι κριτικοί θεωρούν ότι είναι κάπως αυτοβιογραφικό μια και ένας αποτυχημένος γάμος του αλλά και κατηγορίες αιμομιξίας τον εξόρισαν απ' την βρετανική κοινωνία.
Σούμαν, Τσαϊκόφσκυ, Νίτσε! Συνθέτες με πάθος ήταν αδύνατον να μην εμπνευσθούν απ' την τραγωδία του Μάνφρεντ.
Ευχαριστούμε πολύ, αγαπημένη μου φίλη για το έξοχο αυτό άρθρο σου! ❤
ReplyDelete



ELPIDA NOUSA22 January 2021 at 11:14

Σπουδαιος ποιητής, δεινός φιλέλληνας, κορυφαίος ρομαντικός της εποχής του, αλλά και δεινος εραστης, τις αμαρτίες του ίσως πλήρωσε με τον σύντομο, πολυκύμαντο βίο του, Αζη μου για να συνεχισω τη στοχαστική σου τοποθετηση πανω στον "αυτοβιογραφικο" Μανφρεντ του Μπαυρον! Ευχαριστω απο καρδιας ,αγαπημενη μου φιλη για την αναγνωση, καθως και για τα επαινετικά λογια σου, κυριως όμως για το υπέροχο σχόλιό σου!
Πολύ δυνατη η Βυρωνική πενα, υψηλής ποιητικής εκφρασης το αποτελεσμα, φυσικό ήταν να εμπνευσει και τους τρεις ιδιοφυείς μουσικούς δημιουργους!
Καλη μας νυχτα και καλό ξημερωμα, γλυκια μου φιλη!! ❤
Delete