Άρχισε με ένα φτηνό μαντολίνο. Ήταν δεν ήταν έξι χρονών, όταν γρατζούναγε τις χορδές του...Έτσι, χωρίς δάσκαλο... Συνέχισε με κιθάρα κι αργότερα βιολί... Είχε ανάγκη να πειραματίζεται μουσικά, να σβήνει με αυτόν τον τρόπο ό,τι τού φλόγιζε τα σωθικά...πόνο, έρωτα, απορία, μόχθο, αδικία, χαρά και λύπη... Μαντολίνο, κιθάρα, βιολί... Ακόμα αμούστακος, έπιασε το μπαγλαμά και το μπουζούκι, όργανο "απαγορευμένο" στην εποχή του... Με το τελευταίο έκανε και μια μεταγραφή της οπερέτας του Κάλμαν "Bayadere"(ινδή χορεύτρια), γεγονός που του έδωσε το ψευδώνυμό του: ΜΠΑΓΙΑΝΤΕΡΑΣ...
Ο Δημήτρης Γκόγκος, λαϊκός συνθέτης και τραγουδιστής, γνωστός ως Μπαγιαντέρας, γεννήθηκε σαν σήμερα 28 Φλεβάρη του 1903 στον Πειραιά.
Από τις πολύ μεγάλες επιτυχίες του το: "Σα μαγεμένο το μυαλό μου", ένα αρχοντορεμπέτικο πολλάκις διασκευασμένο.
Γι'αυτό το πρωινό έχω επιλέξει να ακούσουμε την εκδοχή του πολυτάλαντου Νίκου Πλατύραχου, για πιάνο και τσέλο. Ο Πλατύραχος, που μας έχει συνηθίσει σε τέτοιες ευρηματικές μουσικές προκλήσεις, χωρίς να αλλοιώνει την αυθεντικότητα της λαϊκής μελωδίας μεταλλάσσει μαγικά την αύρα της που ευωδιάζει ιδιαίτερες οσμές από τσέλο και πιάνο. Μια ζεστή αντήχηση η συνύπαρξη των δυο οργάνων, με την αρμονία να προσαρμόζεται ευφυώς κρατώντας έντονο τον παλμό και διαρκή τη συγκίνηση, που πάντα προσφέρει η αρχική μελωδία. Ηχοχρώματα που σπινθηροβολούν... Το τσέλο ζωγραφίζει με σκούρες, μελαγχολικές μπογιές τον πόθο της αγάπης και το πιάνο με μια θεσπέσια λεπτότητα απαλύνει, γλυκαίνει, μα ταυτόχρονα υποβάλλει καθώς διατηρεί τη φλόγα, τον αισθησιασμό και την ευγένεια του συναισθήματος. Τόλμημα, που δίνει ένα ενδιαφέρον αποτέλεσμα κι ελπίζω να βρει στέγη στην καρδιά σας ως μεταλλαγμένο της -έτσι κι αλλιώς- αγαπημένης μελωδίας του Μπαγιαντέρα.
Το κείμενο δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr
"Επιστροφή του Ασώτου", Pompeo Batoni Kunsthistorisches Museum, Βιέννη
"Κύριε, ελέησόν μου την τόλμην της ομολογίας.
Να δοκιμάσω την τροφήν των ζώων του πατέρα μου.
Αγαπητή γη, πατρικό χωράφι,
είν’ εύκολο να γονατίσει ο κουρασμένος.
Ευφροσύνη απ’ τη γνωστή όψη των πραγμάτων.
Πρόθυμη μετάνοια, θρεμμένη από αμαρτίες
αστήριχτες. Σαν έφευγα ήξερα πως θα γυρίσω,
γι’ αυτό επέστρεψα. Ν’ ακουμπήσω
τα κουρασμένα ανίκανα μέλη στην πρόθυμη γη.
Όνειρα χόρτασης, επιθυμίες που δεν χόρτασαν,
ποιος θα τις πληρώσει ποτέ; Πόσο βαστά
ευγνωμοσύνης η θαλπωρή και πώς θα βρεθούμε
ύστερα με τον πατέρα αντιμέτωποι;
Πατέρας του εαυτού μου εγώ
προσηνής και σκληρός νομοθέτης.
Κύριε, ελέησόν μου την συστολή του πόνου,
να εισέλθω ολόκληρος στους κόλπους σου"
("Ο λόγος του Aσώτου", Ζωή Καρέλλη)
"ΚΥΡΙΑΚΗ του ΑΣΩΤΟΥ" σήμερα, με την γνωστή Παραβολή του Ασώτου υιού, να τονίζει τη σημασία της μετάνοιας και συγχώρεσης. Ύψιστα τα θεολογικά νοήματα της Παραβολής, μα κυρίως υπενθύμιση πως δεν πρέπει να μας κυριεύουν ενοχές, κι ότι αν πραγματικά έχουμε μετανοήσει υπάρχει δυνατότητα επιστροφής και διαγραφής των λαθών μας...
Η Μουσική τέχνη δίνει πλήθος αριστουργημάτων εμπνεόμενα από την Παραβολή, όμως σήμερα προτείνω να ακούσουμε σκηνική μουσική.
Ι. Αρχικά το μπαλέτο του Σεργκέι Προκόφιεφ "The Prodigal Son", που έγραψε ο ρώσος συνθέτης για τα Ρώσικα Μπαλέτα του Ντιαγκίλεφ σε χορογραφία του μεγάλου Ζωρζ Μπαλανσίν.
Το λιμπρέτο, που δίνει έμφαση στα θέματα της αμαρτίας και της λύτρωσηςείναι βασισμένο στην παραβολή από το κατά Λουκάν Ευαγγέλιο με κάποιες όμως αλλαγές, όπως η προσθήκη του χαρακτήρα της σειρήνας και η αντικατάσταση του μεγάλου αδερφού από δυο φίλους.
Το έργο ανοίγει με τη σκηνή της αναχώρησης του γιού από το σπίτι και συνεχίζει με την αποπλάνησή του από την ελκυστική, λάγνα κι αισθησιακή σειρήνα... Τέλος, ταλαιπωρημένος και μετανοιωμένος, επιστρέφει γονυπετής ζητώντας βαθιά κι αληθινή συγγνώμη από τον πατέρα του. Ο συνθέτης είχε οραματιστεί τη σειρήνα σεμνή και σοβαρή, ρόλο με χαρακτηριστικά αντίθετα με κείνα που έδωσε με τη χορογραφία του ο Μπαλανσίν. Έτσι ο συνθέτης αρνήθηκε να πληρώσει το χορογράφο.
Πρακολουθούμε το τέλος του μπαλέτου με τη σκηνή της επιστροφής του Ασώτου:
O Nτεμπισί με τους συμφοιτητές του στη Βίλλα των Μεδίκων
ΙΙ. To 1884 και στα πλαίσια του Διαγωνισμού για το Prix de Rome, ο Κλωντ Ντεμπισί προσπαθώντας για δεύτερη φορά, αφού την προηγούμενη χρονιά είχε έρθει δεύτερος, συμμετέχει με την καντάτα: "L'enfant prodigue" σε λιμπρέτο του Édouard Guinand.
Ο γάλλος συνθέτης αυτή τη φορά κέρδισε την υποτροφία για σπουδές στη Βίλλα των Μεδίκων στη Ρώμη παίρνοντας με το μέρος του την πλειοψηφία των κριτών, 22 από τις 28 ψήφους, οι οποίοι επαίνεσαν τη σύνθεση για την "σαφή αίσθηση ποιητικότητας, λαμπρό, ζεστό χρωματισμό και μουσική γεμάτη ζωντάνια και δραματικότητα".
Ο Ντεμπισί περισσότερο ώριμος από την προηγούμενη χρονιά, διάλεξε ένα θέμα που μάλλον του ταίριαξε περισσότερο, ενώ χρησιμοποίησε "συμβατικούς" μουσικούς τύπους επεξεργασίας(ρυθμικά οστινάτι, συχνές πέμπτες, χρωματικές κλίμακες, έναν πομπώδη τελικό χορό κλπ) και διατήρησε έναν πλούσιο λυρισμό επηρεασμένο από τον Μασνέ, στοιχείο νεωτερικότητας εκείνη την εποχή. Φυσικά, αφήνοντας και τις προσωπικές πινελιές του, αισθητές ιδίως στη ρυθμική χαλαρότητα ή τις απρόβλεπτες αρμονικές μετατροπίες, που αποκλίνουν από τους καθιερωμένους κανόνες.Eμφανής επίσης από τα πρώτα κιόλας μέτρα η χροιά Ανατολής.
Αν και το έργο δεν προοριζόταν ποτέ να σκηνοθετηθεί, έχει παρουσιαστεί περιστασιακά και ως μονόπρακτη όπερα.
Claude Debussy: "L'enfant prodigue, L. 57"
"Prodigal son", Rembrandt-Μουσείο Ερμιτάζ
Το διπλανό εικαστικό έχει τίτλο: "Επιστροφή του Ασώτου" κι είναι του Ρέμπραντ.
Ο καλλιτέχνης αποφεύγοντας κάθε διακοσμητικό στοιχείο, συγκεντρώνεται στην οπτική αφήγηση της παραβολής με το χρώμα και το φως ν’ αποκαλύπτουν την ιστορία του ακόλαστου νέου.
Μια συμφωνία λαμπερών και σκοτεινών τόνων, έντονου φωτός και σκιάς.
Το πρόσωπο του τυφλού πατέρα ακτινοβολεί από το εσωτερικό φως και το φως στα πέλματα του ασώτου αποκαλύπτει τα φθαρμένα παπούτσια και τα γδαρμένα πόδια, στοιχεία που μαρτυρούν πως ο δρόμος της επιστροφής ήταν μακρύς και δύσβατος.
Άλλο άρθρο για έργα-εμπνεύσεις από την Παραβολή του Ασώτου μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
"Οι άνθρωποι ζητάνε να ζήσουν μια ζωή πρεπούμενη και να αναθρέψουν τα παιδιά τους. Και σαν γεράσουν πια, να κάθονται στην πόρτα τους και ν’ αγναντεύουν το ηλιοβασίλεμα. Και όσο είναι νέοι, να χορεύουν, να τραγουδούν και να πλαγιάζουν μαζί. Θέλουν να τρώνε, να μεθούν και να δουλεύουν...[...]
Θα βρίσκομαι παντού μέσα στο σκοτάδι. Θα βρίσκομαι εκεί όπου δίνουν μάχη για να φάνε οι πεινασμένοι. Θα βρίσκομαι εκεί όπου ο μπάτσος δέρνει τον ανήμπορο. Θα βρίσκομαι εκεί όπου οι άνθρωποι φωνάζουν επειδή είναι έξαλλοι και δεν αντέχουν άλλο. Αλλά θα βρίσκομαι και εκεί όπου τα παιδιά γελούν επειδή πεινούν μα ξέρουν ότι το δείπνο τα περιμένει. Και θα βρίσκομαι εκεί όταν οι άνθρωποι θα τρώνε τους δικούς τους καρπούς και θα ζουν στα σπίτια που οι ίδιοι έφτιαξαν..."
[Απόσπασμα από "Τα Σταφύλια της Οργής", Τζον Στάινμπεκ, μτφ: Κ. Πολίτης. [doctv.gr]
***
Ο Τζον Ερνστ Στάινμπεκ γεννήθηκε σαν σήμερα, 27 Φεβρουαρίου 1902. Ο "γίγαντας των αμερικανικών γραμμάτων", όπως έχει χαρακτηριστεί, έγραψε το βραβευμένο με Πούλιτζερ μυθιστόρημά του, "Τα Σταφύλια της Οργής"το 1939, απομονωμένος στο σπίτι του στο Los Gatos της Καλιφόρνια και κατά τη διάρκεια της συγγραφής τον βοηθούσε να ακούει τον αγαπημένο του συνθέτη, Γ.Σ.Μπαχ και συγκεκριμένα το αριστούργημά του: "Η Τέχνη της Φούγκας" ...
Τον ενθουσίαζε ο πλούσιος και επιβλητικός ήχος του εκκλησιαστικού οργάνου, τού προκαλούσαν δέος τα διαφορετικά ηχοχρώματα που μπορούσαν να παραχθούν από κάθε ρετζίστρο του...
Μνημειώδες έργο, η "Τέχνη της Φούγκας" αποτελεί το επιστέγασμα της δημιουργίας του Μπαχ, καθώς είναι η τελευταία δημιουργία του κάντορα. Τα δυο τελευταία χρόνια της ζωής του ασχολείτο με τη σύνθεσή του, που όμως δεν κατάφερε να ολοκληρώσει αφού αναγκάστηκε λόγω των προβλημάτων όρασης που αντιμετώπιζε να εγκαταλείψει την εργασία, ελάχιστους μήνες πριν τον βρει ο θάνατος... Στο χειρόγραφο της τελευταίας φούγκας ο γιός του, Καρλ Φίλιπ Εμάνουελ Μπαχ σημείωσε: "Κατά τη σύνθεση αυτής της Φούγκας, και στο σημείο όπου το όνομα BACH εμφανίζεται ως αντίθεμα, ο συνθέτης απεβίωσε".
"The Child Handel, Discovered by His Parents", Margaret Isabel Dicksee
Ο πατέρας του Χαίντελ δεν έβλεπε με καλό μάτι τις μουσικές φιλοδοξίες του γιου του. Όταν ο Χαίντελ ήταν μικρό αγόρι, μελετούσε κρυφά στη σοφίτα σε ένα τσέμπαλο που είχε κρυμμένο εκεί. Δεν μπορείτε να φανταστείτε τι έγινε τη στιγμή, που ανακαλύπτει το μεγάλο μυστικό ο αυστηρός πατερας, ένας κουρέας-χειρουργός στην υπηρεσία του δούκα της Σαξωνίας!!!
Η σκηνή αυτή αποτυπώνεται στον καμβά από την Margaret Isabel Dicksee το 1893 και βλέπουμε παραπάνω.
O Xαίντελ σε νεαρή ηλικία
Σύμφωνα με το τότε ισχύον ημερολόγιο, ο Φρειδερίκος Χαίντελ γεννήθηκε σαν σήμερα 23 Φλεβάρη στο Χάλλε της Σαξωνίας το 1685, ίδια χρονιά με τους Μπαχ και Ντομένικο Σκαρλάτι. Ευτυχώς για όλους μας, ο σάξωνας Δούκας εκτίμησε τα μουσικά χαρίσματα του μικρού Γκέοργκ-Φρήντριχ κι έτσι μερίμνησε ώστε να αρχίσει μαθήματα εκκλησιαστικού οργάνου, βιολιού και φωνητικής.
Περίφημος φυσικά ο Χαίντελ για τα αριστουργηματικά του ορατόρια, όμως συνέβαλε τα μάλα και στον τομέα της όπερας.(Στην Αγγλία όπου διέπρεψε ίδρυσε δυο σχολές όπερας κι έχει γράψει περίπου 50 όπερες).
Με την Ουβερτούρα από την όπερά του "Ταμερλάνος", θα τον τιμήσουμε σήμερα!
Ως αφετηρία έμπνευσης έχει έναν σκληρό κατακτητή της Μογγολικής αυτοκρατορίας, τον αιμοδιψή Ταμερλάνο, ανηλεή και αμείλικτο, μεθυσμένο για εξουσία, γνωστό και ως "Τιμούρ Λενκ", δηλαδή Τιμούρ ο κουτσός, μιας και γεννήθηκε με σωματική αναπηρία… Ενα ιστορικό πρόσωπο, έναν μεγάλο κατακτητή και εισβολέα!
Η όπερα που ολοκληρώθηκε σε λιγότερο από τρεις εβδομάδες από τον Χαίντελ, θεωρείται η πιο εντυπωσιακή όπερά του! Γράφτηκε για τη Βασιλική Ακαδημία Μουσικής το 1724 και εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο King's Theater του Λονδίνου το ίδιο έτος. Είναι ένα από τα πιο "σκοτεινά" σε υπόθεση, έργα του Χαίντελ. Στο λιμπρέτο υπάρχουν δεκάδες φορές οι λέξεις "θάνατος", και "νεκρός"... Ο μουσικός τόνος και η ενορχηστρωτική παλέτα κινούνται στις "αποχρώσεις του γκρι", όπως γράφτηκε επανειλημμένως για τις παραστάσεις της όπερας. Παρόλο το σκούρο της χρώμα και τη μελαγχολική διάθεση που τής δίνει η ντο ελάσσονα πάνω στην οποία στηρίζεται η μελωδική γραμμή της ουβερτούρας, η ενορχήστρωσή της παραμένει λαμπρότατη και μεγαλοπρεπής!
Χαρακτηριστική είναι η χρήση ενός νέου τότε μουσικού οργάνου, τύπου κλαρινέτου, του chalumeau, που Χαίντελ και Ραμώ πρωτοχρησιμοποίησαν...
Handel: Tamerlano Ouverture:
Αυθεντική, δυναμική ερμηνεία από το σύνολο Ιl pomo d'oro(η ουβερτούρα από 0:00-5:01):
Για τον αιμοδιψή Ταμερλάνο και την αποτύπωσή του στην κλασική μουσική μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
Ο χαιρετισμός μου σήμερα έχει την αύρα μιας καλλιτεχνικής προσωπικότητας παγκοσμίου φήμης!...
Σαν σήμερα, 22 Φεβρουαρίου 1973 αφήνει την τελευταία πνοή της η κορυφαία ελληνίδα ηθοποιός, Κατίνα Παξινού!
Με απαράμιλλη παιδεία και υποδομή πίσω από το μέγιστο υποκριτικό της ταλέντο, αφού είχε ανώτερες σπουδές στην κλασική μουσική, το πιάνο και το λυρικό τραγούδι σε καταξιωμένα Ωδεία και Μουσικές Σχολές όπως της Γενεύης, της Βιέννης και του Βερολίνου.Μάλιστα, ο καρδιακός φίλος της Δ.Μητρόπουλος έγραψε ειδικά γι' αυτήν το ρόλο της Βεατρίκης, στην ομώνυμη όπερά του "Αδελφή Βεατρίκη", που ανέβηκε το 1920 στο Δημοτικό θέατρο Πειραιά.
Εκείνο, που ίσως δεν είναι και τόσο γνωστό είναι πως συνέθετε και μουσική.
Συγκεκριμένα, για την παράσταση "Οιδίπους Τύρρανος", σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή, με τον ίδιο στον πρωταγωνιστικό ρόλο και την Παξινού στο ρόλο της Ιοκάστης,η μεγάλη πρωταγωνίστρια "υπογράφει και τη μουσική"!!!Την ορχήστρα διηύθυνε ο Δ. Μητρόπουλος.
Ο Μινωτής θυμάται:
"Το 1951 έκανα τον Οιδίποδα για το Αρχαίο Θέατρο των Δελφών με μουσική της Παξινού.
Θυμάμαι, η Κατίνα βοηθήθηκε από τα negro spirituals
γι΄αυτό και έβγαλε παρόμοιες μουσικές σπαρακτικές κραυγές.
Το παίξιμό της λιτό, πυκνό και μερικά σχηματοποιημένο..."
Επιδαύρια 1965
Στο βίντεο, που με χαρά σάς κοινοποιώ, παρακολουθούμε την παράσταση από τα Επιδαύρια του '65 με τους ίδιους συντελεστές.
Η μόνη διαφορά βρίσκεται στη δ/νση ορχήστρας, που τον Μητρόπουλο αντικαθιστά η μαγική μπαγκέτα του συντοπίτη μου Πατρινού, Ανδρέα Παρίδη.
Από την ίδια παράσταση είναι και η διπλανή φωτό από το αρχείο του Εθνικού Θεάτρου, με την Ιοκάστη(Παξινού) ανάμεσα στις νέες τότε ηθοποιούς: Μ.Χρονοπούλου, Μ.Κοντού, Φ.Στυλιανέα.
Εστιάστε στο μουσικό προοίμιο, φίλοι αγαπημένοι(0:00-02:24)!
Η Παξινού επιλέγει μοτίβα λιτά, μα επιβλητικά. Με πυρήνα τα αρχαιοελληνικά ηχοχρώματα-αυλούς και τύμπανα- προϊδεάζει για όσα πρόκειται το δράμα να θίξει, φως-σκοτάδι...γνώση- άγνοια...κλπ... Στην παρτιτούρα της βλέπουμε υπόνοιες φόρμιγγας ή αρχαίας βαρβίτου, τα χορδόφωνα που ανεπαίσθητα χρησιμοποιεί...Ακούμε σείστρα, κρόταλα και κύμβαλα για ρυθμική έμφαση, δημιουργώντας τα ανάλογα συναισθήματα. Έτσι, αναδεικνύεται η αρχαιοελληνική αντίληψη για τη μουσική "περί ήθους".
Η Παξινού ξετυλίγει μια μουσική μελέτη, που η δυναμική των ήχων συμπορεύεται με τη δυναμική του λόγου και των νοημάτων με στόχο τη σύμπτυξη των δύο πυλώνων που θεμελιώνουν την αρχαία τραγωδία: τον γήινο και τον υπερκόσμιο.
Οι γνώσεις της μεγάλης μας τραγικής ηθοποιού πάνω στη θεωρία και ιστορία της Μουσικής οδηγούν την έμπνευσή της, που βαδίζει παράλληλα με όσα η ετυμολογία της λέξης "μουσική" σήμαινε για τους αρχαίους Έλληνες: την αδιάλυτη δηλαδή ενότητα ήχου και λόγου, δώρο των Μουσών, που χαρακτήριζε τον άνθρωπο που "σκέφτεται, πράττει και αισθάνεται".
Κάθεται για ώρες στο μπαλκόνι ακούνητη...Με το βλέμμα κολλημένο στο κάπου και χωρίς να αρθρώνει λέξη... Ο Φραντς είναι αρραβωνιασμένος με τη Σβανίλντα, όμως η πανέμορφη κοπέλα, η "άλλη", όπως την αποκαλεί στον εαυτό του, φαίνεται να του έχει κλέψει την καρδιά... Πώς να ομολογήσει πως είναι ερωτευμένος μαζί της; Ένα βράδυ, η Σβανίλντα βλέπει τον Φραντς να στέλνει φιλιά στο άγνωστο κορίτσι με τα ξανθά μαλλιά... Αποφασίζει να δράσει προκειμένου να ξανακερδίσει την καρδιά του αγαπημένου της... Η αναζήτηση στοιχείων για την πανώρια του μπαλκονιού την οδηγεί στον τρελό επιστήμονα και μάγο, Κοπέλλιους... Μαθαίνει ότι αυτός έχει κατασκευάσει μια κούκλα, που αναζητά τρόπο να τής δώσει ζωή... Η Σβανίλντα θέτει σε ενέργεια ένα πονηρό, ριψοκίνδυνο σχέδιο... Αποφασίζει να υποδυθεί εκείνη την κούκλα και να συναντηθεί με τον Φραντς ...
Ακολουθούν πολλές χαοτικές σκηνές, λέγονται σκληρά λόγια, όμως σύντομα όλα ξεχνιούνται, με τους δυο νέους να οδηγούνται στα σκαλιά της εκκλησίας.
Το "Κοππέλια" είναι ένα κωμικό μπαλέτο σε μουσική του γεννημένου σαν σήμερα 21 Φλεβάρη 1836, Λεό Ντελίμπ και λιμπρέτο που βασίζεται σε δύο ιστορίες του Χόφμαν: το "Ζάντμαν" και την "Κούκλα".
H αναγνώριση και καθιέρωση του Ντελίμπ ουσιαστικά έγινε το 1870, με την μεγάλη επιτυχία αυτού του μπαλέτου, που μέχρι σήμερα παραμένει η δημοφιλέστερη και πλέον αντιπροσωπευτική του σύνθεση.
Το μπαλέτο, η χορογραφία του οποίου έγινε από τον Arthur Saint-Léon, παρουσιάστηκε σε πρεμιέρα στις 25 Μαΐου 1870 στο Théâtre Impérial l'Opéra με τεράστια επιτυχία. Οι παραστάσεις όμως διακόπηκαν προσωρινά από τον Γαλλοπρωσικό Πόλεμο και την πολιορκία του Παρισιού, αλλά τελικά αποτέλεσε το έργο που ανέβηκε περισσότερες φορές στην Opera.
Καθώς διανύουμε περίοδο καρναβαλική, ίσως θα μπορούσαμε να αναζητήσουμε το πόσο η Κομμέντια ντελ Άρτε επηρέασε τη συγκεκριμένη όπερα... Οι χαρακτήρες της "Copellia" βάφονται πολλά από τα χρώματα της λαϊκής ιταλικής αυτοσχεδιαστικής κωμωδίας, όπως θα διαπιστώσετε, προσφέροντας εύθυμη πινελιά στην έτσι κι αλλιώς ευχάριστη και ενδιαφέρουσα πλοκή με τις χαριτωμένες σκηνές μιμικής, που καθιέρωσαν τον Λεό Ντελίμπ ως πρωτεργάτη στη μουσική μπαλέτου, εδραιώνοντάς τον στην εκτίμηση του κόσμου, που μέχρι τότε εκτιμούσε μόνο την όπερα....
1. Ένας αφελής χωρικός, ρομαντικός και ερωτιάρης είναι ο Φραντς, μια εκδοχή του αθώου, ευκολόπιστου Αρλεκίνου...
2. Η Σβανίλντα, πανέξυπνη, αεικίνητη ερωτοχτυπημένη, σίγουρη για όσα νοιώθει και πράττει, παίρνει τη ζωή στα χέρια της και δρα αποφασιστικά, με πονηριά μεν, αλλά με καλό σκοπό και ο σκοπός λένε αγιάζει τα μέσα... Δεν είναι άλλη από μια Κολομπίνα της Κομμέντια ντυμένη έρωτα και πόθο κατάσαρκα, μπρίο, νάζι και σκέρτσο, όλα όπλα σε ένα σχέδιο οργανωμένο!
3. Ο Κοπέλιους έχει βλέψεις να "χρησιμοποιήσει" τον Φραντς, προκειμένου να δώσει ζωή στο δημιούργημά του, την κούκλα Κοπέλια. Στο τέλος, αποκαλύπτεται και πείθεται να τα παρατήσει με ένα πουγκί χρυσά φλουριά... Ίσως οι απόψεις σε αυτό το χαρακτήρα να διίστανται, αφού κάποιοι μπορεί να ανακαλύψουν στον Κοπέλιους στοιχεία του Ντοτόρε(σοφός, μορφωμένος αλλά και άπληστος στο χρήμα) και οι υπόλοιποι να τον ταυτίσουνν με τον Πανταλόνε(ευφυής μεν, παραδόπιστος δε).
H Giuseppina Bozzacchi στο ρόλο της Σβανίλντα
Η πρεμιέρα το 1870 στο Παρίσι είχε πρωταγωνίστρια στο ρόλο της Σβανίλντα την 16χρονη τότε ταλαντούχα μπαλαρίνα Giuseppina Bozzacchi, που συγκινεί πολύ με την τραγική της κατάληξη.
Πέθανε στα δεκαεπτά της, ένα χρόνο μετά τη μπαλετική επιτυχία της, ανήμερα στα γενέθλιά της από ασιτία κατά τη διάρκεια του γαλλο-πρωσικού πολέμου, που εν τω μεταξύ -όπως προαναφέραμε- είχε ξεσπάσει...
Υπέροχη και κωμική η ιστορία της Coppélia, μια τρυφερή ιστορία αγάπης, που ανήκει στον εκλεκτό κόσμο των μπαλέτων του 19ου αιώνα!
Παρακολουθούμε τη σκηνή του φινάλε, όπου μετά το γάμο της Σουανίλντα και του Φραντς, όλοι εύθυμοι και περιχαρείς συμμετέχουν σε γιορταστικούς χορούς μέχρι πρωίας με άφθονο κρασί και κέφι! Ο Ντελίμπ δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει πλήθος λαϊκών μελωδιών, με τους κορυφαίας τεχνικής Νατάλια Οσίποβα(Σβανίλντα) και Βιατσεσλάβ Λοπατέν (Φραντς).
Αψεγάδιαστο στυλ, εκρηκτικό ταμπεραμέντο και ερμηνευτική δεινότητα, που σε αφήνουν άφωνο από τα Μπαλέτα Μπολσόι!
Leo Delibes: "Coppelia-finale scene", Bolshoi Ballet:
«…Αυτό θα πει άνθρωπος: να πονάς, ν’ αδικιέσαι, να παλεύεις και να μην το βάνεις κάτω!
Αν ήταν να με ρωτούσαν ποιος δρόμος πάει στον ουρανό, θ’ απαντούσα: ο πιο δύσκολος.
Μεγάλη κολυμπήθρα τα δάκρυα, παιδί μου…
Θα βρούμε, εκεί που πάμε, το Θεό. Και θα τον βρούμε, όχι όπως τον παριστάνουν όσοι δεν τον είδαν ποτέ τους, ένα ροδομάγουλο γέρο, που κάθεται μακάρια σε πουπουλένια σύννεφα και προστάζει.
Μα σα μικρή φωνή που τινάζεται από τα σωθικά μας και σηκώνει πόλεμο.
[...]
Όταν πολυσυχάσει το νερό, βουρκιάζει, όταν πολυσυχάσει η ψυχή, βουρκιάζει.
Και στο πιο μικρό πετραδάκι, και στο πιο ταπεινό λουλούδι, και στην πιο σκοτεινή ψυχή,
βρίσκεται ολάκερος ο Θεός»
[Απόσπασμα από το : «Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΞΑΝΑΣΤΑΥΡΩΝΕΤΑΙ»]
Αναγνωρίζεται ως ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες διανοούμενους, με πλούσιο λογοτεχνικό, ποιητικό και μεταφραστικό έργο. Ο Νίκος Καζαντζάκης, αυτός ο μεγάλος στοχαστής, γεννήθηκε σαν σήμερα 18 Φλεβάρη του 1833 στο Ηράκλειο.
"Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται" είναι αναμφίβολα έργο υψηλής καλλιτεχνικής τάξεως,
δημιουργημένο από ένα τρυφερό και σταθερό χέρι, και χτισμένο με έντονη δυναμική ισχύ.
Θαύμασα την ποιητική διακριτικότητα στη διατύπωση των, λεπτών αλλά αλάθευτων, νύξεων στην ιστορία του Χριστιανικού Πάθους",
θα πει ο Τόμας Μανν.
Τη δεκαετία του ’20 ο έλληνας λογοτέχνης έζησε στο Bozi Dar της Τσεχοσλαβακίας. Από την Τσεχοσλοβακία και ο συνθέτης Bohuslav Martinu, τον οποίο ο Καζαντζάκης γνωρίζει πολύ αργότερα, το 1954. Είναι η εποχή που ο Μartinu έχει διαβάσει το «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά» του συγγραφέα και ενθουσιασμένος θέλει να του ζητήσει την άδεια να το μεταγράψει για μουσικό θέατρο. Η συνάντηση γίνεται στην Αντίμπ, όπου ζούσε τότε ο Καζαντζάκης, ο οποίος του προτείνει να μελοποιήσει το «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» και όχι το «Ζορμπά».
Ο Μαρτινού διαβάζοντας το μυθιστόρημα αντιλήφθηκε την οικουμενικότητα του θέματος και συμφώνησε με την πρόταση του συγγραφέα. Η δημιουργία του λιμπρέτου απασχολεί το συνθέτη δύο χρόνια γιατί προσπαθεί να ακολουθήσει όσο πιο πιστά γίνεται τη δράση του έργου, κάτι αρκετά δύσκολο. Σχετικά με τη σύνθεση, για να έρθει πιο κοντά στην ελληνική μουσική παράδοση ζητά από τον Καζαντζάκη να του δώσει ελληνικά λαϊκά κομμάτια, ύμνους και ψαλμούς. Το 1957 η μουσική έχει ολοκληρωθεί εκτός από την τελική σκηνή. Το κλείσιμο του έργου απασχολεί ακόμα τον Μartinu και θέλει να συναντηθεί με τον Καζαντζάκη, για να το συζητήσουν. Αυτή η συνάντηση δε θα γίνει ποτέ, καθώς ο τελευταίος πεθαίνει στις 26 Οκτωβρίου του ίδιου χρόνου. Το φινάλε ολοκληρώνεται το ’59 επιλέγοντας να δώσει ως τέλος της όπερας τον θρήνο της Κατερίνας για τον αδικοχαμένο Μανωλιό που συνοδεύεται από διπλή χορωδία.
«Αυτού του νέου τ’όνομα στο χιόνι είναι γραμμένο.
Το πήρε ο ήλιος κι έλιωσε και το νερό και χάθη…»
Αυτά είναι τα λόγια της Κατερίνας, ένα δίστιχο με το οποίο κλείνει το μουσικό δράμα. Στοιχείο διαφορετικό από το μυθιστόρημα. Ενώ στην όπερα η Κατερίνα παραμένει ζωντανή, στο μυθιστόρημα με τo παραπάνω δίστιχο θρηνεί τον νεκρό Μανωλιό μια γριούλα κατά τη διάρκεια της ταφής του.
Η όπερα «Řecké pašije-Τhe Greek Passion-Ελληνικό πάθος», είναι ένα από τα σημαντικότερα έργα του σύγχρονου λυρικού ρεπερτορίου και υπάρχει σε δύο εκδοχές:
Την πρώτη εκδοχή, τη λεγόμενη και ως «εκδοχή του Λονδίνου», που προοριζόταν να παιχτεί στη Βασιλική Όπερα του Covenr Garden του Λονδίνου τη συνέθεσε ο Μartinu από το 1954 ως το 1957. Τη δεύτερη, αυτή «της Ζυρίχης», που είναι και η πιο γνωστή, τη συνέθεσε από το 1957 ως το θάνατό του, το 1959. Λέγεται πως ο λόγος για τον οποίο ο Μartinu έκανε δύο εκδοχές είναι ότι η καινοτομία της πρώτης σόκαρε το διοικητικό συμβούλιο της όπερας του Covent Garden το οποίο και την απέρριψε.
Τη Φιλαρμονική της Τσεχίας διευθύνει ο, για μεγάλο διάστημα διευθυντής της, Jiří Bělohlávek, με διεθνή φήμη και αναγνώριση για τις παραστάσεις του έργων τσέχων συνθετών όπως ο Ντβόρζακ, ο Μαρτινού κλπ.
Ο Μπελογλάβεκ έχει χαρακτηριστεί ως "ο πιο βαθύς υποστηρικτής της τσεχικής ορχηστρικής μουσικής".
Φωτισμένοι καλλιτέχνες και οι δυο, που με τη σύμπραξή τους δίνουν ένα σπουδαίο αποτέλεσμα! Ο Καζαντζάκης, δάσκαλος! Σε κάθε βήμα της ζωής έχει και μια σοφία να σε συντροφεύσει σα συμβουλή, σα διδαχή, σα βάλσαμο... Ο Μαρτινού, καταθέτοντας αίμα καρδιάς, κατανοεί τα νοήματα του έργου του κορυφαίου λογοτέχνη, και αποδίδει πιστότατα το πνεύμα του, όπου εκτυλίσσεται μουσικά μια ιστορία αγάπης και μίσους, ζήλιας και κακίας, θάρρους και εγκαρτέρησης. Ένα έργο "αμείλικτου ρεαλισμού", όμως διαποτισμένου από ένα βαθύ ποιητικό αίσθημα, όπως και στην αριστοτεχνική γραφή του Καζαντζάκη.
Με τη "φαρσοκωμωδία" να έχει την τιμητική της εν όψει Καρναβαλιού και στη μνήμη του ΜΟΛΙΕΡΟΥ, που πέθανε σαν σήμερα 17 Φλεβάρη το 1673, χαιρετίζω με Λυλλί και την ουβερτούρα από τον "Αρχοντοχωριάτη".
Ο μεγάλος γάλλος θεατρικός συγγραφέας, Μολιέρος διετέλεσε διευθυντής του θεατρικού θίασου του Λουδοβίκου ΙΔ΄ της Γαλλίας. Ιδρυτής της "φαρσοκωμωδίας", ένας μάστορας της θεατρικής σκηνής, στα έργα του αντανακλά τα ήθη όλων των κοινωνικών στρωμάτων, τα οποία καυτηρίαζε με απαράμιλλο τρόπο!
Γνωρίστηκε με τον Ζαν Μπατίστ Λυλλί, που εργαζόταν στην αυλή του βασιλιά ως χορευτής.Ο μετέπειτα πατέρας του γαλλικού ύφους της Μπαρόκ μουσικής δημιούργησε από κοινού με το Μολιέρο το κωμικό μπαλέτο, ένα είδος κωμικού θεάτρου, που πλαισιώνεται με χορευτικά.
Ο "ΑΡΧΟΝΤΟΧΩΡΙΑΤΗΣ" πραγματεύεται τη ματαιοδοξία και τη ματαιοπονία του ανθρώπου, που πασχίζει να υπερβεί το φραγμό της κοινωνικής του θέσης ... Σατιρίζει τις απόπειρες κοινωνικής αναρρίχησης και την υπεροψία των αριστοκρατών. Ο Μολιέρος καυτηριάζει, "ξεφωνίζει" τα κακώς κείμενα και συγχρόνως ενσαρκώνει επιδέξια την ενεργητικότητα και την αισιοδοξία των λαϊκών μαζών.
(Απόσπασμα...)
ΖΟΥΡΝΤΑΙΝ: -Μόνον το πεζόν και οι στίχοι υπάρχουν; Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ: -Μάλιστα, κύριε. Ό,τι δεν είναι πεζόν είναι στίχοι και ό,τι δεν είναι στίχοι είναι πεζόν. ΖΟΥΡΝΤΑΙΝ: -Και όπως μιλούμε, τι είναι αυτό το όπως μιλούμε; Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ: -Πεζόν. ΖΟΥΡΝΤΑΙN: -Πώς! όταν λέω: Νικολέτα, φέρε μου τις παντούφλες μου δώσε μου το νυχτικό μου σκούφο, είναι πεζό; Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ: Μάλιστα, κύριε. ΖΟΥΡΝΤΑΙΝ: -Τι διάβολο! απάνω από σαράντα χρόνια μιλώ πεζό χωρίς να το ξέρω; Σας είμαι καταϋποχρεωμένος, φίλτατε, που μου το μάθατε αυτό!!!"
*****
Απολαυστικές μελωδίες, εναρμονισμένες με ευρηματικότατο τρόπο, πλούσιος συνδυασμός οργάνων και χρήση χορευτικών στυλ είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά της σκηνικής μουσικής που συνέθεσε ο Ζαν Μπατίστ Λυλλί για το Μολιερικό θεατρικό, που ξεχειλίζει από ξεκαρδιστικά επεισόδια και φάρσες.
Αξιοσημείωτο είναι πως για την πρεμιέρα συγκεντρώθηκαν οι καλύτεροι ηθοποιοί και μουσικοί της εποχής. Ο Μολιέρος έπαιξε το ρόλο του Ζουρνταίν φορώντας εντυπωσιακότατα φανταχτερά κοστούμια που συζητήθηκαν εκτενώς... Για να τονιστεί η ματαιοδοξία του ήρωα οι φορεσιές του σχεδιάστηκαν κραυγαλέες, με έντονα χρώματα, χρυσαφιά σιρίτια, ασημί δαντέλες και πολύχρωμα φτερά. Ο συνθέτης Ζαν Μπατίστ Λυλλί συμμετείχε επίσης στο θίασο χορεύοντας στην τελευταία πράξη που ακούγεται το "Marche pour la cérémonie des Turcs" ερμηνεύοντας το ρόλο του Οθωμανού αγά.
Ο "Αρχοντοχωριάτης" αντανακλούσε την τάση οριενταλισμού που επικραούσε εκείνη την εποχή και γράφτηκε με αφορμή την επίσκεψη του Σουλεϊμάν Αγά στην αυλή του Λουδοβίκου το 1669, όπου προκλήθηκε σκάνδαλο όταν ο οθωμανός πρεσβευτής διατυμπάνισε με τον τρόπο του την ανωτερότητα της Οθωμανικής αυλής έναντι αυτής του Βασιλιά Ήλιου...
Προτείνω να ακούσουμε την ουβερτούρα από το κωμικό μπαλέτο σε μια ηχογράφηση με εξαιρετικό ήχο με Jordi Savall και το σύνολο Le Concert des Nations. Στο πρώτο βιολί ο πολυτάλαντος, πολυβραβευμένος και πολυπράγμων μουσικά, Manfredo Kraemer.
ΜΟΛΙΕΡΟΣ-ΛΥΛΛΙ: "Ο Αρχοντοχωριάτης"-Ουβερτούρα:
Έντονου ψυχαγωγικού χαρακτήρα είναι το Marche pour la cérémonie des Turcs, που προορίζεται για χορό και χωρίζεται σε δυο μέρη, τα οποία επαναλαμβάνονται, με περισσότερο χρώμα και ένταση τη δεύτερη φορά.
Το Μαρς ακούγεται στην τελετή απόδοσης -υποτίθεται- τίτλου ευγενείας στον Ζουρνταίν... Λέγεται ότι αυτή η σκηνή αποτελεί μια αιχμηρή απάντηση του Λουδοβίκου προς τον Τούρκο πρεσβευτή που τον είχε σνομπάρει, και μάλιστα με συμπεριφορά εξίσου υποτιμητική...
Από τις πρώτες νότες σε σολ μινόρε, όλα δημιουργούν επισημότητα...Θέματα που αντιπροσωπεύουν την μεγαλοπρεπή είσοδο του Βασιλιά Ήλιου. Οι επαναλήψεις προσφέρουν στον ακροατή μια περιδιάβαση στο μονοπάτι εξερεύνησης του ηχοχρώματος καθώς γίνεται είσοδος όλων των διαθέσιμων εκείνη την εποχή, οργάνων...
Lully: "Marche pour la cérémonie des Turcs"
Άλλα κείμενα για το Μολιέρο μπορείτε να διαβάσετε εδώ κι εδώ.
Τσικνοχαιρετίσματα σε όλους σας, αγαπημένοι μου φίλοι! Χρόνια μας Πολλά! Είμαι σίγουρη πως έχετε ήδη ανάψει τα κάρβουνα, μιας και αυτή τη μέρα, σ’όλη την Ελλάδα επιβάλλεται, από το έθιμο, το "τσίκνισμα".
Εδώ, από νωρίς το πρωί έχουν στηθεί ψησταριές στους δρόμους κι ο ουρανός έχει θολώσει, με την κάπνα να καλύπτει κάθε του εκατοστό! Το "Διονυσιακό" κάθε ψυχής έρχεται στην επιφάνεια, με το κρασί να ρέει άφθονο, το κέφι να παραμένει αμείωτο, το χαμόγελο μόνιμα ζωγραφισμένο στα πρόσωπα, και.., γιατί όχι, τη γλώσσα να μην δέχεται φραγμό, την έκφραση να γίνεται περισσότερο θαρραλέα και ειλικρινής αντιβαίνοντας στους κοινώς αποδεκτούς κανόνες ευπρεπούς συμπεριφοράς...
Τα σκωπτικά λοιπόν τραγούδια και οι χοροί έχουν σήμερα την τιμητική τους με την αθυροστομία της Αποκριάς να αποτυπώνεται σε πλήθος τραγουδιών και πειρακτικά στιχάκια. Παραδοσιακά αθυρόστομα ποιήματα και τραγούδια του λαού μας βρίσκουμε στην ομώνυμη συλλογή του Γιώργη Μελίκη, αλλά και τη συλλογή της αγαπημένης Δόμνας Σαμίου στα "Γαμοτράγουδα", ένα δίσκο που σήκωσε θύελλες αντιδράσεων από κάποιους σεμνότυφους, μη κατανοώντας τη συνέχεια της παράδοσης από αρχαίες Παγανιστικές τελετές, τότε που θεωρούσαν το γλέντι, τη χαρά, το φαγοπότι και το κέφι, ιεροτελεστία για την καλή ευφορία της γης την άνοιξη.
Επειδή είναι πρωί ακόμα, θα διαλέξω να ακούσουμε ένα μη σοκαριστικό σε στίχο, παραδοσιακό τραγούδι της Αποκριάς, με πολλές χιουμοριστικές εικόνες που το κάνουν αγαπητό σε μικρούς και μεγάλους και κάθε φορά που το ακούμε στην τάξη με τους μαθητές μου ξεκαρδιζόμαστε ομαδικώς.
Είναι Αιγαιοπελαγίτικο Αποκριάτικο, που τραγουδούσαν οι παρέες με συνοδεία από βιολί, "τσαμπούνα"(άσκαυλου-νησιώτικης γκάιντας) και "τουμπί".
Το "τουμπί" ή ντουμπακάκι όπως συνηθίζεται να το λένε στις Κυκλάδες, είναι ένα μικρό νταούλι από ξύλο και δέρμα κατσίκας ή σκύλου, και τα στεφάνια του τα έσφιγγαν με σκοινιά για να τεντώσει το δέρμα. Ο εκτελεστής του, που λεγόταν "ντουμπακτζής" , όταν το δέρμα δεν τέντωνε αρκετά, το ζέσταινε κοντά στη φωτιά. Το τουμπί είχε στο πλάι μια τρύπα, όπου έριχναν χαρτονομίσματα όσοι έδιναν παραγγελιές. Ο ντουμπακτζής έπαιζε όρθιος, με το όργανο να κρέμεται με μια ζώνη από το λαιμό του. Όταν κουραζόταν καθόταν σε σκαμνί κι έπαιζε το τουμπί ακουμπώντας το στα γόνατα.
Υπάρχουν και άλλες υπέροχες εκτελέσεις με κανονάκι, λαούτο, κλαρίνο και τουμπελέκι.
Το τραγούδι έχει τίτλο "Στης ακρίβειας τον καιρό" και αναφέρεται στον τύπο της "κακιάς", όπως χαρακτηρίζει ο λαός, γυναίκας, παραπέμποντας στις ανοικοκύρευτες, τις τεμπέλες, τις "ξενοβλεπούσες"(μοιχαλίδες), εκείνες που τρώνε ή πίνουν πολύ ...
"Να σε φυλάει ο Θεός απ' άδικο κι από "κακιά" γυναίκα" συνηθίζεται η λαϊκή φράση κι έτσι τέτοιοι τύποι τροφοδότησαν τη θεματολογία των αποκριάτικων τραγουδιών, που στην περίπτωση του συγκεκριμένου χαρακτηρίζει η εξωφρενική υπερβολή. Το πολύ αστείο και σατιρικό ύφος των στίχων πλάθουν μια γυναίκα που φαντάζει με βαρύτατα ελαττώματα και κατά τις αντιλήψεις των καιρών, αλλά και του καρνάβαλου, χρειάζεται το...μπερτάκι της...
"Στης ακρίβειας τον καιρό επαντρεύτηκα και γω
και μου δώσαν μια γυναίκα που 'τρωγε για πέντε δέκα
Πρώτο βράδυ που την πήρα έφαγε μια προβατίνα.
και το δεύτερο το βράδυ προβατίνα και γελάδι
- Bρε γυναίκα οικονομία τώρα που 'ναι δυστυχία.
- Άντρα μου θέλω φουστάνι γύρω γύρω με γαϊτάνι,
άντρα μου θέλω καπέλο, γύρω γύρω με το βέλο,
άντρα μου θέλω γοβάκια γύρω γύρω με φιογκάκια,
άντρα μου θέλω βρακί γύρω γύρω με γαζί
- Bρε γυναίκα οικονομία τώρα που 'ναι δυστυχία.
Και αρπάζω ένα ξύλο και τη φέρνω γύρω γύρω"
Η Αποκριά, φίλοι μου, κόρη του Διόνυσου, μάς κάνει να ξεχνάμε για λίγο τις δυσκολίες, με τύμπανα, κύμβαλα και κρόταλα να "σιγοντάρουν" τη Διονυσιακή μανία!
Χρόνια Πολλά, Καλά Τσικνίσματα, πιστοί στην παράδοση που ο Βάκχος και η λατρεία του θέσπισαν και τουλάχιστον σήμερα, επιτρέπουμε την όποια ελευθεροστομία με όσα στερεότυπα ακολουθείται!
Από τα σκηνικά που έκανε για την παράσταση ο Σπύρος Βασιλείου
Στο πνεύμα των ημερών και αποκριάτικο έθιμο που χάνεται στα βάθη του χρόνου, φέρνει ο χαιρετισμός μου.
Το ΕΘΙΜΟ της "γκαμήλας"
Την περίοδο της Αποκριάς κυκλοφορούσε στις γειτονιές ομοίωμα της «γκαμήλας», που το σώμα της ήταν ένας ξύλινος σκελετός σκεπασμένος με κιλίμια, λινάτσες, πολύχρωμες κουρελούδες, ενώ για κεφάλι χρησιμοποιούσαν κρανίο αλόγου. Δυο άντρες που έμπαιναν από κάτω αποτελούσαν τα πόδια της και την γκαμήλα οδηγούσε ο καμηλιέρης με συνοδεία μουσικής. Πολλοί από τους χωριανούς "φίλευαν" την καμήλα και τότε εκείνη γονάτιζε και για να τους ευχαριστήσει τους φίλαγε το χέρι.
Άλλες φορές, η καμήλα έβρισκε ευκαιρία που ο καμηλιέρης ήταν απορροφημένος στο Διονυσιακό χορό του, και ξέφευγε από την επίβλεψή του. Τότε, άρπαζε με το στόμα της ό,τι κρατούσαν οι παρευρισκόμενοι, που έτρεχαν να την πιάσουν, ενώ της "τις έβρεχαν" κιόλας…,με το συμβολισμό της κακοπάθειας του ζώου να παραπέμπει στις περιπέτειες του ανθρώπου μέσα στη ζωή και το χρόνο.
Το έθιμο συναντάται μέχρι σήμερα στη Θράκη, τη Μακεδονία, τη Φθιώτιδα, όμως ήταν αγαπημένο και των παλαιών Αθηναίων, όπου η "Γκαμήλα" αποτελούσε τη βασίλισσα του λαϊκού καρναβαλιού στις περιοχές του Ψυρρή.
Εικόνες που μάγευαν μικρούς και μεγάλους, ανάμεσά τους και τον Μίκη Θεοδωράκη, που μετουσίωσε την ξέφρενη αύρα τους στη Σουίτα Μπαλέτου "Ελληνική Αποκριά", όπου λαϊκές μελωδίες φορούν "συμφωνικό ορχηστρικό ένδυμα".
Ένα από τα μέρη του έργου είναι οι "Τρεις Καρναβαλικοί χοροί" που περιλαμβάνουν τα: Γαϊτανάκι, Αλογάκι, και Γκαμήλα. Η αρχική έμπνευση δόθηκε όταν ο συνθέτης βρισκόταν εξόριστος στην Ικαρία το 1947 και ολοκληρώθηκε αρκετά χρόνια αργότερα στην Αθήνα.
Το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε το 1953 κατόπιν παραγγελίας από το Ελληνικό Χορόδραμα της Ραλλούς Μάνου, η οποία χόρεψε και τον κύριο ρόλο, ενώ τα σκηνικά έκανε ο Σπύρος Βασιλείου.
Όπως αναφέρει ο ίδιος ο Μίκης:
"Εξόριστος στην Ικαρία ήρθα για πρώτη φορά σε ουσιαστική επαφή με τη λαϊκή μας μουσική. Το πρώτο τραγούδι που άκουσα ήταν ο συρτός του Γ. Παπαϊωάννου: "Καπετάν Ανδρέας Ζέππος(Ψαροπούλα) όταν μια μέρα μας μετέφεραν με το καΐκι από τον Άγιο Κήρυκο στον Αρμενιστή. Έτσι, άρχισα να μαζεύω μεθοδικά λαϊκά τραγούδια. Καθώς είχα κάνει και τις σπουδές μου στη συμφωνική μουσική προσπάθησα να συνδυάσω αυτά τα δύο μουσικά ρεύματα. Από την μια την τεχνική της συμφωνικής μουσικής, όπως την διδασκόμαστε στα ωδεία και από την άλλη την λαϊκή μουσική..."
Παρατηρείστε, φίλοι μου και το μοτίβο του σαξοφώνου(1:33) από τη "Γκαμήλα" ... Εμπνέει αργότερα το Μάνο Χατζιδάκι να γράψει τη μουσική πάνω σε στίχους Νίκου Γκάτσου στο τραγούδι του "Το πέλαγο είναι βαθύ", που μπορείτε να ακούσετε παρακάτω για να συσχετίσετε.
Toπράσινο της φύσης, καταιγιστικό. Μια τροπική ζούγκλα, όπου συχνά-πυκνά ξεπετάγονταν ανάμεσα στα πανύψηλα δέντρα της βουδιστικοί ναοί και χρυσά αγάλματα…
Ταξίδι στο βορρά της Ταϊλάνδης…
Περιπλανώμενοι σε τόπους με πυκνή βλάστηση στα σύνορα με τη Βιρμανία, για μια γνωριμία με τις ορεσίβιες φυλές της περιοχής…
Απομονωμένοι, αόρατοι σχεδόν οι οικισμοί τους, τα σπίτια και τα διάφορα οικήματά τους φτιαγμένα από μπαμπού και χόρτο, οργανωμένα πάνω σε χοντρούς πασσάλους…
Tα πρόσωπα πάντα χαμογελαστά... Οι περισσότεροι την ώρα που έφτασα εγώ στο χωριό τους, γυναίκες και παιδιά.
Άλλες ύφαιναν στον αργαλειό, άλλες πότιζαν τα χωράφια με καλλιέργειες βοτάνων, τσαγιού και ρυζιού, άλλες κεντούσαν ή σκάλιζαν πάνω στο ξύλο διάφορα χειροποιήματα…κι άλλες διασκέδαζαν τη σχόλη τους παίζοντας παράξενα πολυκάλαμα αερόφωνα...
Τα παιδιά έτρεχαν τριγύρω χαρούμενα, που ξένοι είχαν έρθει να τους επισκεφτούν.
Το τόπι που κλωτσούσαν, οι κούκλες που νανούριζαν, το μικρό πατίνι που τσούλαγε στους χωματένιους δρόμους, όλα πρωτόγονης κατασκευής κι από υλικά ακατέργαστα.
Όλες τους, φιγούρες χαρακτηριστικές.
Όμως εκείνες που ξεχώρισαν με την εντυπωσιακή αμφίεσή τους ήταν οι γυναίκες με τους μακριούς λαιμούς!
Η παράδοση θέλει τη γυναίκα της φυλής Κάρεν από μικρή να φορά γύρω από το λαιμό χάλκινους κρίκους που με το πέρασμα των χρόνων επιμηκύνει το μέρος αυτό του σώματος.
Μια μακρόχρονη παράδοση που ο μεγάλος αριθμός των κρίκων στον λαιμό αποτελεί σύμβολο αξιοπρέπειας.
Λένε, πως αρχικός σκοπός της παράξενης αυτής συνήθειας ήταν να προφυλάσσονται οι γυναίκες της φυλής από επιθέσεις τίγρεων ή επειδή θεωρούσαν πως οι μακρύλαιμες, σαν κύκνος ή καμηλοπαρδάλεις γυναίκες, έμοιαζαν ομορφότερες…
Όταν μέσω του τοπικού ξεναγού ρώτησα μια ηλικιωμένη Κάρεν πώς νοιώθει που τόσα χρόνια φορά στο λαιμό της αυτά τα επίχρυσα δαχτυλίδια μού απάντησε πως γι’αυτήν αποτελεί σεβασμό στους προγόνους της, σκοπός της διατήρησης της πολιτιστικής ταυτότητας της φυλής της, που δεν σχετίζεται με την ομορφιά και το να κάνει την εμφάνισή της ελκυστικότερη.
Οι συμβολισμοί του εθίμου χάνονται στα βάθη του χρόνου. Άλλοι μιλούν για προστασία από δαγκώματα άγριων ζώων...άλλοι για προστασία των γυναικών από τη δουλεία, καθώς δεν θα ήταν εύκολα εμπορεύσιμες φορώντας τους κρίκους…κι άλλοι πως αυτός είναι ο τρόπος να τιμηθεί ο «δράκος», μια σημαντική, μακρυσώματη φιγούρα στη λαογραφία των Kayan, όπως ονομάζεται η αρχηγός-φυλή, της οποίας οι Κάρεν αποτελούν υποομάδα.
Χαμογέλασα και μάλλον κατάλαβε πως ενστερνιζόμουν την άποψή της, γι’αυτό ίσως προθυμοποιήθηκε να «μεταμορφώσει» και μένα σε μια Κάρεν, έστω για λίγο…
Με ευγένεια (που πραγματικά με ξένισε για φυλή που οι ταξιδιωτικοί οδηγοί χαρακτηρίζουν απολίτιστη), με ρώτησε αν επέτρεπα τα μπρούτζινα δαχτυλίδια της να «αγκαλιάσουν» και το δικό μου λαιμό.
Μια πατέντα τους, ευχαριστήριο σε όσους είναι πρόθυμοι να αναζητήσουν τη φυλή, τα ήθη της και να μεταδώσουν την ύπαρξή της.
Ανασήκωσα τα μαλλιά μου. Με απαλές κινήσεις κάλυψε με κρίκους το λαιμό μου, ενώ ψέλιζε μια μονότονη μελωδία…
Σούφρωσα τη μύτη κι έσμιξα τα φρύδια ασυναίσθητα. Αντιλήφθηκε πώς και γιατί απορούσα και στην ακαταλαβίστικη γλώσσα της έδωσε την εξήγηση:
Ήταν τραγούδι, κάτι σαν επίκληση στο πνεύμα του καλού να με ευλογήσει με αφθονία και τύχη.
Τα πνεύματα για τους Κάρεν, μού είπε, είναι οι ταχυδρόμοι τους…αυτοί που τους μεταφέρουν τις επιθυμίες και τους πόθους τους. Ο θεός έπειτα τούς στέλνει απάντηση με κάποιο σημάδι…με τη βροχή, τις αστραπές, τα πουλιά, το κακάρισμα του κόκορα…
-Πόσο μακρινοί, σκέφτηκα, και πόσο συνάμα κοντινοί οι τόποι, οι λαοί, οι πίστεις και οι δοξασίες μας…
Ρώτησα το όνομά της…
Ήταν η σεβαστή Πι…
«Pi», στη γλώσσα τους είναι η γιαγιά, που χαίρει εκτίμησης όλης της οικογένειας.Το όνομά της ήταν Μποέιπόο, δηλαδή "δροσιά λουλουδιού".
Tο πρόσωπό της χαρακωμένο βαθιά απ’τις ρυτίδες του χρόνου, όμως φωτισμένο σαν μια αντανάκλαση απροσμέτρητης ομορφιάς σε λείο καθρέφτη.
Αυθόρμητα ήρθε η σκέψη να την αγκαλιάσω, όμως σα να θέλησε να με προλάβει, καθώς η κουλτούρα τους δεν επιτρέπει εναγκαλισμό, ούτε καν χειραψία στο χαιρετισμό τους και σηκώθηκε…
Στάθηκε όρθια, έσμιξε τις παλάμες σα να προσεύχεται και υποκλίθηκε μπρος μου.
Με ευχαριστούσε για τη συνομιλία μας με τον τρόπο, που η παράδοσή της επιτάσσει…
Τη μιμήθηκα και γω χαμογελώντας αληθινά! Έπειτα διάλεξα για ενθύμιο δυο από τις ξύλινες κούκλες-ομοιώματα γυναικών Κάρεν από την πραμάτεια της... Μια με κόκκινη και μια με πράσινη φορεσιά. Τις κοιτάζω τώρα στο ράφι μου κι αναπολώ αυτή την ιδιαίτερη γνωριμία πριν μερικούς μήνες στα Ταϊλανδέζικα δάση στα σύνορα με τη Βιρμανία.
Δυο ξύλινες κούκλες με μπρούτζινα δαχτυλίδια στο λαιμό, σουβενίρ από το συναπάντημα της Ελπίδας με μια ρυτιδιασμένη, μα όλο γλυκύτητα Δροσιά Λουλουδιού…
Η ρωσίδα, πάμπλουτη βαρώνη Ναντιέζντα φον Μεκ, στάθηκε μεγάλη ευεργέτις του Πιοτρ ΊλιτςΤσαϊκόφσκυ, υποστηρίζοντάς τον οικονομικά για δεκατρία χρόνια, δίνοντάς του τη δυνατότητα να αφοσιωθεί στη σύνθεση ολοκληρωτικά. Μόνος όρος, να μην συναντηθούν ποτέ.
Η βαρώνη, πλην του Τσαϊκόφσκυ, υποστήριξε τους: Νικολάι Ρουμπινστάιν και Κλωντ Ντεμπισί.
"Η Ναντιέζντα το γένος Φλορόφσκι βασιλεύει με τρόπο θαυμαστό στο πλευρό του συζύγου της, του βαρώνου Καρλ φον Μεκ.[...] Τον παντρεύτηκε αυτόν τον ευγενή για να ικανοποιήσει την επιθυμία του πατέρα της. Γιατί αυτός ο πατέρας ήταν κάτι παραπάνω από ένας απλός συγγενής. Μαγεμένη από τη γλυκύτητα του λάτρη της τέχνης, η Ναντιέζντα θαύμαζε την εξυπνάδα, την ευαισθησία και την ειλικρίνειά του. Φιλόμουσος και λάτρης των ταξιδιών, ο Φιλάρετος έπαιζε βιολί, συναναστρεφόταν ανθρώπους από τον καλλιτεχνικό χώρο και δεν δίσταζε να τραβολογά την κόρη του από πόλη σε πόλη, από κονσέρτο σε κονσέρτο.[...] Η Ναντιέζντα επιβλέπει τα πάντα..Τα ενδιαφέροντά της είναι τέτοια που μπορεί να συγκινηθεί εξίσου από έναν ισολογισμό κι ύστερα ένα μουσικό κομμάτι. Εχει πολυάριθμα ταλέντα και κινείται άνετα ανάμεσα σε αριθμούς και νότες[...]Ο καλόκαρδος Καρλ αποφασίζει πως η καλύτερη αμοιβή για κείνη είναι να τη διασκεδάζει[...] Σεβόμενος τις προτιμήσεις της γυναίκας του, ο Καρλ ακολουθεί μαζί της τους πιανίστες, τους βιολονίστες και τους διευθυντές ορχήστρας, που εκείνη θαυμάζει. [...] Κάποιο βράδυ, ντύνεται με ιδιαίτερη φροντίδα, διότι αποφάσισε να παρευρεθεί σε ένα κονσέρτο. Την ορχήστρα θα διευθύνει ένας οικογενειακός φίλος, ο διάσημος Νικολάι Ρουμπινστάιν. Στο πρόγραμμα γίνεται λόγος για ένα συμφωνικό ποίημα που αποτελεί προσαρμογή του δράματος του Σαίξπηρ "Η Τρικυμία". Πρόκειται για το τελευταίο έργο ενός συνθέτη για τον οποίον ακούγονται καλά λόγια: τον Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι. Η Ναντιέζντα γνωρίζει πως ο Ρουμπινστάιν εκτιμά το νεαρό δημιουργό.[...] Στο άκουσμα των πρώτων κιόλας μέτρων, νιώθει να ανασηκώνεται απ' τη γη, έρμαιο της πνοής ενός ανέμου που ήρθε απ' το υπερπέραν. Αυτό που ακούει είναι ο θόρυβος μιας λυσσασμένης θάλασσας που απειλεί το άσυλο ενός συμβολικού νησιού και η οποία γαληνεύει σιγά σιγά, μέχρι που γίνεται ένα απαλό αεράκι κι ένας αναστεναγμός της ψυχής. Αυτό το κρυφό μήνυμα, έχει την εντύπωση πως απευθύνεται μόνο σ' εκείνη ανάμεσα σε εκατοντάδες ανώνυμους ακροατές. Είναι μάλιστα τόσο συγκινημένη από αυτή την πνευματική ταύτιση, που ξεχνά να χειροκροτήσει στο τέλος του κομματιού. [...] Ενώ οι μουσικοί, όρθιοι, χτυπούν, όπως συνηθίζεται, τα όργανά τους με το δοξάρι ή με το χέρι, ο Ρουμπινστάιν φιλά τον Τσαϊκόφσκι και, γυρίζοντας προς τον κόσμο, δηλώνει με στομφώδες ύφος: "Ιδού η ρωσική μεγαλοφυΐα της εποχής μας, ο μοναδικός Τσαϊκόφσκι, δημιουργός της υπέροχης Τρικυμίας, την οποία μόλις ακούσατε χάρη σε μένα!"
(Ανρί Τρουαγιά, "Η βαρώνη και ο μουσικός", εκδ. Σοκόλη, μτφ. Ελ. Ανδριανού, σελ.8-16)
ΤΟ ΕΡΓΟ:
Η Συμφωνική Φαντασία "Τρικυμία" του Τσαϊκόφσκυ είναι φυσικά εμπνευσμένη από τον άγγλο λογοτέχνη Σαίξπηρ, που τόσο θαύμαζε και διάβαζε μανιωδώς ο συνθέτης και γράφτηκε το 1873, ενώ η πρεμιέρα του έγινε την ίδια χρονιά με τον Νικολάι Ρουμπινστάιν στο πόντιουμ.
Ο ρώσος δημιουργός πετυχαίνει μια μουσική απεικόνιση της θάλασσας και των ποικίλων διαθέσεών της. Ήρεμη αρχικά, που απότομα μεταμορφώνεται σε ταραγμένη θαλασσοταραχή, όλο ένταση και βιαιότητα καθώς αποτυπώνει το υπάκουο πνεύμα, Άριελ, να κατυθύνει μαγικά το καράβι σε ναυάγιο. Πλούσια και λεπτομερής ενορχήστρωση δημιουργεί τη συγκλονιστική ατμόσφαιρα της πλεύσης και βύθισης του πλοίου. Χαρακτηριστική είναι επίσης η δύναμη της ερωτικής αίσθησης που πραγματικά ξεχειλίζει στη Φαντασία, για να εκφράσει τα συναισθήματα μεταξύ Μιράντας και Φερδινάνδου, τόσο που αναλυτές παραλληλίζουν με τα αντίστοιχα από το "Ρωμαίος και Ιουλιέτα".
Το έργο ολοκληρώθηκε μέσα σε μόλις δέκα μέρες "σαν να τον καθοδηγούσε μία υπερφυσική δύναμη" όπως έγραψε ο Τσαϊκόφσκυ.
Tchaikovsky: "The Tempest, Symphonic Fantasia after Shakespeare, Op. Το 18" Evgeny Svetlanov:
Το Μάιο του 1876 κατά τη διάρκεια ενός Κονσέρτου της Ρωσικής Μουσικής Εταιρίας, η Ναντιέζντα πιστεύει πως τής έχει αποκαλυφθεί ένα δεύτερο σημάδι της μοίρας, όταν ακούει το "Πρώτο Κονσέρτο για πιάνο" του Τσαϊκόφσκυ, και πάλι, εκτελεσμένο από τον Σέργιο Τανέγιεφ, έναν εικοσιδυάχρονο βιρτουόζο.
"Με την έναρξη του κομματιού, οι επικοί τόνοι του Κονσέρτου την παρασέρνουν με την ορμή τους. Και δεν μπορεί παρά να σκεφτεί μ' ένα μεταφυσικό δέος πως ο Μότσαρτ, ο Μπετόβεν, αναστήθηκαν κι επέστραψαν στη γη με τα χαρακτηριστικά και το όνομα κάποιου άλλου. [...] Επιτρέφοντας στο σπίτι, η Ναντιέζντα αποφασίζει αμέσως να απευθυνθεί σ'αυτόν τον εξαιρετικό συνθέτη για να τού αναθέσει κάποιες μεταγραφές για τις οποίες θα τον πληρώσει αδρά:
"Αξιότιμε, Πιοτρ Ίλιτς, επιτρέψτε μου να σάς απευθύνω τις ειλικρινείς ευχαριστίες μου[...]Θα μου φαινόταν άτοπο να σάς εκφράσω το θαυμασμό μου, διότι είστε, δίχως αμφιβολία, συνηθισμένος σε επαίνους ανωτέρου επιπέδου[...] Θα σας πω μονάχα πως χάρη στη μουσική σας η ζωή γίνεται πιο εύκολη και πιο ευχάριστη"
(Ανρί Τρουαγιά, "Η βαρώνη και ο μουσικός", εκδ. Σοκόλη, μτφ. Ελ. Ανδριανού, σελ. 17-18)
ΤΟ ΕΡΓΟ:
Το Κοντσέρτο για πιάνο αρ. 1, έργο 23 εΊναι έργο του 1875, γραμμένο στη Σι ύφ. ελ. και θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της πιανιστικής φιλολογίας. Όταν ο Τσαϊκόφσκυ έστειλε την παρτιτούρα στον πιανίστα και φίλο του, Νικολάι Ρουμπινστάιν εκείνος το χαρακτήρισε "ελαφρό και δημιουργία προχειρότητος" οπότε ο συνθέτης παρότι είχε κατά νου να τού το αφιερώσει, μετανοιωμένος στράφηκε προς τον μαέστρο και πιανίστα, φον Μπύλοβ, που εκτιμούσε τη μουσική του και εκείνο το διάστημα είχε επαινέσει ανοιχτά τον Τσαϊκόφσκι για τις συνθέσεις του.
Ο Τσαϊκόφσκυ έγραψε στη βαρώνη Φον Μεκ:
"Έπαιξα στο Νικολάι το πρώτο μέρος. Ούτε μία λέξη, ούτε μία παρατήρηση. Αν ήξερες μόνο πόσο απογοητευτικό είναι όταν κάποιος προσφέρει σε έναν φίλο του ένα “πιάτο” από το έργο του και εκείνος τρώει και παραμένει σιωπηλός... Οπλίστηκα με υπομονή και συνέχισα ως το τέλος. Πάλι σιωπή. Σηκώθηκα και ρώτησα: Λοιπόν; Εν τέλει ο Ρουμπινστάιν εκφράστηκε: ...στην αρχή ήρεμα, έπειτα όλο και περισσότερο σαν τον Δία, τον κύριο των κεραυνών...".
Θα ακούσουμε το εξαιρετικά επιβλητικό πρώτο μέρος: "Allegro non troppo e molto maestoso". Στην εισαγωγή πρωταγωνιστούν τα κόρνα που ακολουθούνται από όλα τα όργανα της ορχήστρας. Τα βιολιά σε μια "αιχμηρά κοφτή" εκτέλεση, αναδεικνύουν με το πιτσικάτο τους το κύριο θέμα-έμπνευση από λαϊκή μελωδία, που ο συνθέτης άκουσε να εκτελείται στην Ουκρανία από ένα τυφλό ζητιάνο στο δρόμο...
"Η Ναντιέζντα μαθαίνει πως ο Τσαϊκόφσκυ θα διευθύνει στο Θέατρο Μπολσόι το νέο του έργο, το "Σερβικό Εμβατήριο". [...] Προσέρχεται στο κονσέρτο... Τα πρώτα μέτρα, γεμάτα πατριωτισμό, την τραντάζουν ως τα βάθη της ψυχής της. Ο στρατιωτικός ρυθμός των χάλκινων πνευστών ξυπνά το μαχητικό της πνεύμα.[...] Εκείνος, δεν μοιάζει να συμμετέχει στην εορταστική ατμόσφαιρα. Καθοδηγεί τους μουσικούς διστακτικά, με σκυμμένο κεφάλι σαν να τον έχει τρομάξει η λαίλαπα που εξαπολύει. Θα έλεγε κανείς πως δεν είναι ο δημιουργός αυτού του θριαμβευτικού εμβατηρίου. Στο τέλος αποκαμωμένος, χαιρετά αδέξια το κοινό και καταφεύγει στα παρασκήνια [...] Είναι άραγε τόσο ντροπαλός όσο και μεγαλοφυής; Αυτή η υπόθεση τον κάνει πιο ελκυστικό στα μάτια της[...] Ξεχειλίζει από αισθήματα μητρικής τρυφερότητας απέναντι σ' αυτόν τον ώριμο άντρα, που ήδη ξέρει πως δεν μπορεί παρά να' ναι ένα μεγάλο παιδί"
(Ανρί Τρουαγιά, "Η βαρώνη και ο μουσικός", εκδ. Σοκόλη, μτφ. Ελ. Ανδριανού, σελ. 22-23)
ΤΟ ΕΡΓΟ:
O Τσαϊκόφσκι το 1876 και για τον εορτασμό της Ρωσικής επέμβασης στον Σερβοτουρκικό πόλεμο συνέθεσε το "Σέρβικο Εμβατήριο- Marche slave". Η ανάθεση της σύνθεσης έγινε από τη Ρωσική Μουσική Εταιρεία προκειμένου να εκτελεστεί σε Φιλανθρωπική Συναυλία του Ερυθρού Σταυρού, τα έσοδα της οποίας θα διοχετεύονταν στους Σέρβους τραυματίες του πολέμου.
Το φολκλόρ ύφος είναι και εδώ εμφανές, καθώς ο συνθέτης χρησιμοποιεί ως μοτίβα του λαϊκα σερβικά τραγούδια συνδυασμένα και αρμονικά επεξεργασμένα με τον Εθνικό ύμνο της Ρωσίας. Στο πόντιουμ και σε αυτή την πρεμιέρα ήταν ο Νικολάι Ρουμπινστάιν.
Tchaikovsky: "Marche slave, Op. 31" / Zubin Mehta
Καθώς σύμφωνα με το ρωσικό πρωτόκολλο καλλιτέχνης και πάτρονας θεωρούνταν ίσοι, συχνά οι πρώτοι αφιέρωναν μουσικές συνθέσεις τους ώστε πέρα από την ένδειξη εκτίμησης να επιβεβαιώσουν αυτή την ισοτιμία. Ο Τσαϊκόφσκι αφιέρωσε στην προστάτιδά του Ναντιέζντα φον Μεκ την 4η Συμφωνίατου.
Παρότι δεν συναντήθηκαν ποτέ, συγγένεψαν καθώς ο Νικολάι, ο γιος της Ναντιέζντα, παντρεύτηκε την ανιψιά του Tσαϊκόφσκυ.
Κι αν αναρωτηθείτε, ούτε στο γάμο συναντήθηκαν, αφού μόνο ο συνθέτης παρευρέθηκε. Η Ιστορία της Μουσικής έχει διασώσει τις πολύτιμες επιστολές τους...
Πολύ περίεργος όρος, Ελπίδα μου πραγματικά! Η Ναντέζντα φον Μεκ υπήρξε μια αριστοκράτισσα, δεσποτική μητέρα στα παιδιά της, τόσο που ήταν εξαιρετικά ενοχλητικό να ανακατεύεται στις ζωές τους. Έβλεπε τον Τσαϊκόφσκυ σαν τον "υπεράνθρωπο" του Νίτσε και δεν ήθελε να διαλυθεί αυτή η μαγεία. Αντάλλαξαν πάνω από 1000 επιστολές οι δύο τους μέχρι αυτή να του ζητήσει να τις καταστρέψει. Ο Τσαϊκόφσκυ την διαβεβαίωσε, αλλά δεν τις κατέστρεψε ποτέ κι έτσι μάθαμε πόσα προσωπικά του μυστικά της φανέρωνε. Μαγευτικό, αριστοτεχνικό, δεξιοτεχνικό το κοντσέρτο για πιάνο και πολύ αγαπημένο σε πιανίστες κι ακροατές κι αναρωτιέμαι γιατί ο Ν. Ρουμπινστάιν δεν εξεφράσθη θετικά. Μεγαλειώδες και εμψυχωτικό το Σέρβικο εμβατήριο! Ευχαριστούμε πολύ, αγαπημένη μου Ελπίδα για το υπέροχο άρθρο σου και την υπενθύμιση της γενέθλιας μέρας της σπουδαίας αυτής χορηγού και υποστηρίκτριας των τεχνών και κυρίως της μουσικής. Καλό βράδυ! ❤ Reply
.jpg)
