Ο θαυματουργός Αη - Σπυρίδων κι ο Βιβάλντι...

Χρόνια Πολλά και στο πανέμορφο νησί της Κέρκυρας, που σήμερα φορά τα γιορτινά του!
Ο Αγιος Σπυρίδων, πολιούχος του Ιόνιου νησιού, γιορτάζεται 4 φορές το χρόνο.
Εκτός από σήμερα, 12 του Δεκέμβρη, ημερομηνία που κοιμήθηκε ο Άγιος το 350 μ. Χ., γιορτάζεται άλλες 3 φορές σε ανάμνηση των θαυμάτων για το νησί.

Ο Αη-Σπυρίδωνας τούς έσωσε από λοιμό κι από χολέρα δις, αλλά και το 1719 στην πολιορκία της Ενετοκρατούμενης Κέρκυρας από τους Τούρκους.
Η αναμέτρηση ήταν βάρβαρη, όπως αναφέρουν οι πηγές.
Ωστόσο, σύμφωνα με την παράδοση, ο λαός της Κέρκυρας, δεν απελπίστηκε:

"Πάντες οι πιστοί με στεναγμούς και δάκρυα εν νυκτί και ημέρα, τον ιεράρχην ικέτευον",

και πράγματι, οι προσευχές και οι δεήσεις των κατοίκων του νησιού εισακούστηκαν. Ο Αγιος Σπυρίδωνας έκανε το θαύμα του και λύθηκε η πολιορκία.

Για να γιορταστεί και μουσικά η νίκη της Δημοκρατίας της Βενετίας κατά την πολιορκία της Κέρκυρας ανατέθηκε στον Βενετό Αντόνιο Βιβάλντι , ο οποίος συνέθεσε το ορατόριο του: "Ιουδήθ Θριαμβεύουσα".

Ένα έργο εμβληματικότατο, σε λιμπρέτο στη Λατινική γλώσσα, που αποτελεί μια αλληγορική περιγραφή της νίκης των Χριστιανών-Βενετών έναντι των αλλόθρησκων-Τούρκων...
Η παρτιτούρα, που συνέθεσε ο Βιβάλντι για την εορταστική περίσταση, είναι ιδιαίτερα πλούσια και περιλαμβάνει πολλές δεξιοτεχνικές άριες, που απαιτούν εκφραστικότητα, τεχνική, ευλυγισία και θεατρικότητα.

Περιστρέφεται γύρω από την Ιουδήθ, κεντρική ηρωΐδα του βιβλίου της Παλαιάς Διαθήκης, η οποία με το θάρρος και την πίστη της στο Θεό σώζει την πατρίδα της από την καταστροφή.
Κατάγεται από τη μικρή πόλη Βαιτυλούα, που πολιορκείται από τους Ασσυρίους, με αρχηγό τον στρατηγό του Ναβουχοδονόσωρα, Ολοφέρνη.
Εκείνη, γνωρίζοντας πως ο Ολοφέρνης ήταν ερωτευμένος μαζί της, τον σαγήνευσε σε στιγμή μέθης, του έκοψε το κεφάλι και έτσι απάλλαξε τη χώρα της από τον κίνδυνο των Βαβυλωνίων.

Όπως καταλαβαίνετε, είναι προφανείς οι παραλληλισμοί: η Ιουδήθ συμβολίζει τη Γαληνοτάτη και τον Χριστιανισμό, ενώ ο Ολοφέρνης τους Οθωμανούς. 

Ο Βιβάλντι προκειμένου να ενισχύσει σε περιγραφική δύναμη του ορατορίου κάνει χρήση πολλών και σπάνιων οργάνων, ανάμεσά τους θεόρβες, σαλιμώ και βιόλες ντ'αμόρε. Η συνθετική γραφή ακολουθεί τον χαρακτήρα των ηρώων. Έτσι, η Ιουδήθ και η πίστη της εκφράζεται με λυρικού ύφους μοτίβα, ενώ η έντονη πολεμική ατμόσφαιρα μέσω των μεγαλόπρεπων και δυναμικών χορωδιακών.  

Θα ακούσουμε από το πρώτο μέρος του ορατορίου το "Χορωδιακό των Ασσυρίων στρατιωτών", που πολεμούν υπό τον ήχο των τυμπάνων...

"Όπλα, μάχες, εκδίκηση, μανία,

βάσανα, φόβοι,

Προχώρα.

Στροβιλίσου, πολέμησε,

Ω μοίρα του πολέμου,

Άπειρες πληγές,

αμέτρητα θύματα..."

Vivaldi: "Juditha Triumphans - Arma, caedes, vindictae, furores":
Jordi Savall

Ακολουθεί το "Χορωδιακό των Παρθένων" που ικετεύουν για την σωτηρία και ευημερία του λαού: 

Κυβερνήτη του Σύμπαντος, από τον φωτεινό σου ουρανό
άκουσε τις προσευχές και δέξου τους όρκους μας

από  την καρδιά που μάχεται για Σένα

και την ευσεβή ψυχή, που Σου προσφέρεται.

Vivaldi: "Juditha Triumphans-Mundi Rector de Caelo micanti:

Jordi Savall

και το τελικό "Χορωδιακό των Παρθένων" προς την κυρίαρχη Χριστιανοσύνη: "Salve, invicta Juditha formosa", όπου ψάλλεται θριαμβευτικά:

"Χαίρε, ωραία, ανίκητη Ιουδήθ!

Δόξα του Έθνους κι ελπίδα της σωτηρίας μας

Ας είσαι δοξασμένη, απόλυτο πρότυπο της αληθινής αρετής

Ηττήθηκε ο βάρβαρος της Θράκης

θριάμβευσε η Βασίλισσα των Θαλασσών

Καταλάγιασε η Θεϊκή οργή

Ζήτω εν ειρήνη ο Αδρίας!"

Vivaldi: "Juditha Triumphans-Salve invicta Juditha formosa":

Jordi Savall

Mozart - Monet ή πώς η καλημέρα βάφεται χρώματα απροσμέτρητου κάλλους...

 

"Τίποτα, εκτός απ'την επιθυμία να ζωγραφίσει το θάνατό του.Τους τελευταίους μήνες της ζωής του, ο Μονέ ζωγράφισε "Νούφαρα", κάποια έμειναν ανολοκλήρωτα, όπως το "Ρέκβιεμ", η τελευταία σύνθεση του Μότσαρτ...Γρήγορες πινελιές με τη βούρτσα να κινείται άτσαλα, μια κούρσα ενάντια στο θανατο, την εξάντληση, τη χαμένη όραση..."

("Tρία μαύρα Νούφαρα", Μισέλ Μπισί, μτφ. Γούλα Κατερίνα, εκδ. Κέδρος)

***

Σαν σήμερα 5 Δεκέμβρη έφυγαν δυο μεγάλοι καλλιτέχνες.
Ένας μουσικός κι ένας ζωγράφος.
Το 1791 στη Βιέννη ο Βόλφγκαγκ.Α.Μότσαρτ και το 1926 ο ιμπρεσιονιστής, Κλωντ Μονέ.

Ο Μότσαρτ υπήρξε το "παιδί θαύμα", ένα φαινόμενο της μουσικής, βιρτουόζος εκτελεστής, συνθέτης από πολύ μικρή ηλικία, με άψογο μουσικό αυτί και μνήμη!Ένας γνήσιος εκφραστής του ευρωπαϊκού διαφωτισμού!
Ο άλλος, ο γάλλος Κλωντ Μονέ, ήταν από τους βασικούς εκπροσώπους του ιμπρεσιονισμού, κινήματος που ο τίτλος του πίνακα του: "Impression, soleil levant" ενέπνευσε την χρήση του όρου...

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Μονέ είχε αποτραβηχτεί στο ήρεμο Ζιβερνί, όπου ασχολείτο με την κηπουρική και την ζωγραφική. Φιλοτέχνησε μια σειρά με Νούφαρα, που ο ίδιος είχε προμηθευτεί τους σπόρους τους από την Αφρική και την Άπω Ανατολή. Η σειρά περιλαμβάνει 250 εικαστικά έργα.

Ο Μότσαρτ ως παιδί ήταν φιλάσθενος.Τον τελευταίο χρόνο της ζωής του ήταν φανερά καταπονημένος, είχε χάσει βάρος, υπέφερε από πυρετούς, εμετούς, ωχρότητα και πρήξιμο των άκρων...
Τελευταίο έργο του το μεγαλειώδες Ρέκβιεμ, που έμεινε ανολοκλήρωτο , καθώς τον πρόλαβε ο θάνατος...




Θυμίζουμε πως την παραγγελία για το Ρέκβιεμ δεν ήθελε να την δεχτεί ο Μότσαρτ γιατί αυτό του γεννούσε άσχημα προαισθήματα για το δικό του θάνατο.Τελικά, όμως λόγω της οικτρής οικονομικής του κατάστασης πείστηκε και πολλοί έγραψαν πως ο συνθέτης καταπιάστηκε με το Ρέκβιεμ όπως ο Ραφαήλ με τη Μεταμόρφωση, δίνοντας τον καλύτερο εαυτό του, αφού έγραφε ένα έργο, συμβολικά μιλώντας, για το δικό του θάνατο, τη δική του μεταμόρφωση!

Ο Μότσαρτ έβαλε όλη τη μαεστρία του στο φερόμενο στο νου του ως κύκνειο άσμα του, κάτι το οποίο επαληθεύτηκε!

Το Ρέκβιεμ έμεινε ημιτελές, αφού πρόλαβε ο θάνατος. Με εντολή της Κωνστάντζας, γυναίκας του Μότσαρτ το ολοκλήρωσε ο Συσμάγερ, του οποίου η μορφή εκτελείται, συνήθως σήμερα.

Δένοντας αυτά τα στοιχεία η συγγραφική φαντασία του Μισέλ Μπισί δίνει το αστυνομικό μυθιστόρημά του : "Τρία μαύρα νούφαρα", όπου και η μικρή αναφορά μου παραπάνω.
Ο γάλλος συγγραφέας παντρεύει τις τελευταίες καλλιτεχνικές εκφράσεις των δυο δημιουργών, τα "Νούφαρα ή Νυμφαίες" και το "Ρέκβιεμ".

Το ίδιο και μεις, στη μνήμη τους...

Στις φωτο βλέπετε τέσσερα από τα ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ του Μονέ της σειράς με τα "Νούφαρα" και ως μουσικό σχόλιο το "Lacrimosa" από το Μοτσάρτιο "Ρέκβιεμ"...

Mozart: "Requiem-Lacrimosa", Karl Bohm: 

"Δεκεμβριανά ", η αγανάκτηση των παιδιών της γαλαρίας...

 

 "Αθήνα 1944", Ξυλογραφία της Βάσως Κατράκη
(amna.gr)

"Κι απέ Δεκέμβρη στην Αθήνα και Φωτιά.

Τούτο της Γης το θαλασσόδαρτο αγκωνάρι,

Λικνίζει κάτου από το Δρυ και την Ιτιά

το Διάκο, τον Κολοκοτρώνη και τον Άρη"

(Νίκος Καββαδίας)

Ο όρος "Δεκεμβριανά" αναφέρεται σε μία σειρά ένοπλων συγκρούσεων που έλαβαν χώρα στην Αθήνα το Δεκέμβριο 1944 έως τον Ιανουάριο 1945, ανάμεσα στις δυνάμεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και τις Βρετανικές και Κυβερνητικές δυνάμεις. Η έναρξή τους, στις 3 Δεκεμβρίου, σηματοδοτείται από τους πυροβολισμούς των αστυνομικών δυνάμεων μπροστά στο μνημείο του Άγνωστου στρατιώτη ενάντια στη διαδήλωση του ΕΑΜ.
Οι μάχες κράτησαν 33 μέρες. Τα Δεκεμβριανά, ήταν η μοναδική περίπτωση κατά την οποία σημειώθηκαν πολεμικές συγκρούσεις τέτοιας έκτασης στην ελληνική πρωτεύουσα από δημιουργίας του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.(Βικιπαίδεια)

"Τα Δεκεμβριανά ήταν η αγανάκτηση των παιδιών της γαλαρίας, που βλέπαν τους συντρόφους τους και τα όνειρά τους στα φέρετρα από σφαίρες..[...]
Εκατομμύρια ελληνικά παιδιά που πίστεψαν στην απελευθέρωση, αλλά βρέθηκαν ευθύς αμέσως απέναντι στον ίδιο χωροφύλακα, στον ίδιο δικαστή, στα ίδια ανάλγητα πρόσωπα, που αντιμετώπιζαν πριν λίγο κιόλας χρόνο, όταν ακόμα υπήρχαν Γερμανοί.
 Ξανάρθαν τα φαντάσματα κι άρχισαν να πλαστογραφούν την Ελληνική Ιστορία.
Και τα παιδιά που πολέμησαν κι ονειρεύτηκαν, γίνανε παιδιά της γαλαρίας, όσα δεν διώχτηκαν και δεν εξαφανίστηκαν στις φυλακές και στα ξερονήσια του Αιγαίου.
Και θέλησαν πριν αποκλειστούν στην γαλαρία τους,
να διαμαρτυρηθούν κραυγάζοντας για τελευταία φορά.
Κι ύστερα να σωπάσουν. 

("Ο καθρέφτης και το μαχαίρι", Μάνος Χατζιδάκις)

Ο Ζακυνθινός συνθέτης, Αλέκος Ξένος, από το 1941 ενταγμένος στο ΕΑΜ σε όλη τη διάρκεια της κατοχής συμμετείχε ενεργά στην αντίσταση. Συνελήφθη δυο φορές αλλά ξέφυγε. Έτσι, βγήκε στην παρανομία και στα βουνά οργάνωνε φιλαρμονικές και χορωδίες.

Η "Πρώτη" του Συμφωνία, γνωστή ως "Συμφωνία της Αντίστασης" γράφτηκε το 1945 συμπυκνώνοντας κατά τρόπο μνημειώδη την αγωνιστικότητα των Ελλήνων, απηχώντας και την τραγωδία  των Δεκεμβριανών.
Αφιερώθηκε από τον συνθέτη "στους αγαπημένους συντρόφους που έδωσαν τη ζωή τους για την χιλιάκριβη την λευτεριά" κι αποτελεί έναν ύμνο στην ελευθερία και στην πάλη για ανεξαρτησία.
Η παρτιτούρα της για πολλά χρόνια ήταν κρυμμένη στο συρτάρι του Ξένου, καθότι απαγορευμένη. Σημαντικό ρόλο στην αναγνώριση του έργου έπαιξε ο Μάνος Χατζιδάκις,  διευθυντής τότε της ΚΟΑ, ο οποίος πρωτοστάτησε στην ηχογράφηση  του έργου.

Αλέκος Ξένος Συμφωνία Νο.1:

Όπως αναφέρει ο Σπύρος Μοσχονάς, "οι Έλληνες καλλιτέχνες κρατήσανε ψηλά το κεφάλι στα χρόνια της Κατοχής. Μέσα σε αυτό το κλίμα, δεν είναι τυχαία η ανάπτυξη της χαρακτικής τέχνης, εξηγεί. Αφενός ο παράγοντας της έλλειψης υλικών ζωγραφικής και αφετέρου η χρήση του πολλαπλού αντιτύπου ως μηνύματος που κυκλοφορούσε από χέρι σε χέρι, που αφισοκολλούνταν τη νύχτα στους τοίχους της πόλης, μεταφέροντας αλληγορικά μηνύματα ή πολιτικές θέσεις, έκαναν το χαρακτικό έργο απαραίτητο στο πλαίσιο της ισχυρής λαϊκής αντίστασης που αναπτύχθηκε, κυρίως, στην Αθήνα".

Η Βάσω Κατράκη από αυτή την περίοδο και για τα γεγονότα του Δεκέμβρη του '44 στην Αθήνα δίνει την παραπάνω ξυλογραφία, που τιτλοφορεί: "Αθήνα 1944".