Η Πάτρα ήταν η πρώτη ελληνική πόλη, την οποία επισκέφθηκαν ιταλικά βομβαρδιστικά το πρωί της 28ης Οκτωβρίου του 1940, σκορπώντας θάνατο και τρόμο.
«..Ξάφνου η γη χοροπήδησε. Κάτι φριχτά μπουμπουνητά μας έσκισαν τ΄αυτιά και μας έπνιξαν οι σοβάδες. Μπόμπες! Ορμήσαμε στα παράθυρα. Μαύρα σύννεφα σκεπάζανε την κάτου πόλη… […] Κερώσαμε όλες. Μερικές πέσανε λιπόθυμες. [...] Σπίτια, αυτοκίνητα, όλα στις φλόγες. Μπροστά στο "Πάνθεον" , ποτάμι το αίμα. Πλήθος άνθρωποι χτυπημένοι να βογκάνε κι άλλοι πεσμένοι από πάνω τους να φωνάζουν βοήθεια. Νοσοκόμες και προσκοπίνες να τρέχουν με τα φορεία…»
(Από το βιβλίο της Μ.Μανωλάκου «Από το Ημερολόγιο ενός παιδιού της Κατοχής», που καταγράφει τα γεγονότα όπως τα βίωσε μαθήτρια Γυμνασίου, τότε..)
«Άνανδρος βομβαρδισμός κατά αμάχου πληθυσμού», γράφουν οι εφημερίδες την επομένη.
Οι νεκροί ήταν περίπου διακόσιοι... Ανάμεσά τους και ο παππούς μου -πατέρας της μητέρας μου-Νικολής Παγώνης, καραβοκύρης εκ Ληξουρίου Κεφαλληνίας… Μόλις είχε δέσει το καΐκι του και κινείτο επί της Όθωνος Αμαλίας για δουλειές… Άφησε τη γιαγιά μου, που έχω το όνομά της, νεότατη χήρα με επτά παιδιά, το μικρότερο η μητέρα μου λίγο πριν συμπληρώσει τα τρία της χρόνια…
Θυμόταν -όπως μού έλεγε- «σαν όνειρο τον πατέρα της, μια φευγαλέα φιγούρα», απ’την οποία όμως είχε την πιο γλυκιά ανάμνηση… Ήταν το στερνοπούλι του, και κάθε βράδυ γυρνώντας από το καΐκι, τής έφερνε μια καραμελίτσα με άρωμα κανέλας, από κείνες τις τυλιγμένες στο χαρτί…
***
Aπό το «Patras photos Videos» παρακολουθούμε σκηνές και φωτογραφίες από το Βομβαρδισμό στην πόλη των Πατρών πλαισιωμένες μουσικά με μια σύνθεση πρώιμης μουσικής πάνω στον Ψαλμό 130, που από την εποχή του Ερρίκου του 5ου συνηθίζεται να εκτελείται για την ανάπαυση των ψυχών...
Πρόκειται για τον ψαλμό «Εκ βαθέων εκέκραξα σοι Κύριε» σε εναρμόνιση του Κλοντ Γκουντιμέλ, ενός από τους σπουδαιότερους γάλλους συνθέτες της Αναγέννησης, που πολλοί υποστηρίζουν πως υπήρξε δάσκαλος του Παλεστρίνα. Ο Γκουντιμέλ ξεχώρισε για τα θρησκευτικά του έργα. Θυμίζω πως ο συνθέτης ασπάσθηκε τον προτεσταντισμό, γεγονός που «σημάδεψε» μοιραία τη ζωή του. Στους Θρησκευτικούς πολέμους καταδιώχθηκε, ώσπου το 1572 δολοφονήθηκε στο πλαίσιο της επέκτασης των σφαγών της Nύχτας του Αγίου Βαρθολομαίου και το πτώμα του ρίχτηκε στο Ροδανό ποταμό...Μια άναδρη προς αυτόν επίθεση, όπως και κείνη προς τον Πατρινό πληθυσμό, την πρώτη μέρα του πολέμου...
Ο Ψαλμός 130 είναι πολυφωνική σύνθεση, με χαρακτηριστικό το αντιστικτικό ύφος της.
Η a capella* εκτέλεση γίνεται από το πολυβραβευμένο Doulce Memoireensemble του γάλλου φλαουτίστα Denis Raisin-Dadre, που ειδικεύεται στη μουσική της Αναγέννησης, με στόχο τη δημιουργία προγραμμάτων τοποθετημένα πάντα μέσα σε ιστορικό πλαίσιο και οι ερμηνείες τους να μοιάζουν με εικαστικά έργα που απεικονίζουν την εποχή και τους ήχους της περιόδου που αναφέρονται.
Bομβαρδισμός Πάτρας 28 Οκτωβρίου 1940 / Psalm 130, Claude Goudimel
*a capella = εκτέλεση μόνο από φωνές, χωρίς οργανική συνοδεία
[Οι φωτογραφίες αλιεύτηκαν από το patrasevents.gr]
Toυς ανάγκαζαν να βγάλουν τα παπούτσια τους και να τ'απωθέσουν στις όχθες του ποταμού... Στοιχισμένα το ένα δίπλα στο άλλο...Αντρικά, γυναικεία, παιδικά... Έπειτα στέκονταν όρθιοι, έριχναν ένα τελευταίο βλέμμα στο λεύτερο ουρανό κι η σφαίρα πέταγε τα ψυχρά σώματα στα ορμητικά νερά του Δούναβη... Έξι εκατομμύρια Εβραίοι, νεκροί. Πάνω από 500.000, Ούγγροι . Ένα από τα πιο συγκινητικά μνημεία της Βουδαπέστης, το "Mνημείο των αδειανών παπουτσιών" του γλύπτη Gyula Pauer μαρτυρά αυτή την κτηνωδία!
Το μνημείο βρίσκεται κατά μήκος του Δούναβη, πάνω στο πεζοδρόμιο, ανάμεσα Γέφυρας των Αλυσίδων και του μεγαλοπρεπούς Κοινοβουλίου...Μια διαδρομή με 40 μπρούντζινα αδειανά ζεύγη υποδημάτων, σαν τα τελευταία βήματα μιας χορογραφίας που οδηγούσε στην εξόντωση...
Αύγουστος του '45... Μόλις έχει τελειώσει ο πόλεμος και ο Yehudi Menuhin περιοδεύει με τον Benjamin Britten στην Ευρώπη. Ανάμεσα στις παραστάσεις, δυο, σε επιζώντες στρατοπέδων συγκέντρωσης, του Μπέλσεν και του Νταχάου.
Ειδικά η ψυχική ένταση από την παράσταση στο Νταχάου εμπνέει στον Μπρίττεν τα: "Ιερά Σονέτα", ένα κύκλο τραγουδιών σε ποίηση του άγγλου John Donne (1572 -1631).
Από τα συνολικά δεκαεννιά σονέτα ο Britten μελοποιεί εννέα για πιάνο και φωνή τενόρο.
Η πρότασή μου για τη μεγάλη επετειακή μέρα, το τελευταίο περίφημο σονέτο, με τίτλο : "Death, be not proud".
Ο θάνατος προσωποποιείται και ο ομιλητής τον προειδοποιεί για την εξουσία του! Τονίζει πως η δύναμή του είναι απλώς μια ψευδαίσθηση....Ότι στην πραγματικότητα εκείνος είναι ο σκλάβος ! Ενα έργο, όπου ανασύρονται τα βαθιά αντιπολεμικά συναισθήματα του δημιουργού! Η μελωδική γραμμή, κραυγή της ψυχής, οδηγεί σε μια εκστατική μουσική κατάληξη, στη λύση της γαλήνης που επιζητούν οι αδικοχαμένες ψυχές... Ενα έργο, που αποκαλύπτει την μαυρίλα από τις σκέψεις του δημιουργού του, στον απόηχο του πολέμου...
Benjamin Britten: "The holy sonnets of John Donne - Death, be not proud":
1942 και η Γαλλία βρίσκεται υπό Γερμανική Κατοχή. Η λαχτάρα για ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ είναι βαθειά.
Ο Πωλ Ελυάρ, μια από τις σπουδαιότερες προσωπικότητες της γαλλικής πολιτιστικής ζωής, εμπνέεται το ποίημά του:
"Liberté"
Πάνω στα τετράδια του σχολείου
Στα θρανία μου και τα δένδρα
Πάνω στην άμμο και το χιόνι
Γράφω τʼ όνομά σου
Πάνω σ΄ όλες τις διαβασμένες σελίδες
Πάνω σ΄ όλες τις λευκές σελίδες
Στην πέτρα το αίμα το χαρτί τη στάχτη
Γράφω τʼ όνομά σου
Πάνω στις χρυσωμένες εικόνες
Στ΄ άρματα των πολεμιστών
Στην κορώνα των βασιλιάδων
Γράφω τʼ όνομά σου[…]
Στον κίνδυνο που εξαφανίστηκε
Στην ελπίδα χωρίς ανάμνηση
Γράφω τʼ όνομά σου
Και με τη δύναμη της λέξης
Ξαναρχίζω τη ζωή μου
Γεννήθηκα για να σε γνωρίσω
Για να πω τ΄ όνομά σου
Ελευθερία!»
Ως γνωστόν, ο Ελυάρ είχε ενεργό δράση στο Β’ Παγκόσμιο
πόλεμο ως μέλος της Αντίστασης, ων αριστερών πεποιθήσεων.
Μάλιστα, κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου έγραψε και ποιήματα για
να τονώνει το ηθικό των Ελλήνων ανταρτών, τους οποίους
επισκέφτηκε και στο Γράμμο.
Στην ηχώ των παιδικών μου χρόνων
Γράφω τʼ όνομά σου
Πάνω στα θαύματα της νύχτας
Στο άσπρο ψωμί των ημερών
Στις μνηστευμένες εποχές
Γράφω τʼ όνομά σου
Πάνω σ΄ όλα τα γαλάζια κουρέλια μου
Στο μουχλιασμένο έλος του ήλιου
Στη ζωντανή λίμνη σελήνη
Γράφω τʼ όνομά σου
Στους αγρούς στον ορίζοντα
Στις φτερούγες των πουλιών
και στο μύλο των ίσκιων
Γράφω τʼ όνομά σου
Σε κάθε φύσημα της αυγής
Στη θάλασσα και τα πλοία
Πάνω στο τρελό βουνό
Γράφω τʼ όνομά σου
Στον αφρό απ΄ τα σύννεφα
Στους ιδρώτες της καταιγίδας
Στην βροχή την πυκνή και ανούσια
Γράφω τʼ όνομά σου
Η ΚΑΝΤΑΤΑ του ΠΟΥΛΕΝΚ:
Το παραπάνω ποίημα με τίτλο «Ελευθερία» αποτέλεσε μαζί με άλλα επτά, έμπνευση για την καντάτα «Figure humaine» του Φ. Πουλένκ, ενός καλλιτέχνη που επίσης θυμόμαστε πως κατά τη διάρκεια του πολέμου παρέμεινε στην κατεχόμενη γερμανική Γαλλία, γράφοντας μουσική αντιπολεμικού χαρακτήρα. Αρκετές είναι οι φορές που μελοποίησε και απαγορευμένους συγγραφείς, όπως ο Λόρκα.
Η «Figure humaine», έργο του 1943, είναι χορωδιακή καντάτα για διπλή εξάφωνη χορωδία. Όπως το ποιητικό κείμενο θίγει το θέμα του πολέμου, της καταπίεσης, του θανάτου και της ελευθερίας, έτσι κι ο συνθέτης πατά γερά στα οκτώ ποιήματα του Ελυάρ και πλάθει μουσικά ένα εγκώμιο στον «ανθρωπισμό», με τη φιλοσοφική έννοια του όρου, δίνοντας έμφαση στις αξίες και τα ανθρώπινα ιδανικά, αρνούμενος υποταγή σε καταπιεστικές δυνάμεις. Το ποιητικό κείμενο περιγράφει ζοφερές εικόνες, άλλοτε απελπισίας κι απαισιοδοξίας κι άλλοτε κυνικές, ωμές ή πατριωτικές. Το ίδιο και ο Πουλένκ μέσω της μουσικής του με άμεσο και ηχηρό τρόπο, αντιπαραθέτει το πνευματικό και ειρωνικό με το συναισθηματικό-μελαγχολικό και πατριωτικό.
Στο κρύσταλλο των εκπλήξεων
Στα προσεκτικά χείλια
Πολύ πιο πάνω απ΄ τη σιωπή
Γράφω τʼ όνομά σου
Στα χαλασμένα καταφύγιά μου
Στους γκρεμισμένους μου φάρους
Στους τοίχους της ανίας μου
Γράφω τʼ όνομά σου
Στην απουσία χωρίς πόθο
Στη γυμνή μοναξιά
Στα σκαλιά του θανάτου
Γράφω τʼ όνομά σου
Στην υγεία που ξανάρθε
Στον κίνδυνο που εξαφανίστηκε
Στην ελπίδα χωρίς ανάμνηση
Γράφω τʼ όνομά σου
Και με τη δύναμη της λέξης
Ξαναρχίζω τη ζωή μου
Γεννήθηκα για να σε γνωρίσω
Για να πω τ΄ όνομά σου
Ελευθερία!»
(itzikas.wordpress.com)
Η καντάτα, καθώς δεν μπορούσε να εκτελεστεί στη Γαλλία, αφού βρισκόταν υπό Ναζιστική κατοχή, πρωτοεκτελέστηκε το 1945 σε ραδιοφωνική εκπομπή του BBC στο Λονδίνο.
Ακούμε το «Liberte», όγδοο και τελευταίο μέρος της καντάτας (κι όχι πέμπτο, όπως αναγράφεται στο βίντεο).
Κάθε χρόνο, αυτές τις μέρες στην Α' Γυμνασίου συνηθίζω να αναφέρομαι στον Εθνικό μας Ύμνο, όχι μόνο γιατί πλησιάζει η γιορτή της 28ης Οκτωβρίου, αλλά και γιατί σήμερα είναι η γενέθλια επέτειος αυτού που τον μελοποίησε.
Τιμητικά λοιπόν, μια ολιγόλεπτη αναφορά στο όνομά του, επιβάλλεται. Και κάθε χρόνο πέφτω πάνω στον ίδιο τοίχο! Άγνοια από όλα τα δωδεκάχρονα στο όνομα "Νικόλαος Χαλικιόπουλος Μάντζαρος"!
Ευτυχώς , τουλάχιστον γνωρίζουν το Διονύσιο Σολωμό. Και πάντα έχω την ίδια απορία...Έξι χρόνια στο Δημοτικό, τόσες σχολικές γιορτές, τόσες φορές τραγουδισμένος ο Ύμνος μας και δεν ειπώθηκε από κανέναν το όνομα αυτού, που μελοποίησε τη Σολωμική ποίηση;;;;
Κι όμως!Για τη σύνθεσή του αυτή ο Νικόλαος Μάντζαρος τιμήθηκε με τον Αργυρό και Χρυσό Σταυρό του Βασιλικού Τάγματος του Σωτήρος.(Το ανώτερο Τάγμα Αριστείας της Ελλάδος στο πρότυπο της γαλλικής Λεγεώνας της Τιμής).
Η σύνθεση του "Υμνου εις Την Ελευθερίαν" χρειάστηκε να μελοποιηθεί τρεις φορες από το συνθέτη, ώσπου το 1844 να σταλεί στην Αθήνα αφιερωμένη στον Όθωνα, ο οποίος την έστειλε με τη σειρά του στο Μόναχο προκειμένου ειδικοί να εκτιμήσουν της αξία της. Η απάντηση ήταν:"ΑΞΙΟΛΟΓΟΤΑΤΟΝ!!!"
Από το 1865 και μετά από αίτημα του βασιλιά Γεωργίου του Α΄οι δυο πρώτες στροφές του καθιερώθηκαν ως ο Εθνικός Ύμνος της Ελλάδος.
Νικόλαος Μάντζαρος, το όνομα του συνθέτη του!Δεν το ξεχνάμε!Του συνθέτη, θεμελιωτή της λεγόμενης Επτανησιακής Σχολής!
Άγνωστος σε πολλούς...κι όμως, ο Μάντζαρος είναι ο συνθέτης με αρκετές "πρωτιές"!!
Π.χ του πρώτου γνωστού έργου σε ελληνική γλώσσα για φωνή και ορχήστρα (Aria GrecaΙ), των πρώτων γνωστών ελληνικών έργων για κουαρτέτο εγχόρδων (Partimenti), του πρώτου ελληνικού πιανιστικού ρεπερτορίου, του πρώτου ελληνικού έργου σε μορφή φούγκας, της πρώτης μνημονευόμενης ελληνικής συμφωνίας (χαμένη), ο συγγραφέας του πρώτου δοκιμίου μουσικής ανάλυσης (Rapporto), των πρώτων μουσικοπαιδαγωγικών συγγραμμάτων στην Ελλάδα, καθώς και συνθέτης της πρώτης σωζόμενης όπερας Έλληνα δημιουργού (Don Crepuscolo) .
Ένα ευστοχότατος χαρακτηρισμός που αποδίδεται στον Μάντζαρο είναι "ευπατρίδης"! Δικαίως, αφού ποτέ δεν πληρώθηκε για τη μουσική προσφορά του και μάλιστα συχνά έβαζε και από την τσέπη του! Το μόνο που δεν αρνήθηκε ήταν η ισόβια σύνταξη που του δόθηκε από την Ιονία Βουλή, γιατί το θεωρούσε προσβολή...
Θα πρέπει να θυμίζουμε πως ο Μάντζαρος στην Κέρκυρα έλαβε τις πρώτες του μουσικές γνώσεις: πιάνο, σύνθεση και ανώτερα θεωρητικά. Από το 1819 συνέχισε τις σπουδές του στη Νάπολη όπου δίδαξε κιόλας στο Βασιλικό Ωδείο της πόλης και συνδέθηκε φιλικά με τον διευθυντή του, Νικολό Αντόνιο Τσινγκαρέλι.Το 1826 επέστρεψε κι εγκαταστάθηκε οριστικά στο νησί του, παρόλες τις ικεσίες του Τσινγκαρέλι που επί χρόνια τον εκλιπαρούσε να επιστρέψει προκειμένου να αναλάβει το πόστο του, καθώς μονάχα τον Νικόλαο θεωρούσε άξιο γι' αυτή τη θέση.
Σώζεται επιστολή του ιταλού καθηγητή, όπου αναφέρει: "Ω, τί παρηγοριά θα ήταν για μένα, αν μπορούσα να σε ξαναδώ πριν πεθάνω! Έλα λοιπόν και γρήγορα. Βεβαιώσου ότι η έλευσή σου θα παρέτεινε τη ζωή μου. Πρέπει να βιαστείς να έλθεις, γιατί δεν βρίσκω άλλον που να μπορεί να με διαδεχτεί και μόνο σε σένα θα ήθελα να εμπιστευτώ πριν πεθάνω την ωραία Σχολή της Νεάπολης, γιατί ο οποιοσδήποτε άλλος θα την διέφθειρε…".
Ο Μάντζαρος όμως είχε αποφασίσει να παραμείνει στην Κέρκυρα…
Η 1η σελίδα της χειρόγραφης παρτιτούρας(1815)
Όπως έγραψα παραπάνω το όνομα του συνθέτη του Εθνικού μας Ύμνου έχει συνδεθεί με την πρώτη σωζόμενη ελληνική όπερα. Πρόκειται για το κωμικό μονόπρακτο "Don Crepuscolo - Ντον Κρεπούσκολο", το λιμπρέτο της οποίας αναφέρεται σε έναν μεσήλικα άνδρα ο οποίος αναζητά την ιδανική γι’ αυτόν, νύφη.
Πάνω σε πολλά ευτράπελα επεισόδια ο 20χρονος Μάντζαρος στήνει έναν μονόλογο για βαρύτονο με έντονο το κωμικό στοιχείο. Η όπερα είναι γραμμένη στο ιταλικό ύφος, θυμίζει δημιουργίες των Παϊζιέλο, Ροσίνι ή Μερκαντάντε, καθώς η τεχνοτροπία γειτνιάζει σε κείνη του μπελκάντο του 19ου αι. με άριες, ρετσιτατίβι κι ένα ορχηστρικο ιντερλούδιο στο φινάλε της. Έκανε πρεμιέρα το 1815 στο θέατρο San Giacomo της Κέρκυρας.
Η όπερα "Don Crepuscolo", αποτελεί νεανικό έργο του Μάντζαρου. Παρόλ' αυτά αποκαλύπτει την χαρισματική μουσική φύση του νεαρού συνθέτη, ενώ παράλληλα μαρτυρά το ύφος της μουσικής που ακουγόταν στην Κέρκυρα στις αρχές του 19ου αι. Μαρτυρία, που αναδεικνύει το ιταλικό μουσικό στυλ της εποχής .
Πρόκειται για έναν μονόλογο με έντονα κωμικά στοιχεία, όπου ο "προχωρημένης ηλικίας" πρωταγωνιστής, αναζητά την ιδανική γι΄αυτόν νύφη.
Ν.Μάντζαρος: "Don Crepuscolo"
(Για τη σύνταξη του κειμένου χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία κι από: Βιβλίο Μουσικής Γ'Γυμν., Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Ε.Λ.Σ., users.ionio.gr)
(Στη μνήμη του Νίκου Καζαντζάκη που έφυγε σαν σήμερα πριν 61 χρόνια)
Ήταν 26 Οκτωβρίου του 1957, όταν ο Νίκος Καζαντζάκης άφηνε την τελευταία του πνοή...Παράτησε την πένα κι έκανε ένα αιώνιο συμβόλαιο με τις ψυχές των ανθρώπων. Οι δείχτες του ρολογιού στο Νοσοκομείο του Φράιμπουργκ σταμάτησαν στις 10:20' το βράδυ...
"Όρθιος, όπως έζησε, παρέδωσε την ψυχή του, σαν τον βασιλιά που αφού γλέντησε στο μεγάλο τραπέζι, σηκώθηκε, άνοιξε την πόρτα και χωρίς να στραφεί πίσω διάβηκε το κατώφλι", θα περιγράψει το θάνατό του η γυναίκα του Γαλάτεια.
"ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΙΧΑΛΗΣ"
Θα πει ο Καζαντζάκης: "Όταν άρχισα τώρα στα γεράματα να γράφω τον Καπετάν Μιχάλη, ο κρυφός μου σκοπός ήταν τούτος: να σώσω, ντύνοντας το με λέξεις, τ' όραμα του κόσμου...Ελευθερία ή Θάνατος!" Το μυθιστόρημα διαδραματίζεται στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν η Κρήτη αγωνιζόταν με την επανάσταση του 1889 για την ελευθερία. Ο καπετάνιος είναι ο άγριος, ανυπότακτος πολεμιστής, αυτός που ορκιζόταν να παραμένει άπλυτος, αξύριστος και μαυροφορεμένος μέχρι να φύγει και ο τελευταίος εχθρός. Όταν όμως συναντά την Εμινέ, τον κυριεύει ένας δαίμονας, που παρά τις προσπάθειές του δεν καταφέρνει να τον βγάλει από το μυαλό του.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ από το βιβλίο, όπου διαγράφεται ο χαρακτήρας της ΕΜΙΝΕ:
"- Καλώς την Εμινέ χανούμη, είπε τρυφερά, καλώς τη… καλώς τη… Στο περβάζι της πόρτας, στα μεσοσκότεινα, μια κοπέλα φεγγοβόλησε, φεγγαροπρόσωπη κι αυτή σαν το Νουρή, κρυφοπαχιά, αφράτη, με μεγάλα λοξά μάτια, με βαμμένα μάγουλα, χείλια, φρύδια, τσίνουρα· τα νύχια της κι οι απαλάμες βαμμένα με κινά, και κρατούσε, σα μωρό στην αγκάλη της, ένα μικρό γυαλιστερό μπουζούκι. […] Κακάρισε η χανούμη σαν πέρδικα. Ακούμπησε το μπουζούκι στα γόνατά της, βάρεσε μερικές άγριες κοντυλιές, ανασήκωσε το λαιμό. -Τί θα μας τραγουδήσεις, κυρά μου; ρώτησε ευτυχισμένος ο μπέης. -Ό,τι θέλω, αποκρίθηκε αυτή. Ζωντάνεψε το μπουζούκι, κουνήθηκε μέσα στο μεσόφωτο σα θεριό, αναχούμισε τον αγέρα. Κι ολομεμιάς, από τον ανάγερτο λαιμό, τινάχτηκε συντριβάνι από το σπλάχνο της γης, η φωνή της γυναίκας. Κουνήθηκε το σπίτι, βούλιαξε, έτριξαν τα μελίγγια του καπετάν Μιχάλη. Τί πόλεμος ήταν ετούτος, τί γιουρούσι, τί αναγάλλιαση στις φούχτες του μέσα, στο λαιμό, στα νεφρά του! Χαμήλωσαν τα βουνά, κοκκίνησε ο κάμπος από τούρκικα ασκέρια, χίμηξε απάνω τους ο καπετάν Μιχάλης καβάλα στο μαύρο άτι του[...] Κοίταζε γύρα του· δεν ήταν ετούτη Κρήτη· δεν ήταν ετούτα τα μουράγια του Μεγαλόκαστρου κι η θάλασσά του και τα σπίτια· δεν ήταν ετούτο τζαμί· είχε μπει, καβάλα στο άτι του Νουρή, μέσα στην Αγια-Σοφιά! ..." ("Καπετάν Μιχάλης", Ν.Καζαντζάκης)
Το βιβλίο του Καζαντζάκη διασκευάστηκε για το θέατρο αρκετές φορές. Αρχικά το 1959 από τους Κοτζιά - Σταύρου για το θίασο Χατζίσκου σε μουσική του Αλέκου Ξένου. Αμέσως μετά το 1966 η ίδια διασκευή από το θίασο Κατράκη σε μουσική Μ.Χατζιδάκι.
Ο Κατράκης είχε δηλώσει πως "ήταν βαθύ του όνειρο να ζωντανέψει στη σκηνή τον Καπετάν Μιχάλη γιατί -όπως έλεγε- μέσα σ’ αυτόν τον ήρωα, το μεγάλο τέκνο της Κρήτης και της Ελλάδος, ο Καζαντζάκης, έκλεισε όλη την αδάμαστη κρητική ψυχή -πάει να πει όλη την ελληνική και την παγκόσμια ψυχή- το πάθος για την ανθρώπινη ελευθερία(…) Η φωνή του Καζαντζάκη έπρεπε ν’ ακουστεί γιατί τη χρειαζόμαστε τη φωνή του κάθε στιγμή και περισσότερο σήμερα που πρέπει να μιλήσουμε πάνω από όλα για τα ελληνικά πάθη..."
Η ΜΟΥΣΙΚΗ:
Στην παράσταση αυτή ο συνθέτης Χατζιδάκις έγραψε δύο ορχηστρικά και τραγούδια, οι στίχοι των οποίων σχηματίστηκαν από αυτούσιες φράσεις του Καζαντζάκη που περιέχονται στο βιβλίο.
Η μουσική συμπεριλήφθηκε στο δίσκο: "4 θεατρικοί μύθοι", Σείριος
Ακούμε το "Κερκέζικο Τραγούδι -Το Μοτίβο της Εμινέ" σε μια εξαιρετική διασκευή για τσέμπαλο, κιθάρα, βιολί και κοντραμπάσο, που επιμελήθηκε ο Νίκος Κυπουργός:
Το ταλέντο του στη μουσική φάνηκε νωρίς...Υπήρξε ιδιαίτερα διακεκριμένος πιανίστας αλλά προτίμησε να ασχοληθεί με τη σύνθεση...
Η πρώτη γεύση επιτυχίας ήρθε με το Μεγάλο Βραβείο της Ρώμης, το 1857...Όχι όμως για πολύ, καθώς ελάχιστα είναι τα έργα που παρουσιάστηκαν επιτυχώς κατά τη διάρκεια της σύντομης ζωής του. Η πιο γνωστή του όπερα είναι η "Κάρμεν", ίσως η πιο δημοφιλής "ισπανική" όπερα που όμως δε γράφτηκε από Ισπανό, αλλά από Γάλλο συνθέτη!!
Ακόμη κι αυτή όμως είχε παταγώδη αποτυχία... Πολλοί υποστηρίζουν πως η ανακοπή καρδιάς που επήλθε λίγους μήνες αργότερα οφείλεται στην μεγάλη στεναχώρια του από την αποτυχημένη παράσταση...
Ίσως από τα λίγα έργα του γεννημένου σαν σήμερα 25 Οκτωβρίου 1838, Ζωρζ Μπιζέ, που το κοινό αποδέχτηκε με μεγαλύτερο ενθουσιασμό μετά από αναθεωρήσεις του δημιουργού, είναι η "Αρλεζιάνα", σύνθεση, που λαμπρύνει το εκτυφλωτικό φως της υπέροχης Αρλ!!!
Η Προβηγκιανή πόλη, φίλοι μου, φαίνεται δεν μάγεψε μόνο τον Βαν Γκογκ, που απεικόνισε πλήθος από τις γωνιές της! Ο ζωγράφος -ως γνωστόν- είχε μετοικήσει στην Αρλ όχι μόνο για την ομορφιά της, αλλά κυρίως για το φως της, τη μοναδική διαύγεια, και τα χρώματα!
Ο Μπιζέ εμπνέεται σκηνική μουσική για το δράμα "Αρλεζιάνα" του Aλφόνς Ντωντέ, ένα έργο έρωτα και τραγωδίας στην αγροτική Προβηγκία βασισμένο σε αληθινή ιστορία. Ένας αγρότης, ο Φρεντερίκ, ξετρελαίνεται με μια γυναίκα της Αρλ (ο χαρακτήρας του τίτλου, ο οποίος δεν εμφανίζεται ποτέ επί σκηνής). Η μητέρα του όμως τον πείθει να παντρευτεί μια άλλη κοπέλα και τελικά, από την απελπισία του ο νέος χάνει τη ζωή του πέφτοντας από τη στέγη του σπιτιού του. Μετά το θάνατό του, ο καθυστερημένος διανοητικά αδερφός του, Ινοσάν, ανακτά τη νοημοσύνη του ως εκ θαύματος.
Ο Μπιζέ πλάθει μουσική με ισχυρά, ενεργητικά θέματα, εμπνευσμένα από τις λαϊκές μελωδίες της Προβηγκίας.
Ο Μπιζέ μετά την χλιαρή υποδοχή του έργου, δεν το έβαλε κάτω κι έτσι αναθεωρώντας έδωσε την αριστουργηματική 4μερή Σουΐτα, που έγινε αμέσως δημοφιλής:
Prelude - Minuet - Adagietto - Carillon
Σήμερα προτείνω να επικεντρωθούμε στο τέταρτο μέρος με τον τίτλο: "Καριγιόν"*.
*Καριγιόν στα γαλλικά σημαίνει "καμπάνες" και με αυτό το όνομα είναι γνωστό ένα μουσικό όργανο που αποτελείται από ένα σύστημα με εκκλησιαστικές καμπάνες. Λειτουργεί με γλωσσίδια εξωτερικά, που τίθενται σε λειτουργία με τα πλήκτρα.
Ο Μπιζέ θέλοντας να μιμηθεί τις κωδωνοκρουσίες των καμπανών της εκκλησίας στην Αρλ, χρησιμοποιεί ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο από 3 νότες εκτελεσμένο σαν οστινάτο από τα γαλλικά κόρνα. Εναλλασσόμενες αποχρώσεις δυναμικής (pianissimo-fortissimo)ενισχύουν τη ενεργητικότητα του μέρους αυτού.
Bizet : "L'Arlésienne Suite n°1 / Carillon- Διευθύνει o Karajan:
Η 2η Σουίτα δημιουργήθηκε μετά το θάνατο του Μπιζέ, από τον Ερνέστ Ζιρό, έναν από τους συνεργάτες του. Χρησιμοποίησε τρία κομμάτια από το πρωτότυπο του Μπιζέ, προσθέτοντας το "Μενουέτο" από την όπερα του: "Η Ωραία Κόρη του Περθ".
Από τη 2η σουίτα απολαμβάνουμε το ανάλαφρο, γεμάτο λεπτότητα και βουκολικής φύσης, "Μινουέτο".
Το μουσικό χαλί στρώνεται από την αιθέρια άρπα να πατήσει το παρατεταμένο θέμα του φλάουτου, πριν το μελωδικό ξέσπασμα της ορχήστρας.
Bizet: L'Arlesienne No. 2, Menuet/ Κάραγιαν
Eίμαι σίγουρη πως οι περισσότεροι "λαχταράτε" το εκρηκτικό "farandole", εμπνευσμένο από τη ζωηρή χορευτική μελωδία της Προβηγκίας που συνήθως συνοδεύεται από φλάουτο και τύμπανο. Σας το αφιερώνω με όλη την αγάπη μου σε μια ιδιαίτερα οργιαστική ερμηνεία από τον Κάραγιαν!
Paul Cezanne : "Young Girl at the Piano Overture To Tannhauser", Hermitage-St. Petersburg
Ο ένας, με τις εμφανίσεις του έκανε το κοινό -ιδίως το γυναικείο- να ουρλιάζει με μανία... Ο άλλος, υπήρξε ζωγράφος που απεικόνισε "κάτι πέρα από την πραγματικότητα"...
Ο πρώτος βιρτουόζος, γυναικάς, μα και...αβάς! Οι "Χαρτοπαίκτες" του δεύτερου είναι το πιο ακριβοπληρωμένο έργο ζωγραφικής που πουλήθηκε ποτέ!
Ο λόγος για ΦΡΑΝΤΣ ΛΙΣΤ και ΠΩΛ ΣΕΖΑΝ, εκλεκτοί μου φίλοι!
Κι αυτό γιατί ο Λιστ γεννήθηκε σαν σήμερα το 1811 και ο Σεζάν έφυγε από πνευμονία την ίδια ημερομηνία του 1906.
Έτσι, επιλέγω έναν πίνακα του Σεζάν με μουσικό θέμα : "Νεαρό κορίτσι στο πιάνο".
Λέγεται πως ο ζωγράφος έτρεφε ιδιαίτερο θαυμασμό για τον Βάγκνερ, κάτι που μαρτυρά και ο δεύτερος τίτλος του πίνακα :
"Overture To Tannhauser"
Παρατηρώντας το εικαστικό του Σεζάν, αφουγκράζεσαι τους ήχους του πιάνου, ακολουθείς τη μελωδική γραμμή της σύνθεσης...Συμμετέχεις με κάθε αίσθηση παρόλα τα σκοτεινά χρώματα του έργου...Εστιάζεις και κάνεις τη σκέψη πως ίσως αποτυπώνει ένα ανέμελο απόγευμα, μια οικογενειακή στιγμή, καθώς τα μοντέλα είναι η μητέρα και η αδελφή του Σεζάν...
Η αριστουργηματική Βαγκνερική ουβερτούρα που εκτελεί η αδερφή του ζωγράφου μεταγράφηκε αριστοτεχνικά για πιάνο το 1848 από τον πεθερό του συνθέτη, Φραντς Λιστ. Ο Λιστ γράφει μια παράφραση της ουβερτούρας, αναδεικνύοντας το μεγάλο ταλέντο του στην ανασύνθεση μελωδιών. Μεταπλάθει ελαφρώς το μέτρο, κινείται ελεύθερα και με αυτοσχεδιαστικές τάσεις. Πολύχρωμα και με ευελιξία τα πιανιστικά περάσματα του Λιστ, καταφέρνουν να μεταδώσουν τη μεγαλοπρέπεια της ουβερτούρας του Βάγκνερ, το συμβολισμό και την εκφραστική εμβέλεια της σύνθεσης!
Η ουβερτούρα που προτείνω για σήμερα τιμά -ας πούμε- δυο μεγάλους της τέχνης που η 22η του Οκτώβρη "σημάδεψε" τη ζωή τους.
Σαν αρχέγονη εικόνα, ο ημερολογιακός αριθμός έλκει ή απωθεί, στην προκειμένη περίπτωση, δυο μεγάλους καλλιτέχνες. Εδώ, με βάση την αρχή της συγχρονικότητας, τα δυο γεγονότα, της γέννησης και του θανάτου συνδέονται σε μια ημερομηνία, χωρίς να φανερώνεται καμμιά άλλη αιτία της σχέσης των δυο δημιουργών... Και μόνο ως σκέψη όμως, είναι συγκινητική, πόσο μάλλον αν συνοδεύεται και από ένα αγαπημένο μουσικό έργο.
Τα λόγια ανήκουν στον Νίκο Εγγονόπουλο, τον καλλιτέχνη που μοίρασε τη ζωή του ανάμεσα σε δυο τέχνες: τη Ζωγραφική και την Ποίηση... Υπήρξε βαθύτατα πνευματικός άνθρωπος! Όχι μόνο ζωγράφος και ποιητής, αλλά και ένας αληθινός στοχαστής, που το πάθος του για έκφραση μάς κληρονόμησε έργο μίας αποκλειστικά προσωπικής ατμόσφαιρας.
Η ζωγραφική του φέρει στοιχεία των Κόντογλου και Παρθένη, τούς οποίους θαύμαζε και δίπλα τους μαθήτευσε... Έντονα και τα βυζαντινά στοιχεία στις απεικονίσεις του, καθώς -όπως έλεγε- από αυτά αποπνέουν η λεβεντιά κι η ελευθερία!Η βυζαντινή ζωγραφιά αναπνέει ελεύθερη!
Με έντονο το στοιχείο του υπερρεαλισμού στα έργα του, σάς καλημερίζω αυτή την όμορφη φθινοπωρινή Κυριακή με τον "ΜΠΟΛΙΒΑΡ" του, εικαστικό και ποιητικό...
Νίκος Εγγονόπουλος (21 Οκτωβρίου 1910 - 31 Οκτωβρίου 1975)
"Μπολιβάρ"
Ενα υπερρεαλιστικό ποίημα με αναφορές σε εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες με κεντρικό πρόσωπο τον ηγέτη των λαών της Νότιας Αμερικής ενάντια στους Ισπανούς κατακτητές: Σίμωνα Μπολιβάρ!
"Για τους μεγάλους, για τους ελεύθερους, για τους γενναίους, τους δυνατούς,
Αρμόζουν τα λόγια τα μεγάλα, τα ελεύθερα, τα γενναία, τα δυνατά,
...
γι’ αυτούς τα δάκρυα, γι’ αυτούς οι φάροι,
κι οι κλάδοι ελιάς, και τα φανάρια...
[...]
Γι’ αυτούς θα πω τα λόγια τα ωραία, που μου τα υπαγόρευσε η Έμπνευσις,
Καθώς εφώλιασε μέσα στα βαθιά του μυαλού μου
όλο συγκίνηση.
Μπολιβάρ! Όνομα από μέταλλο και ξύλο,
ήσουνα ένα λουλούδι μεσ’ στους μπαχτσέδες
της Νότιας Αμερικής.
Είχες όλη την ευγένεια των λουλουδιών μεσ’ στην καρδιά σου,
Τα πιο γλυκά τραγούδια μιλούν για τις πιο πικρές μας σκέψεις"
(Λαμαρτίνος)
Το όνομα του Γάλλου ποιητή, Αλφόνς ντε Λαμαρτίν είναι άρρηκτα δεμένο με την ρομαντική ποίηση.
Γεννημένος σαν σήμερα, 21 Οκτώβρη 1790, το σπουδαιότερο και δημοφιλέστερο από τα ποιήματά του, το οποίο εμπεριέχει στοιχεία ρομαντικής εικονογραφίας και διακρίνεται για την υψηλή καλλιτεχνική του ποιότητα είναι η "Λίμνη".
Αυτοβιογραφικό ποίημα της συλλογής: "Ποιητικοί στοχασμοί-Méditations poétiques", που δημοσιεύθηκε το 1820 και ο Λαμαρτίν εμπνεύστηκε από τον άτυχο έρωτά του για την άρρωστη Ζυλί Σαρλ , σύζυγο του εφευρέτη και φίλου του Ζακ Σαρλ. Οι δυο τους γνωρίστηκαν το 1816, στις όχθες της λίμνης Μπουρζέ, και μεταξύ τους αναπτύχθηκε ένα σύντομο αλλά δυνατό ειδύλλιο. Συμφώνησαν να ξανασυναντηθούν τον επόμενο χρόνο, αλλά η Ζυλί πέθανε. Ο Λαμαρτίν επέστρεψε στη λίμνη μόνο για να δει ξανά τα μέρη που είχαν επισκεφθεί μαζί. Συγκλονισμένος βρίσκει το φυσικό περιβάλλον αμετάβλητο, ήθελε όμως να διατηρήσει κάποια μνήμη της ευτυχίας του ζευγαριού.
Ετσι, ο θάνατός της ενέπνευσε το ποίημα, (αρχικός τίτλος "Ωδή στη λίμνη Μπουρζέ"), όπου ο Λαμαρτίν στοχάζεται το πρόσκαιρο της επίγειας ευτυχίας. Η λίμνη με τις ποικίλες διακυμάνσεις της (άλλοτε γαλήνια, άλλοτε ταραγμένη) γίνεται το σύμβολο της ανθρώπινης ζωής αντιμέτωπης με την ανεξιχνίαστη αιωνιότητα και με τη φθορά του χρόνου και του θανάτου...
Félix Benoist: "Le lac du Bourget"
Το ΠΟΙΗΜΑ σε μετάφραση του Αρ. Βαλαωρίτη:
"Η Λίμνη"
Πάντα λοιπόν θα τρέχομε προς άγνωστο ακρογιάλι,
θα καταποντιζόμεθα στου τάφου τη νυχτιά,
χωρίς ποτέ έν’ απάνεμο μέσ’ στην ανεμοζάλη,
ούτ’ ένα καταφύγιο στη βαρυχειμωνιά!
Κοίταξε, λίμνη, κοίταξε! Δεν έκλεισ’ ένας χρόνος
πο ’παίζε με το κύμα σου χαρούμενη, τρελή,
και τώρα, τώρα ο δύστυχος, κάθομαι, λίμνη, μόνος
στην πέτρα εδώ, όπου πάντοτε μας έβλεπες μαζί.
Καθώς και τώρα, εμούγκριζες και τότε αγριεμένη
κι εξέσχιζες τα στήθη σου στου βράχου τα πλευρά,
ανήσυχη παράδερνες στην άκρη, θυμωμένη,
κι εράντιζες τα πόδια της με τον αφρό συχνά.
Θυμάσαι, λίμνη, μόνοι μας μια νύχτα εγώ κι εκείνη
ελάμναμε άφωνοι οι φτωχοί στα κρύα σου νερά·
τ’ αγέρι δεν ανάσαινε, είχες κι εσύ γαλήνη,
στον ύπνο σου δεν άκουες παρά τα δυο κουπιά.
Μεμιάς τραγούδι ουράνιο, πρωτάκουστο, δροσάτο,
το γέρο τον αντίλαλο τριγύρω μας ξυπνά·
έμειν’ ευθύς παράλυτο το κύμα σου το αφράτο
και τέτοια λόγια ακούστηκαν — θυμάσαι; — αρμονικά:
"Δίπλωσε, Χρόνε, δίπλωσε τ’ ακούραστα φτερά σου,
ώρες γλυκιές, μην τρέχετε, σταθείτε μια στιγμή,
κι εσύ μη φεύγεις, νύχτα μου, με την αστροφεγγιά σου·
τώρα που ζευγαρώσαμε είν’ εύμορφη η ζωή.
Του κόσμου αυτού τα βάσανα, την ερημιά, τη φτώχεια
θέλουν να φύγουν άμετροι· γι’ αυτούς γοργά γοργά,
Χρόνε μου, πέτα κι άφησε στου έρωτα τα βρόχια
τα δυο μας να χορτάσομε τόσο γλυκιά σκλαβιά.
Του κάκου! Οι ώρες φεύγουνε. Κανείς δε με προσμένει...
Κανείς δε μ’ ακουρμαίνεται... Η νύχτα είναι σκληρή...
Κι όταν σε δέρνει ο σίφουνας, κι όταν βαθιά κοιμάσαι,
ω λίμνη μου αφροστέφανη, να μη μας λησμονείς·
εσύ είδες την αγάπη μας και μόνη εσύ θυμάσαι
πώς άναφταν τα στήθη μας, και θα μας συμπονείς.
Θέλω τα πεύκα, τα έλατα, οι βράχοι, η ρεματιά σου,
τ’ αφρού σου το μουρμούρισμα, τ’ αντίλαλου η φωνή,
τα δροσερά σου σύγνεφα, τ’ αγέρι, η καταχνιά σου,
η βρύση, ο καλαμιώνας σου, το χόρτο, το πουλί,
τ’ άστρο τ’ ασημομέτωπο, η μυρωδιά που χύνει
το γαλανό το κύμα σου, ω λίμνη μου γλυκιά,
ό,τι στην πλάση έχει αίσθηση, πνοή, νοημοσύνη,
όλα να λένε: "Αγάπησαν, τα μαύρα, φλογερά!"
I. Το ποίημα μελοποίησε το 1823 ο Louis Niedermeyer.
Η πιανιστική συνοδεία ενισχύει σε λυρισμό και τρυφερότητα. Η μελωδία καταφέρνει να αποδώσει το γλωσσικό περιβάλλον του ποιητή διατηρώντας τις εικόνες, αλλά και τα αλληγορικά σύμβολα. To τραγούδι αυτό είναι από τα δημοφιλέστερα της εποχής και από τις πιο τραγουδισμένες μελωδίες στα σαλόνια του 19ου αι.
Ο Σαιν Σανς δήλωσε χαρακτηριστικά πως "στη "Λίμνη" πρέπει να αποδοθεί η γέννηση του "γαλλικού τραγουδιού", καθώς ο συνθέτης της, Niedermeyer δημιούργησε ένα νέο μουσικό είδος ανώτερης τέχνης, παρόμοιο με το γερμανικό ληντ, προετοιμάζοντας το δρόμο για τον Γκουνώ και τους ομοίους του".
Θα το απολαύσουμε σε μια ΙΣΤΟΡΙΚΗ ερμηνεία από τον Pol Henri Plançon, σπουδαίο μπασοβαρύτονο των δεκαετιών 1880, 1890 και αρχών του 20ου αιώνα - περίοδο που συχνά αναφέρεται ως η "Χρυσή Εποχή της Όπερας" και ηχογράφηση του 1904:
Η μουσική και το τραγούδι αποδίδουν πιστά την ατμόσφαιρα του ποιήματος! Ο Λαμαρτίνος κάτω από το πέπλο του ρομαντισμού εστιάζει στην τραγικότητα του έρωτά του. Στη "Λίμνη" του στοχάζεται βαθιά, σκέφτεται με πίκρα το θάνατο, τη ματαιότητα, τον ανάλγητο χρόνο δίνοντας ένα ποίημα υψηλής τέχνης γι'αυτό και τοποθετείται στα πλέον πολυδιαβασμένα ποιήματα!
Και μια νεώτερη εκτέλεση από τον βρετανό τενόρο, Robin Tritschler:
II. Το 1856 εμπνευσμένος από το ποίημα του Λαμαρτίνου και συνεπαρμένος από τη μελοποίηση του Louis Niedermeyer, ο γάλλος Kαμίγ Σαιν Σανς δημοσιεύει τη δική του εκδοχή για αντρική φωνή και πιάνο.
Μια σύνθεση με θεματικές ιδέες και λυρικά περάσματα, που αναπλάθουν τις εικόνες και τα συναισθήματα που προκαλεί το ποίημα "η Λίμνη" και ξεχωρίζει για τον υφολογικό της εκλεκτικισμό. Το πιάνο ακολουθεί μελωδική γραμμή με συνεχή τρίηχα μιμούμενο τα νερά της λίμνης, ενώ με αβρό ύφος, θεατρικότητα και εκφραστική απλότητα ο βαρύτονος οδηγεί στην ελεγειακής ποιότητας καταληκτική ιδέα.
Saint-Saëns: "Le lac":
(Για τη σύνταξη του κειμένου χρησιμοποιήθηκαν και στοιχεία από Βιβλίο Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας Β΄ Λυκ.)
Azy Gouziou (Άζη Γουζίου)21 October 2020 at 05:06 Πανέμορφο το ποίημα και η μετάφραση του Α. Βαλαωρίτη εξαιρετική, Ελπίδα μου. Στάθηκα στου εξής στίχους: ... του Χρόνου η άγρια θάλασσα δεν έχει ακρογιαλιά. Χρόνε ζηλιάρη, δύστροπε! ... Πραγματικά συγκλονιστικοί! Πολύ ωραίες και οι δυο εκτελέσεις. Αυτή η σπάνια ιστορική ηχογράφηση με το ελαφρύ τρέμολο της φωνής του μπάσου Pol Plançon έχει κάτι απ' την απελπισία του χωρισμού και την οδύνη εξ αιτίας του θανάτου. Ευχαριστούμε πολύ, γλυκιά μου Ελπίδα γι' αυτο το αφιέρωμα σ' έναν απ' τους πιο ρομαντικούς ποιητές. Σε φιλώ! ❤ ReplyDelete Replies
Ναι, ειναι έξοχο ποιημα, δειγμα της ρομαντικής ποιησης και γιάυτο αγαπημενο και πολυδιαβασμενο!Εχεις δικιο για την επισημανση στους στιχους αυτους, όπου ο ποιητής στοχάζεται βαθιά, σκέφτεται τη ματαιότητα, τον ανάλγητο χρόνο. Ο Plancon υπηρξε μεγαλος λυρικος τραγουδιστης κι αυτο φαινεται παροτι παλια η ηχογραφηση και το χρουτσαρισμα στον ηχο... Χαιρομαι που σου αρεσε το αφιερωματικο άρθρο σε εναν σπουδαιο και φιλέλληνα ποιητη! Θερμες ευχαριστιες, καλή μου φιλη!Στέλνω και γω τα φιλιά μου! Delete
Ο Γάλλος συμβολιστής ποιητής Αρθούρος Ρεμπώ που γεννήθηκε σαν σήμερα 20 Οκτωβρίου 1854 ολοκλήρωσε το ποιητικό του έργο μέχρι την ηλικία των 20 ετών και εξαιτίας του πολυτάραχου βίου και της χειμαρρώδους ιδιοσυγκρασίας του εντάχθηκε στον κύκλο των "Καταραμένων Ποιητών". Στην ποίηση του Ρεμπώ συχνά φανερώνεται το ατίθασο και απείθαρχο του χαρακτήρα του γι'αυτό ίσως ο Αλμπέρ Καμύ τον χαρακτήρισε "στασιαστή ποιητή-ποιητή της εξέγερσης"!
"Μεθυσμένο καράβι" του Ρεμπώ σε τοίχο κτιρίου στο Παρίσι.
Όπως έλεγε χαρακτηριστικά και εύστοχα ο Πωλ Βαλερύ: "Όλη η γνωστή λογοτεχνία είναι γραμμένη στη γλώσσα της κοινής λογικής - εκτός από εκείνη που έχει γράψει ο Ρεμπώ"...
Ο Ρεμπώ στα δεκαεπτά του γράφει το "Μεθυσμένο καράβι". Ένα ποίημα διονυσιακού, οργιαστικού ύφους, καθώς οι εφηβικές ταξιδιωτικές φαντασιώσεις σε εξωτικούς τόπους μετουσιώνονται σε μια ποιητική διονυσιακή με εικόνες αισθησιακές, σκοτεινές και ταυτόχρονα εκτυφλωτικά διαυγείς και απαστράπτουσες.
Αναφέρεται στην Ποίηση και τον δημιουργό της. Η ποίηση είναι ο ''δύσκολος ποταμός'' κι ο ποιητής το σκαρί που ακυβέρνητο αφήνεται στα ρεύματά του... Ένα ποίημα με εμφανή μουσικότητα, που δημιουργεί η ομοιοκαταληξία και ο τραγουδιστός ρυθμός του.
Στίχοι από το "Μεθυσμένο καράβι" του Ρεμπώ σε τοίχο κτιρίου στο Παρίσι.
"Πρώτη φορά κατέβαινα εκείνα τα ποτάμια,
όταν κατάλαβα πως πια δεν είχα πλοηγούς.
Κάτ’ Ινδιάνοι δαίμονες τους είχανε καρφώσει
απάνω σε πολύχρωμα παλούκια και γυμνούς
τώρα τους γέμιζαν με βέλη τα κορμιά.
Όχι πως μ’ ένοιαζε κανείς ναύτης ή πλοηγός, τόσο μπαμπάκι εγγλέζικο και στάρι από τη Φλάνδρα που είχα συντροφιά μέσα στ’ αμπάρι.
Κάποτε έπαψ’ ο ορυμαγδός,
ξελύσσαξαν οι δαίμονες· πάνε οι πλοηγοί.
Και τα ποτάμια μ’ άφησαν να φύγω μοναχό
όπου μου κατεβεί.
Έναν χειμώνα ολόκληρο ξεχάστηκα -σαν το παιδί!- να τρέχω στων παράφορων κυμάτων τις πλαγιές, κι οι κάβοι οι αφιλόξενοι δεν γνώρισαν ποτέ πιο ένδοξες χαρές. Η τρικυμία βάφτισε τις πελαγίσιες μου ορμές.[...]
Αυτό ήταν! Λούστηκα κι εγώ στο ποίημα το θαλασσινό.
Έναστρο, γαλαξιακό, μάκρη γαλάζια χόρτασα ίσα μ’ εκεί που, ένας νεκρός από πνιγμό εκστατικός, πλανιέται στου ορίζοντα την κάτωχρη γραμμή.[...]
Είδα ουρανούς -και γνώρισα- κουρέλια από τις αστραπές·
είδα τυφώνες κύματα: θεριά αφρισμένα, ρεύματα· κι είδα το δείλι, κι έμαθα το χάραμα να υψώνεται: σμήνος περιστεριών· γνώρισα ό,τι ο άνθρωπος νομίζει πως γνωρίζει...."
"The Drunken Boat", λάδι του Richard Workman εμπνευσμένο από το ποίημα του Ρεμπώ (πηγή: saatchiart)
To 1954 το "Μεθυσμένο Καράβι" του 17χρονου Αρθούρου δίνει έμπνευση στον Maurice Delage να συνθέσει το ομότιτλο συμφωνικό του ποίημα: "Le Bateau Ivre". Γνωρίζουμε τον γάλλο συνθέτη, καθώς υπήρξε ο πρώτος μαθητής του Μωρίς Ραβέλ και είναι και ο παραλήπτης της αφιέρωσης της "Κοιλάδας με τις καμπάνες", μέρος του εκπληκτικού "Miroirs" του Ραβέλ. Θυμίζω πως ο Ντελάζ ήταν εξαίρετος και ως τσελίστας και μέλος της περιβόητης Ομάδας καινοτόμων καλλιτεχνών "Απάτσι".
Το στυλ του αποτελεί κράμα κλασικού και εξωτικού, επιρροή από τα ταξίδια του στην Ιαπωνία, την Ινδία και γενικά την Άπω Ανατολή, στοιχείο που τον συνδέει και με τον Αρθούρο Ρεμπώ, που και κείνος περιπλανήθηκε σε χώρες της Ευρώπης και της Αφρικής, από την Υεμένη ως την Αιθιοπία.
Maurice Delage: "Le bateau ivre":
Η μουσική του Βαγγέλη Παπαθανασίου συνοδεύει μια συγκλονιστική απαγγελία του ποιήματος από την Φανί Αρντάν:
"Ο Ρεμπώ: Ένας μεγάλος ποιητής που λειτούργησε με τη γλώσσα του καιρού μας.
Παράλληλα εκμηδένισε τον Χρόνο. Στην ηλικία που οι κοινοί θνητοί αρχίζουν να υποψιάζονται.
Αυτός ολοκληρώθηκε και σαν άνθρωπος και σαν ποιητής. Τον περιέχω."
Με αυτά τα λόγια μιλά για τον Ρεμπώ ο Μάνος Χατζιδάκις στο βιβλίο του "Ο καθρέφτης και το μαχαίρι". Εμπνευσμένος από τον ποιητή δημιουργεί με τη συμβολή στιχουργικά του Νίκου Γκάτσου το δικό του "Μεθυσμένο Καράβι" , που το ακούμε από τη φωνή του Μ. Μητσιά:
Για τον Ρεμπώ μπορείτε να διαβάσετε παλιότερο κείμενό μου εδώ
Οι νεκροί ήταν περίπου διακόσιοι...
.JPG)
