(Με αφορμή τα γενέθλια του μεγάλου δραματουργού, μυθιστοριογράφου και ποιητή, του εκπροσώπου του γαλλικού ρομαντισμού, ΒΙΚΤΩΡΟΣ ΟΥΓΚΩ σαν σήμερα 26 Φλεβάρη 1802)
"Φανταστείτε... Αλλά όχι! Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς εκείνη την τετράγωνη μύτη που θύμιζε ρύγχος, εκείνο το απαίσιο ξεδοντιασμένο στόμα, το μοναδικό στρογγυλό μάτι που κρυβόταν κάτω από μια κοκκινωπή τούφα που ήταν φρύδι, το δόντι που ξεπεταγόταν από τ' αποκρουστικά χείλη σα δόντι κάπρου... Όχι! Τέτοια ασχήμια δεν μπορεί να περιγραφτεί. Όπως δεν μπορεί να περιγραφτεί και η έκφραση που είχε εκείνο το πρόσωπο. Ένα μείγμα πονηριάς, σαστιμάρας και θλίψης...Είναι ο Κουασιμόδος: φώναξαν. Είναι ο κωδωνοκρούστης της Παναγίας! Το στοιχειό της μεγάλης εκκλησίας!... [...] Tην ίδια στιγμή είδε το πλήθος να παραμερίζει. Μια κοπέλα με αλλόκοτη φορεσιά και με ένα ντέφι στο χέρι πρόβαλε μέσα από τον κόσμο. Τη συνόδευε ένα μικρό, κάτασπρο κατσικάκι με χρυσωμένα κερατάκια. Το μοναδικό μάτι του Κουασιμόδου άστραψε. Είδε τη γυφτοπούλα που ο ίδιος είχε προσπαθήσει να απαγάγει την περασμένη νύχτα και που γι’ αυτήν είχε την αόριστη εντύπωση ότι τον τιμωρούσαν τώρα.[...] Η κοπέλα πλησίασε αμίλητη τον κατάδικο, που στριφογύριζε μάταια για να της ξεφύγει, και τραβώντας ένα παγούρι από τη ζώνη της το έφερε απαλά στα κατάξερα χείλη του. Και τότε, απ’ αυτό το ως τώρα ολόστεγνο και πυρωμένο μάτι είδαν ένα χοντρό δάκρυ να κυλά αργά σε όλο το κακάσχημο και παραμορφωμένο από τις συσπάσεις πρόσωπό του. Ίσως ήταν το πρώτο δάκρυ που είχε χύσει ποτέ ο άμοιρος..." (Β. ΟΥΓΚΩ: "Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΩΝ ΠΑΡΙΣΙΩΝ", από τη σειρά: "Τα βιβλία που αγαπήσαμε")
Ο Βίκτωρ Ουγκώ υπήρξε από τους επιφανέστερους Γάλλους ποιητές και δραματουργούς, μια πολύπλευρη, χαρισματική και πολυσχιδής προσωπικότητα, από τις φωτεινότερες μορφές του γαλλικού πανθέου...
Τα έργα του "Άθλιοι", καθώς και η "Παναγία των Παρισίων" του οποίου διαβάσαμε απόσπασμα θεωρούνται τα αριστουργήματά του.
Ο αυστριακός συνθέτης Franz Schmidt ήταν ένας ταλαντούχος καλλιτέχνης που διέπρεψε και ως βιρτουόζος του πιάνου και του τσέλου.
Υπήρξε αριστούχος μαθητής του Μπρούκνερ. Στη μουσική του, ο Schmidt ανέπτυξε τις βιεννέζικες κλασικές και ρομαντικές παραδόσεις που κληρονόμησε από τον Σούμπερτ, αλλά και τον μέντορά του, Μπρούκνερ. Υιοθέτησε επίσης το εξωτικό "τσιγγάνικο" στυλ των Λιστ και Μπραμς. Τα μνημειώδη έργα του με αρκετές καινοτομίες, απεικονίζουν τις νέες εξελίξεις στη μουσική σύνταξη που ξεκίνησε ο Mάλερ.
Από το παραπάνω αριστούργημα του Ουγκό "Η Παναγία των Παρισίων", ο Franz Schmidt εμπνέεται την ομώνυμη όπερά του.
Η "Notre Dame" είναι από τα πιο γνωστά του έργα και παρουσιάστηκε το 1914. Ο συνθέτης προσέγγισε την όπερα γράφοντας πρώτα τα ορχηστρικά μέρη της, προσθέτοντας τα φωνητικά, αργότερα, ενώ ενσωμάτωσε και υλικό από μια ημιτελή φαντασία του για πιάνο και ορχήστρα. Η όπερα είχε εκπληκτική υποδοχή, όμως στη συνέχεια έπεσε στην αφάνεια. Συχνά ακούγεται το "Intermezzo", που έχει χαρακτηριστεί ως "η πιο όμορφη τσιγγάνικη μουσική".
Σήμερα, παρουσιάζεται από ορχήστρες σαν ανεξάρτητο κομμάτι.
Franz Schmidt: "Notre Dame-Intermezzo" / Karajan
Στο μπλογκ υπάρχουν αρκετά κείμενα που αφορούν τον Ουγκώ. Περιηγηθείτε!
Επηρεασμένος από την πανέμορφη ισπανίδα χορεύτρια και τραγουδίστρια γνωστή και ως "Belle Otéro", που ο Ρενουάρ είχε απολαύσει πολλάκις σαν τη φίρμα των Folies-Bergère τη διετία 1896-1898, ζωγράφισε μια σειρά πινάκων με γυναίκες με σπανιόλικη ενδυμασία παίζοντας κιθάρα...
Ο ίδιος είχε αγοράσει το υπέροχο αυτό λευκό φόρεμα από στιλπνή μουσελίνα με τα ροδακινιά φιογκάκια για να το φορέσει η αγαπημένη του Germaine, που τού πόζαρε...
Το ευγενές λευκό έρχεται σε αντίθεση με το χρώμα της βελούδινης πολυθρόνας που στο χρώμα συνδυάζεται υπέροχα με το σώμα της κιθάρας και τους φιόγκους...Κάτω από το μακρύ φόρεμα αχνοφαίνεται η άκρη ενός χαριτωμένου πασουμιού με γουνάκι στο πόδι της κιθαρίστριας ακουμπισμένο πάνω σε ένα χρυσαφί μαξιλάρι που το ανυψώνει βοηθώντας το κράτημα του μουσικού οργάνου. Ζωντανά χρώματα, ενώ εμφατικά αναπαρίσταται το φως.
Το κορίτσι, ενώ είναι σκυμμένο και προσηλωμένο στην εκτέλεση της κιθάρας, ωστόσο ασκεί ακαταμάχητη γοητεία στο θεατή, εκπέμποντας γλυκύτητα και ευγένεια.
Ο διάσημος ζωγράφος -θα' λεγε κανείς- πως είναι φανερά επηρεασμένος κι από την τέχνη του Αντουάν Βαττώ που έδωσε έργα με γυναίκες με φορεσιές πλούσια διακοσμημένες κρατώντας μουσικά όργανα .
"Το έργο τέχνης πρέπει να σε κατακυριεύει, να σε τυλίγει γύρω του και να σε συνεπαίρνει", συνήθιζε να λέει ο ίδιος ο ζωγράφος και σίγουρα σε αυτόν τον πίνακά του καταφέρνει να μάς παρασύρει με τα χρώματα και τις γραμμές του στη δόνηση των κιθαρίσιων χορδών...
[O Ρενουάρ γεννήθηκε σαν σήμερα, 25 Φεβρουαρίου 1841 στη Λιμόζ και από μικρός έδειξε την λατρεία του για τη μουσική. Μαθητής δημοτικού ακόμη, ξεκίνησε σπουδές στο τραγούδι και έγινε μέλος της χορωδίας στο Παρίσι, την οποία διηύθυνε ο Σαρλ Γκουνώ. Ο Γκουνώ ήταν ο δάσκαλος, που εντόπισε την ιδιαίτερη ευαισθησία του και την απροσμέτρητη ανάγκη του για έκφραση].
Η μουσική συνοδεία έρχεται φυσικά με ισπανική, παραδοσιακή μουσική παιγμένη από γυναίκα κιθαρίστρια συνδυασμένη με την εικαστική έμπνευση του τιμώμενου -σήμερα- Ρενουάρ με την ισπανίδα "Belle Otéro".
Απολαμβάνουμε διασκευές Καταλανικών συνθέσεων του Βαρκελωνέζου, Miguel Llobet, μαθητή του Francisco Tárrega, που εκτός από συνθέτης και ενορχηστρωτής διέπρεψε -ως γνήσιος ισπανός- και ως βιρτουόζος κιθαριστής. Πολλές από τις δημοφιλείς διασκευές του καταλανικών λαϊκών τραγουδιών για σόλο κιθάρα ερμηνεύτηκαν από τον Αντρές Σεγκόβια.
Θαυμάστηκε από πολλούς συνθέτες, όπως ο Ντε Φάγια και ο Χίντεμιτ, που όταν τον άκουσε στο Βερολίνο εξέφρασε την επιθυμία του να συνθέσει για την κιθάρα..
Eκτελεί η ισπανίδα, Isabel Martínez, από τις ξεχωριστές προσωπικότητες της νέας γενιάς κλασικής κιθάρας με διεθνή βραβεία, μια παρουσία που αναδύει εξωτισμό και σαγήνη και κάλλιστα θα την χαρακτήριζες "Belle Otéro" της εποχής μας. Ο ερμηνείες της χαρακτηρίζονται από ωριμότητα μουσικής αντίληψης και διακρίνονται από ζεστό ήχο, που συνδυάζει ποιητική φαντασία και ελευθερία έκφρασης με την αυστηρότητα του ρυθμού.
Το "Cançó del lladre-Το τραγούδι του κλέφτη" είναι παραδοσιακό καταλανικό τραγούδι ανώνυμου συνθέτη του 18ου αιώνα:
Παλαιότερο κείμενο για τον Ρενουάρ μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
Γεννήθηκε σαν σήμερα 21 Φεβρουαρίου 1885 και υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους πρωταγωνιστές του ονομαζόμενου "θεάτρου βουλεβάρτου".
Αναφέρομαι στον Σασά Γκιτρί, τον Γάλλο ηθοποιό και θεατρικό συγγραφέα, που πρωτοπαρουσιάστηκε το 1902 ως συγγραφέας δραματικών έργων, δείχνοντας τις μεγάλες ικανότητές του στο θέατρο. Αργότερα, στον κινηματογράφο επίσης σημείωσε μεγάλες επιτυχίες ως σεναριογράφος, σκηνοθέτης και ηθοποιός, με πνευματώδεις διαλόγους και πρωτοτυπία έκφρασης. Στη γοητευτική προσωπικότητά του συνυπήρχαν, σε ένα περίεργο μείγμα, η ειλικρίνεια και η προσποίηση.
Στην 50 ετών καριέρα του, έγραψε και παρουσίασε περισσότερες από εκατό κωμωδίες, στις περισσότερες από τις οποίες πρωταγωνίστησε με επιτυχία ο ίδιος. Τα έργα του διασκέδαζαν αφάνταστα το κοινό με εντυπωσιακές παραλλαγές σε επίκαιρα θέματα και την κριτική των ηθών. Στην κορυφή των επιδιώξεών του βρίσκεται ο σεβασμός των επιθυμιών του κοινού. Κατά την άποψή του, το γέλιο των θεατών αποτελεί την ένδειξη, αλλά και την απόδειξη για την ύπαρξη δύο στοιχείων, τα οποία αλληλοεξαρτώνται. Ειδικότερα, το γέλιο αποτελεί την έκφραση της ικανοποίησης του κοινού και την ίδια στιγμή σχηματοποιεί ένα μέσο, χάρη στο οποίο ο θεατής εκφράζει την ευγνωμοσύνη του απέναντι στον ερμηνευτή του ρόλου και κατά συνέπεια απέναντι στον δραματουργό.
O Γκιτρί στο ρόλο του Γκριμ
Για σήμερα, θα διαβάσουμε ένα απόσπασμα από το θεατρικό του: "ΜΟΤΣΑΡΤ"
Πρόκειται για έναν "Μότσαρτ της φαντασίας" του Γκιτρί, καθώς δεν είναι απόλυτα "ιστορικός".
Η κωμωδία , που εξελίσσεται σε 3 πράξεις επενδύθηκε μουσικά από τον Reynaldo Hahn και παρουσιάστηκε πρώτη φορά στη σκηνή του θεάτρου "Εδουάρδος Ζ" το 1929 με τον συγγραφέα στο ρόλο του Γκριμ και την σοπράνο σύζυγό του Yvonne Printemps στο ρόλο του Μότσαρτ. Οι κριτικοί κατατάσσουν την κωμωδία στην περίοδο "των ιστορικών ή βοογραφικών έργων του Γκιτρί", ο οποίος παρουσιάζει τον Μότσαρτ γύρω στα είκοσι χρόνια του, και την ολιγόμηνη διαμονή του στο Παρίσι. Όμως, για ποιο λόγο ο μέγας μουσικός έμεινε για τόσο σύντομο διάστημα στη γαλλική πρωτεύουσα;
Το αισθηματικό, τρυφερό και λεπτό δράμα που φαντάστηκε ο Σασά Γκιτρί μάς δίνει την πειστική εξήγησή του.
Ο φανταστικός αυτός Μότσαρτ του συγγραφέα, παρότι δεν είναι απόλυτα ιστορικός, ωστόσο έχει μέσα του μιαν αλήθεια αναμφισβήτητη, γιατί "προσφέρει το ίδιο το πνεύμα του μεγάλου μουσουργού, σε μια ενσάρκωση που θυμίζει παράλληλα Χερουβείμ και Δον Ζουάν και αντιπροσωπεύει τον καλλιτέχνη κάθε εποχής και την αιώνια νιότη".
Το έργο αυτό του Γκιτρί έχει όλη τη χάρη, την ελαφράδα και το θέλγητρο του 18ου αι.
Sacha Guitry: "ΜΟΤΣΑΡΤ", Μεταφρ:Πράτσικας Γ.
(απόσπασμα)
ΜΑΡΙΑ ΑΝΝΑ: Μάθετε πως δεν θ'ακουμπήσω ποτέ τα δάχτυλά μου σ'αυτό το κλαβεσέν! ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ: Γιατί; είναι μήπως ιερό; Κ. ντ'ΕΠΙΝΑΙ: -Σ'αυτό το κλαβεσέν έπαιξε πρώτος ο Μότσαρτ, στο Παρίσι. ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ:Α, εκείνο το παιδί-θαύμα που άρχισε να συνθέτει 18 μηνών; Κ. ντ' ΕΠΙΝΑΙ:Όχι δα και 18 μηνών, είναι υπερβολή!..αλλά 5 χρονών, αυτή είναι η αλήθεια.Ηταν οκτώ σαν ήρθε στο Παρίσι κι έπαιξε σπίτι μου![...] ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ: Κι ήταν πραγματικά ένα θαύμα αυτό το παιδί; Κ. ντ'ΕΠΙΝΑΙ: Ασύλληπτο!...Έπαιζε τα πάντα και μπορούσε να αυτοσχεδιάζει ώρες ολόκληρες! ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ:Πραγματικά, οι συνθέσεις ήταν δικές του; Κ. ντ'ΕΠΙΝΑΙ: Μα, ναι! Αν δεν με πιστεύεις αγαπητέ μου, ρώτα τον κ. ντε Γκριμ. Αυτός θα θυμάται! (μπαίνουν ο Γκριμ και η Γκιμάρ) ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ:Μιλούσαμε γι'αυτό το παιδί-θαύμα που προκάλεσε κατάπληξη σε όλους στο Παρίσι πριν δέκα χρόνια....Για πέστε μου, βαρώνε, άξιζαν τίποτε οι συνθέσεις του; ΓΚΡΙΜ:Αν άξιζαν;,,,Ω, φίλε μου ήταν...πώς να το εξηγήσω;..Ηταν απλές, αλλά πολύ συγκινητικές συνθέσεις! (η ορχήστρα παίζει ένα μινουέτο που συνέθεσε ο Μότσαρτ όταν ήταν παιδί) -Θυμόμουν για πολύ καιρό ένα μινουέτο που κάποιο βράδυ είχε παίξει εδώ.Μα, πώς ήταν..χμ..αυτό είναι κουτό...Το ακούω και όμως δεν μπορώ να το...Εκείνον όμως τον ξαναβλέπω ετούτη τη στιγμή...τόσο μικρό, τόσο χαριτωμένο μέσα στη φορεσιά του από ροζ σατέν....[...] ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ:Και τι απόγινε αυτός ο Μότσαρτ; ΓΚΡΙΜ: Σίγουρα δεν έγινε σπουδαίος, Τα παιδιά που γεννιούνται μεγαλοφυή, σπάνια αποχτούν ταλέντο....Ωστόσο μού είπαν για κάτι συμφωνίες, για κάτι σονάτες, ακόμα και για μια όπερα, έναν "Μιθριδάτη", που ήταν 14 χρονών όταν τον έγραψε...
[.........................................]
(η πόρτα ανοίγει και οΓκριμ αναγγέλει την είσοδο του Μότσαρτ)
Sacha Guitry στο ρόλο του Γκριμ με τη συζυγό του Yvonne Printemps στο ρόλο του Μότσαρτ
ΓΚΡΙΜ: Ιδού ο Μότσαρτ, κυρία μου! Κ. ντ'ΕΠΙΝΑΙ: Τι έκπληξη!Είναι γοητευτικός! ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ: Τι μέση! ΜΑΡΙΑ ΑΝΝΑ: Και το μάτι του, καθώς λάμπει, σε χαϊδεύει! Τι χαριτωμένο πρόσωπο! ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ:Τι φρόνιμος που φαίνεται! ΜΑΡΙΑ ΑΝΝΑ: Ξέρει τους καλούς τρόπους και φιλεί το χέρι! [...] Κ. ντ'ΕΠΙΝΑΙ:(απεθυνόμενη στον Μότσαρτ)-Είστε μόνος στο Παρίσι; ΜΟΤΣΑΡΤ: Με συνoδεύει η μητέρα μου! ΜΑΡΙΑ ΑΝΝΑ: Και θα μείνετε πολύ καιρό; ΜΟΤΣΑΡΤ: Όσος καιρός χρειαστεί, δεσποινίς!Έρχομαι να εμπιστευθώ το μέλλον μου στα χέρια του βαρώνου ντε Γκριμ, που τόσα έκανε για μένα σαν ήμουνα παιδί.Ερχομαι να καταχτήσω το Παρίσι, γυρεύοντας εδώ τη δόξα και τον πλούτο...Εννοείται, θα μπορούσα να αδιαφορήσω για τον πλούτο, ..είμαι συνηθισμένος, και το Παρίσι θα μπορούσε να μου τον αρνηθεί, δίχως αυτό να με λυπήσει πολύ...Όμως, αν μου αρνηθεί τη δόξα, τότε είμαι χαμένος! ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ: (προς τον Γκριμ) -Εκφράζεται περίφημα σαν μιλάει για τον εαυτό του! ΜΟΤΣΑΡΤ: (Θιγμένος αφού τον έχει ακούσει) -Εκφράζομαι αρκετά καλά σε όλες τις γλώσσες, όταν μιλάω για την Τέχνη μου!!!
*****
Ο Reynaldo Hahn, ήταν βενεζουελανικής καταγωγής, συνθέτης, αρχιμουσικός, και μουσικοκριτικός, γνωστός κυρίως για τα τραγούδια που συνέθεσε πάνω στο γαλλικό ύφος της "melodie"(παρόμοιο με το γερμανικό ληντ). Υπήρξε παιδί-θαύμα, και πρωτοεμφανίστηκε μικρός στο σαλόνι της πριγκίπισσας Ματίλντε τραγουδώντας άριες του Όφενμπαχ παίζοντας ταυτόχρονα πιάνο. Μαθήτευσε δίπλα στους Μασνέ, Γκουνώ και Σαιν-Σανς, ενώ συμφοιτητής του ήταν και ο Ραβέλ.
Θα πρέπει να πούμε πως αρχικά ο Σασά Γκιτρί είχε προτείνει να γράψει τη μουσική για την κωμωδία του στον André Messager, που όμως απέρριψε την προσφορά, υποστηρίζοντας ότι κανένας συνθέτης δεν θα τολμούσε να αντιπαραβάλει τη μουσική του με αυτή του Μότσαρτ. Ο Ρεϊνάλντο Αν, που όπως φαίνεται, είχε λιγότερους ενδοιασμούς, δέχτηκε. Χρησιμοποίησε μελωδίες ήδη έτοιμες οι περισσότερες από νωρίτερα, στις οποίες πρόσθεσε άριες για την Yvonne Printemps, μιμούμενος τη μουσική του Μότσαρτ, καταφέρνοντάς τα περίφημα! Μην ξεχνάμε πως ο Hahn ως μαέστρος θεωρήθηκε σπεσιαλίστας στον Μότσαρτ, ιδιαίτερα στις εμφανίσεις του στο Φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ.
Sacha Guitry-Reynaldo Hahn: "Mozart ":
Πηγές: Περιοδικό Νέα Εστία τεύχος 697, σελ.975-984, ekebi.gr., ygeiaonline, academia.edu-Κ.Κωστογιαννόπουλος "Η πρόσληψη του Théâtre de Boulevard του Σασά Γκιτρύ"
"ΜΑNΑ: -Η Γυναίκα πού τόνε πλάνεψε και δεν τον αφήνει να κοιμηθεί όλη νύχτα. Αυτή πρέπει να σκοτωθεί και να λείψει για να λευτερωθούν τα μπράτσα τού Πρωτομάστορα και να μην τρέμουνε όταν χαράζουνε το σχέδιο τού γιοφυριού… ΧΟΡΟΣ: -Μάνα! έλεος! Σκληρά ’ναι τα λόγια σου, σαν το γραφτό της Μοίρας! ΜΑΝΑ : -Και πρέπει να σκοτωθεί απόψε, πριν να βασιλέψει ό ήλιος! ’Αλλιώς τη νύχτα θα ’χομε πάλι αφανισμούς και σύγκλυσες! Κι όχι όπου λάχει, μα στα θεμέλια τού γιοφυριού αγκωνάρι να χτιστεί… ’Απάνω στο κορμί της μόνο θα σιδεροχτιστεί γιοφύρι! (απόσπασμα από τον "Πρωτομάστορα" του Ν.Καζαντζάκη)
***
Αναγνωρίζεται ως ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες διανοούμενους, με πλούσιο λογοτεχνικό, ποιητικό και μεταφραστικό έργο. Ο Νίκος Καζαντζάκης, αυτός ο μεγάλος στοχαστής, γεννήθηκε σαν σήμερα 18 Φλεβάρη του 1833 στο Ηράκλειο. Μια ψυχή ατιθάσευτη, με φαντασία, πνεύμα και νου προσανατολισμένα στην ελευθερία...
"Δεν ελπίζω τίποτα. Δεν φοβάμαι τίποτα. Είμαι λέφτερος..."
https://totheatro.blogspot.com/
Ο Καζαντζάκης χαρακτηρίστηκε προσωπικότητα τρικυμιώδης συναισθηματικά και ιδεολογικά παθιασμένη. Ως δημιουργός χάραξε μια ανήσυχη πορεία ανάμεσα σε ανθρώπους, πάθη και ιδέες.
Ο Κρητικός συγγραφέας γράφει το θεατρικό του "Πρωτομάστορας" βασισμένος στο θρύλο του "Γιοφυριού της Άρτας" στο Παρίσι το 1908-1909, με αρχικό τίτλο "Η Θυσία".
Το 1910, το υποβάλλει σε δραματικό διαγωνισμό με το ψευδώνυμο "Πέτρος Ψηλορείτης" και κερδίζει το βραβείο των χιλίων δραχμών. Το έργο αφιερώθηκε στον Ίωνα Δραγούμη.
Το θεατρικό χαρακτηρίζεται από τον συγγραφέα "τραγωδία" και αποτελείται από δύο μέρη που χωρίζονται από ένα μικρό intermezzo. Είναι γραμμένο σε πρόζα και δημοτική γλώσσα. Στη δράση παίρνουν μέρος εκτός των προσώπων και δύο Χοροί: Χορός Θεριστάδων και Χορός Μαστόρων, που η λειτουργία τους ταυτίζεται με κείνη στην αρχαία τραγωδία, δηλαδή σχολιάζουν την τύχη του ήρωα και αποτελούν τη συλλογική φωνή.
Την τραγωδία στη συνέχεια μελοποίησε ο Μανώλης Καλομοίρης, αφιερώνοντας το έργο στον Ελευθέριο Βενιζέλο, "Πρωτομάστορα της Μεγάλης Ελλάδος".
Ο Καλομοίρης σημειώνει ότι επέλεξε την συγκεκριμένη τραγωδία, επειδή πίστευε πως: "ο θρύλος μονάχα, ο μύθος της αρχαίας τραγωδίας, καταδέχεται και τη ζητάει την επεξεργασία της μουσικής, τη μουσική ατμόσφαιρα. Σε τέτοια ατμόσφαιρα ο κόσμος του θρύλου ο φανταστικός, ζει πιο άνετα και πιο έντονα την παραμυθένια του ζωή.Ο πρωτομάστορας μού φαντάζει σαν σύμβολο της ζωής μου και της Μοίρας - της Μοίρας κάθε τεχνίτη του τόπου μας, την ορμή για τα μεγάλα, για τα ωραία, μα που δεν μπορεί ή δεν τον αφήνουνε να στήσει..." Η μουσική του Καλομοίρη ακούγεται θεμελιωμένη πάνω στο δημοτικό τραγούδι, ανάμικτη με στοιχεία της Δύσης. Χρωματικές κλίμακες, έντονος ρυθμός σε παραδοσιακά μουσικά μέτρα, έμφαση στο διάστημα τριτόνου, ελαττωμένες συγχορδίες, τριημιτονία, αντιχρονισμοί και συγκοπές, εντείνουν την έκφραση αγωνίας και δυνατων συναισθηματων των ηρώων! Η ορχηστρική συνοδεία χαρακτηρίζεται από χαμηλή ένταση που εντείνει την αίσθηση μιας υπόκωφης απειλής, από γρήγορα και ανήσυχα tempi, tremoli, και από έντονο το στοιχείο του μελωδικού κυματισμού, που απεικονίζει με χαρακτηριστικό τρόπο την αναστάτωση.
Καθώς είπαμε στην όπερα του Πρωτομάστορα, εντοπίζονται στοιχεία της ελληνικής δημοτικής μουσικής που συνδυάζονται με δυτικά μουσικά πρότυπα.
Ανάμεσά τους τα "Σαράντα μαστορόπουλα" που τραγουδά ο γυναικείος χορός, σε δύο εκδοχές: η μία βασίζεται σε παραδοσιακή μελωδία της Σκιάθου, ενώ η άλλη σε αντίστοιχη της Ηπείρου.
Τα ακούμε από τη Χορωδία και Ορχήστρα Ραδιοτηλεόρασης της ΕΣΣΔ, την οποία διευθύνει ο Emin Khachaturian, ανιψιός του αρμένιου συνθέτη Αράμ Χατσατουριάν.
Μιας και σήμερα άνοιξε το ΤΡΙΩΔΙΟ, θα καλησπερίσω με κάτι σχετικό...
Αν και πολλοί το ταυτίζουν με την έναρξη του καρναβαλιού, θα πρέπει να διευκρινίσουμε πως Τριώδιο ονομάζουμε τις τρεις εβδομάδες πριν τη Σαρακοστή, δηλαδή από σήμερα Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου ως την Κυριακή της Τυροφάγου.
Ομως ΤΡΙΩΔΙΟ λέγεται και το λειτουργικό βιβλίο που περιέχει υμνολογικό υλικό για την περίοδο αυτή. Ονομάστηκε έτσι, γιατι πολλοί από τους υμνογραφικούς Κανόνες του, δεν περιέχουν 9, όπως συνηθίζεται, αλλα 3 Ωδές.
Από το Βιβλίο του Τριωδίου και χρησιμοποιώντας κείμενά του έχει εμπνευστεί το ομώνυμο έργο του ο Άρβο Περτ: "TRIODION"
Πρόκειται για χορωδιακή σύνθεση του 1998 που διακρίνεται για την κατανυκτικότητα και την πνευματικότητά της. Σύνθεση λιτή, χωρίς εξάρσεις, σε μορφή σεβάσμιας προσευχής και ικεσίας με ευλαβικό χαρακτήρα που παραπέμπει σε ύφος στην παλαιά μουσική, ενώ εμφανίζει επιρροές από το Γρηγοριανό μέλος και την ευρωπαϊκή πολυφωνία της Αναγέννησης...
Το "Triodion" του Part για μικτή χορωδία a cappella ανατέθηκε από το Lancing College του Sussex για τον εορτασμό της 150ης επετειου από την ίδρυσή του.
Ο συνθέτης χρησιμοποιεί τρεις Ωδές τις οποίες πλαισιώνει με μια εισαγωγή και μια coda, ad libidum.
H εισαγωγή είναι βασισμένη στην πρωινή προσευχή: "Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, Αμήν".
Η 1η Ωδή είναι η σύντομη προσευχή: "Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ Θεού, ελέησόν με τον αμαρτωλόν", που συμφιλιώνει τη λατρεία με τη μετάνοια.
Η 2η Ωδή"Ω, Δωρητή της ζωής, σώσε μας!"
Η 3η Ωδή " Άγιε Νικόλαε, πρέσβευε υπέρ εμού" και
Η coda "Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι, και νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων".
Ο Εσθονός συνθέτης, πιστός υπηρέτης του "ιερού μινιμαλισμού" καταφέρνει με την ονειρική απλότητα που αποπνέουν οι διαυγείς ήχοι του να εκστασιάζει το πνεύμα, να γαληνεύει την ψυχή με αυτή τη μορφή του μουσικού του αρχαϊσμού. Δεν έχουν άδικο όσοι υποστηρίζουν πως στους θορυβώδεις καιρούς που ζούμε, ο Άρβο Περτ μας φέρνει κοντύτερα στην αναγκαία σιωπή, καθώς η μουσική του προσφέρει ισορροπία και ηρεμία... Αναντίρρητα, οι προσεγγίσεις του Περτ στα θρησκευτικά θέματα αποτελούν περίτεχνο σκάλισμα μιας ιδέας πνευματικής...
Μολιέρος: δραματουργός, ηθοποιός και σκηνοθέτης! Ιδρυτής της "φαρσοκωμωδίας", στα έργα του αντανακλώνται τα ήθη της κοινωνίας και των τάξεών της.
Ο Μολιέρος υπήρξε ένας έξοχος μάστορας της θεατρικής σκηνής που καυτηρίαζε τα κακώς κείμενα, την υποκρισία και τον φαρισαϊσμό με ευφυή τρόπο, εκφράζοντας τις απόψεις της λαϊκής μάζας!
Λίγες μέρες πριν το θάνατό του δίνεται η πρεμιέρα της τελευταίας κωμωδίας του:"Ο κατά φαντασίαν ασθενής", με τον Μολιέρο στον πρωταγωνιστικό ρόλο του Αργκάν, έναν φιλάργυρο ηλικιωμένο, που ενώ χαίρει άκρας υγείας, αισθάνεται διαρκώς άρρωστος! Αυτή εμμονή του τον καθιστά εύκολο θύμα για τον περίγυρό του που τον εκμεταλλεύεται...Ο Αργκάν είναι ο υποχόνδριος ήρωας που αποπνέει, έναν παλιομοδίτικο συντηρητισμό, γεμάτο προκαταλήψεις.
Κατά τη διάρκεια της τέταρτης παράστασης ο Μολιέρος νιώθει αδιαθεσία, μεταφέρεται στο σπίτι του και εκεί αφήνει την τελευταία του πνοή.
Ένα μικρό ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ σε μετάφραση Ιωάννη Πολέμη:
Αργκάν: -Αχ, γυναικούλα μου!Έλα κοντά μου! Μπελίνα: -Τί έχεις αντρούλη μου; Αργκάν: -Έλα, τρέξε να με νιώσεις! Μπελίνα: -Τι τρέχει λοιπόν; Τι συμβαίνει παιδί μου; Αργκάν: -Αγαπημένη μου, μ' εσύγχυσαν... Μπελίνα: -Ω, τον καημένο τον αντρούλη μου! Πώς σε εσύγχυσαν, αγάπη μου; Αργκάν: -Η πανούργα η Τουανέτα σου ποτέ άλλοτε δεν ήταν τόσο αυθάδης! Μ' έκανε έξω φρενών, αγάπη μου! Μπελίνα: -Μην εξάπτεσαι , λοιπόν! Αργκάν: - Είναι μια ώρα τώρα που μου εναντιώνεται σε ό,τι θέλω να κάμω! Είχε την αναίδεια να μού πει πως ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ ΑΡΡΩΣΤΟΣ!!! Μπελίνα: -Είναι αδιάντροπη!!! Αργκάν: -Εσύ, αγάπη μου, το ξέρεις πως είμαι άρρωστος, ε; Μπελίνα: -Ναι, καρδούλα μου, δεν έχει δίκιο! Αργκάν: -Αχ, αυτή η πανούργα θα με πεθάνει!!!
Marc-Antoine Charpentier
O "κατά φαντασίαν ασθενής" , δεν ανέβηκε σε μουσική του -επί χρόνια συνεργάτη του- Ζαν Μπατίστ Λυλλί, με τον οποίο από κοινού είχαν δημιουργήσει το κωμικό μπαλέτο, ένα είδος κωμικού θεάτρου, που πλαισιώνεται με χορευτικά.
Είναι η εποχή που θεατρικός συγγραφέας και συνθέτης τα έχουν τσουγκρίσει, μετά τη χορήγηση του μονοπωλίου όπερας στον αυλικό μουσικό Ζαν Μπατίστ Λυλλί. Ενοχλημένος ο Μολιέρος προσεγγίζει άλλο συνθέτη, τον Μαρκ-Αντουάν Σαρπαντιέ, που πρόσφατα είχε επιστρέψει όλο ιδέες από την Ιταλία. Ο συνθέτης αναθεώρησε δυο φορές τη μουσική για να αντιμετωπίσει τους περιορισμούς που επέβαλε το βασιλικό μονοπώλιο . Κατόπιν αιτήματος του Moλιέρου, συνθέτει ένα εκτεταμένο πρόλογο με τίτλο "Eglogue en musique et en danse", παρόμοιο με τα προλογικά των λυρικών τραγωδιών του Λυλλί, προς έπαινο του βασιλιά.
Είναι απαράμιλλης μελωδικής ομορφιάς τα χορευτικά νούμερα και τα μουσικά ιντερλούδια του Σαρπαντιέ, που σε συνδυασμό με το έξυπνο, γεμάτο χιούμορ Μολιερικό κείμενο γοητεύει όλους αυτούς τους αιώνες τους θεατές!Διάλογοι και μουσικά μοτίβα αγγίζουν τις ευαίσθητες χορδές της ανθρώπινης ψυχής, που προσπαθεί να ξορκίσει μέσα απ’ το γέλιο, τους βαθύτερους ανθρώπινους φόβους.
Από τους "Musiciens du Louvre" θα ακούσουμε την ουβερτούρα του Μολιερικού:
"Le malade imaginaire-Κατά φαντασίαν ασθενούς"
Ο Marc Minkowski και το διάσημο συγκρότημά του, μάς προσφέρουν μια αστραφτερή και δυναμική ερμηνεία:
M.A. Charpentier: Ouverture "Malade Imaginaire", Μοlliere
Για τον ΜΟΛΙΕΡΟ συνεργασίες του με τον Λυλλί, μπορείτε να διαβάσετε παλιότερα κείμενα εδώ και εδω.
Γεννήθηκε σαν σήμερα 13 Φλεβάρη 1873 και θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους και σπουδαιότερους βαθύφωνους της Μουσικής Ιστορίας!
Ο ΦΙΟΝΤΟΡ ΣΑΛΙΑΠΙΝ, που σημάδεψε με την παρουσία του και τη μοναδικότητα της φωνής του τον 20ο αι., σύμφωνα με τον ιστορικό- σχολιαστή της όπερας Μάικλ Σκοτ "συγκαταλέγεται με τον Καρούζο και την Κάλλας στους τρεις μεγαλύτερους τραγουδιστές, και από τους πιο επιδραστικούς καλλιτέχνες".
Η φωνή του Σαλιάπιν χαρακτηρίζεται από ευλυγισία και άνεση, ακόμα και στα πιο δεξιοτεχνικά περάσματα, φωνή με δυναμικό χαρακτήρα, ήρεμο και συμπαγή τόνο.
Στην υπέροχη αυτοβιογραφία του με τίτλο: "Η μάσκα και η ψυχή" σε μετάφραση Ελ. Κατσιώλη των Εκδ. Λέμβος, διαβάζουμε:
"Στον Σαλιάπιν αρέσει ο Πούσκιν που του αρέσει ο Μότσαρτ. Τον συγκινεί ο Φάουστ του Γκουνώ για την ευγένεια των αισθημάτων.
Γενικά το θέατρο του απέσπασε την προσοχή γιατί είχε ευγένεια που η καθημερινή ζωή δεν διέθετε.
Τον συγκινούσαν τα κοστούμια και ο θεατρικός λόγος γιατί εκεί η σύνθεση των λέξεων αποκτά μεγαλοπρέπεια, ομορφιά και νόημα.
Αλλά και τα φώτα, η διακόσμηση, η ιεροτελεστία, όλα ήταν πρόκληση στη "μετάληψη"
που από παιδί επιθύμησε..."
Από τα πολύ γνωστά του πορτρέτα είναι το παραπάνω, που τον παρουσιάζει με ένα πανάκριβο γούνινο παλτό.
Ηταν η αμοιβή του αντί ρουβλίων για τις εμφανίσεις του στο Θέατρο της Αγίας Πετρούπολης.
Καθώς ο ρωσικός εμφύλιος είχε προκαλέσει οικονομική κατάρρευση και νομισματική υποτίμηση, πληρώθηκε σε είδος.
Για την παράσταση είχε κληθεί να σχεδιάσει τα σκηνικά ο περίφημος ζωγράφος Μπαρίς Κουστόντιεφ. Στην πρώτη συνάντησή του με τον Σαλιάπιν τον είδε με το εντυπωσιακό πανωφόρι κι όταν έμαθε την ιστορία του εξέφρασε την επιθυμία να τον ζωγραφίσει με αυτό.
Ο Κουστόντιεφ στήνει ένα εικαστικό έργο με έντονους συμβολισμούς.
Σε πρώτο πλάνο ο πανύψηλος βαθύφωνος με την χαρακτηριστική γούνα του και ως φόντο μια πόλη σε τρελή πορεία καρναβαλικής περιόδου, της γνωστής "Μασλένιτσα", στα ρωσικά.
Ο Κουστόντιεφ απεικονίζει την θορυβώδη, γιορταστική ατμόσφαιρα...με πλήθος κόσμου να σεργιανάει στους δρόμους της παγωμένης, μα πολύχρωμης επαρχιακής πόλης, να παρακολουθεί υπαίθριους θιάσους, να χαίρεται με το καρουζέλ...
Ο διάσημος τραγουδιστής στέκει στηριζόμενος στο ραβδί του, δίπλα στο αγαπημένο του τετράποδο και μοιάζει να αναδύεται από τους ανθρώπους του λαού, που χαίρονται την καρναβαλική γιορτή, ανάμεσά τους και οι δυο κόρες του αριστερά μπροστά από μια πινακίδα-ρεκλάμα που διαφημίζει την εμφάνιση στη μουσική σκηνή της πόλης, του αγαπημένου στο ρωσικό λαό, λυρικού τραγουδιστή.
Ο Σαλιάπιν με τον Ραχμάνινοφ
Το ψηλό ανάστημά του, ανάλογο μιας γιγαντιαίας φωνής, έδωσε δίκαια στον Φιοντόρ Σαλιάπιν τον τιμητικό χαρακτηρισμό: "la voce storica"!
Μεγάλος και σπουδαίος ο Σαλιάπιν, είχε συνδεθεί φιλικά από τα νιάτα του με τον Σεργκέι Ραχμάνινοφ, ο οποίος τού δίδαξε τον τρόπο μελέτης και ανάλυσης μιας παρτιτούρας.
Δίπλα του, ο Σαλιάπιν έμαθε τον πρωταγωνιστικό ρόλο του "Μπορίς Γκοντουνόφ" του Mουσόργκσκυ, ρόλος που σφράγισε η εκπληκτική ερμηνεία του!
Θα τον ακούσουμε στη συγκλονιστική τέταρτη σκηνή της όπερας και το "θάνατο του ήρωα Μπορίς", που υποδύεται:
"Boris Godounov-Death of Boris", Μoussorgsky-Chaliapin:
Ο Σαλιάπιν στο ρόλο του Μεφιστοφελή
"Πρόκειται για έναν από τους μεγαλύτερους μπάσους της ανθρωπότητας, που εκτός από την ποιότητα της φωνής του και την τεχνική του, έθεσε και τις βάσεις για έναν άλλο τρόπο έκφρασης, που δεν περιορίζεται στο τραγούδι αλλά δημιουργεί ένα θεατρικό γεγονός, κάτι αντίστοιχο με αυτό που έκανε η Κάλλας. Από τραγουδιστής με υποτυπώδη σκηνική δράση, γίνεται τραγουδιστής-ηθοποιός.
Η όπερα για τον Σαλιάπιν ήταν πάνω απ' όλα θεατρική τέχνη, τέχνη σκηνικής πράξης, δραματουργικό συμβάν, ανάπτυξη ενός χαρακτήρα. Η μουσική της όπερας δεν είναι αυτόνομη τέχνη, αλλά μέσο έμπνευσης της πράξης και του λόγου. Η φωνή είναι το όργανο που μεταδίδει την περιπέτεια της ζωής του ανθρώπινου πνεύματος του συγκεκριμένου χαρακτήρα σε συγκεκριμένες καταστάσεις".
(Φ.Σαλιάπιν: "Η μάσκα και η ψυχή", μτφ: Ελένη Κατσιώλη)
Πρώτος ρόλος του Σαλιάπιν ήταν αυτός του "Μεφιστοφελή" στην όπερα του Σαρλ Γκουνώ: "Φάουστ"... Τον συγκινεί -όπως διαβάσαμε- ο Φάουστ του Γκουνώ για την ευγένεια των αισθημάτων.
Θα τον απολαύσουμε στο ρόλο τον οποίο υποδύθηκε για πρώτη φορά στο θεατρικό σανίδι.
[Ο Μεφιστοφελής βρίσκεται ανάμεσα σε χωρικούς και στρατιώτες που ευθυμούν. Κερνά το πλήθος κρασί και τραγουδά την Άρια του "Χρυσού μόσχου"...]
Για τον Φιοντόρ Σαλιάπιν μπορείτε να διαβάσετε κι εδώ.
Σαν σήμερα το 1945 ξεκινά η σφοδρή Bομβιστική επίθεση της Δρέσδης… Η πόλη καταδικάστηκε σε θάνατο και αφανισμό, λίγο πριν τη λήξη του πολέμου.
"Μέσα από τα χαλάσματα εξείχαν χέρια, κεφάλια, πόδια, σπασμένα κρανία.
Οι δεξαμενές νερού ήταν γεμάτες μέχρι τα χείλη με πτώματα
και με μεγάλα κομμάτια τσιμέντου από πάνω.
Οι περισσότεροι φαίνονταν πρησμένοι, με μεγάλα κίτρινα και καφέ σημάδια στα σώματά τους(…).
Νομίζω ήμουν ανίκανη να αντιληφθώ τη σημασία αυτής της απάνθρωπης πράξης,
γιατί υπήρχαν και πάρα πολλά μωρά, φρικτά ακρωτηριασμένα
κι οι άνθρωποι ήταν στοιβαγμένοι τόσο κοντά ο ένας στον άλλον,
ώστε σχημάτιζες την εντύπωση ότι κάποιος τους είχε στριμώξει εκεί μέσα σκόπιμα"
(Μάργκαρετ Φρέγερ, Ο βομβαρδισμός της Δρέσδης, "Τα μεγάλα Ρεπορτάζ", εκδ. Νάρκισσος)
***
Shostakovich: "Dresden Quartet"
Από τα δεκαπέντε κουαρτέτα που συνολικά συνέθεσε ο Σοστακόβιτς, εξαιρετικής ομορφιάς είναι το Ν.8, γνωστό και ως "Dresden Quartet". Είναι σύνθεση του 1960, που γράφτηκε σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, σε τρεις μόνο ημέρες, στη Δρέσδη, όπου είχε βρεθεί ο Σοστακόβιτς για να συνθέσει τη μουσική για την ταινία "Five Days Five Nights", με θέμα τον βομβαρδισμό της γερμανικής πόλης κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο Σοστακόβιτς αναπτύσσει το έργο με γνώμονα τις εντυπώσεις από τις αφηγήσεις των κατοίκων της πόλης για τη φρίκη του βομβαρδισμού της.
Στα πέντε μέρη του έργου που ακούγονται χωρίς διακοπή, ο Σοστακόβιτς χρησιμοποιεί ως βασικό μοτίβο τις τέσσερις νότες: ρε - μι ύφεση - ντο - σι, (DSCH, ένα κρυπτογράφημα του ονόματός του), που παρουσιαζόμενο σε παραλλαγές δομεί τα θέματα των επιμέρους μερών. Είναι γραμμένο στη ντο ελ.( κλίμακα που παραδοσιακά, από τον Πέρσελ ως τον Σούμπερτ και τον Μπραμς χρησιμοποιείται για να εκφραστεί η τραγικότητα ή στον Μπετόβεν ο ηρωισμός) και στην παρτιτούρα ο συνθέτης ιδιοχείρως το αφιέρωσε "στα θύματα του φασισμού και του πολέμου".
Είναι έργο με έντονη δραματικότητα και ποιητικό λυρισμό.Ιδιαίτερα στα μέρη των εγχόρδων οφείλεται ο χαρακτηρισμός ενός από τα πιο "σκοτεινά" έργα του ρώσου δημιουργού, που με αυτό το αριστούργημα υπεραμύνεται της ειρήνης, εκφράζει τον αποτροπιασμό και καυτηριάζει τις φρικτές συνέπειες και τα δεινά του πολέμου.
Σε μια άλλη εκδοχή υποστηρίζεται πως το κουαρτέτο γράφτηκε για τον ίδιο τον Σοστακόβιτς. Ήταν περίοδος που είχε διαγνωστεί με μια σοβαρή εκφυλιστική ασθένεια και ίσως είχε σκεφτεί ακόμα και την αυτοκτονία. Ετσι ,όπως εκμηστυρρεύτηκε σε φίλο του αργότερα:
<<Σκέφτηκα ότι αν πεθάνω μια μέρα τότε είναι δύσκολο να γράψει κάποιος ένα έργο στη μνήμη μου. Έτσι αποφάσισα να το κάνω εγώ ο ίδιος. Να γράψετε στο εξώφυλλο: "Αφιερωμένο στη μνήμη του συνθέτη αυτού του κουαρτέτου">>
Λέγεται πως πριν ηχογραφήσουν τη σύνθεση, τα μέλη του Κουαρτέτου Borodin πήγαν και το εκτέλεσαν στο σπίτι του συνθέτη προκειμένου να τους δώσει την εκτίμησή του για την ερμηνεία.
Ο Σοστακόβιτς εκστασιασμένος, έκρυψε το κεφάλι με τα χέρια του και άρχισε να κλαίει...
"Θυμάμαι αχνά το μικρό μας σπίτι στην Αγία Πετρούπολη. Ζούσαμε φτωχά, πάμφτωχα ...
Η εννιάχρονη Άννα στην Αγ.Πετρούπολη (από: pavlovaproject)
Παρόλη τη φτώχια μας, πάντα η μητέρα με τον ένα ή τον άλλο τρόπο κατάφερνε να με κάνει να χαίρομαι και να χαμογελώ... Ήμουν -θυμάμαι- εννιά χρονών, όταν με πήγε στο μεγάλο Θέατρο...Μεγάλο, λέγαμε το θέατρο Μαριίνσκυ... -"Εκεί, θα δεις τις νεράιδες!!!", μού είπε! Άστραφταν τα μάτια μου, καθώς ξεδιπλωνόταν μπρος μου η μαγεία της "Ωραίας Κοιμωμένης", που εκείνη την παγερή νύχτα του 1890 έκανε πρεμιέρα... Έμεινα έκθαμβη με τις αιθέριες κινήσεις της Carlotta Brianza στο ρόλο της πριγκίπισσας...Ήταν γοητευτικά εύθραυστη! Έπαιρνε όμως, δύναμη απ' την αγάπη του πρίγκιπα που την κρατούσε στα στιβαρά του μπράτσα και την στροβίλιζε στο ρυθμό εκείνου του χορού, που καθώς δεν γνώριζα το όνομα του, τον βάφτισα "της ευτυχίας". Μ' αρέσει να θυμάμαι εκείνο το πρώτο βράδυ στο θέατρο, που το πεπρωμένο έγραψε με καλλιγραφικά γράμματα, το μέλλον μου... Εκείνη τη χειμωνιάτικη νύχτα ο μικρός εαυτός μου έδωσε την υπόσχεση πως κάποτε θα χόρευε το ρόλο της Aurora..."
(Ε.Ν)
***
Η υπόσχεση της εννιάχρονης Άννας Πάβλοβα πραγματοποιήθηκε το 1916, όταν παρουσίασε στην Σκηνή της Νέας Υόρκης την "Ωραία Κοιμωμένη" σε μουσική του Τσαϊκόφσκυ, χορογραφία Μαριούς Πετιπά και κοστούμια του Λεόν Μπανσκτ...
(Eπειδή δεν υπάρχει βίντεο με την Πάβλοβα στο ρόλο, απολαμβάνουμε μουσικά το μέρος του χορού της Αουρόρα με τον πρίγκιπά της...)
Αφεθείτε, φίλοι μου, στο ρυθμό του, στην τρυφερότητά του και το ονειροπόλημα της ηχητικής εικόνας!
Tchaikovsky - The Sleeping Beauty- The Garland Waltz:
Η Άννα Πάβλοβα γεννήθηκε σαν σήμερα, 12 Φλεβάρη 1881. Υπήρξε μια από τις μεγαλύτερες μπαλαρίνες! Μια φιγούρα αέρινη, ξεχώριζε για την ιδιαίτερη τεχνική της, την οποία πάσχισε να αποκτήσει με πολλή πειθαρχία και σκληρή δουλειά καθώς την θεωρούσαν κατώτερη, λόγω των μικρών της αστραγάλων και των ευκίνητων ποδιών της. Διέθετε φυσικό ταλέντο, απαράμιλλη χάρη και πλαστικότητα κινήσεων, τόσο που να τής αποδοθεί το προσωνύμιο: "ασύγκριτη Άννα".
H Πάβλοβα είναι εκείνη που έκανε το μπαλέτο παγκόσμιο, προσιτό και ελκυστικό σε διαφορετικές κοινωνικές τάξεις και κουλτούρες τάξεων. Συνέβαλε καθοριστικά στον προσδιορισμό και τη διάδοση ενός περισσότερο εκφραστικού και συναισθηματικού χορευτικού στυλ. Έχαιρε θαυμασμού από τους φανατικούς μπαλετόφιλους της τσαρικής Αγίας Πετρούπολης και οι λεγεώνες των οπαδών της αυτοαποκαλούνταν "Παβλοβάτσι".
Συχνά η Πάβλοβα χορογραφούσε η ίδια διάφορα σόλι για τον εαυτό της. Ανάμεσά τους είναι και το "The Dragonfly", ένα σύντομο μπαλέτο πάνω σε μουσική του Φριτς Κράισλερ. Η Πάβλοβα χόρεψε φορώντας ένα αραχνοΰφαντο φόρεμα και κολλημένα στην πλάτη ένα μεγάλο ζευγάρι φτερά. Οι κινήσεις της "τρεμάμενες" και συγχρόνως δυναμικές, προσπάθησαν να μιμηθούν αυτές μιας λιβελούλας. Το ντεμπούτο στο ρόλο αυτό της Dragonfly έγινε κατά τη διάρκεια μιας περιοδείας στην Αμερική τη διετία 1914-1915, και από τότε έγινε ένα από τα χαρακτηριστικά της κομμάτια. Η μουσική πάνω στην οποία πάτησε η χορογραφία είναι ο τρίτο από τους "3 Old Viennese Dances" του Fritz Kreisler με τίτλο:"Schön Rosemarin - Ωραίο δεντρολίβανο"
Pavlova: The Dragonfly / Fritz Kreisler:
"Dragonfly", Γλυπτό σμιλευμένο από την Πάβλοβα V & A, (vam.ac.uk)
Εκτός όμως από ταλαντούχα, κορυφαία μπαλαρίνα στην ιστορία του κλασικού χορού, η Άννα Πάβλοβα είχε κι άλλο καλλιτεχνικό χάρισμα, εκείνο της γλύπτριας.
Σμίλευσε αρκετά αγαλματίδια σε πόζες από τα μπαλέτα και τους ρόλους τους οποίους ενσάρκωσε και μέσω αυτών απέκτησε φήμη και δόξα. Ένα από αυτά τα γλυπτά απεικονίζει και μια πόζα από το σύντομο μπαλέτο "Dragonfly".
Είναι από λευκή πορσελάνη και αντίγραφό του εκτίθεται στο Μουσείο V&A του Λονδίνου.
Στο ρόλο της Dragonfly την παριστά και το γλυπτό που κοσμεί τον κήπο στο σπίτι της στο Βόρειο Λονδίνο.
(Στη μνήμη του ρώσου λογοτέχνη, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκυ, που έφυγε σαν σήμερα, 9 Φλεβάρη του 1881)
"Πώς μπορώ λοιπόν να είμαι ευτυχής, όταν κάπου αλλού ένα άλλο πλάσμα εξακολουθεί να υποφέρει;..."
("Αδελφοί Καραμαζώφ", Φ.Ντοστογιέφσκυ)
Υπήρξε κορυφαία προσωπικότητα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ένας αγωνιστής και επαναστάτης. Θέμα των έργων του, η ίδια η ζωή. Μελέτησε την κοινωνία και τους ανθρώπους ενδελεχώς. Γνώρισε τη φτώχεια, την εξαθλίωση των ταπεινών, τον πόνο και την αγωνία τους και τα αποτύπωσε συγκλονιστικά στα μυθιστορήματά του.
Το Γενάρη του 1881 έπαθε πνευμονική αιμορραγία. Στις διαβεβαιώσεις της γυναίκας του πως θα γίνει καλά και θα ζήσει για πολλά χρόνια ακόμη, ο Ντοστογιέφσκι της απάντησε: "Όχι, το ξέρω πως θα πεθάνω σήμερα!"
Ήταν 8.36 ακριβώς, το βράδυ της 9ης του Φλεβάρη που ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι άφηνε την τελευταία του πνοή. Τα νέα για το θάνατο του τάραξαν αφάνταστα τους Ρώσους της Αγίας Πετρούπολης. Για δυο συνεχείς ημέρες, πλήθος κόσμου έφτανε στο σπίτι του για το ύστατο χαίρε στον αγαπημένο του συγγραφέα.
Ηταν εξήντα χρονών. Λίγους μήνες νωρίτερα είχε γράψει και δημοσιεύσει το μυθιστόρημα "Αδερφοί Καραμαζώφ", το πιο ώριμο από τα μεγάλα έργα του. Πολύπλοκο σε ιδέες, πολυεπίπεδο και εξαιρετικά δύσκολο σε νοήματα. Οι αδελφοί Καραμαζώφ εκφράζουν το πολύπτυχο της ανθρώπινης ψυχής και ο καθένας τους κουβαλάει και κάτι το σκοτεινό...
Παθιασμένος αναγνώστης και θαυμαστής του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκυ υπήρξε και ο Γκούσταβ Μάλερ. Αισθανόνταν εκλεκτός συγγενής του μεγάλου ρώσου συγγραφέα και θεωρούσε κοντινές τις σκέψεις τους. Όπως ο Ντοστογιέφσκυ, έτσι και ο Μάλερ ενδιαφερόταν για την τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, για απαντήσεις σε θρησκευτικά και ηθικά ερωτήματα .
Από τα μυθιστηρήματα του ρώσου συγγραφέα, περισσότερο εκτιμούσε τους "Αδερφούς Καραμαζώφ" και ιδιαίτερα τον άγγιζαν οι στοχασμοί και το κήρυγμα της αγάπης του Γέροντα Ζωσιμά (από το 6ο Βιβ., κεφ.3ο με υπότιλο: Ενας ρώσος καλόγερος).
"Ο Μάλερ μουσικοποίησε με την Συμφωνία του το ερώτημα από τους "Αδερφους Καραμαζώφ" , του Ντοστογιέφσκυ", είπε η Άλμα Μάλερ, αναφερόμενη στην φράση που παρέθεσα...
Κι αυτό γιατί το παραπάνω απόσπασμα για τον πόνο του ανθρώπου βρίσκει την έκφρασή του στην μεγαλειώδη "Τρίτη Συμφωνία" του Μάλερ, το πιο χαρούμενο από τα έργα του, όπου ο συνθέτης "οραματίζεται" το σύνολο της φύσης να στρέφεται προς το Θεό. Μια συμφωνία που εστιάζει στα συναισθήματα...σε αυτά που προξενούν στον συνθέτη η δημιουργία του κόσμου, τα πλάσματα του Θεού και κυρίως η βαθιά και απέραντη αγάπη, όπως σκιαγραφείται στο θαυμάσιο τελευταίο μέρος, που το τιτλοφορεί: "Τι μού διηγείται η Αγάπη".
Τα λόγια του Γέροντα Ζωσιμά από το μυθιστόρημα οδηγούν στη θέωση μέσα από βαθύ οραματισμό και στοχασμό κι είναι που εμπνέουν στον Μάλερ το έκτο και τελευταίο μέρος της Συμφωνίας: "Τι μού διηγείται η Αγάπη".
"Αγαπάτε ολόκληρη τη Δημιουργία του Θεού, το σύμπαν ολάκερο, όπως κάθε ελάχιστο κόκκο άμμου. Αγαπάτε το κάθε φυλλαράκι, την κάθε ηλιαχτίδα του Θεού. Αγαπάτε τα ζώα, αγαπάτε τα φυτά, αγαπάτε το κάθε τι. Όποιος αγαπά το καθε τι, θα αντιληφθεί και το μυστήριο του Θεού στα πράγματα. Από τη στιγμή μάλιστα που θα το αντιληφθεί, θα το αναγνωρίζει πλέον καθημερινά, αδιάκοπα και τελικά θα αγαπήσει ολόκληρο τον κόσμο, με αμέριστη αγάπη που περιβάλλει τα πάντα"
(Ντοστογιέφκυ: "Αδερφοί Καραμαζώφ", σελ.429)
Ο ίδιος ο Μάλερ γράφει σε επιστολή του στον φίλο του, Fritz Lohr:
"Aγαπημένε, Φρίτς! Το καλοκαίρι ολοκλήρωσα την Τρίτη Συμφωνία μου, ίσως την πιο ώριμη και πιο περίεργη σύνθεση που έχω μέχρι τώρα, δημιουργήσει.[...]Σού στέλνω τον τίτλο. Είναι σημαντικό για μένα να γνωρίζω την εντύπωση που προκαλεί κι αν κατάφερα να βάλω τον αναγνώστη στο μονοπάτι το οποίο θέλω να συνταξιδέψουμε. Το "Τι μού διηγείται η Αγάπη" αποτελεί σύνοψη της αντίληψής μου για όλα τα πλάσματα, η οποία επίσης, δεν είναι δυνατό να μην εκτραπεί και σε βαθιά οδυνηρές παράπλευρες ατραπούς, που σταδιακά καταλήγουν σε μια μακαριότητα. Είναι η αγάπη για το Θεό, καθώς μόνο ως Αγάπη μπορεί να συλληφθεί".
Mahler: Symphony No 3, 6th mov / Jascha Horenstein, LSO:
Παλαιότερο κείμενο για τον Ντοστογιέφσκυ μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
(Στη συγγραφή του άρθρου έχουν χρησιμοποιηθεί στοιχεία και από: "Gustav Mahler, οραματιστής και δυνάστης", Κ.Φλώρος, μτφ:Ι.Φούλιας, εκδ.Νεφέλη, σελ260-262, "Gustav Mahler: Memories and Letters", Alma Mahler, p.337)
Πώς μπορεί κάποιος να μείνει αδιάφορος μπροστά σ' αυτό το αριστούργημα του Ντοστογιέφσκυ, Ελπίδα μου! Αναλύσεις της ψυχής τόσων ηρώων και με μια εκπληκτική περιγραφή τόσων καταστάσεων. Ένα φιλοσοφικό μυθιστόρημα που ήταν και το κύκνειο άσμα του συγγραφέα, του οποίου τιμάς την μνήμη σήμερα καλή μου φίλη. Όσο για τον Μάλερ, την έκτη συμφωνία του και την σχέση του με τον Ντοστογιέφσκυ και το μυθιστόρημά του, μπορούμε ν' ανιχνεύσουμε παρόμοιες δομές: υψηλή συγκινησιακή φόρτιση που απότομα αποδυναμώνεται, αντιπαράθεση ακραίων συναισθημάτων, ανατροπές, αφηγήσεις μέσα στην αφήγηση. Κι όπως είπε κάποιος σπουδαίος αναλυτής " δεν είναι ότι η μουσική θέλει να διηγηθεί, αλλά ότι ο συνθέτης θέλει να συνθέσει μουσική με τον τρόπο που διηγούνται άλλοι". Ευχαριστούμε πολύ, αγαπημένη μου φίλη για το αξιόλογο αυτό άρθρο για δύο σπουδαίους της τέχνης που αγαπώ πολύ! Καλησπέρα! ❤ Replies ELPIDA NOUSA9 February 2021 at 09:21
Αζη μου αγαπημενη, ενας ειδικός ψυχογράφος ο Ντοστογιέφκι, διαχρονικός και ακριβής στην περιγραφη χαρακτήρων, καθως μεχρι σημερα παντού συναντάς ανθρώπους που μοιάζουν στους ήρωες του. Καταγραφωντάς τους στα βιβλια του, τούς ελευθερωνει στο μέλλον που έρχεται, για να προειδοποιησει, να διδαξει και να καταγγείλει. Μιλά για την εποχή του και δι' αυτής παραπέμπει στο σήμερα....Θαυμαστη η μεγαλοφυία του Ρώσου συγγραφεα, που στους "Καραμαζωφ" μάς ριχνει στα δυσκολα, στους σκοτεινούς θαλάμους της ανθρωπινης υπαρξης, που με κοπο ζωης οδηγειται στο φως.. Απογυμνώνει τους ήρωές του, τους ανοίγει την ψυχή και εστιάζει σε κάθε κύτταρό τους, κατι που συγκλονισε τον οραματιστή και επίσης ψυχογράφο Μάλερ στην αριστουργηματική του Τριτη Συμφωνία, και ειδικότερα στο τελευταιο μερος της-αναφορά στην Αγάπη του Θείου. Σ' ευχαριστώ πολύ, αγαπημένη μου φίλη για τον επαινο, καθώς και το θαυμασιο σχόλιό σου και για τους δυο κορυφαιους καλλιτεχνες που πραγματευεται το άρθρο μου! Να εχεις μια ομορφη νυχτα! ❤
.jpg)
