28 Φεβρουαρίου: Ημέρα "Kalevala"

 

Tρίπτυχο-Μύθοι από την Καλεβάλα", Akseli Gallen-Kallela 

Εθνικό έπος για τη Φιλανδία, ένα από τα σπουδαιότερα έργα της λογοτεχνίας της χώρας, είναι η "Καλέβαλα" που στη γλώσσα τους σημαίνει: "Γη του Κάλεβα"(Γη των ηρώων).

"O Bάιναμόινεν παίζει κάντελε"
Robert Wilhelm Ekman

Το έπος ξετυλίγεται σε 50 runot(έμμετρα ποιήματα) και περίπου 23.000 στίχους.

Βασικός ήρωας της Καλεβάλα είναι ο  Βάιναμόϊνεν, μια σαμανιστική ύπαρξη, ένας  μάγος, ιερέας, που το όνομα του προέρχεται από τη λέξη "vaina=βαθύ ποτάμι", γιος -σύμφωνα με το μύθο- της παρθένας του Αέρα, που συνέβαλε στη δημιουργία του κόσμου με την μαγική δύναμη των τραγουδιών και της μουσικής του.  Από οστά ενός γιγάντιου κήτους και τα μαλλιά ενός νεαρού κοριτσιού έφτιαξε κι εκτελούσε το κάντελε, μουσικό όργανο, που μέχρι σήμερα θεωρείται εθνικό μουσικό όργανο της Φινλανδίας.

Τελετουργίες, ξόρκια, μαγείες και διάφοροι μύθοι δημιουργίας μπλέκονται σ'αυτό το θαυμαστό Έπος της Φιλανδίας, που βοήθησε στην εθνική αφύπνιση των κατοίκων της κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα...

Γράφτηκε από τον γλωσσολόγο και λαογράφο Elias Lönnrot και πρωτοδημοσιεύτηκε σαν σήμερα 28 Φεβρουαρίου 1835 γι'αυτό και η σημερινή μέρα γιορτάζεται κάθε χρόνο ως "Ημέρα της Καλέβαλα", ημέρα του Φινλανδικού πολιτισμού. Ο Elias Lönnrot συγκέντρωσε  τους μύθους, μπαλάντες και λαϊκά άσματα στα ταξίδια του στην Καρελία από το 1828 έως το 1845.

"Ο Κουλέρβο ρωτά το σπαθί του",
Carl Eneas Sjöstrand

Ένας άλλος ήρωας  στην Καλέβαλα είναι ο Κουλέρβο, ο μόνος επιζών μετά τη σφαγή των μελών της φυλής του.
Ως παιδί βασανίζεται οικτρά, πωλείται ως σκλάβος και χλευάζεται.Δραπετεύει και αποπλανά και βιάζει μια κοπέλα, που αποδεικνύεται η χαμένη του αδερφή.
Εκείνη όταν  συνειδητοποιεί τη σχέση τους, αυτοκτονεί και ο Κουλέρβο παραφρονεί.
Επιστρέφει στην χώρα του ζητώντας εκδίκηση και καταστρέφει  τους φταίχτες χρησιμοποιώντας τις μαγικές του δυνάμεις.
Απευθυνόμενος στο σπαθί του ρωτά: "Είσαι πρόθυμο να πιείς το ένοχο αίμα μου;" και δίνει τέλος στη ζωή του, μπήγοντας το ξίφος στην κοιλιά του.

***

Ι. Πολλοί  είναι οι συνθέτες, που εμπνεύστηκαν από το έπος Καλέβαλα, με πιο γνωστό τον Ζαν Σιμπέλιους  και τα περίφημα: "Lemminkäinen Suite" και "Kullervo".

Επιλέγω -λόγω της Ημέρας- να ακούσουμε  το συμφωνικό ποίημα: "Κουλέρβο" για μεσόφωνο, βαρύτονο, χορωδία και ορχήστρα, που μετά την πρεμιέρα του είχε τεράστια επιτυχία και επέτρεψε στον συνθέτη να παντρευτεί την αγαπημένη του Άινο, καθώς απέδειξε στους δικούς της πως ασχολούμενος με τη σύνθεση μπορούσε να συντηρήσει την οικογένειά τους.

Το συμφωνικό ποίημα του Σιμπέλιους δομείται σε πέντε μέρη, καθένα από τα οποία παρουσιάζει κι ένα κομμάτι της ζωής του Kουλέρβο, μουσικά ποτισμένα την παράξενα μελαγχολική μονοτονία που υπάρχει σε όλες τις φινλανδικές μελωδίες:

1. Στην Εισαγωγή ο συνθέτης ζωγραφίζει με πλατιές πινελιές το σκοτεινό, δυσοίωνο φόντο του δράματος του Kουλέρβo. Πρόκειται για ένα Allegro moderato, που ξεκινά με ένα ζοφερό μακρινό βουητό στα έγχορδα απ' όπου ξεπηδά από τα κλαρινέτα και τα κόρνα ένα μοτίβο επίμονο, το θέμα του πεπρωμένου.

2. Τα νεανικά χρόνια του Kουλέρβo
Το μέρος ξεκινά με τα έγχορδα να παίζουν ένα μοτίβο νανουρίσματος, του οποίου ο χαλαρωτικός ρυθμός μεταλλάσσεται σε ένταση με τη μορφή της παραλλαγής. Στο μουσικό ξετύλιγμα η μελωδία του νανουρίσματος γίνεται άγρια, βάναυση και τραχιά.

3. Ο Kουλέρβo και η αδελφή του
Στο τρίτο μέρος εισέρχεται η χορωδία, που αφηγείται την ιστορία του ήρωα: "Ο Κουλέρβο, γιος του Καλέρβο, γιος ενός γέρου..." με την ορχήστρα να σκιαγραφεί τη δραματική ατμόσφαιρα.
Εδώ ακούγεται και ο αριστοτεχνικά γραμμένος "Θρήνος του Kullervo". Ένα ελεγειακής φύσης μέρος όταν αποκαλύπτεται ότι ο Κουλέρβο έχει αποπλανήσει εν αγνοία του τη χαμένη αδερφή του.

4. Ο Kουλέρβo στον πόλεμο

Μέρος σε ύφος εμβατηρίου -θυμίζει Στραβίνσκυ-, όπου ενισχύεται ο ηρωικός τόνος και η χαρούμενη διάθεση του ήρωα να ριχτεί στη μάχη σαν να επιθυμεί το θάνατο.

5. Ο θάνατος του Kουλέρβo
Το μεγαλύτερο μέρος του μουσικού υλικού αυτής της κίνησης προέρχεται από την εισαγωγή. Οι χορωδιακές φωνές ηχούν σαν ωμή κραυγή, όταν μ' ένα κρεσέντο ο Κουλέρβο ρίχνεται στο σπαθί του: "Αυτός ήταν ο θάνατος του νέου, το τέλος του ήρωα, ο θάνατος του δύσμοιρου..."

Λέγεται πως ο Σιμπέλιους  επηρεάστηκε να συνθέσει το 1892 το "Κulervo",  μετά το άκουσμα της "Ενάτης Συμφωνίας" του Μπετόβεν, γεγονός που άρεσε ιδιαίτερα στους υποστηρικτές της εθνικής ανεξαρτησίας της Φινλανδίας.

Sibelius, "Kullervo Op.7":

ΙΙ. Πριν από τον Σιμπέλιους και πρώτος από όλους τους συνθέτες που εμπνεύσθηκαν από τον Κουλέρβο ήταν το 1860 ο Φινλανδός, Filip von Schantz, που συνέθεσε την ομώνυμη ουβερτούρα "Kullervo Overture", με σκοπό να αποτελέσει την εισαγωγή όπερας που θα πραγματευόταν το θέμα του ήρωα της Καλέβαλα.
Η σύνθεση παρουσιάστηκε τη βραδιά εγκαινίων του νέου κτιρίου που στέγασε το Σουηδικό Θέατρο, στις 28 Νοεμβρίου του 1860.

Filip von Schantz: "Kullervo Overture":

"Kulervo", Akseli Gallen-Kallela 

ΙΙΙ. Δυο δεκαετίες αργότερα το 1880 ήταν ο φινλανδός, σουηδικής καταγωγής Robert Kajanus που θα συνέθετε με ποικίλες Βαγκνερικές επιρροές την επική του δημιουργία "Kulervo's Funeral March".
Το Εμβατήριο, σύνθεση υψηλής αξίας, ξεχωρίζει για την ορχηστρική του δύναμη ενώ διακρίνεται για τη χρήση φινλανδικών λαϊκών θεμάτων, που μαρτυρούν την ακτινοβολία που οι θρύλοι της Kαλέβαλα είχαν εκπέμψει στον συνθέτη, μαέστρο και ιδρυτή της Φιλαρμονικής του Ελσίνκι, Robert Kajanus...
Να θυμίσουμε ότι η τέχνη του Καγιάνους θα επηρέαζε βαθιά λίγο αργότερα και τον Σιμπέλιους και θα ήταν εκείνος που θα του αποκάλυπτε τη γοητεία του εθνικού έπους.
Eνα υπέροχο ορχηστρικό έργο του ύστερου ρομαντισμού, πλούσιας ενορχήστρωσης με μοναδικό εθνικιστικό ύφος και ηρωικό τόνο.

Robert Kajanus, "Kulervo's Funeral March, op. 3":

IV: Το συμφωνικό ποίημα "Kullervo op. 15" του φινλανδού, Leevi Madetoja θεωρείται το αριστούργημά του. Γράφτηκε το 1913 βασισμένο στον εθνικό ήρωα της Καλέβαλα. Πρόκειται για καινοτόμο δημιουργό, που στα έργα του συνδυάζεται η σοβαρότητα που χαρακτηρίζει τους Φινλανδούς με την κομψότητα της γαλλικής μουσικής σχολής. Ως προς το στυλ, ο Madetoja αν και ρομαντικός, συχνά στις συνθέσεις του διακρίνεις κλασική διαύγεια, μοτιβική ενότητα και πλούτο αποχρώσεων.
Το συμφωνικό ποίημα "Kullervo" που ενίοτε αποκαλείται "Kullervo Overture" είναι το μοναδικό έργο του Madetoja εμπνευσμένο από την Καλέβαλα. Ο ακροατής με την έναρξη αισθάνεται Τσαϊκοφσκικές επιρροές, όπου το ταραχώδες δράμα ισορροπεί με πλατιές -αφηγηματικού χαρακτήρα- μελωδίες έντονου λυρισμού. Μια παρτιτούρα αστείρευτης φαντασίας, με μελωδίες έντασης, πάθους και δραματικότητας χωρίς να υπολείπονται σε αισθητική λεπτότητα.

Leevi Madetoja: "Kullervo op. 15":

"Χρυσομαλλούσα", ακοίμητη λαχτάρα του Παλαμά...

 

"Χτες βράδυ μία είδηση ακατανόητη μας ήρθε. Μία είδηση ασύλληπτη. Ο Γέρο-Παλαμάς πέθανε. Είχαμε ξεχάσει πως ήταν θνητός",

γράφει στο προσωπικό της ημερολόγιο η Ιωάννα Τσάτσου...


Ήταν σαν σήμερα 27 του Φλεβάρη 1943, καταμεσής της κατοχής, που ο τιτάνας των Ελληνικών Γραμμάτων, Κωστής Παλαμάς, άφηνε την τελευταία πνοή του...

Έτσι, το απομεσήμερο ικέτης, ανυπόμονος αοιδός αποζητά γλυκόλαλα ποιητικά Παλαμ-ίσια τερετίσματα,φίλοι μου!


"Καλά δεν ξέρω
ποια είναι η ομορφιά σου, 
κι αν το κορμί σου
κι αν η ψυχή σου, 
τάχα ποια δύναμη
στην εικόνα σου
με πάει μαζί σου. 


Δεν ξέρω αν είσαι
μια ορμή, μια ιδέα
κι αν είσαι η γλώσσα
μιας γνώμης θείας .
Κι αν είσαι η σάρκα
κι αν είσαι η γλύκα
της αμαρτίας

Καλά δεν ξέρω
ποια είναι η ομορφιά σου, 
κι αν είσαι η χάρη
κι αν είσαι η μούσα
κι αν είσαι υγεία
κι αν είσαι αρρώστια, 
χρυσομαλλούσα".

***

"Ήσυχη" η στιγμή του "ποιητή της μέρας", μπολιασμένη την τρυφεράδα του πρώτου σκιρτήματος...
Τα ποιητικά άνθια  του σε αφθονία κι ανάμεσό τους μια ορμή, μια ιδέα, η γλύκα της αμαρτίας, Χρυσομαλλούσα...
Διάχυτος ο ερωτισμός σε όλη την έκταση του ποιήματος, ο λόγος του στήνει του πόθου όλου, τα ξόβεργα!
Ηδονικές, ειδυλλιακές οι εικόνες του, εξυψώνουν το ερωτικό ένστικτο. Κάποιες στιγμές ενδύονται τύψεις βασανιστικές και τη σκοτεινιά από την αίσθηση της αμαρτίας.
Πάντα όμως πρωτόγνωρη η λαγνεία του λόγου του  και η ερωτική διάσταση -αν και περιθωριοποιημένη στο συνολικό του έργο- υπαρκτή.

Ακοίμητη λαχτάρα η τέχνη του,... με λεπτότατη, λυρική ευαισθησία κι η μελωδία σε μια τρυφερή ερμηνεία από την Ορχήστρα Νυκτών εγχόρδων Πάτρας...

"Χρυσομαλλούσα":

Ποίηση: Κωστής Παλαμάς - Μουσική: Μιχάλης Τερζής:

Βίκτωρ Ουγκώ, η "έκσταση" της ρομαντικής του ποίησης...

 

Βίκτωρ Ουγκώ. Γεννήθηκε σαν σήμερα, 26 Φεβρουαρίου 1802.

Θεωρείται ο σπουδαιότερος εκπρόσωπος του γαλλικού ρομαντισμού, μια από τις σημαντικότερες λογοτεχνικές φυσιογνωμίες του 19ου αιώνα.

Victor Hugo: "The wave or my destiny"
i.pinimg

Προσωπικότητα πολύπλευρη και πολυτάλαντη, καθώς εκτός από εξαίρετος μυθιστοριογράφος υπήρξε και αξιόλογος ζωγράφος. Η εικαστική τέχνη αποτέλεσε πολύτιμη πνευματική ενασχόληση του Ουγκώ κατά την εξορία του, διάστημα που σταμάτησε τη συγγραφή.

Φιλοτέχνησε πλήθος έργων, ακουαρέλες, μελάνι, κάρβουνο πάνω σε χαρτί και συνήθιζε να σκιτσάρει με το αριστερό χέρι προκειμένου το υποσυνείδητο να κινείται και να εκφράζεται ελεύθερα.
Σύγχρονοι καλλιτέχνες όπως ο Βαν Γκογκ και ο Ντελακρουά εκτίμησαν την εικαστική δεινότητα του Ουγκό, με τον δεύτερο να εκφράζει την άποψη ότι "εάν ο Ουγκώ αποφάσιζε να γίνει ζωγράφος αντί συγγραφέας, σίγουρα θα είχε ξεπεράσει τους καλλιτέχνες του αιώνα".

"Vianden in Moonlight", Victor Hugo
pinterest

Παρόλο που τα πολλά ταλέντα του Ουγκώ δεν περιελάμβαναν εξαιρετικές μουσικές ικανότητες, είχε εντούτοις μεγάλη επίδραση στον κόσμο της μουσικής και τους συνθέτες του 19ου και του 20ού αι.
Σχετικά με τις μουσικές προτιμήσεις του φαίνεται να απολάμβανε τη μουσική του Βέμπερ αν αναλογιστούμε πόσο επαινετικά αναφέρεται στους "Αθλίους" του στην όπερα: "Ευρυάνθη":

"...Ο Αγιάννης έφυγε, δίνοντας υπόσχεση πως θα επέστρεφε σε μερικές μέρες. Η Κοζέτ πέρασε τη νύχτα μόνη στο σαλόνι. Για να σπάσει τη μονοτονία, έκατσε στο πιάνο.Έπαιξε και τραγούδησε το χορωδιακό "Κυνηγοί περιπλανώνται στο δάσος" από την όπερα "Ευρυάνθη" του Βέμπερ, ίσως το ομορφότερο μουσικό μέρος που έχει συνθέσει!..."

(Βίκτωρ Ουγκώ: "Οι Άθλιοι", σελ 799)

Weber: Euryanthe,  Hunters’ Chorus:

Θαύμαζε επίσης τον Μπετόβεν και εκτιμούσε συνθέτες παλαιοτέρων εποχών, όπως οι Παλεστρίνα και Μοντεβέρντι. Αντίθετα έτρεφε χαμηλή εκτίμηση για τον Ρίχαρντ Βάγκνερ.

Φίλοι του Ουγκώ υπήρξαν οι Μπερλιόζ και Λιστ.
Ο ίδιος αστειευόμενος συνήθιζε να λέει πως ο Λιστ του είχε διδάξει για λίγο πιάνο και το μόνο που κατάφερε ήταν να παίζει ένα εύκολο τραγουδάκι πατώντας τα πλήκτρα με το ένα χέρι!

Το παραπάνω περίφημο εικαστικό του Josef Danhauser που απεικονίζει την καλλιτεχνική συντροφιά-αφρόκρεμα του γαλλικού ρομαντισμού συμπεριλαμβάνει και τον Ουγκώ.

Είναι ο όρθιος αριστερά ανάμεσα στους καθιστούς συγγραφείς, Αλέξανδρο Δουμά και Γεωργία Σάνδη.
Όλοι, στο σπίτι του Φραντς Λιστ απολαμβάνουν εκστασιασμένοι τις δεξιοτεχνικότατες μεταγραφές του, που ο γάλλος βιρτουόζος γεμάτος αυτοπεποίθηση ερμηνεύει στο πιάνο.
Την παρέα συμπληρώνουν οι συνθέτες Παγκανίνι-Ροσίνι και  η λογοτέχνις-ερωμένη του Λιστ, κόμισσα Ντ'Ανκού.

Κάτι το οποίο δεν είναι ευρέως γνωστό, επίσης, είναι πως ο Ουγκώ στην Γαλλία αναγνωρίζεται πρωτίστως όχι ως μυθιστοριογράφος αλλά για τη συνεισφορά του ως ρομαντικός ποιητής.

Έτσι, γι' αυτό το απόγευμα λέω να απολαύσουμε το ποίημά του: "Έκσταση", που ευτύχησε σε υπέροχες μελοποιήσεις από τον  Ρίχαρντ Βάγκνερ και τη Νάντια Μπουλανζέ.

Έκσταση

Μόνος κοντά στα κύματα, των αστεριών μια νύχτα.

Στον ουρανό ούτε σύννεφο, στα πέλαγα πανί.

Απ’ την αλήθεια βύθιζα μακρύτερα το βλέμμα.

Και τα βουνά, τα σύδεντρα, κι ολόκληρη η πλάση,

Με θρόισμα ακατάληπτο έμοιαζαν να ρωτούσαν

Τα κύματα της θάλασσας, τα φώτα του ουρανού.

Και τ’ άστρα τα ολόχρυσα, ατέλειωτες λεγεώνες

Με βροντερή, ή χαμηλή φωνή, με αρμονίες χιλιάδες,

Έλεγαν, καθώς έγερναν τις φλογερές κορώνες.

Και τα γαλάζια κύματα, που δεν τα ορίζει τίποτα ούτε και σταματά,

Έλεγαν, όπως άφριζαν στο αποκορύφωμά τους:

- Είναι αυτός ο Κύριος, ο Κύριος ο Θεός!

(από τη συλλογή: "Τα Ανατολικά, μτφ: Ανδρ.Δημητριάδου - vakxikon.gr)

"Extase": Victor Hugo / Richard Wagner:

"Extase": Victor Hugo / Boulanger Nadia:

Για τον Ουγκώ μπορείτε να διαβάσετε και παλαιότερα κείμενά μου εδώ, εδώ και εδώ.

Ζαν Καλμάν: μια υπεραιωνόβια "Αρλεζιάνα"...

 

Έζησε 122 χρόνια και 164 ημέρες!
Πρόκειται για το μακροβιότερο πρόσωπο στην ιστορία, την Ζαν Καλμάν, που γεννήθηκε στην Αρλ σαν σήμερα 21 Φλεβάρη του 1875.
Η μακροζωία της -όπως η ίδια έλεγε- οφειλόταν στη χρήση αποκλειστικά και μόνο ελαιόλαδου, ενώ με αυτό άλειφε και το δέρμα της. Επίσης καθημερινά έπινε οπωσδήποτε ένα ποτηράκι κρασί και κατανάλωνε περί το 1 κιλό σοκολάτας την εβδομάδα!

Καταχωρημένη στο Βιβλίο Γκίνες, μας αφηγείται αυτό το απόγευμα μια ευτράπελη ιστορία:

"Το 1965, μην έχοντας απογόνους, η Καλμάν παραχώρησε σαν ενοίκιο το διαμέρισμά της σε κάποιο δικηγόρο, τον Φρανσουά Ραφρέ και συμφώνησε να της δίνει ενοίκιο ενός μήνα μέχρι το θάνατό της.
Ο Ραφρέ όμως πέθανε πριν από εκείνην, το 1995 και η σύζυγός του συνέχισε να πληρώνει το ενοίκιο".

Η ζωή της έγινε ντοκυμαντέρ, αλλά και η ίδια συμμετείχε στην ταινία "Βαν Γκογκ", μια ταινία-αφιέρωμα στη ζωή του μεγάλου ολλανδού ζωγράφου, που έζησε και μεγαλούργησε στην Αρλ, καθώς το εκτυφλωτικό φως της πόλης τον συνεπήρε!

Η αρλεζιάνα υπεραιωνόβια Ζαν Καλμάν, μάς δίνει έμπνευση να θυμηθούμε την πανέμορφη "Αρλεζιάνα" του Ζωρζ Μπιζέ, σουίτα μπαλέτου βασισμένη στο ομώνυμο θεατρικό του Αλφόνσου Ντωντέ.

Στη μουσική του ο Μπιζέ χρησιμοποίησε λαϊκές, χαρούμενες μελωδίες της Προβηγκίας.

To έργο αναφέρεται στην αγάπη του γεωργού Φρεντερίκ, για ένα κορίτσι από την Αρλ. Η μητέρα του όμως τον πείθει να παντρευτεί μια άλλη κοπέλα και τελικά, από την απελπισία του ο Φρεντερίκ σκοτώνεται πέφτοντας από τη στέγη του σπιτιού του.

Μετά το θάνατο του Μπιζέ δημιουργήθηκε και μια δεύτερη Σουίτα από τον Ερνέστ Ζιρό.

Eίμαι σίγουρη πως οι περισσότεροι "λαχταράτε" το εκρηκτικό "farandole", εμπνευσμένο από τη ζωηρή χορευτική μελωδία της Προβηγκίας που συ­νήθως συνοδεύεται από φλάουτο και τύμπανο.

Το απολαμβάνουμε σε μια ιδιαίτερα οργιαστική ερμηνεία από τον Κάραγιαν!
Μια μελωδία τρομερά ενεργητική και ξεσηκωτικό ρυθμό! Η δε ερμηνεία του Κάραγιαν, με χορευτικό οίστρο!!

Bizet: L'Arlesienne No. 2, Farandole / Karajan:

Περισσότερα για την "Αρλεζιάνα" του Μπιζέ μπορείτε να διαβάσετε σε άλλα κείμενά μου εδώ και εδώ.

Henryk Górecki: "Κοπερνίκεια Συμφωνία"

 

"Αστρονόμος Κοπέρνικος: Συνομιλία με τον Θεό", Jan Matejko

"Μπορώ εύκολα να φανταστώ, Άγιε Πατέρα, ότι ορισμένοι άνθρωποι μόλις ακούσουν ότι σε τούτο τον τόμο που έγραψα σχετικά με τις περιστροφές των σφαιρών του σύμπαντος, αποδίδω συγκεκριμένες κινήσεις στη γήινη σφαίρα, θα αναφωνήσουν ότι πρέπει να με αποκηρύξετε μαζί με την άποψη αυτή. Γνωρίζω ότι οι ιδέες του φιλοσόφου δεν μπορούν ν αποτελέσουν αντικείμενο κρίσης των κοινών ανθρώπων, επειδή επιδίωξή του είναι η αναζήτηση της αλήθειας όλων των πραγμάτων, μέχρι του σημείου που ο Θεός επιτρέπει να φτάσει η ανθρώπινη διάνοια. Ωστόσο, θεωρώ ότι οι εντελώς εσφαλμένες απόψεις θα πρέπει να αποφεύγονται. Όλοι αυτοί που γνωρίζουν ότι εδώ και πολλούς αιώνες η κοινή συναίνεση των ανθρώπων συντάσσεται με την αντίληψη ότι η Γη παραμένει ακίνητη στο μέσον του ουρανού, όπως θα όφειλε πράγματι να συμβαίνει με το κέντρο του, φαντάζομαι ότι θα θεωρήσουν πως αποτελεί παραφροσύνη η αντίθετη δήλωση, ότι δηλαδή η Γη κινείται.
Για το λόγο αυτό, προβληματίστηκα επί πολύ καιρό σχετικά με το αν θα έπρεπε να δημοσιεύσω τον τόμο που έγραψα για να αποδείξω την κίνηση της Γης ή αν θα έπρεπε να προτιμήσω να ακολουθήσω το παράδειγμα των Πυθαγορείων και ορισμένων άλλων, που συνήθιζαν να αποκαλύπτουν τα μυστικά της φιλοσοφίας τους μόνο σε συγγενείς και φίλους.."

("Περί των Περιστροφών των Ουρανίων σφαιρών", Ν. Κοπέρνικος, Πρόλογος, Προς τον Πάπα - docplayer.gr)

Ο γεννημένος σαν σήμερα, 19 Φεβρουαρίου 1473, μεγάλος  αναγεννησιακός μαθηματικός και αστρονόμος, Νικόλαος Κοπέρνικος, διατύπωσε το ηλιοκεντρικό μοντέλο του σύμπαντος. Τις θεωρίες του αποτύπωσε στη θαυμαστή πραγματεία του "Περί των Περιστροφών των Ουράνιων Σφαιρών", λόγω της οποίας η  Εκκλησία τον κήρυξε αιρετικό.

Στα έξι αυτά βιβλία του, αντίθετα με τις προγενέστερες θεωρίες που ήθελαν τη Γη να στέκει ακίνητη στο κέντρο του κόσμου, ο Κοπέρνικος υποστήριξε την άποψη  ότι η Γη, όπως και τα άλλα σώματα του Ηλιακού Συστήματος περιστρέφονται γύρω από τον Ήλιο.

Αξίζει να αναφερθεί πως ο Κοπέρνικος καθυστερούσε τη δημοσίευση της μελέτης, μάλλον από τον φόβο της κριτικής για τις επαναστατικές ιδέες του.  Τελικά όμως, υπό την ισχυρότατη πίεση του Ραιτικού, ενός διάσημου χαρτογράφου, ιατρού και μαθηματικού, ο Κοπέρνικος συμφώνησε  να σταλεί για εκτύπωση  στη Νυρεμβέργη.
Σύμφωνα με τον θρύλο, ένας ιππότης έτρεξε πάνω σε γρήγορο άλογο και παρέδωσε το πρώτο τυπωμένο αντίτυπο του βιβλίου στα χέρια του Κοπέρνικου λίγες ώρες πριν πεθάνει ο μεγάλος αστρονόμος, στις 24 Μαΐου 1543. 

Πάνω σε αποσπάσματα από τα συγκεκριμένα βιβλία συνδυασμένα με Ευαγγελικούς Ψαλμούς στήνει ο Πολωνός συνθέτης σύγχρονης μουσικής, Henryk Górecki μια επιβλητική σε ύφος χορωδιακή συμφωνία για σόλο σοπράνο, βαρύτονο, χορωδία και ορχήστρα, ανάθεση  για τα 500 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου αστρονόμου.
Μνημειώδες συνθετικό έργο, ιδιαίτερης υφολογικής χροιάς, με χαρακτηριστικό της την αρμονική και ρυθμική απλότητα.
Ο Γκορέτσκι, γνωστός για την αβάν-γκαρντ μουσική του, δέχτηκε επιρροές από τους Βέμπερν, Μπουλέζ και Ξενάκη  με στοιχεία σειραϊσμού και μινιμαλισμού, διαμορφώνοντας  το δικό του στυλ. Όμως μετά το 1960 απομακρύνεται από τη μουσική πρωτοπορία και γίνεται περισσότερο εκφραστικός με ένα  πιο παραδοσιακό, νεορομαντικό  ύφος.
Αυτής της περιόδου είναι και η "Symphony No. 2", προς τιμήν του Κοπέρνικου, γνωστή ως "Symfonia Kopernikowska - Κοπερνίκεια Συμφωνία".

Αναπτύσσεται σε δύο μέρη, αντιθετικά σε μουσικό ύφος.
Εκρηκτικής, απότομης έντασης και δυναμισμού το πρώτο μέρος, με ενδιάμεσες μακρές σιωπές και παρουσία ιδιαίτερων χρωματικών μοτίβων, παραβάλλεται στο ήρεμο, απόκοσμο και θρησκευτικού τύπου μινιμαλισμού, δεύτερο τμήμα της Συμφωνίας.  
Αργής χρονικής αγωγής, όπου τη βασική απέριττη μελωδική γραμμή συνοδεύουν μουντοί, αργόσυρτοι, μυστηριώδεις ήχοι, διαμορφώνοντας μια γλυκιά μονοτονία σε τύπο προσευχής. Ήχοι, που οδηγούν τον ακροατή σ' ένα νοερό ταξίδι στο βαθύ διάστημα, με τα ουράνια σώματα και τους πλανήτες να μεταφέρουν -θαρρείς- τις ηλεκτρομαγνητικές δονήσεις που εκπέμπουν...

Henryk Górecki: Symphony No. 2 "Copernican" Op. 31 :

Για την Ημέρα των Ερωτευμένων: Σαίξπηρ - Μπετόβεν...

"Romeo and Juliet, death scene", F. S. Muschamp
(shakespeareitalia)

"Αγαπησιάρικη", σήμερα ξημέρωσε η μέρα, με τον Άγιο Βαλεντίνο να μάς θυμίζει πως ο έρωτας δίνει ώθηση, εμπνέει και μεγαλουργεί...

Δεν είναι τυχαίο που οι πρόγονοί μας τοποθετούν τον Έρωτα στην αρχή της πλάσης μαζί με το Χάος και τη Γαία ...Ο Έρωτας ένας μεσολαβητής ανάμεσα στους θεούς και τους ανθρώπους, ενθαρρύνει και διευκολύνει τη γέννηση και τη δημιουργία. Εμπνέει κάθε μορφή τέχνης.
Ετσι, στη χώρα της ποίησης και της μουσικής θ' αναζητήσουμε σήμερα την ερωτική φωλιά, να συγκινηθούμε από τη δύναμη και το μεγαλείο του συναισθήματος που ακόμα και επί του θανάτου κυριαρχεί...



ΡΩΜΑΙΟΣ:

Αγάπη μου, γυναίκα μου! Ω! της αναπνοής σου
το μέλι το ερούφησεν ο Θάνατος[...]
Αχ, Ιουλιέτα, φως μου,
πως είσαι τόσον εύμορφη ακόμη; Μη αλήθεια
ο Θάνατος ο άυλος ερωτευμένος είναι;[...]
Εδώ, εδώ θα εύρω αιώνιον ανάπαυσιν.
Ιδέτε ύστερην φοράν, ω 'μάτια μου! Χαρήτε
το ύστερον αγκάλιασμα, ω χέρια μου! Ω χείλη,
εσείς, ω θύραις της πνοής, μ' ένα σεμνόν φιλί σας
σφραγίσετε το πάκτωμα, που κάμνω με τον Χάρον![...]
Καλώς σε ηύρα αγάπη μου!
(Πίνει το δηλητήριο)
[...]

ΙΟΥΛΙΕΤΑ

ω πάτερ μου παρήγορε, ο άνδρας μου πώς είναι;
Το ενθυμούμαι καθαρά πού έπρεπε να ήμαι·
ηξεύρω πού ευρίσκομαι. Πού είναι ο Ρωμαίος;[...]
Τι έχεις, άνδρα μου γλυκέ, ‘ς το χέρι σου σφιγμένον;
Ποτήρι; Σ' εθανάτωσε παράκαιρα φαρμάκι!
Όλον το 'πήρες, ω κακέ; δεν άφησες κ' εμένα
σταλαγματιάν, κατόπιν σου να έλθω; θα φιλήσω
τα χείλη σου. Επάνω των ίσως φαρμάκι μένει,
και με το βάλσαμον αυτό 'μπορέσω ν' αποθάνω.
(Τον ασπάζεται-Αρπάζει το ξίφος του Ρωμαίου)
-Καλότυχον μαχαίρι,
χώσου εδώ και σκούριαζε, και δος μου ν' αποθάνω!
(Αυτοκτονεί και πέφτει πάνω στο Ρωμαίο).

[Ρωμαίος και Ιουλιέτα", Σαίξπηρ, Πράξη 5η, Σκηνή 3η-μτφ:Δ. Βικέλας]

Θρυλείται πως όταν ο Μπετόβεν ολοκλήρωνε το β' μέρος, "Adagio affettuoso ed appassionato" σε ρε ελ. από το "Πρώτο Κουαρτέτο Εγχόρδων" είχε κατά νου την Σκηνή του τάφου από το Σαιξπηρικό "Ρωμαίος και Ιουλιέτα"...

Ο νεαρός Μπετόβεν την εποχή σύνθεσης του Κουαρτέτου

Το παραδέχτηκε σε φίλο του που τού είπε πως η ακρόαση τού δημιούργησε την αίσθηση αποχωρισμού δυο εραστών...
Σύμφωνα με τον βιολιστή Karl Amenda, καρδιακό φίλο του Μπετόβεν, ο συνθέτης είχε γράψει στην παρτιτούρα υποδείξεις-φράσεις από το λογοτεχνικό απόσπασμα, όπως: "παίρνει το μαχαίρι"..."σκοτώνεται" ... " στερνός στεναγμός".



Το αριστούργημα του Σαίξπηρ μιλά για έναν έρωτα καταδικασμένο από τ' αστέρια, που πάντα συγκινεί...Εργο, που ταξιδεύει μέσα στο χρόνο ως ένα σύμπαν του αιώνιου κόσμου των αισθημάτων. Ο ποιητής αξιοποιεί κάθε στοιχείο της ερωτικής ιστορίας, που στα χέρια του παίρνει αριστουργηματικές διαστάσεις! Μνημειώδες, κάθε ποιητική αράδα του υμνεί τον έρωτα ως μοίρα, ως ισχυρή δύναμη, που εκπληρώνει η αιωνιότητα του θανάτου.

O Μπετόβεν αφιέρωσε το Κουαρτέτο στον Βοημό αριστοκράτη, Γιόσεφ Φραντς φον Λόμπκοβιτς και το συνέθεσε αρχές της δεκαετίας του 1790(ων εικοσάχρονος), όταν δεν γνώριζε ακόμη τη δομή αυτής της μουσικής φόρμας..Ετσι, η επεξεργασία είναι μάλλον τυπική για τον νεαρό συνθέτη, με συγκρατημένη ανάπτυξη θεμάτων και μάλλον άτολμη μετατροπική πορεία.
Παρόλα αυτά, το ένστικτό του οδήγησε την έμπνευσή του μοναδικά, γιατί ο έρωτας -αλήθεια είναι- θα τυραννούσε εφόρου ζωής τον τιτάνα της Μουσικής...
Ο Μπετόβεν , ένας "άτυχος" σε γενικές γραμμές στον τομέα αυτό, μια ζωή αναζητούσε την ερωτική φωλιά σε μια "αθάνατη αγαπημένη", που όμως έμεινε γρίφος στην αιωνιότητα...


Το Κουαρτέτο έχει βαθιά αποτυπωμένη τη σφραγίδα του Χάυντν. Ωστόσο ο λαμπρός, ορμητικός χαρακτήρας της πρώιμης Μπετοβενικής σύνθεσης γίνεται αισθητός αμέσως.
Η επιλογή της τονικότητας(ρε ελ.) παραπέμπει στους θυελλώδεις και τραγικούς συσχετισμούς με συνθέσεις σε αυτή την κλίμακα του Μότσαρτ (Ρέκβιεμ).

Η θλίψη από έρωτα είναι το μουσικό πέπλο που περιβάλλει το σύνολο του μέρους και ο Μπετόβεν καλεί τον ακροατή να αντιμετωπίσει την τραγωδία της απώλειας κατάματα, να αναζητήσει τη λύτρωση στην πεποίθηση πως ο έρωτας βρίσκει δικαίωση στο σμίξιμό του με την αιωνιότητα του θανάτου.

Beethoven: "String Quartet No. 1, Adagio affettuoso ed appassionato":

"Χειμωνιάτικο Τοπίο"

"Χειμωνιάτικο τοπίο", Konstantin Yuon
(muzei-mira) 

Η ΕΜΥ αυτή τη φορά είχε δίκιο με τις προβλέψεις της...Ο καιρός από χτες το βράδυ άλλαξε, με δυνατούς ανέμους και αρκετή παγωνιά ...

Το σκηνικό δίνει την αφορμή για την μουσική μου καλησπέρα...

Oι "Εποχές" του Αlexander Glazunov, ένα μπαλέτο, που πρωτοπαρουσιάστηκε στην Αγία Πετρούπολη το χειμώνα του 1900 ανοίγει με ένα χειμωνιάτικο τοπίο:

To "Πνεύμα του Χειμώνα" εμφανίζεται με τους πιστούς συντρόφους του…την "Πάχνη", τον "Πάγο", το "Χαλάζι" και το "Χιόνι" και διασκεδάζουν με το Χορό των χιονονιφάδων μέχρι τη στιγμή, που δυο ξωτικά κι η φωτιά που θα ανάψουν, τους εξαφανίζουν.

 Tις χορογραφίες στο μονόπρακτο αλληγορικό μπαλέτο έκανε ο Μαριούς Πετιπά, ενώ την πρεμιέρα παρακολούθησε σύσσωμη η Αυτοκρατορική αυλή.

Επίσης, αξιοσημείωτο είναι πως το μπαλέτο "Les Saisons" κρατούσε μόνιμη θέση στο ρεπερτόριο της Άννας Πάβλοβα. 

Στην παρτιτούρα του ο ρώσος συνθέτης συμφιλιώνει το λυρισμό του Τσαϊκόφσκυ με την ορχηστρική δεξιοτεχνία του Κόρσακωφ. Μια παρτιτούρα στην οποία αποκαλύπτεται η υψηλή εκφραστική ποιότητά του. Δεν τον αποκάλεσαν τυχαία "Ρώσο Μπραμς"...

Ας ξεχάσουμε τυχόν προβλήματα που παρουσιάζονται από την κακοκαιρία, φίλοι μου!
Καθώς οι περισσότεροι έχουμε επιστρέψει από τις εργασίες μας, ας χαλαρώσουμε στη θαλπωρή του σπιτιού μας, αντάμα με τις υπέροχες εικόνες που καταγράφουν οι αισθήσεις με τη βοήθεια της τέχνης!

Tης τέχνης, που καταφέρνει άψογα ν' αναδείξει τις ομορφιές ακόμα κι αυτής της παρεξηγημένης εποχής..., που πείθει πως ο χειμερινός άνεμος είναι όμορφος τελικά μέσα στην αγριότητά του...αρκεί να υπάρχει μια φλόγα να καίει και να ζεσταίνει τα σωθικά...

Η Τέχνη μάς θυμίζει πως η φύση και οι εναλλαγές της αποτελούν αστείρευτη πηγή.

Ο Γκλαζουνόφ με τα μουσικά του πινέλα ζωγραφίζει το χιονισμένο τοπίο, που η άσπιλη λευκότητά του λάμπει εκτυφλωτικά δημιουργώντας με τις μουσικές του εικόνες έναν μαγικό καμβά αισθήσεων!

Alexander Glazunov: "The Seasons-Scene 1st: Winter landscape":

I. Introduction
II. Frost
III. Ice
IV. Hail
V. Snow
VI. Coda

Το ΕΙΚΑΣΤΙΚΟ:

Επιλέγω έναν ζωγράφο της ιδιας εποχής με τον συνθέτη, επίσης ρώσο.
Ο Κωνσταντίν Γιούον είναι από τους "ειδικούς" τοπιογράφους. Οι πίνακές του μαρτυρούν, όχι μόνο την αγάπη του για τη φύση, αλλά και τη δημιουργία μιας εικόνας της πατρίδας του.
Στην αυτοβιογραφία του, ο καλλιτέχνης ανέφερε ότι δημιουργεί εικόνες για να μεταδώσει στον θεατή του τον εκπληκτικό και μοναδικό ήχο της ρωσικής φύσης. Ετσι, δίνει έμφαση στην απεικόνιση χειμωνιάτικων τοπίων.
Στον παραπάνω πίνακά του που τιτλοφορείται "Sorceress Winter landscape" ακολουθεί μια Bruegel-esque απεικόνιση στην οποία δεν λείπει το χρώμα αλλά και οι ανθρώπινες μορφές, που φαίνεται να απολαμβάνουν το χειμωνιάτικο, παγωμένο σκηνικό...

Υπέροχοι οι "χειμωνιάτικοι" ρώσοι καλλιτέχνες! Μουσικός και ζωγράφος, αρμόζουν στο λευκό τοπίο που επικρατεί καιρικά σε όλη τη χώρα...

Alexander Glazunov: "The Seasons-Scene 1st: "Winter landscape"

Διευθύνει ο Vladimir Ashkenazy:

Στο παρακάτω βίντεο μπορείτε να παρακολουθήσετε το μπαλέτο ολοκληρωμένο:

"Αβραάμ Λίνκολν: οι αδυναμίες στην όπερα"

 

Πορτραίτο του Λίνκολν στο Λευκό Οίκο

Σαν σήμερα, 12 Φεβρουαρίου 1809  γεννιέται ο Αβραάμ Λίνκολν.
16ος πρόεδρος της Αμερικής, μια χαρισματική προσωπικότητα ενός ανθρώπου ο οποίος προχώρησε σε μεταρρυθμίσεις, πρεσβεύοντας τις αρχές της ισότητας, της ενότητας και της ελευθερίας.

"Αβραάμ Λίνκλον: οι αδυναμίες στην όπερα"

Ο Αβραάμ Λίνκολν ανήκει στην κατηγορία εκείνων των Προέδρων που ενώ αγαπούσαν πολύ τη μουσική, δεν γνώριζαν την τέχνη στη θεωρία της, ούτε έπαιζαν κάποιο μουσικό όργανο, αν και κάποιοι ισχυρίζονται πως έπαιζε λίγο βιολί...
Όμως ήταν εραστής της Μουσικής και σε αυτήν την  τέχνη  κατέφευγε  πάντα για να ηρεμήσει. Μην ξεχνάμε πόσο δύσκολη ήταν η περίοδος την οποία θήτευσε.
Ιδιαίτερα απολάμβανε  τις παραδοσιακές μπαλάντες, τη λαϊκή μουσική, αλλά κυρίως την όπερα. Όποτε μπορούσε δε, παρακολουθούσε παραστάσεις μελοδραμάτων, στοιχείο για το οποίο κατηγορήθηκε από τους πολιτικούς αντιπάλους του.

Επί διακυβέρνησής του είχαν διασκευαστεί προς τιμήν του αρκετά  μέρη  μελοδραμάτων για την Μπάντα του Πολεμικού Ναυτικού της Αμερικής, όπως το αγαπημένο του "Χορωδιακό των Στρατιωτών" από την όπερα του Σαρλ Γκουνώ: Φάουστ".

"Chorus Soldiers- Faust", Ch. Gounod

Εκτός του Γκουνώ, άλλος αγαπημένος συνθέτης του Λίνκολν ήταν ο Τζουζέπε Βέρντι και μπορούμε να κατανοήσουμε τους λόγους...
Ιδιαιτέρως αγαπούσε τον "Χορό Μεταμφιεσμένων" , την πρεμιέρα του οποίου  στην Αμερική παρακολούθησε ο Λίνκολν το 1861.

Μια αδυναμία, "ανατριχιαστικά προφητική" αν συλλογιστούμε πως στην πλοκή της όπερας περιλαμβάνεται η δολοφονία του βασιλιά.

(Θυμίζουμε πως πηγή έμπνευσης του Βέρντι είναι η απόπειρα δολοφονίας του Γουσταύου του ΙΙΙ της Σουηδίας κατά την διάρκεια ενός καρναβαλικού χορού το  1792.
Λόγω του πολιτικά ευαίσθητου θέματος της όπερας, η λογοκρισία της εποχής ζήτησε από τον Βέρντι να κάνει πολλές αλλαγές στο έργο. Έτσι, τόπος και δράση της υπόθεσης μεταφέρθηκαν στην αμερικανική Βοστόνη στα τέλη του 17ου αι.)

Verdi: Un ballo in maschera-Overture / Georg Solti:

Για τη σύνθεση του Άαρον Κόπλαντ, "Lincoln Portrait", εμπνευσμένη από τον Πρόεδρο, μπορείτε να διαβάσετε σε παλαιότερο κείμενό μου εδώ

Μουσικές επιλογές για τη Σελήνη, την "ερωμένη" τ' ουρανού...

 

Marc Chagall: "The Concert"

Το ζευγάρι αφημένο στις αισθήσεις, μέσα σε μια βάρκα παρασυρμένη στο ατέρμονο μπλε του ποταμού. Μουσικοί αιωρούνται σε μια απροσδιόριστη χρωματικά ένταση κόκκινου. 

Το παραπάνω εικαστικό είναι του Μαρκ Σαγκάλ και έχει τίτλο: "Τhe Concert-Η Συναυλία".
Ο ζωγράφος παρουσιάζει τον τόπο και το χρόνο. Ο πύργος του Άιφελ, η NotreDame, όπως και η Αψίδα του Θριάμβου, όλα είναι στοιχεία που μαρτυρούν πως η σκηνή διαδραματίζεται στο ερωτικό Παρίσι μια φεγγαρολουσμένη βραδιά, καθώς το λαμπρό φως της πανσελήνου διαχέεται προσδίδοντας ρομαντισμό και πάθος στην ονειρική σκηνή!

Όπως ίσως καταλάβατε, φίλοι μου, η καληνύχτα μου έρχεται με αφορμή την σημερινή πανσέληνο!

Απόψε το φεγγάρι φαντάζει μεγαλύτερο και φωτεινότερο, καθώς έχουμε τη λεγόμενη Υπερπανσέληνο.
Σε κάποιους λαούς η σελήνη αυτή ήταν γνωστή από παλιά ως "πανσέληνος του χιονιού" επειδή χιόνιζε πολύ τέτοια εποχή ή "πανσέληνος της πείνας" επειδή το κυνήγι ήταν δύσκολο λόγω του χιονιού και του κρύου.
Από την αρχαιότητα η μυστήρια θεά κυριαρχούσε στο ουράνιο στερέωμα κι επιδρούσε στον ψυχισμό του ανθρώπου! Μυστηριώδης, γλυκιά και γοητευτική η μορφή της, αποτέλεσε πλην της θηλυκής αρχής της δημιουργίας του κόσμου και την πόρτα προς την απόκρυφη φύση της ανθρωπότητας και του σύμπαντος.
Με αφορμή τη Σελάνα των προγόνων μας, επιλέγουμε απόψε κάποια από τα πολύ γνωστά κι αγαπημένα έργα-έμπνευση από την πιο κοσμοθώρητη "ερωμένη" τ' ουρανού.

1. ΝΤΒΟΡΖΑΚ:

Η Ρουσάλκα της σλαβικής μυθολογίας είναι νύμφη του νερού, που ζει σε ποτάμια και λίμνες.Ενα πνεύμα που εν ζωή χάθηκε πρόωρα και βίαια.Τις νύχτες, έβγαινε στις όχθες και χόρευε στα λιβάδια. Αν έβλεπε κάποιο όμορφο παλικάρι το μάγευε με το τραγούδι και το χορό της, και το έπαιρνε στο βυθό του ποταμού για να ζήσουν μαζί.
Η όπερα "Rusalka" του Ντβόρζακ είναι ένα ονειρικό παραμύθι που αφηγείται την τραγική ιστορία μιας απόκοσμης νεράιδας, και τον παράφορο έρωτά της για έναν πρίγκιπα, έρωτα που ολοκληρώνεται μόνο μέσα από την απώλεια, αφού δίνοντάς του ένα φιλί γίνεται η ίδια αιτία του θανάτου του.
Πιο δημοφιλής άρια της όπερας του Ντβόρζακ είναι το "Τραγούδι στο Φεγγάρι", που το ερμηνεύει σαν αερικό η Ρουσάλκα...

Στο ρόλο μάγεψε η Ρενέ Φλέμινγκ:

"Song to the Moon-Rusalka", Dvorak:

2. MΠΕΤΟΒΕΝ:

Αιθέρια λεπτότητα, κομψή ονειροπόληση, σχεδόν ποιητική φαντασία, μια λεπτεπίλεπτη ευγένεια, λουσμένη στο φως της σελήνης είναι η αφιερωμένη στη  νεαρή μαθήτριά του,  Giullietta Guissiardi, Σονάτα αρ.14 του Μπετόβεν, που μουσικά ρέει "σχεδόν σαν φαντασία", όπως επιθυμεί κατά δήλωσή του ο συνθέτης:"Quasi una fantasia..."
Από τις πιο δημοφιλείς και αγαπημένες σονάτες του για πιάνο, που γέννησε ο έρωτας του Μπετόβεν για τη μικρή του μαθήτρια, που τιτλοφορήθηκε "Υπό το Σεληνόφως", όταν ο ποιητής Ludwig Rellstab ακούγοντας το αντάτζιο  έγραψε: "moonlight, the primitive landscapes of Lake Lucerne-φεγγαρόφωτο πάνω απ’τη λίμνη της Λουκέρνης".

Beethoven: "Sonata No.14 - Moonlight'" - Adagio sostenuto:

3. ΝΤΕΜΠΙΣΙ:

Τρίτο στη σειρά, το μαγευτικό "Clair de Lune" από τη "Suite Bergamasque" του Κλωντ Ντεμπισί, που εμπνεύστηκε από το εξαιρετικό ομώνυμο ποίημα του Βερλαίν.Aποτελεί το τρίτο και δημοφιλέστερο μέρος της Σουίτας που ο γάλλος ιμπρεσσιονιστής έγραψε το 1890.
Το ποίημα ανήκει στην συλλογή "Fêtes galantes".
Αφεθείτε, φίλοι μου στο μουσικό και ποιητικό χάδι υπό το φως της ασημοσέληνης θεάς!

"Clair de lune-Φως του φεγγαριού"

Ειν' η ψυχή σου ένα τοπίο διαλεχτό
που το μαγεύουν χορευτές μασκαρεμένοι,
παίζουν λαγούτο και χορεύουν με πνιχτό
κάτω απ΄τις μάσκες τους λυγμό, παραμυθένοι
Γλυκά μινόρε τραγουδάνε ιλαροί,

τη νίκη του έρωτα υμνούν, την ευτυχία,
μα δεν πιστεύουνε πως είναι τυχεροί
με το φεγγάρι σμίγει αυτή η πανδαισία,

με τη γαλήνια, θλιμμένη του ομορφιά,
που τα πουλιά κάνει στα δέντρα να μεθάνε
και να στενάζουν τα νερά εκστατικά,
καθώς στα μάρμαρα μ'ορμή αναπηδάνε.

("Του Έρωτα και της Αγάπης", επιμ. Στρατής Πασχάλης, εκδ. Μεταίχμιο, σελ.118)

Debussy - Clair de Lune / Arrau:

4. ΓΚΑΜΠΡΙΕΛ ΦΩΡΕ:

Από το ίδιο ποίημα του Βερλαίν, λίγα χρόνια αργότερα δίνει τη δική του μουσική εκδοχή ο Γκαμπριέλ Φωρέ, που για πολλούς ακροατές και αναλυτές θεωρείται "η πεμπτουσία της γαλλικής μελωδίας".
Ο Φωρέ μελοποίησε το ποίημα "Clair de lune" αρχικά για  φωνή και πιάνο, που αφιέρωσε στο φίλο του ζωγράφο και ερασιτέχνη πιανίστα, Emmanuel Jadin.
Το 1919 παρουσίασε την εκδοχή για φωνή και ορχήστρα, την οποία ακούμε από την Ορχήστρα της Τουλούζης και στο σόλο ο Nicolai Gedda:

Gabriel Fauré: "Clair de Lune":

5. ΤΣΑΪΚΟΦΣΚΥ:

Από το δημοφιλέστερο μπαλέτο όλων των εποχών και πολύ αγαπημένο, του Τσαϊκόφσκυ: "Λίμνη των Κύκνων" η επόμενη επιλογή. Eνα ρομαντικό παραμύθι που αφηγείται τις περιπέτειες ενός νέου πρίγκηπα και μιας μαγεμένης -από τον κακόβουλο μάγο- κοπέλας,  μεταμορφωμένης σε λευκό κύκνο.
Η πρώτη σκηνή του μπαλέτου έχει τίτλο: "Lake in the moonlight".
Με την ονειρική μελωδία ο Τσαϊκόφσκυ περιγράφει τη σκηνή της λίμνης, στην οποία αντιφεγγίζει το ολόγιομο φεγγάρι, λίγο πριν  ο πρίγκηπας συναντήσει την Οντέτ.

Tchaikovsky: "Swan Lake, Ballet suite, Op. 20: Scene Ι-Lake in the Moonlight":

6. ΣΟΠΕΝ:

Kαι θα ολοκληρώσω με τον λατρεμένο μου "Ποιητή του πιάνου", Φρειδερίκο Σοπέν, και τη "Romance" από το "Piano Concerto No. 1"

Από τις κορωνίδες της πιανιστικής φιλολογίας, παρότι είναι σύνθεση της νεότητος του συνθέτη, που σύμφωνα με τα λόγια του: "η Romance είναι ένα larghetto που προορίζεται να μεταφέρει στον ακροατή την τρυφερότητα και το ρομαντισμό της ψυχής του δημιουργού και την ηρεμία που προκαλεί η αναπόληση ευτυχισμένων αναμνήσεων, ένα είδος ονειροπόλησης στο "φως του φεγγαριού μια όμορφη εαρινή νυχτιά".

Chopin: "Piano Concerto No.1, Romance" / Zimerman:

Μυστηριώδης και σαγηνευτική, η σελήνη, μάγευε κι εξακολουθεί να μαγεύει και να ασκεί στα πλάσματα υπνωτική έλξη!
Ας λικνιστούμε στο ρυθμό των μουσικών φεγγαριών, ας περιπλανηθούμε, ας ονειροβατήσουμε στη διαδρομή τους με την ευχή οι ασημιές αχτίδες τους να φωτίζουν τα μονοπάτια των ονείρων μας...

Με χρώμα Άπω Ανατολής...

 

Κινεζική ζωγραφική του 12ου αι. όπου τρεις από τις γυναίκες παίζουν γκουάνζι.

Όσοι αγαπάμε την Μουσική θα συμφωνήσουμε πως δεν γνωρίζει πολιτισμικά σύνορα. Η τέχνη της γίνεται παγκόσμιο σύμβολο που εκφράζει την ανθρώπινη ψυχή και  ενισχύει την ενότητα των λαών και το δικαίωμα στη διαφορά..
Η ακρόαση, η γνώση και κατ'επέκταση η κατανόηση και αποδοχή της μουσικής παράδοσης ενός λαού, σίγουρα μαρτυρά το σεβασμό και την εκτίμηση απέναντι στην πολιτισμική ετερότητα της κοινωνίας μας.

Ο Zhao Jiping είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς συνθέτες στην Κίνα. Έχει λάβει πολυάριθμες διεθνείς διακρίσεις και έχει αναγνωριστεί παγκοσμίως για την ικανότητά του να συνδυάζει τις παραδοσιακές κινεζικές μορφές έκφρασης με τη Δυτική μουσική κουλτούρα.

Από τα πολύ γνωστά έργα του είναι η Fantasia Suite "Ο δρόμος του μεταξιού", ένα κονσέρτο για γκουάνζι* και ορχήστρα σε 5 μέρη.

*[Το γκουάνζι  είναι παραδοσιακό πνευστό της Κίνας από μπαμπού, με διπλό γλωσσίδι.Εμφανίστηκε τα χρόνια της  δυναστείας  των Zhou(1046–256 π.Χ) και χρησιμοποιήθηκε κυρίως σαν όργανο για στρατιωτικές τελετές. Παλαιότερα με την ανάπτυξη του εμπορίου με το δρόμο του μεταξιού, που άκμασε και η μουσική, το γκουάνζι υπήρξε ένα σημαντικό όργανο στην τελετουργική μουσική και μάλλον εκτελείτο αποκλειστικά από γυναίκες. Σήμερα το συναντάμε στην ορχήστρα της περίφημης Όπερας του Πεκίνου. Το γκουάνζι έχει διαυγή, δυνατό, και λαμπρό ήχο, κι άλλοτε απαλό, ήρεμο και χαλαρωτικό, ενώ αλλάζοντας την μορφή του χείλους του οι εκτελεστές μπορούν να μιμηθούν τις ανθρώπινες φωνές και τους ήχους των ζώων]

Από το κονσέρτο για γκουάνζι και ορχήστρα του  Zhao Jiping θα ακούσουμε το 5ο μέρος: "The Dance of Qiusi" σε διασκευή με πιάνο και γκουάνζι από τον βιρτουόζο του οργάνου,  Zhang Jiali και τον αγαπημενο κινέζο πιανίστα, Lang Lang.



Zhao Jiping:"Silk Road Fantasia Suite, Mov. V: The Dance of Qiusi" για guanzi και orchestra:

Το κονσέρτο ολοκληρωμένο με ορχήστρα.(Το 5ο μέρος στο 20:15)

"Ένα ζίνγκσπιλ για τα μέλη της οικογενείας Μέντελσον"

 

Τα αδέρφια Μέντελσον: Φάννυ-Φέλιξ-Ρεβέκκα

"Είχα καλούτσικη φωνή... Όμως πώς να λάμψεις όταν τα δυο μεγαλύτερα αδέρφια σου είναι εξόχως πολυτάλαντα; Δίπλα στον Φέλιξ και τη Φάννυ δεν φιλοδοξούσα ουδεμία προσοχή!"

Αυτά σκεφτόταν η Ρεβέκκα Μέντελσον, μικρότερη αδερφή κατά δυο χρόνια, του Φέλιξ.
Η Ρεβέκκα συμμετείχε σε οικογενειακές μουσικές συγκεντρώσεις ως τραγουδίστρια ή υποδυόμενη κάποιον υποκριτικό ρόλο, όπως  το 1829, όπου ο 20χρονος Μέντελσον παρουσίασε σε στενό οικογενειακό περιβάλλον ένα ζίνγκσπιλ (είδος γερμανικής μουσικής κωμωδίας), που είχε συνθέσει για την επέτειο γάμων των γονιών του με τίτλο "Die Heimkehr aus der Fremde-Η επιστροφή από την ξενιτιά" ή όπως είναι περισσότερο γνωστό με τον τίτλο που του απέδωσαν οι Άγγλοι: "Ο Γιος και ο Ξένος"...

Δεδομένου ότι ο συνθέτης  προόριζε το έργο για αυστηρά ιδιωτική περίσταση, δεν δημοσιεύθηκε στη διάρκεια της ζωής του, παρά τις προτροπές της μητέρας του.
Επίσης, δεν παρουσιάστηκε δημόσια, παρά 2 χρόνια μετά το θάνατό του.
Οι ρόλοι είχαν ανατεθεί αποκλειστικά σε μέλη της οικογένειας και στενούς φίλους του συνθέτη, ανάμεσά τους -εκτός της Ρεβέκκας- η Φάννυ Μέντελσον και ο σύζυγός της ζωγράφος, Βίλχελμ Χένσελ.

Γι'αυτό, τα φωνητικά μέρη είναι λιγοστά και σήμερα από το ζίνγκσπιλ  ακούγεται περισσότερο η "Εισαγωγή", με την οποία σάς καληνυχτίζω.

Felix Mendelssohn: "Die Heimkehr aus der Fremde, Overture":

Eκτελεί η ορχήστρα της Academy of St. Martin in the Fields υπό την μπαγκέτα του Sir Neville Marriner:

[Με αφορμή την σαν σήμερα 3 Φεβρουαρίου 1809 γενέθλια επέτειο του Φ.Μέντελσον]

Η μεξικάνικη "Κατρίνα", ο Ρεβουέλτας και ο Σαιν Σανς...

Η "Κατρίνα" του José Guadalupe Posada

Σαν σήμερα, 2 Φεβρουαρίου 1852 γεννήθηκε ο José Guadalupe Posada, ένας μεξικανός λιθογράφος που χρησιμοποίησε την ανάγλυφη εκτύπωση για τη δημιουργία των εικονογραφήσεών του.

Το έργο του έχει επηρεάσει πολυάριθμους καλλιτέχνες και γελοιογράφους και διαπνέεται από έντονο σατιρικό και κριτικό πνεύμα.

Ο καλλιτέχνης χρησιμοποίησε ως σχεδιαστικά μοτίβα του κρανία, και σκελετούς -σύμβολα της μυστικιστικής κουλτούρας του Μεξικού- για να μεταφέρει με καυστικότητα την πολιτική του κριτικη.

Πιο γνωστό από τα έργα του είναι η λεγόμενη "Κατρίνα".
Είναι δημιουργία του 1912 κι εμφανίστηκε με το όνομα: "La Calavera Catrina-Νεκροκεφαλή των Ρεβυθιών", αναφερόμενη σε πωλητές ρεβυθιών που αν και με ινδιάνικο αίμα απαρνούνταν τις καταβολές τους και παρίσταναν τους Ευρωπαίους.

Η "Κατρίνα" του Ποσάδα φορά μόνο ένα τεράστιο σομπρέρο. Νονός της, είναι ο μεγάλος Ντιέγκο Ριβέρα, που την απεικόνισε στη συνέχεια ενδεδυμένη με πλουμιστά, χρωματιστά ρούχα.

Διαχρονικά η "Κατρίνα" έχει παρουσιαστεί με διάφορους τρόπους...
Άλλοτε χαρούμενη, άλλοτε θλιμμένη...άλλοτε κοκέτα και καλοντυμένη, καπνίστρια ή με στοιχεία ποπ-αρτ... Kατρίνα α λα Φρίντα Κάλο...Κατρίνα-νύφη ή ινδιάνα...

Σήμερα στο Μεξικό αποτελεί σήμα κατατεθέν, και κοσμεί πολλές γωνιές και πόρτες σπιτιών και καταστημάτων, ενώ σύγχρονοι καλλιτέχνες δημιουργούν "Κατρίνες" με διάφορα υλικά, όπως αυτές που έφερα από μια μοναδική γκαλερί στο Τλακεπάκε από πορσελάνη το κρανίο και το ρούχο από πεπιεσμένο χαρτί και την τεχνική του παπιέ μασέ...

Δυο καλλίγραμμες κυρίες-σκελετοί με καπελαδούρες και ένδυμα a la Creole εποχής, κοσμούν τη δική μου γωνιά και μού θυμίζουν το πρόσφατο, ιδιαίτερου -πολιτισμικά- ταξίδι μου στο μακρινό Μεξικό...

ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΕΜΠΝΕΥΣΕΙΣ:

1. Με έμπνευση το "La Catrina" του Posada, ο μεξικανός συνθέτης, Silvestre Revueltas συνέθεσε το 1940 ένα μπαλέτο στο οποίο έδωσε τον τίτλο: "La Coronela" και αφιέρωσε στον Posada. Όμως έμεινε ημιτελές, καθώς τον πρόλαβε ο θάνατος.
Στη σύνθεση συνδυάζονται μοτίβα από τη λαϊκή μουσική του Μεξικού με μουσική από την ευρωπαϊκή παράδοση. Η πλοκή του μπαλέτου "La Coronela" βασίζεται σε μια ιστορία που περιλαμβάνει τις σκελετένιες φιγούρες (Κατρίνες) και μια επανάσταση της εργατικής τάξης, και τα δυο θέματα πολύ συνήθη στο Μεξικό. Πρόκειται για πολύχρωμης ενορχήστρωσης, έργο με διαρκώς εναλλασσόμενους ρυθμούς και διαθέσεις, και μια ιδιαίτερα ευρηματική χρήση των κρουστών οργάνων. Σε κάποια σημεία παραπέμπει σε μελωδίες από παλιές ασπρόμαυρες ταινίες, ενώ αλλού ο συνθέτης με ευρηματικότητα συνδυάζει μουσικές μάχης και βαλς με μεξικάνικα θέματα που παίζονται από τους Μαριάτσι.*

Η σύνθεση αρχικά γράφτηκε για πιάνο και δομείτο σε 4 μέρη από τα οποία μόνο τα τρία συνέθεσε ο Ρεβουέλτας. Η ενορχήστρωση και η συμπλήρωση του τέταρτου μέρους πάνω σε σχέδια του συνθέτη έκανε ο μεξικανός συνθέτης και μαέστρος, Μπλας Γκαλίντο: 

• Κυρίες της εποχής
• Χορός των απόκληρων
• Ο Εφιάλτης του Δον Φερούτσιο
• Τελική κρίση
  
  
  Silvestre Revueltas: "La Coronela":

2. Όμως, θεωρώ πως θα ταίριαζε απόλυτα στη Μεξικάνικη "Κατρίνα", που ιδιαίτερα την Ημέρα των Νεκρών έχει την τιμητική της, κι ένας Σαιν Σανς με τον "Μακάβριο Χορό" του.

Σύμφωνα με το θρύλο, ο Θάνατος -εμφανίζεται στη γη κάθε χρόνο στο Καρναβάλι- προσκαλεί τους νεκρούς να βγουν από τους τάφους τους και ενώ θα παίζει βιολί, εκείνοι να χορεύουν τον χορό του θανάτου.

Η σύνθεση ξεκινά με την άρπα (1:03)να χτυπά τα 12 χτυπήματα του μεσονυχτίου και αμέσως μετά το βασικό θέμα από το βιολί του Θανάτου...
Ακολουθεί το ξυλόφωνο, που με ευρηματικότητα ο Σαιν Σανς χρησιμοποιεί για να αποδώσει το κροτάλισμα των οστών των σκελετών...

Saint-Saëns: "Danse Macabre":

* Μαριάτσι: Η μουσική Μαριάτσι αναπτύχθηκε τον 19ο αιώνα και αποτελεί κράμα ινδιάνικων μουσικών συνηθειών με κείνες των ισπανών κατακτητών.
Το όνομα προέρχεται από την γαλλική λέξη marriage=γάμος, καθώς η μουσική αυτή αρχικά παίζονταν σε γάμους και χορούς.
Μαριάτσι λέγεται και η ορχήστρα, που αποτελείται από αρκετούς μουσικούς που εκτελούν βιολιά, κιθάρες, μια γκιταρόν (μεγάλη ακουστική κιθάρα) και τρομπέτες, ενώ τα θέματα των τραγουδιών τους είναι ο έρωτας, η απογοήτευση, η προδοσία, αλλά και η μεξικανική επανάσταση.
Οι ορχήστρες έχουν έντονο το φολκλορικό στοιχείο, που ενισχύεται και από την ιδιαίτερα κομψή φορεσιά των εκτελεστών, στοιχείο-κατάλοιπο από του Ισπανούς κονκισταδόρες με κοντά σακάκια και παντελόνια διακοσμημένα με χρυσά μεταξωτά σιρίτια σε σχέδια παραδοσιακά των Αζτέκων και πλατύγυρα σομπρέρος.

Ο θρύλος του ουιραπουρού από τον "Μότσαρτ της Βραζιλίας"...

"Uirapuru", Kristi Bridgeman από εικονογράφηση του μύθου.
(πηγή: .kristibridgeman)

Ανατολή με πρωταγέρι Φλεβαριάτικο κι η φαντασία πλανεύτηκε...Αναζητά το άπιαστο, πλάθει ιστορίες με νεράιδες και μαγοπούλια...
Αναζητά το "ζήσανε αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα" να μας ανακουφίσει, αφού "παραμύθι είναι παρηγόρια και ξανάσασμα..."
Εξωτικά καλίφωνα και μελωδίες ευφρόσυνες το ξεκίνημα του μήνα...

***

Προφανώς οι γονείς τους -μετανάστες Σικελοί στις ΗΠΑ και ερασιτέχνες μουσικοί- ήταν λάτρεις της κλασικής μουσικής γιάυτο έδωσαν και στους τέσσερις γιους τους ονόματα συνθετών που θαύμαζαν. Το έναν Ροσίνι, το άλλο Βέρντι, τον τρίτο Μπελίνι και τον μικρότερο Μότσαρτ...

Η μοίρα ήθελε τον τελευταίο να ασχοληθεί με τη μουσική και μάλιστα να αποδειχθεί παιδί-θαύμα, όπως και ο συνονόματός του.

Camargo Guarnieri(wikimedia)

Ο γεννημένος σαν σήμερα, 1 Φεβρουαρίου 1907, Βραζιλιάνος συνθέτης Mozart Camargo Guarnieri αποφάσισε μεγαλώνοντας -για προφανείς λόγους- να καταργήσει το Mozart και αντ'αυτού να αυτοβαφτιστεί Camargo υιοθετώντας το πατρικό της μητέρας του.

Σύγχρονος του Βίλα Λόμπος, κυρίαρχη φιγούρα της πολιτιστικής ζωής στη Βραζιλία βραβεύτηκε ως ο μεγαλύτερος σύγχρονος συνθέτης της Αμερικής.
Εδραιώθηκε ως "εθνικός" συνθέτης, καθώς το στυλ του επηρεάζεται από μελωδίες και ρυθμούς της βραζιλιάνικης παράδοσης, δοσμένο όμως με μια "κοσμοπολίτικη" μουσική διάθεση. Μετά την μαθητεία του με υποτροφία στο Παρίσι μετά την μεσολάβηση του Alfred Cortot, που ενθουσιάστηκε όταν τον άκουσε, επέστρεψε στη Βραζιλία όπου ασχολήθηκε με τη σύνθεση, τη δ/νση ορχήστρας και τη διδασκαλία. Έγραψε όπερες, συμφωνίες, κονσέρτα, κουαρτέτα, χορωδιακά και τραγούδια.

Όπως και ο συμπατριώτης του Βίλα Λόμπος γοητεύεται από το θρύλο του "ουϊραπουρού" και έτσι δίνει αυτόν τον τίτλο στη 2η Συμφωνία του, που συνέθεσε το 1945.

"Aκούγοντας το νυχτερινό τραγούδι του ουιραπουρού"
 Kristi Bridgeman από εικονογράφηση του μύθου.
(πηγή: .kristibridgeman)

Τα ουιραπουρού ειναι πουλιά του Αμαζονίου με πολύχρωμα φτερά, που όταν κελαϊδούν, τα υπόλοιπα πουλιά σταματούν για να θαυμάσουν το υπέροχο κελαϊδητό τους!

Για τους Βραζιλιάνους συμβολίζουν το πνεύμα της αγάπης.

Σύμφωνα με το θρύλο, ένας πολεμιστής της φυλής Γκουαράνι ερωτεύτηκε τη γυναίκα του φύλαρχου. Ο θεός για να τον τιμωρήσει για την ασέβειά του, τον μεταμόρφωσε σε πουλί, ωστόσο ο ίδιος κελαηδούσε στην αγαπημένη του κάθε πρωί, που το φως του ήλιου έπεφτε πάνω στα φύλλα των δέντρων του δάσους. Πλέον, δεν βασανιζόταν και ήταν λεύτερος να πετάει οπουδήποτε ψάχνοντάς την από την ανατολή μέχρι την δύση του ήλιου και να μαγεύει τους νεαρούς εραστές με το σαγηνευτικό τραγούδι του!



[O θρύλος θέλει όποιον έχει στο σπίτι του ουιραπουρού να' χει την τύχη με το μέρος του. Πολλοί είναι εκείνοι, που παραμονεύουν για μέρες στη ζούγκλα του Αμαζονίου, προκειμένου να εντοπίσουν και να "συλλάβουν" τον φτερωτό φίλο, που θα τους φέρει τύχη...]

Mozart Camargo Guarnieri: Sinfonia No.2 "Uirapuru":

Άλλοι δυο Βραζιλιάνοι έχουν εμπνευστεί από το μύθο του καλίφωνου εξωτικού πουλιού, ο Βίλα Λόμπος και ο Νίλο Αμάρο. Μπορείτε να ακούσετε τα έργα τους και να διαβάσετε σχετικά εδώ.