"Kipling's portrait" από τον ξάδερφο του, Φίλιπ Μπερν-Τζόουνς
Ο Ράντγιαρντ Κίπλινγκ γεννήθηκε στη Βομβάη της Βρετανικής Ινδίας στις 30 Δεκεμβρίου 1865 και έζησε εκεί ως τα έξι του χρόνια..
Εξώφυλλο της νουβέλας, 1891
Πιο γνωστό ποίημά του είναι το " Αν...", όμως αγαπήθηκε και για τις παιδικές του ιστορίες και τις ιστορίες για τους Βρετανούς στρατιώτες στην Ινδία. Θεωρείται ένας "πρωτοπόρος στην τέχνη του διηγήματος", ενώ τα παιδικά του βιβλία -κλασικά έργα της παιδικής λογοτεχνίας- παρουσιάζουν το "ευέλικτο και φωτεινό αφηγηματικό του χάρισμα".
Το πρώτο πόνημα του νομπελίστα Ράντγιαρντ Κίπλινγκ δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο του 1891 κι έχει τίτλο: "Το φως που σβήστηκε". Αναφέρεται στη ζωή ενός ζωγράφου που τυφλώνεται, και την ανεκπλήρωτη αγάπη του για την παιδική του φίλη. Μια συναρπαστική ιστορία πoυ διαδραματίζεται στην βικτωριανή Αγγλία, στα τέλη του 19ου αιώνα, με πικρό τέλος καθώς ο πρωταγωνιστής της σκοτώνεται στο πεδίο της μάχης.
Άλις Κίπλινγκ
Η νουβέλα, που έγραψε ο Κίπλινγκ όταν ήταν 26 ετών θεωρείται ημιαυτοβιογραφική, βασισμένη στη δική του ανεκπλήρωτη αγάπη για τη Φλόρενς Γκάραρν.
Λέγεται πως η μητέρα του άγγλου συγγραφέα, Άλις, προτιμούσε ένα αίσιο τέλος για τη νουβέλα κι επειδή ο Κίπλινγκ δεν ενστερνίστηκε την επιθυμία της, κατά την έκδοση του βιβλίου ζήτησε στις πρώτες σελίδες να τυπωθεί ως αφιέρωση το συγκινητικότατο ποίημά του: "Mother o' Mine" και με αυτόν τον τρόπο να τής ζητήσει συγγνώμη, που τη δυσαρέστησε.
"Κι αν με κρεμούσαν στο ψηλότερο βουνό,
Μητέρα, μητερούλα μου,
Ξέρω ποιανού θά χα τον πόνο το στερνό,
Μανούλα μου!
Κι αν πνιγόμουν σε πέλαγο βαθύ,
Μητέρα, μητερούλα μου,
Ξέρω ποια δάκρια θα φτάνουν ως εκεί,
Μανούλα μου!
Κι αν μ’ αρρωστήσει το κορμί μου κι η ψυχή,
Μητέρα, μητερούλα μου!
Ποιού θα με γιάνει, εγώ το ξέρω, η προσευχή, Μανούλα μου!"
O συνθέτης με τη μητέρα του
Ο Percy Grainger επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τα βιβλία του Κίπλινγκ, που του δόθηκαν, σε ηλικία δεκατριών ετών, από τον πατέρα του και από τότε τον μάγεψαν. Φανατικός αναγνώστης του Κίπλινγκ, έγραψε και τον κύκλο του: "Βιβλίο της Ζούγκλας". Κατά καιρούς μελοποίησε όμως και κάποια από τα ποιήματα του άγγλου δημιουργού, τα οποία συγκέντρωσε σε μια συλλογή με πρώτο το παραπάνω ποίημα που έγραψε ο Κίπλινγκ για τη μητέρα του που υπεραγαπούσε ... H σύνθεση γράφτηκε για υψηλή ανδρική φωνή με συνοδεία πιάνου κι έχει τίτλο: "Αφιέρωση", προβάλλοντας και την πολύ ιδιαίτερη -έως αρρωστημένη- σχέση και του συνθέτη με τη δική του μητέρα, Ρόουζ. Η σύνθεση φέρει μιαν ιδιαίτερη ύφανση που αναδεικνύει έναν ξεχωριστό χαρακτήρα με τις συνεχείς εναλλαγές του ρυθμού (4/4...3/4...5/8...2/8...) και της δυναμικής. Εξαιρετικά εκφραστική φωνητικά, η ένταση και η συγκίνηση κορυφώνονται με τον ιδιαίτερης σφοδρότητας τονισμό στις τελευταίες συγχορδίες.
O εκκεντρικός Γκραίιντζερ γεννήθηκε στην Μελβούρνη και ταξίδεψε στην Ευρώπη ως "παιδί θαύμα" με τη φήμη του να εκτινάσσεται ως βιρτουόζου πιανίστα, συνθέτη, ενορχηστρωτή και κυρίως σπουδαίου μεταγραφέα.
Percy Grainger: "Dedication-Mother O'Mine":
To συγκινητικό ποίημα του Κίπλινγκ για τη μητέρα του μελοποιήθηκε και από τον ελληνοαυστραλό συνθέτη, Nestor Taylor, για τρίφωνη γυναικεία χορωδία.
Nestor Taylor: "Dedication-Mother O'Mine":
Παλαιότερο κείμενο για τον Ράντγιαρντ Κίπλινγκ μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
Δύο από τις μεγαλύτερες μορφές της γαλλικής μουσικής των τελών του 19ου και αρχών του 20ου αι., είναι οι Κλωντ Ντεμπισί και Μωρίς Ραβέλ. Δέχτηκαν σχεδόν ίδιες επιρροές, ωστόσο το ύφος και οι συνθετικές τεχνικές τους παρουσιάζουν διαφορές.
Κάθε μουσικόφιλος γνωρίζει πως ο Ραβέλ έχει παρομοιαστεί με "Ελβετό ωρολογοποιό" λόγω της ακρίβειας στην παρτιτούρα του, την ξεκάθαρη πρόθεση κάθε σημείου και μουσικής υπόδειξης στο πεντάγραμμό του. Ο Ντεμπισί αντίθετα, δεν φαίνεται να υπηρετεί το χρόνο και το ρυθμό με ακρίβεια. Πολλές από τις συνθέσεις του ακολουθούν μια πιο ελεύθερη γραμμή στο ξετύλιγμά τους γι' αυτό και οι αναλυτές συγκρίνοντάς τους σχολιάζουν πως: "...βλέπεις πάντα τις μεμονωμένες σταγόνες βροχής στις ομίχλες του Ραβέλ, ενώ ο Ντεμπισί καλεί τον ακροατή να κοιτάξει πέρα στο θολωμένο από την υγρασία, μουσικό του κήπο".
Ο ένας θαύμαζε τον άλλον για τα μουσικά του επιτεύγματα. Πιο εκδηλωτικός και εξωστρεφής στους επαινετικούς χαρακτηρισμούς ήταν ο Ραβέλ. Είχε αποκαλέσει τον Ντεμπισί "τη μεγαλύτερη ιδιοφυΐα στην ιστορία της γαλλικής μουσικής", ενώ είχε εκφράσει την επιθυμία "να πεθάνει απαλά νανουρισμένος στην τρυφερή και ηδονιστική αγκαλιά του "Πρελούδιου στο απομεσήμερο ενός φαύνου".
Ο θαυμασμός τους βέβαια, δεν τούς εμπόδιζε να τοποθετούνται αρνητικά, όταν διαπίστωναν -σύμφωνα με τη δική τους αισθητική πάντα- κάποια παρατυπία. Όπως π.χ κάποτε ο Ραβέλ επέκρινε την ενορχήστρωση του Ντεμπισί στην "Θάλασσα" λέγοντας σχεδόν αλαζονικά: "Αν βρω χρόνο θα την ξαναενορχηστρώσω".
Όμως ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή:
"Συγκέντρωση των μελών της Ομάδας Απάτσι", Georges d'Espagnat (ο Ραβέλ ακουμπισμένος στο πιάνο δεξιά)
Ο Ραβέλ υπήρξε μέλος της ιστορικής παρέας των "Απάτσι"(προοδευτικής καλλιτεχνικής ομάδας που διαμορφώθηκε στο Παρίσι, στις αρχές του 20ού αι.). Ήταν η εποχή που παρουσιάστηκε η όπερα του Ντεμπισί: "Πελλέας και Μελισάνθη". Ο καθηγητής Ντυμπουά απαγόρευσε ρητά στους μαθητές του Ωδείου να την παρακολουθήσουν. Ο Ραβέλ, οπαδός της νέας μουσικής και υπέρμαχος τη ελεύθερης έκφρασης, παρακάμπτοντας τις οδηγίες Ντυμπουά παρακολούθησε και τις δεκατέσσερις παραστάσεις της όπερας...
Ήταν ο ενθουσιασμός για τις καινοτομίες αυτές, που έφερε κοντά τον Ντεμπισί με τον κατά 12 χρόνια νεότερό του, Ραβέλ και η φιλία τους, παρότι ποτέ δεν υπήρξε στενή, κράτησε τουλάχιστον μια δεκαετία. Ο Ντεμπισί έγινε ο "μέντορας-καθοδηγητής" κατά μία έννοια του Ραβέλ, αν και ο δεύτερος δεν υπήρξε ποτέ τόσο αυθόρμητος εκφραστικά και "ατημέλητος" συνθετικά όπως ο πρώτος, αλλά προσέγγιζε με προσοχή την εκάστοτε φόρμα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ενορχήστρωση.
Κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα τί ήταν εκείνο που κάλυψε με μαύρα σύννεφα τη σχέση τους, που έγινε αιτία να διακοπεί η δεκαετής φιλία...
Κάποιοι μιλούν για την προσβολή που ένοιωσε ο Ντεμπισί όταν ο Ραβέλ αγνόησε τις συμβουλές του να αφήσει ως είχε το "Κουαρτέτο Εγχόρδων" του και εφάρμοσε στη σύνθεση τις αλλαγές που υπέδειξε ο δάσκαλός του, Γκαμπριέλ Φωρέ.
Κάποιοι άλλοι κάνουν λόγο ακόμα και για ζήλεια που έκαιγε τα σωθικά του Ντεμπισί, καθώς έβλεπε να ανεβαίνει το αστέρι του Ραβέλ και ενοχλείτο από τους ψιθύρους στους κοινούς κύκλους πως "ο μέντορας έγινε μαθητής...."
Μια τελευταία και ίσως ως η πιθανότερη αιτία προβάλει η υποστήριξη -κυρίως οικονομικά- που παρείχε ο Ραβέλ στη Λίλυ, την πρώτη σύζυγο του Ντεμπισί, όταν εκείνος την εγκατέλειψε για την ερωμένη και μετέπειτα σύζυγό του, Έμμα Μπαρντάκ...
Φαινόμενο της εποχής λοιπόν η "κόντρα" Ντεμπισί-Ραβέλ, με τους πρωταγωνιστές να παρασύρουν σε διαμάχες και αντιπαλότητες τους κριτικούς και το κοινό για την υπεροχή του ενός έναντι του άλλου.
Καθώς όμως λένε "ουδέν κακόν αμιγές καλού", έτσι κι από αυτές τις αντιπαραθέσεις γεννήθηκαν δυο αριστουργήματα της μουσικής τέχνης, έργα των δυο Γάλλων συνθετών για άρπα.
Το 1905 ανατέθηκε στον Μωρίς Ραβέλ από τον μουσικό οίκο Erard να συνθέσει ένα έργο για άρπα. Πρόθεση του οίκου ήταν με αυτό τον τρόπο να απαντήσει στην ανταγωνίστρια εταιρεία Pleyel που πρόσφατα και για την παρουσίαση του νέου μοντέλου της χρωματικής άρπας είχε αναθέσει στον Κλωντ Ντεμπισί τη δημιουργία μιας αντίστοιχης σύνθεσης.
Ο Ραβέλ και η αρπίστρια Lily Laskine κατά τη διάρκεια παρουσίασης της σύνθεσης: "Introduction et allegro"
Ο Ραβέλ στο πολύ σύντομο χρονικό διάστημα των μόλις οκτών ημερών συνέθεσε την "Introduction et allegro" μια μινιατούρα κονσέρτου για άρπα, κλαρινέτο, φλάουτο και κουαρτέτο εγχόρδων. Πάντα θυμόταν πως καθώς ετοιμαζόταν για τις καλοκαιρινές διακοπές του, η σύνθεση ήταν το αποτέλεσμα "οκτώ ημερών επίμονης εργασίας και τριών άγρυπνων νυχτών".
Λίγους μήνες νωρίτερα ο Ντεμπισί είχε ολοκληρώσει το "Danse sacrée et danse profane", σύνθεση για άρπα και κουαρτέτο εγχόρδων.
Θα απολαύσουμε και τα δυο με την αμερικανίδα αρπίστρια, Ann Mason Stockton.
1. Ravel: "Introduction et allegro":
Σύντομης έκτασης η εισαγωγή βασίζεται σε δυο μουσικά θέματα που παρουσιάζονται το πρώτο από τα ξύλινα πνευστά και το δεύτερο από τα τοξοτά, στρώνοντας ένα λαμπρό, ηχητικά, χαλί να πατήσει και να ξετυλίξει το δικό της μέρος, η άρπα. Αντίθετα το Αλέγκρο ξεκινά με ένα σόλο της άρπας και στη συνέχεια εισέρχονται τα υπόλοιπα όργανα σε μια μελωδική γραμμή που κορυφώνεται με την καντέντσα του εγχόρδου οργάνου. Η σύνθεση ολοκληρώνεται μετά την επανεμφάνιση των αρχικών θεμάτων με μια αστραφτερής αθωότητας γαλήνια κατακλείδα όπου πρωταγωνιστεί και πάλι η άρπα με το θεϊκό της ηχόχρωμα, το τόσο ερεθιστικό για τη φαντασία.
2. Debussy: "Danse sacrée et danse profane":
Αν και η δημιουργία περιλαμβάνει δύο χορούς, η επιλογή να εκτελούνται χωρίς διακοπή, ενισχύει την ενότητα της σύνθεσης. Το "ιερό" και το "βέβηλο" παρουσιάζονται αντιθετικά ως έκφραση πνεύματος-σώματος, υλικού-άυλου, ουράνιου-γήινου. H μουσική του δεν ακολουθεί κανόνες, αναδύεται μέσα από τις σκιές πετυχαίνοντας την επιθυμία του Ντεμπισί να "τραγουδήσει το εσωτερικό του τοπίο με την απλότητα ενός παιδιού". Ο πρώτος χορός αποπνέει αρχαία χάρη, φωτεινότητα, μεγαλοσύνη πνευματική, ένα πολύχρωμο -αρμονικά- τοπίο, που προκαλεί δέος και αίσθηση μυστηρίου.
Ο δεύτερος χορός ξεκινά με ένα απαλό βαλς, λιτό δομικά, που θυμίζει κάτι από "Γυμνοπαιδίες" του Σατί. Η άρπα δημιουργεί εκλάμψεις εξωτικής, ηδονιστικής υφής που συνδυαστικά με τα έγχορδα σκιαγραφούν διάφανα ονειροπολήματα πλημμυρισμένα αστερόσκονη. Τα τελευταία μέτρα με αύξηση της δυναμικής ξυπνούν τον αφημένο στο φευγαλέο όνειρο και μαγικό παραλήρημα, ακροατή.
Aπό τα φρικιαστικότερα και πιο αιματοβαμμένα γεγονότα τη εποχής της Γέννησης του Χριστού είναι εκείνο τη Σφαγής των Νηπίων. Σύμφωνα με τις Γραφές εκτυλίχθηκε στη Βηθλεέμ, λίγο μετά τη γέννησή Του. Με διαταγή του διανοητικά ανισόρροπου βασιλιά της Ιουδαίας Ηρώδη του Μεγάλου θανατώθηκαν όλα τα νήπια έως δύο ετών, στην προσπάθειά του να ανακαλύψει και να εξαφανίσει από προσώπου γης τον Ιησού, που σύμφωνα με προφητεία θα αμφισβητούσε την εξουσία του.
Η Εκκλησία μας, σήμερα 29 Δεκέμβρη τιμά τη μνήμη των "δεκτών θυμάτων, ως νεόδρεπτα ρόδα, αγνών νηπίων...", όπως αναφέρονται στο σχετικό απολυτίκιο...
Η Σφαγή των Νηπίων έχει απεικονιστεί από ζωγράφους όλων των εποχών. Λέγεται πως η πλέον φρικώδης και αποτροπιαστική όσο και ακραία, είναι η απεικόνιση του Τζιότο σε μια σύνθεση όπου επικρατεί χάος, αναταραχή και σύγχυση.
Ο καλλιτέχνης χωρίζει το εικαστικό σε τέσσερα τμήματα: Κάτω ένας σωρός από τα άψυχα σώματα των αδίκως σφαγμένων βρεφών. Στ' αριστερά οι αδίστακτοι Ρωμαίοι στρατιώτες εκτελούν το απάνθρωπο έργο τη σφαγής. Το μίσος και η οργή στα μάτια τους γίνονται άμεσα αντιληπτά. Στα δεξιά οι μανάδες ουρλιάζοντας κρατούν σφιχτά τα μωρά τους στην αγκαλιά μπας και τα γλυτώσουν από τη μανία των φονιάδων. Ένας από του στρατιώτες, εκείνος με γυρισμένη την πλάτη, απεικονίζεται να δολοφονεί ένα νήπιο. Πάνωαπό τον εξώστη του παλατιού τουο Ηρώδης ατάραχος παρακολουθεί και κατευθύνει με προσταγές τις κτηνώδεις πράξεις του σχεδίου του περί αφανισμού.
Ο ουρανός αδειανός, όπως και η Εκκλησία στα δεξιά, δηλώνουν την απελπιστική ερημιά και ψυχική κενότητα που δημιουργεί το φρικιαστικό γεγονός.
Και οι μουσικές μεταφορές του ιστορικού γεγονότος είναι αρκετές. Σήμερα, προτείνω έναν ύμνο, που η μουσική περιγραφή του βασίζεται στην αργή, σχεδόν βουβή μελωδική του γραμμή, η οποία μεγεθύνει για τον ακροατή το συναίσθημα του πόνου και της οδύνης των δυστυχισμένων μητέρων, που είδαν να σφάζονται τα παιδιά τους μέσα στις ίδιες τις αγκαλιές τους.
Joost van den Vondel
Πρόκειται για την παλιά Ολλανδική μελωδία: "O Kerstnacht, schoner dan de dagen - Ω Χριστουγεννιάτικη νύχτα, πιο όμορφη από κάθε μέρα!"
(Kerstman είναι μια δεύτερη ονομασία για τον Άγιο Βασίλη των Ολλανδών, έτσι και η Άγια Νύχτα αποκαλείται: Kerstnacht...)
Οι στίχοι του ύμνου, που είναι στον τύπο παραδοσιακής μπαλάντας και περιγράφει τη Σφαγή των Νηπίων γράφτηκαν από τον ποιητή, Joost van den Vondel (ο δημοφιλέστερος Ολλανδός ποιητής και θεατρικός συγγραφέας του 17ου αι. που πολλοί αποκαλούν "σπουδαιότατον τέκνον" της χώρας).
Ο ύμνος του Βόντελ αποτελούσε μελωδικό τμήμα θεατρικής παράστασης που ανέβηκε το 1637 στο Άμστερνταμ για τα εγκαίνια του πρώτου θεάτρου της πόλης . Άρεσε πολύ και σιγά σιγά ενσωματώθηκε στα Ολλανδικά Χριστουγεννιάτικα κάλαντα, τόσο που σήμερα να θεωρείται παραδοσιακό.
Δεν γνωρίζουμε μετά βεβαιότητος ποιού είναι η μουσική, ωστόσο περισσότερο πιθανό είναι το όνομα του Ολλανδού, Cornelis Thymanszoon Padbrué, της γνωστής μουσικής οικογένειας και μόνιμου σχεδόν συνεργάτη του Βόντελ.
"Ω Χριστουγεννιάτικη νύχτα,
πιο όμορφη από κάθε μέρα!
Πώς μπορεί ο Ηρώδης να αντέξει το Φως σου;
που στο σκοτάδι σου φεγγοβολά;
Αυτό γιορτάζεται και αυτό λατρεύεται!
Η αλαζονεία του δεν ακούει καμμιά λογική
κι ό,τι τ' αυτιά του συγκλονίζει...
Προσπαθεί να καταστρέψει τον Μεσσία,
σκοτώνοντας αθώες ψυχές..."
Το απολαμβάνουμε από την Ορχήστρα Παλαιάς Μουσικής του Άμστερνταμ υπό την μπαγκέτα του αγαπημένου, Ton Koopman:
"O Kerstnacht, schoner dan de dagen":
Παλαιότερα κείμενα για τη Σφαγή των Νηπίων μπορείτε να διαβάσετε εδώ και εδώ
Είναι μια σύνθεση για την περίοδο των Εορτών και πιθανότατα γράφτηκε για μια οικογενειακή γιορτή τα Χριστούγεννα του 1921, που αποδεικνύει την επιδεξιότητα του Άρνολντ Σαίνμπεργκ στην αντίστιξη.
Πρόκειται για το "Weihnachtsmusik -Μουσική για τα Χριστούγεννα", όπου ο αυστριακός ηγέτης της 12φθογγικής σχολής επεξεργάζεται παραδοσιακές μελωδίες ("Es ist ein Ros entsprungen" και "Stille Nacht") και αναπτύσσει ένα έργο στη μορφή πρελουδίου για δύο βιολιά, βιολοντσέλο, πιάνο και μικρό όργανο.
Το "Es ist ein Ros entsprungen" είναι ένας δημοφιλέστατος Χριστουγεννιάτικος ύμνος γερμανικής προέλευσης, όπου το "ρόδο" του κειμένου αποτελεί συμβολική αναφορά στην Παναγία .
"Ιδού, πώς ένα ρόδο ανθίζει,
Από τον τρυφερό του μίσχο ξεπηδά
Από τη ρίζα του Ιεσσαί γεννιέται
όπως από παλιά τραγούδησαν οι άνθρωποι.
Ήρθε, με ταπεινή λαμπρότητα,
μέσα στο κρύο του χειμώνα, στα σκοτεινά μεσάνυχτα."
"Η Παναγία στον Κήπο με τα ρόδα", Μάρτιν Σόνγκαουερ
Δομικά, η σύνθεση, με απόηχους παραδοσιακών τραγουδιών είναι κάπως ασυνήθιστη για τον Σαίνμπεργκ, αν αναλογιστούμε πως την περίοδο εκείνη είχε ήδη απομακρυνθεί από το τονικό σύστημα και βρισκόταν σε οδούς αναζήτησης του δωδεκαφθογγισμού. Το "Es ist ein 'Ros' sprung" της Γερμανίας του 16ου αι., που διασκεύασε κι ο Michael Praetorius συνδυάζεται με το "Stille Nacht" των αρχών του 19ου αι, δημιουργία του οργανίστα Franz Gruber, χωρίς το αποτέλεσμα να παρουσιάζει ανομοιογένεια -που κανείς θα περίμενε λόγω της χρονικής απόστασης δημιουργίας των δυο ύμνων-, μαρτυρώντας έτσι την άφθαστη ευρηματικότητα του Σαίνμπεργκ, ο οποίος καταφέρνει να ισορροπήσει το στυλιστικό ύφος των δυο ασμάτων κάνοντας χρήση των αντιστικτικών τεχνικών.
Ο Σαίνμπεργκ οργανώνει άψογα το θεματικό του υλικό. Έτσι, η σύνθεση ξεκινά με μια διαυγή μελωδικά παρουσίαση του παλαιότερου ύμνου κι ακολουθούν πρωτότυπα μοτίβα με νύξεις από παραδοσιακά Χριστουγεννιάτικα άσματα, όπως το αγγλικό "Joy to the World " οι στίχοι του οποίου γράφτηκαν το 1719 από τον Isaac Watts βασισμένοι στον Ψαλμό 98. Έπεται ένα δευτερεύον μοτίβο από την "Άγια Νύχτα", που εμφανίζεται επεξεργαζόμενο πολυφωνικά δίνοντας κάποια σημεία που η μετατροπική, αρμονική έκρηξή τους ηχεί παράδοξα στο διάλογο των εγχόρδων με τα πληκτροφόρα και με υφή που δημιουργούν αλληλομιμούμενες φωνές. Μετά από ένα ευφάνταστο πάντρεμα των δυο ύμνων με μια επεξεργασία που τούς κάνει σχεδόν αγνώριστους οδηγούμαστε στην κατακλείδα, όπου η αρχική τονικότητα και μοτίβο επανέρχονται με τη σύνθεση να κλείνει μεν ήσυχα, αφήνοντας όμως μια αίσθηση που δονεί. Την αίσθηση των χαρακτηριστικών εναλλαγών λυρικών διαθέσεων, που διασπούν την ηχητική επιφάνεια σε αντιθετικού χαρακτήρα, μέρη.
Αρχικά όλο αυτό μάλλον ξεκίνησε εν είδει άσκησης αντίστιξης για τους μαθητές του Σαίνμπεγκ: Βέμπερν και Μπεργκ, κάτι που και ο Μπαχ συνήθιζε με τους δικούς του μαθητές.
Μια μεταγραφή δηλαδή, που εξελίχτηκε εξαιρετικά σε μια όμορφη Χριστουγεννιάτικη σύνθεση που ξαφνιάζει ευχάριστα ιδιαίτερα εκείνους, που αμετανόητοι δηλώνουν πως δεν κατανοούν τη μουσική του Σαίνμπεργκ γιατί τη θεωρούν ανυπόφορη και μάζα κακοφωνιών. Κι όμως, αυτό το έργο -ακούστε το και θα συμφωνήσετε μαζί μου- αποτελεί ύψιστου κάλλους και στο πλαίσιο τη τονικότητας, δείγμα των δημιουργιών του. Μια σύνθεση για συγκεκριμένη εορταστική περίσταση, που αποδεικνύει τον ειλικρινή και σοβαρό τρόπο με τον οποίο πάντα προσέγγιζε τα θέματά του ο μέγας Σαίνμπεργκ και την ικανότητά του να συνδυάζει το θρησκευτικό συναίσθημα με τον πειθαρχημένο τρόπο μουσικής σκέψης, κινούμενο στα χνάρια του Μπαχ.
Tης ίδιας εποχής περίπου με τη μουσική σύνθεση είναι και το παραπάνω εικαστικό έργο του συνθέτη με θέμα "Χειμωνιάτικη σκηνή", που κοσμεί τη δημοσίευση. Φιλοτεχνήθηκε ένα Δεκεμβριάτικο μεσημέρι που ο καλλιτέχνης είχε πονοκέφαλο. Ως γνωστόν ο Σαίνμπεργκ υπήρξε και ζωγράφος. Το συγκεκριμένο εικαστικό χαρίστηκε σε ένα συμμαθητή του συνθέτη, μετά από επαίνους του πρώτου για την εικαστική δημιουργία.
To παραπάνω εικαστικό με το ιδιαίτερο στυλ του Θεοτοκόπουλου που τιτλοφορείται: "Η Προσκύνηση των ποιμένων" φιλοτεχνήθηκε τον τελευταίο χρόνο της ζωής του ζωγράφου. Απεικονίζει τη Θεία Γέννηση του Μεσσία στη Βηθλεέμ με τους βοσκούς και του Αγγέλους που ίπτανται να γιορτάζουν την έλευσή Του. Ο Eλ Γκρέκο, γνωστός για τις βαθιά θρησκευτικές του πεποιθήσεις και την τάση του προς τον μυστικισμό αποτυπώνει την εκστατική υποδοχή του Θείου γεγονότος με το φως και το σκοτάδι να τονίζουν τη δραματικότητα και να προκαλούν ανυπέρβλητη αίσθηση δέους στο θεατή.
Μετά τον αιφνίδιο θάνατο του φίλου του Pierre-Octave Ferroud σε αυτοκινητικό δυστύχημα το 1935, ο Φρανσίς Πουλένκ στράφηκε και πάλι στο Χριστιανισμό, τον οποίο είχε απορρίψει όταν ήταν νέος. Αυτή η στροφή, τον οδήγησε στη γραφή πολλών ιερών χορωδιακών έργων. Ανάμεσά τους και τα "Quatre motets pour le temps de Noel- Τέσσερα μοτέτα για τα Χριστούγεννα", που έγραψε το 1952. Ένα μοναδικό δείγμα σύμπραξης μεσαιωνικής πολυφωνίας με σύγχρονη αρμονία δημιουργεί ένα αιθέριο πέπλο ήχου και δυναμικής, όπου ξεδιπλώνονται οι λιτές μελωδίες του γρηγοριανού μέλους και μας οδηγούν στον ύψιστο σκοπό αυτής της θρησκευτικής μουσικής χαρίζοντας στον ακροατή "στιγμές στοιχειωτικής ομορφιάς με μια τζαζ αυθάδεια", όπως χαρακτηριστικά έγραψαν οι αναλυτές.
Ο συνθέτης πατά πάνω σε 4 κείμενα στη λατινική γλώσσα και πλάθει εξαίσιες μινιατούρες που ζωγραφίζουν τέσσερις πολύχρωμες σκηνές από την ιστορία της Θείας Γέννησης:
1. O magnum mysterium- Ω, Μέγα Μυστήριον
2. Quem vidistis pastores dicite-Πείτε, βοσκοί, ποιον είδατε
3. Videntes stellam-Ιδόντες τον Αστέρα
4. Hodie Christus natus est-Χριστός γεννάται σήμερον
1. Στο "O magnum mysterium" ο Πουλένκ αντιπαραβάλει αυστηρές, υφές με πλούσιες, αισθησιακές αρμονίες, δίνοντας ένα αργού τέμπο και συμβολιστικής βαθύτητας μέρος, αποτυπώνοντας το δέος και το μυστήριο της γέννησης, ενώ συγχρόνως με απέριττη μουσική ευλάβεια εγκωμιάζεται η Θεοτόκος.
2. Το "Quem vidistis pastores" είναι Γρηγοριανό άσμα, το κείμενο του οποίου έχει μελοποιηθεί την περίοδο της Αναγέννησης από πολλούς συνθέτες. Ο Πουλένκ διατυπώνει τη δική του προσέγγιση στα δυο διαφορετικού ύφους μέρη του κειμένου.
"Θεία Γέννηση", Δ. Θεοτοκόπουλος
[Απλοποιημένη μορφή της "Προσκύνησης των Ποιμένων" αποτελεί η "Θεία Γέννηση", αφού ο ζωγράφος παραλείπει τους βοσκούς και μεταφέρει τη σκηνή σε κυκλική μορφή]
Στο ερώτημα "Ποιον είδατε;" η μελωδική γραμμή δημιουργεί αίσθηση εσωτερικής αγωνίας και απορίας. Αντίθετα, στο μέρος του κειμένου: "Πείτε...και διακηρύξτε τη γέννηση του Χριστού" η μελωδία ακούγεται διαυγέστερη, ολόλαμπρη και δοξαστική, σκιαγραφώντας τη σκηνή της ουράνιας στρατιάς των αγγέλων, που με τις σάλπιγγές τους υμνούν: "Δόξα εν υψίστοις Θεώ, εν ανθρώποις ευδοκία".
3. Κρυστάλλινο, αγαλλιαστικό ακούγεται το "Videntes stellam" παραπέμποντας στην ήσυχη, γαλήνια, έναστρη νύχτα της Θείας Γέννησης. Μέσα σ' αυτή τη φωτολουσμένη βραδιά ταξιδεύουν οι Τρεις Μάγοι με ιερή προσδοκία και ενθουσιασμό. Η μελωδική κορύφωση με πλούσια φωνητικά μελίσματα δηλώνει την είσοδο των τριών βασιλέων στην ταπεινή καλύβα, που παρουσιάζουν τα δώρα τους. Έξω το αστέρι λάμπει, σκορπίζοντας το Φως του στην πλάση και τις ψυχές των ανθρώπων...
4. Το τελευταίο μέρος του μοτέτου βασίζεται στο Γρηγοριανό αντίφωνο: "Hodie Christus natus est", που ακούγεται στον Εσπερινό ανήμερα τα Χριστούγεννα. Το αντίφωνο έχει διασκευαστεί από πολλούς συνθέτες, είτε ως ανεξάρτητο έργο, είτε σε συλλογή, όπως εδώ στη σύνθεση του Φρανσίς Πουλένκ.
"Χριστός, γεννάται σήμερον!
Σήμερον ενεφανίσθη ο Σωτήρ!
Σήμερον ψάλλουν Άγγελοι επί Γης
και οι αρχάγγελοι χαίρονται!
Σήμερον ας ψάλλουμε όλοι το ευφρόσυνο:
Δόξα εν Υψίστοις Θεώ Αλληλούια!"
Αυτοί είναι οι στίχοι του Γρηγοριανού άσματος, που υμνεί τη μεγάλη μέρα της κατά σάρκα γέννηση του Χριστού μας. "Τα σύμπαντα σήμερον χαράς πληρούνται". Άγγελοι και άνθρωποι, λογικά και άλογα, επίγεια και επουράνια, όλα και όλοι προσκυνούν το μυστήριο της Θείας Γέννησης.
Τα "Quatre motets pour le temps de Noel" είναι σύνθεση υψηλής πνευματικότητας, όπου συνυπάρχουν μουσικός νεοκλασικισμός και αρμονική λιτότητα πρώιμων εποχών με τη σφραγίδα της ιδιοφυίας του Πουλένκ, υπογραμμίζοντας τις "δύο πλευρές μέσα του", αυτή του κοσμικού κι αυτή του μοναχού. Tα Τέσσερα Μοτέτα αποτελούν δείγμα του ιδιαίτερου "ιερού ύφους" που καθιέρωσε ο Πουλένκ, ενσωματώνοντας σε θρησκευτικά θέματα στοιχεία της χαρακτηριστικής αισθησιακής, κοσμικής γλώσσας του.
Jules Bastien-Lepage: "Αναγγελία στους Ποιμένες", 1875
Κάθε χρόνο στη Ρώμη ο Πάπας προσκαλούσε του Καρδιναλίους και άλλους από τον χώρο της υψηλής κοινωνίας στη Χριστουγεννιάτικη γιορτή, κατά την οποία πρωτοπαρουσιαζόταν -παραδοσιακά- και μια νέα σύνθεση. Τα Χριστούγεννα του 1723 το νέο έργο συνέθεσε ο δεκαεννιάχρονος "Τζιοβανίνο του τσέλου", όπως φώναζαν χαϊδευτικά τον Giovanni Battista Costanzi, καθώς υπήρξε κι ένας εξαίρετος βιρτουόζος του βιολοντσέλου στον οποίο οφείλουμε καινοτομίες του οργάνου, η πιο εκλεκτική καλλιτεχνική φιγούρα στον κύκλο της αυλής του καρδινάλιου Oττομπόνι.
"Αναγγελία στους Ποιμένες", Φλαμανδική μινιατούρα, 15ος αι.
Οι φιλόμουσοι γνωρίζουμε το όνομα του Costanzi από την περίπτωση του "Cello Concerto, H.VIIb:4" σε Ρε μείζονα, που παλαιότερα αποδιδόταν στον Γ. Χάυντν...
Ο συνθέτης (παρότι το μεγαλύτερο μέρος του έργου του έχει χαθεί) φαίνεται να υπήρξε παραγωγικότατος και κατείχε σημαντική θέση στη μουσική ζωή της Αιώνιας Πόλης. Θαυμάστηκε και επαινέθηκε για το ταλέντο του από τον γάλλο Αντρέ Γκρετρύ, ενώ ξεχώρισε και ως μουσικοδιδάσκαλος, με διασημότερο μαθητή του τον Λουίτζι Μποκερίνι.
Ανάμεσα στις όπερες, λειτουργίες και έργα οργανικής μουσικής ξεχωρίζει η καντάτα που γράφτηκε όπως είπαμε όταν ήταν 19 χρονών για τη Χριστουγεννιάτικη Γιορτή του Πάπα το 1723.
Τιτλοφορείται "Cantata per Natale" και το λιμπρέτο ήταν του επιφανούς μέλους της Accademia dell'Arcadia, Filippo Leers.
Η καντάτα αναπτύσσεται σε δυο μέρη και γράφτηκε για τρεις φωνές, άλτο, τενόρο, σοπράνο, που εκπροσωπούν τον Άγγελο, το βοσκό Θύρση και το γιο του, Ελπίνο, αντίστοιχα.
Η Εισαγωγή, που διαμορφώνει ένα ιδιαίτερης κατάνυξης και μυσταγωγίας σκηνικό μάς μεταφέρει στα περίχωρα της Βηθλεέμ την Νύχτα που γεννήθηκε ο Χριστός. Οι δυο ποιμένες, πατέρας και γιος παρατηρούν μια περίεργη φωτεινότητα στον ουρανό, παρότι είναι μεσάνυχτα.
Giovanni Battista Costanzi: "Cantata per Natale" Introduttione-Εισαγωγή
Εμφανίζεται ο φτερωτός Άγγελος, που τούς φέρνει τα νέα της Γέννησης του Μεσσία, προτρέποντάς τους να πάνε να προσκυνήσουν στη φάτνη. Πηγαίνοντας προς τα κει ανησυχούν καθώς δεν έχουν να προσφέρουν κάτι σπουδαίο στο Βασιλιά της ανθρωπότητας, παρά δυο αρνιά κι ένα περιστέρι... Γονατίζουν στο βρέφος και τραγουδούν: "Μικρό, μα από ψυχής το δώρο μας". Το νεογέννητο χαμογελά, αλλά αμέσως μετά αρχίζει να κλαίει. Οι βοσκοί ρωτούν τον Άγγελο να μάθουν την αιτία. Εκείνος τούς δείχνει το σκοτεινό σύννεφο που έχει τυλίξει τον ουρανό πάνω από τη φτωχή καλύβα (αναφορά στα Πάθη του Ιησού που θα ακολουθήσουν). Όμως, παρηγορεί τους ταπεινούς βοσκούς ψάλλοντας: "Dal tesor delle sue vene - Από τις φλέβες Του θα χυθεί θησαυρός κι ένας καλύτερος κόσμος θα προκύψει".
Giovanni Battista Costanzi: "Cantata per Natale" Άγγελος: "Dal tesor delle sue vene"
Η καντάτα είναι συμβατή με τις προδιαγραφές της προκλασικής μορφής καντάτας, με σύντομες άριες da capo, που μπορεί να μην είναι ιδιαίτερα δεξιοτεχνικές, όμως παρουσιάζουν ξεχωριστή μελωδικότητα, ευχάριστα ακουόμενες. Η καντάτα διακρίνεται για την ευφάνταστη ενορχήστρωση, σε κάποια σημεία δε, αναδεικνύοντας ιδιαίτερα την τεχνική και το ηχόχρωμα του τσέλου, όπως συμβαίνει στην εξόχως μελισματική άρια του Θύρση: "Innanzi al Re -Ενώπιον του Βασιλιά", μαρτυρώντας την επιθυμία του Κονστάντζι να προβληθεί το όργανο που εκτελούσε εκείνος.
Giovanni Battista Costanzi: "Cantata per Natale" Τενόρος: "Innanzi al Re"
Το ντουέτο των δυο βοσκών: "Vago bambin -Απαλό παιδί, είσαι Συ, ο Ήλιος" συνιστά μια πρωτότυπη δομική κατασκευή, έντονου λυρισμού εκπληκτικών συνηχήσεων.
Giovanni Battista Costanzi: "Cantata per Natale" Τενόρος - Σοπράνο: "Vago bambin"
Η καντάτα ολοκληρώνεται με το πλούσιας αρμονικής επεξεργασίας: "Viva, il Re celeste -Ζήτω ο Ουράνιος Βασιλιάς" , που ηχεί χαρμόσυνα σαν νικηφόρος παιάνας. Εκτελείται από όλες τις φωνές φθάνοντας σε μια εμφαντική κατάληξη θριάμβου και μεγαλοπρέπειας, αφήνοντας τις καλύτερες εντυπώσεις στον ακροατή, που απήλαυσε ένα έξοχο δείγμα της εκφραστικής δύναμης του ιταλού δημιουργού - αναφορά στην περίοδο των Άγιων Ημερών. Ένα έργο, που η αρτιότητά του εντυπωσιάζει, ιδιαίτερα όταν σκεφτούμε πως γράφτηκε από έναν δεκαεννιάχρονο ...
Giovanni Battista Costanzi: "Cantata per Natale" Τενόρος - Σοπράνο - Άλτο: "Viva, il Re celeste"
Το κείμενο δημοσιεύτηκε και στο Μουσικό Περιοδικό tar.gr
"Ράβδος εκ της ρίζης Ιεσσαί και άνθος εξ αυτής Χριστέ εκ της Παρθένου ανεβλάστησας..."
δηλαδή:
"Βλαστάρι βγήκε από την ρίζα του Ιεσσαί και από αυτό, δηλαδή από την Παρθένο βλάστησες σαν άνθος Χριστέ..."
"Ρίζα του Ιεσσαί" αποκαλείται η συμβολική αγιογραφική παράσταση του γενεαλογικού δένδρου του Χριστού.
Η παράσταση συνήθως παρουσιάζει στο κάτω μέρος τον Ιεσσαί(ήταν ένας από τους κατά σάρκα προγόνους του Χριστού, πατέρας του Δαυίδ)ξαπλωμένο, κι από το σώμα του φύεται κορμός δένδρου. Στα κλαδιά του δέντρου είναι οι Προφήτες κι οι Κριτές και στην κορυφή του η Παναγία Βρεφοκρατούσα.
Πολλοί συνδέουν το δέντρο του Ιεσσαί με το Χριστουγεννιάτικο δέντρο, που το Άστρο της κορυφής του συμβολίζει τον Θεάνθρωπο Χριστό.
Το "Virga Jesse floruit -Ράβδος εκ της ρίζης Ιεσσαί" είναι ένα μοτέτο του Άντον Μπρούκνερ για a capella μικτή χορωδία, η έμπνευση του οποίου ήρθε από το Βιβλίο του Ησαΐα: 11: "Η ράβδος του Ιεσσαί βλάστησε. Η παρθένος γέννησε Θεό και άνθρωπο. Ο Θεός θα φέρει την ειρήνη συμφιλιώνοντας το κατώτερο με το υψηλότερο".
Οι αναλυτές χαρακτήρισαν τη σύνθεση "αριστούργημα" του είδους, ενώ ο βιογράφος του Μπρούκνερ την αποκάλεσε "το πιο ολοκληρωμένο δομικά και ωραιότερο μοτέτο του συνθέτη".
Θα υπενθυμίσουμε πως ο Μπρούκνερ εκτός από εξαιρετικός συμφωνιστής, υπήρξε και μέγας συνθέτης εκκλησιαστικής μουσικής (μεγαλειώδης ήταν κι η φήμη του ως οργανίστας) με τη θρησκεία στη ζωή του να παίζει σημαντικότατο ρόλο!
Μαέστροι και ερμηνευτές περιγράφουν τη μουσική του ως "μεγαλόπρεπη, ανεπιτήδευτη και αμετακίνητη"!
Χαρακτηριστικά, που εντοπίζουμε στην παρτιτούρα του μοτέτου αυτού, που ο αυστριακός συνθέτης συνέθεσε το 1885 για τον εορτασμό της εκατονταετίας από την ίδρυση της Επισκοπικής Εκκλησίας του Λιντς. Τελικά, το μοτέτο πρωτοπαρουσιάστηκε στο παρεκκλήσι της αυτοκρατορικής Αυλής στη Βιέννη το Δεκέμβριο εκείνης της χρονιάς, την ημέρα της γιορτής της Αμώμου Σύλληψης (μια μεγάλη γιορτή για τους καθολικούς, αφιερωμένη στην Παναγία. Σύμφωνα με το καθολικό δόγμα, η Μαρία διατηρήθηκε άμωμη-αμόλυντη από την κηλίδα του προπατορικού αμαρτήματος κατά την σύλληψή της).
"Το Δέντρο του Ιεσσαί με του 12 Προφήτες και την Παναγία" Βρετανική Βιβλιοθήκη es.aleteia
Ο Μπρούκνερ χτίζει τη θρησκευτική του σύνθεση πάνω σε μιμητικές ακολουθίες-απόηχους της συμφωνικής φύσης του. Όπως και σε άλλα μοτέτα και συμφωνίες του χρησιμοποίησε το Λουθηρανικό μοτίβο "Dresden Amen", ενώ το δοξαστικό "Αλληλούια" έλκει την έμπνευσή του από το "Μεσσία" του Χαίντελ. Mια ευφρόσυνη ακολουθία από τους υψίφωνους με φαλτσέτι, πιθανώς να αποτελεί προσπάθεια του συνθέτη ιδιαίτερης αποτύπωσης της συμφιλίωσης του "άυλου-πνευματικού" με το "γήινο-σαρκικό", σύμφωνα με το κείμενο:
"Ήρθες Συ ο άυλος Θεός, που απ’ όλους δοξάζεσαι και σαρκώθηκες από την κόρη που δεν είχε έρθει σε σαρκική συνάφεια, σαν από βουνό με βαθύσκιωτο αδιαπέραστο δάσος. Δόξα γι’ αυτό στη δύναμή Σου, Κύριε..."
To "Virga Jesse" είναι από τα τελευταία χορωδιακά έργα του Μπρούκνερ, ένα διαμάντι στο ρεπερτόριο της χορωδιακής μουσικής, που εκφράζει το μήνυμα της Έλευσης: την υπόσχεση του Θεού για λύτρωση μέσω της ενσάρκωσης του Υιού Του.
"Η ράβδος του Ιεσσαί βλάστησε.
Η παρθένος γέννησε Θεό και άνθρωπο.
Ο Θεός θα φέρει την ειρήνη
συμφιλιώνοντας το κατώτερο με το υψηλότερο.
Αλληλούια"
Anton Bruckner: "Virga Jesse"
Eρμηνεύoυν οι Tenebrae, υπό τη διεύθυνση του Nigel Short, ένα από τα κορυφαία φωνητικά σύνολα παγκοσμίως, γνωστά για το πάθος και την αγνότητα της έκφρασης.
Το μοναδικό χορωδιακό έργο ιερής μουσικής που συνέθεσε ο Οττορίνο Ρεσπίγκι είναι το "Lauda per la Natività del Signore-Έπαινος για τη Γέννηση του Κυρίου".
Το ζεύγος Ρεσπίγκι
O ιταλός δημιουργός το συνέθεσε τη διετία 1928 - 1930, και πρόκειται για καντάτα, ένα υμνητικό χορωδιακό για το θαύμα των Χριστουγέννων σε 4 μέρη με coda, όπου μεγαλοπρεπή χορωδιακά εναλλάσσονται με τους σολιστικούς ρόλους. Συγκεκριμένα, τα πρόσωπα που αναλαμβάνουν τους ρόλους είναι ο Άγγελος(υψίφωνη), η Παναγία(μέτζο-σοπράνο), ένας ποιμένας (τενόρος) και ο μη τραγουδιστικός ρόλος του Ιωσήφ. Οι σολίστες πλαισιώνονται από χορωδία Αγγέλων και Ποιμένων και ένα μικρό οργανικό σύνολο από φλάουτα, όμποε, αγγλικό κόρνο, φαγκότα, τρίγωνο και πιάνο a 4 mains.
Το λιμπρέτο του ύμνου αποδίδεται στον Jacopone da Todi (1230–1306), έναν Φραγκισκανό ιερέα, που ο Ρεσπίγκι διάβασε στην μεσαιωνική συλλογή "Lauda Umbra", με θέμα τη Γέννηση.
Ο Ρεσπίγκι χρησιμοποιεί τεχνικές και αρμονίες από διάφορες μουσικές εποχές. Έτσι, τα στιλιστικά στοιχεία της σύνθεσης κυμαίνονται από τον ύστερο ρομαντισμό έως το νεομπαρόκ, με ιμπρεσσιονιστικές τάσεις αλλά και συχνούς απόηχους γρηγοριανών ασμάτων, μαδριγαλίων, μοντεβερντικών αριετών και μοτίβων στη φόρμα της φούγκας. Iδιαίτερα όμορφα είναι τα περάσματα bouche-fermee των σολίστ συνοδευτικά στη χορωδία.
Δύο είναι τα χαρακτηριστικά που προσδίδουν στο έργο ποιμαντικό χαρακτήρα. Πρώτα η χρήση ιδιαίτερων μουσικών οργάνων, όπως τα ξύλινα πνευστά που συνδέονται και σκιαγραφούν ποιμενική ατμόσφαιρα, αλλά και ο ποιμαντικός σύνθετος ρυθμός των 6/8.
Λεπταίσθητης ποιότητας οι μελωδικές γραμμές "ζωγραφίζουν" το ποιητικό περιεχόμενο, ενώ επιβλητικά τα μέρη μουσικής απαγγελίας (recitativo) ενισχύουν τη δραματικότητα.
"Το προσκύνημα των Ποιμένων" Guido Reni
Η σύζυγος του Ρεσπίγκι έδωσε τη δική της σκηνοθετική άποψη για το έργο και την παρουσίασή του: "..μια φάτνη του 15ου αιώνα . . . Η χορωδία . . . Το οργανικό σύνολο να μην είναι ορατό. Χορευτές ή μίμοι να υποδύονται τους Αγγέλους και τους ποιμένες, των οποίων οι μορφασμοί και οι στάσεις να ακολουθούν το τραγουδιστικό κείμενο". Η κυρία Ρεσπίγκι πρότεινε αντί του μωρού στη φάτνη, "να υπάρχει μόνο άχυρο, φωτισμένο από μέσα, που στην τελευταία σκηνή, η φωτεινότητά του να αυξάνει σταδιακά ώστε να φωτιστούν τα πρόσωπα της Παναγίας και του Ιωσήφ".
Το "Lauda" συντέθηκε για να εκτελεστεί στην περίφημη Μουσική Ακαδημία Chigiana της Σιένα και αφιερώθηκε στον ιδρυτή της, κόμη Guido Chigi Saracini. Έκανε πρεμιέρα στη Σιένα το Νοέμβριο του 1930, ενώ τα Χριστούγεννα της ίδιας χρονιάς παρουσιάστηκε στη Ρώμη. Και στις δυο παραστάσεις το ρόλο της Παναγίας υποδύθηκε και ερμήνευσε η μέτζο σοπράνο σύζυγος του Ρεσπίγκι, που είχε και τη σκηνοθετική επιμέλεια, Έλσα, ενώ ο συνθέτης ως ιδιοσυγκρασία εκλεκτική, ικανότατος πιανίστας και διευθυντής ορχήστρας, ανέλαβε τα χρέη μαέστρου και τους ενός από τους δυο πιανίστες.
Τέλος να πούμε πως η ιδέα για τη σύνθεση προέκυψε μετά από ένα ρεσιτάλ τσέμπαλου της Βάντα Λάντοβσκα στη συγκεκριμένη αίθουσα της Ακαδημίας Chigiana της Σιένα. Η ηχητική, η ατμόσφαιρα και η όλη αίσθηση δημιούργησαν στο συνθέτη την επιθυμία να γράψει μια "Μικρή Καντάτα" και να εκτελεστεί στην ίδια σκηνή. Το "Lauda" αντικατοπτρίζει τον ενθουσιασμό και τη βαθιά αγάπη του συνθέτη για τις "παλαιές" φόρμες.
Απολαμβάνουμε την λιτά κατανυκτική, μα πολύχρωμης ενορχήστρωσης σύνθεση με την περίτεχνη περιγραφή της Γέννησης του Θεανθρώπου, που για πολλούς παρέχει ένα είδος μουσικής ιερής αφήγησης. Στο ρόλο της Μαρίας η Dame Janet Baker. Διευθύνει ο σπουδαίος, Richard Hickox.
Ottorino Respighi: "Lauda per la Natività del Signore":
Η πόλη των Αθηνών χτίστηκε υπό την επίβλεψη του πρώτου βασιλιά της, Κέκροπα.
Δύο ήταν οι θεοί που διεκδικώντας το όνομά της, ήρθαν με τα δώρα τους.
Πρώτος ο βασιλιάς της θάλασσας Ποσειδώνας, χτύπησε με δύναμη την τρίαινά του πάνω στο βράχο κι ευθύς δημιουργήθηκε πηγή, απ' όπου ξεπήδησε αλμυρό νερό, δηλώνοντας πως αν η πόλη ονομαζόταν Ποσειδωνία θα γινόταν θαλασσοκράτειρα! Η Αθηνά πλησίασε...Σήκωσε αποφασιστικά το ακόντιό της και χτύπησε και κείνη στο βράχο. Στο σημείο φύτρωσε μια ελιά φορτωμένη καρπούς. Η θεά της σοφίας ήθελε να δηλώσει πως αν η πόλη ονομάζονταν Αθήνα θα γινόταν πόλη της γνώσης, όπου θα ανθίζει πάντα η ομορφιά, οι τέχνες και τα γράμματα.
Ο Κέκροπας δεν καταλάβαινε και βρέθηκε σε δίλημμα. Έτσι, ζήτησε τη βοήθεια του Μαντείου. Όταν δόθηκαν οι ερμηνείες, οι πολίτες επέλεξαν την Αθηνά και την ελιά της.
Αυτός ο σαγηνευτικός μύθος ανάμικτος με άλλους για την πόλη των Αθηνών εμπνέουν στον Domenico Cimarosa, έναν από τους επιφανέστερους συνθέτες της Ναπολιτάνικης Σχολής την καντάτα του: "Atene edificata - Χτίσιμο των Αθηνών".
Ο Τσιμαρόζα γεννήθηκε στην Aβέρσα της Καμπανίας στις 17 Δεκεμβρίου 1749 και διακρίθηκε για τις κωμικές του όπερες, που θεωρούνται οι ωραιότερες του είδους μετά από κείνες του Μότσαρτ. Έργα που γνώρισαν αξιοσημείωτη επιτυχία και ανέβηκαν στα μεγαλύτερα Ευρωπαϊκά θέατρα.
Η φήμη του Τσιμαρόζα υπήρξε αξεπέραστη καθ' όλη τη διάρκεια του 19ου αι.
Ο Ευγένιος Ντελακρουά δήλωνε πως προτιμούσε τη μουσική του ιταλού ακόμα κι από κείνη του Μότσαρτ υποστηρίζοντας πως:
"...κανένας άλλος μουσικός δεν έχει αυτή τη συμμετρία, την εκφραστικότητα, την ευγένεια και την τρυφερότητα, μα πάνω απ 'όλα την ασύγκριτη κομψότητα του Τσιμαρόζα", ενώ μέγας θαυμαστής του υπήρξε ο γάλλος συγγραφέας Σταντάλ, ο οποίος θεωρούσε τον ιταλό δημιουργό ως τον "Μολιέρο των συνθετών. Ο Τσιμαρόζα, ο Μότσαρτ και ο Σαίξπηρ υπήρξαν τα μόνα πάθη της ζωής μου. Λάτρεψα τον Τσιμαρόζα..., έλεγε.
Η φήμη του Τσιμαρόζα είχε εκτοξευτεί τόσο, που η φιλότεχνη Αικατερίνη η Μεγάλη τον προσκάλεσε στην Αγία Πετρούπολη να αναλάβει τη θέση του αρχιμουσικού στη ρωσική αυλή. Εκεί, ο συνθέτης δούλεψε τέσσερα χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων συνέθεσε την καντάτα "Αtene Edificata" με λιμπρέτο προσαρμοσμένο στον ελληνικό μύθο που αφηγείται την ίδρυση της Αθήνας, παραπέμποντας στον διαφωτισμό της Ρωσίας υπό την Αικατερίνη. Ήταν ένα τρόπος να επαινεθούν οι στρατιωτικοί χειρισμοί της Αικατερίνης στην Κριμαία, μια περιοχή, που πολλοί σύγχρονοι της αυτοκράτειρας αποκαλούσαν Αθήνα του Νότου. Ο Τσιμαρόζα παραλληλίζει τη δημιουργία της Αθήνας με τα προγράμματα οικοδόμησης και ανάπτυξης της τσαρίνας στη νεοκατακτημένη Κριμαία.
Η μονόπρακτη καντάτα με εισαγωγή, είναι για 4 φωνές (για τους ρόλους: Κέκροπα, Αγλαύρου, Μαντείου και Νισίας), χορωδία και μικρό ορχηστρικό σύνολο κι αναπτύσσεται με πλούσιων μελωδιών άριες και ντουέτα, καθώς και εντυπωσιακά ρετσιτατίβι, όλα εμπνευσμένα μέρη που ενισχύουν τον περιγραφικό χαρακτήρα της σύνθεσης.
Η πρεμιέρα της καντάτας το 1788 προκάλεσε τον έντονο θαυμασμό της Αικατερίνης καθώς και των φιλότεχνων ευγενών που παρακολούθησαν την παράσταση. Λέγεται πως για μεγάλο διάστημα ήταν θέμα συζήτησης της Αυτοκράτειρας με τον τότε αγαπημένο της, πρίγκιπα Γκριγκόρι Ποτέμκιν, που ήταν και κείνος μουσικολάτρης, βαθύς γνώστης της σοβαρής μουσικής της εποχής, καθώς και της όπερας.
Αξιοπρόσεκτη είναι η ποικιλία των θεμάτων του Τσιμαρόζα αλλά και η εξέλιξη της ορχηστρικής γραφής. Η καινοτομία της χρήσης του κλαρινέτου από τον Μότσαρτ και η χρήση τρομπετών βοήθησαν τον Τσιμαρόζα να εμπλουτίσει με νέα ορχηστρικά χρώματα τις συνθέσεις του, κάνοντας -ιδιαίτερα τις ουβερτούρες- ακόμα λαμπρότερες και πιο ελκυστικές. Απολαμβάνουμε την εισαγωγή της καντάτας με τις ζωηρές θεματικές ιδέες, την ορχηστρική λαμπρότητα και τις ξαφνικές δυναμικές μεταπτώσεις να ενθουσιάζουν τον ακροατή.
Domenico Cimarosa: "Atene edificata - Overture"
Παλαιότερο κείμενο για τον Τσιμαρόζα μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
Σύμβολο της όμορφης πόλης Zhuhai στη νότια Κίνα, στη "θάλασσα των μαργαριταριών", όπως λέγεται, είναι το Kορίτσι-Ψαράς. Ένα γλυπτό λαξευμένο σε γρανίτη ύψους 9 μέτρων στον κόλπο της πόλης, που παριστά μια γυναίκα με απλωμένα ηδονικά -πάνω από τη θάλασσα- τα χέρια της. Κρατούν ένα αστραφτερό μαργαριτάρι στρέφοντάς το προς τον ουρανό, προσδοκώντας φώτιση για τους ανθρώπους.
Πρόκειται για ένα γλυπτό-σύμβολο αγάπης του διάσημου κινέζου Pan He, που βασίστηκε στο σχετικό κινεζικό μύθο:
Όταν κάποτε ένας θηλυκός άγγελος κατέβηκε απ' τον ουρανό στη γη, ερωτεύτηκε την ομορφιά του Zhuhai. Απρόθυμη να γυρίσει πίσω, μεταμορφώθηκε σε ψαρά, έριχνε δίχτυα και αναζητούσε πολύτιμα μαργαριτάρια προκειμένου να ζήσει. Επιπλέον πρόσφερε στους ντόπιους τις γνώσεις και τις δυνάμεις της για να θεραπεύονται από διάφορες αρρώστιες. Μια μέρα γνώρισε τον Χάι Πενγκ, έναν νεαρό ψαρά. Οι δυο τους ερωτεύτηκαν. Ωστόσο κάποιοι ζήλεψαν τον έρωτά τους και κατηγόρησαν την κοπέλα. Ο άνδρας πίστεψε τις συκοφαντίες και όπως τού είχαν υποδείξει τής ζήτησε να βγάλει τα βραχιόλια της ως ένδειξη της αγάπης της. Τα βραχιόλια αυτά όμως της χάριζαν και την αθανασία της. Αν τα αποχωριζόταν θα πέθαινε ευθύς. Για να αποδείξει την αγάπη της, έβγαλε τα βραχιόλια και πέθανε στην αγκαλιά του νέου ακαριαία, φορτώνοντάς τον τύψεις κι ενοχές.
Η μεγάλη λύπη του Χάι Πενγκ συγκίνησε ένα γέροντα σοφό, που τού αποκάλυψε τον τρόπο να την επαναφέρει στη ζωή. Έπρεπε να ταξιδέψει στο ιερό νησί που φύτρωνε το βοτάνι της ανάστασης. Στη συνέχεια να το ποτίσει με ανθρώπινο αίμα για να βλαστήσει...Έτσι κι έκανε. Ταξίδεψε ως εκεί και κάθε μέρα πότιζε το λιβάδι με το αίμα του, κόβοντας τις φλέβες των χεριών του... Πέρασαν χρόνια πολλά... Επιτέλους το χόρτο ήταν έτοιμο, το έβρασε και έδωσε στο κορίτσι να πιει το ζωμό του. Μαγικά, η κοπέλα άρχισε και πάλι να αναπνέει...Οι δυο νέοι παντρεύτηκαν. Τη μέρα του γάμου στη θάλασσα ξεβράστηκε ένα τεράστιο, σπάνιας λάμψης μαργαριτάρι, που η κοπέλα αφιέρωσε στον ουράνιο θεό της αγάπης...
***
"Das Fischer mädchen", Heinrich Heine - Franz Schubert
Ολόχαρη κόρη των ψαράδων
oδήγησε τη βάρκα στην ακτή
έλα κάτσε δίπλα μου, κράτα με απ' το χέρι
να μιλήσουμε γι' αγάπη.
Γείρε το κεφάλι σου στην καρδιά μου πάνω
και μην φοβάσαι
για κάθε μέρα που εμπιστεύεσαι
την ταραγμένη θάλασσα.
Η καρδιά είναι σαν τη θάλασσα.
Έχει φουρτούνες, άμπωτες και πλημμυρίδες
κι ένα υπέροχο μαργαριτάρι ν' αστράφτει στα βάθη της.
(μτφ. δική μου από τα αγγλικά)
Ο ποιητής Χάινε μεταφέρει την όλο τρυφερότητα και ρομαντισμό συνάντηση του τραγουδιστή με την κόρη του ψαρά, κάνοντας παραλληλισμούς ανάμεσα στην καρδιά και τη θάλασσα.
Το ληντ αποτελεί μέρος στο "Κύκνειο άσμα" του Φραντς Σούμπερτ, μια συλλογή από 14 τραγούδια, σε ποίηση Rellstab, Heine και Seidl, που γράφτηκαν το 1828 και εκδόθηκαν λίγους μήνες μετά τον θάνατο του συνθέτη. Το "Κύκνειο άσμα" είναι το τελευταίο μεγάλο φωνητικό έργο του Σούμπερτ και η ιδέα του τίτλου ήταν του εκδότη του.
Το συγκεκριμένο ληντ σε ποίηση του Χάινε χαρακτηρίζεται από μεγάλο εκφραστικό εύρος, ζητώντας από τον ερμηνευτή και τον πιανίστα υψηλή αίσθηση ρυθμού και δραματουργίας.
Ο Joseph Kriehuber υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους ζωγράφους-λιθογράφους της εποχής του!
Γεννήθηκε σαν σήμερα, 14 Δεκεμβρίου 1800, και απεικόνισε πλήθος προσωπικοτήτων, ανάμεσά τους και μουσικούς...Μπετόβεν, Μπερλιόζ, Σούμπερτ, Λιστ...
Η παραπάνω λιθογραφία του Kriehuber έχει τίτλο: "Ένα πρωινό στο σπίτι του Λιστ" και αποτυπώνει μια μουσική συνάντηση με τον Λιστ στο πιάνο και εκ δεξιών τον διάσημο βιολιστή Heinrich Wilhelm Ernst με το βιολί ανά χείρας καθισμένο στην πολυθρόνα, τους Czerny και Berlioz όρθιους να παρακολουθούν, και αριστερά τον ίδιο το λιθογράφο, Kriehuber με το μπλοκ και τη γραφίδα του.
Ο βιρτουόζος Λιστ εκτελεί -όπως αναγράφεται- σε ένα πιάνο Graf, της γνωστής εταιρείας του αυστρο-γερμανού κατασκευαστή Conrad Graf, που τα πιάνα του -πλην του Λιστ, χρησιμοποιήθηκαν από τους Μπετόβεν, Σοπέν, Κλάρα Σούμαν, μεταξύ άλλων.
Λεπτομέρεια με την παρτιτούρα από το εικαστικό: Ein Matinée bei Liszt"
Αν εστιάσουμε στην παρτιτούρα διακρίνουμε και το έργο που ερμηνεύει ο Λιστ: "Μπετόβεν-Σονάτα σε Λα ύφεση".
(Ας θυμηθούμε πως ο Λιστ μέχρι τα βαθιά γηρατειά του αναφερόταν στον κορυφαίο συνθέτη ως το μεγάλο του ιδεώδες, τον πρωτεργάτη του καλλιτεχνικού του σύμπαντος).
Προτείνω να ακούσουμε την "Piano Sonata No. 12 in A♭ major, Op. 26", που ο τιτάνας συνέθεσε το 1800 προς τιμήν του πρίγκιπα και πάτρονά του, Karl von Lichnowsky.
Αναπτύσσεται σε τέσσερις κινήσεις:
Andante con variazioni
Scherzo, allegro molto
Maestoso andante, marcia funebre
Allegro, Rondo
Το ασυνήθιστο σε αυτή την τετραμερή σονάτα είναι ότι κανένα από τα μέρη της δεν είναι γραμμένο στην κλασική μορφή σονάτας με τις τρεις κύριες ενότητες: έκθεση, ανάπτυξη, επανέκθεση, που χρησιμοποιείτο ευρέως από τα μέσα του 18ου αι.
Ξεχωρίζει με την αντισυμβατική δομή της. Ξεκινά με αργό μέρος, ένα σύνολο πέντε παραλλαγών πάνω στο θέμα, ενώ στο τρίτο μέρος ενσωματώνει ένα πένθιμο εμβατήριο, το οποίο "προοιωνίζεται" από την τρίτη παραλλαγή του πρώτου μέρους. Ο ίδιος ο συνθέτης δίνει στην παρτιτούρα του την ένδειξη: "Marcia Funebre, που σχετίζεται με τον θάνατο ενός ήρωα".
Ο Μπετόβεν την περίοδο σύνθεσης της σονάτας
Κι ενώ ο Μπετόβεν στις περισσότερες 4μερείς σονάτες του υιοθετεί αργό ρυθμό σε διαφορετική κλίμακα για το δεύτερο μέρος και τριμερή φόρμα για το τρίτο μέρος, στη Σονάτα Ν.12, η δεύτερη και η τρίτη κίνηση αλλάζουν ρόλους. Έτσι, η δεύτερη κίνηση ακολουθεί τον τριμερή ρυθμό και η τρίτη είναι αργή πάνω στην ομώνυμη ελάσσονα. Η Σονάτα ολοκληρώνεται με ένα σύντομο, που όμως βρίθει ρυθμικών καινοτομιών, ρόντο.
Χαρακτηριστικές είναι οι παρατηρήσεις του σπουδαίου πιανίστα András Schiff : "οι παραλλαγές του πρώτου μέρους είναι λακωνικές, όλες με αισθητά διαφορετικό χαρακτήρα. Ο Μπετόβεν παίρνοντας μια απλή λαϊκή μελωδία εμπνέει εκλεπτυσμένες αρμονίες και μια πλούσια σειρά από διαθέσεις: ποιμενική, χαρούμενη, διαλογιστική, συγκρουσιακή, ελπιδοφόρα..."
Το Scherzo του δεύτερου μέρους αποτελεί κατά τον Schiff έναν ευφάνταστο τρόπο μετάβασης από την ποιμαντική στην ηρωική διάθεση. Έτσι, στο τρίτο μέρος με το "Marcia funebre" ο Μπετόβεν δηλώνει τη βαθιά τραγικότητα του μέρους, χωρίς όμως να γίνεται συναισθηματικός.
Πολλές είναι οι εικασίες σχετικά με τον ήρωα, ο οποίος θρηνείται. Πολλοί λένε πως ο τιτάνας εμπνεύστηκε το μέρος από τους επαναστατικούς πολέμους που μαίνονταν στην Ευρώπη εκείνη την εποχή. Ο András Schiff δίνει τη δική του εκδοχή και με δεδομένο πως ο Μπετόβεν αγαπούσε πολύ τον 'Όμηρο και τα έπη του, εικάζει πως η "έμπνευση προήλθε από την Ιλιάδα και τους θανάτους του Έκτορα και του Αχιλλέα, καθώς σε αυτό το μέρος αναδύεται το άφθαστο και ευγενές μεγαλείο της ηρωικής ψυχής!"
Σχετικά με το Allegro του τέταρτου μέρους, που μπέρδεψε πολλούς με την ευφρόσυνη αίσθηση που αναδύει, ο Schiff υποστηρίζει: "μου θυμίζει τα έπη του Τζον Φορντ, την ασυνήθιστη ιδιοσυγκρασία των ηρώων του, την παράθεση των συγκρούσεων και τον τρόπο που αντιπαραθέτει το υψηλό με το γελοίο. Ο ήρωας πεθαίνει και θάβεται, βρίσκεται στο χώμα, κι οι υπόλοιποι επιστρέφουν στην κανονικότητά τους. Θάνατος και ζωή, τα δυο άκρα της ανθρώπινης ύπαρξης...Έτσι, ακούγονται χαρούμενα μοτίβα ως φινάλε, μοτίβα ελπίδας, καθώς η ζωή συνεχίζεται..."
Τη διάλεξη του András Schiff για την 4μερή Σονάτα μπορείτε να ακούσετε εδώ.
Η συγκεκριμένη Μπετοβενική σονάτα ήταν η αγαπημένη του Φρειδερίκου Σοπέν και θαυμάστηκε τόσο, που τη δομή της υιοθέτησε στη δική του Σονάτα σε σι ύφεση, όπου ακούγεται και το περίφημο "Funeral March" του.
Απολαμβάνουμε τη σύνθεση από τον Σβιάτοσλαβ Ρίχτερ, μετέχοντας νοερώς θεατές-ακροατές σ'αυτό το μουσικό "Πρωινό στο σπίτι του Λιστ":
Beethoven: "Piano Sonata No. 12 in A♭ major, Op. 26":
Ο Juan de Yepes Alvarez, γνωστός ως "Άγιος Ιωάννης του Σταυρού" είναι από τις σπουδαιότερες προσωπικότητες της Αντιμεταρρύθμισης στην Ισπανία.
Γεννήθηκε το 1542 σ' ένα χωριό της Παλαιάς Καστίλης. Ο πατέρας του καταγόταν από πλούσια ευγενικής καταγωγής οικογένεια από το Τολέδο, που όμως τον αποκλήρωσε, επειδή παντρεύτηκε μια φτωχή υφάντρα μεταξιού. Έτσι, ο Ιωάννης μεγάλωσε μέσα στη φτώχεια.
Ολοκλήρωσε τη βασική του εκπαίδευση σε ένα σχολείο για ορφανά παιδιά που εκπαιδεύονταν με χριστιανικό ήθος και στη συνέχεια πέρασε από διάφορα επαγγέλματα για να επιβιώσει. Νοσηλευτής, ράφτης, μαραγκός, ζωγράφος και χαράκτης.
Το 1563 εισήλθε στο Τάγμα των Καρμελιτών. Kατόπιν σπούδασε Θεολογία και το 1567 χειροτονήθηκε ιερέας.
Στις 14 Δεκεμβρίου του 1591 πεθαίνει στην Ubeda της Ισπανίας σε ηλικία 49 χρονών.
Ο Άγιος Ιωάννης του Σταυρού υπήρξε και ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές της ισπανικής γλώσσας. Τα γραπτά του τον καθιέρωσαν ως μεγάλο μυστικιστή, που καθοδηγεί την ψυχή στο ταξίδι της για τον υπέρτατο σκοπό, την ένωση της ανθρώπινης και θεϊκής θέλησης.
Μεταξύ των έργων του ξεχωρίζουν τρεις πραγματείες της μυστικιστικής θεολογίας που του χάρισαν το προσωνύμιο: "Doctor Mysticus":
1. Σκοτεινή νύχτα της ψυχής (Notte oscura dell’anima)
2. Πνευματική Ωδή (Cantico spirituale)
3. Ανάβαση στο Όρος Καρμέλ (Subida del Monte Carmelo)
σελίδα από την "Πνευματική Ωδή"
"Για να φθάσεις στην τελεία ηρεμία και γαλήνη
πρέπει να μην επιθυμείς τίποτα.
Για να φθάσεις στην ταπείνωση
παύεις να κυνηγάς το παν
γιατί κατέχεις το παν, το Θεό.
Για να κατέχεις το Θεό
πρέπει ο θησαυρός της ψυχής σου να είναι
αγνός χωρίς καμιά επιθυμία."
(Πνευματική Ωδή, απόσπασμα/fractalart)
Από την "Πνευματική Ωδή" του Αγίου Ιωάννη, (που την έγραψε φυλακισμένος για εννέα μήνες κάτω από άσχημες συνθήκες που του προκάλεσαν πολλά δεινά), εμπνεύστηκε ο ισπανός Federico Mompou το έργο του: "Música Callada - Σιωπηλή Μουσική".
"Παίρνει τον χαρακτηρισμό "σιωπηλή" με την έννοια της γαλήνιας, αγαλλιαστικής και ειρηνικής μουσικής, επειδή η ακρόαση της είναι "εσωτερική"… Η μυστικιστική της αίσθηση μετατρέπεται σε ηχητικό σήμα όταν συντονίζεται κάτω από το απέραντο ψυχρό πέπλο της ανθρώπινης μοναξιάς."
Κάπως έτσι περιγράφει ο συνθέτης τη δημιουργία του, μια ενοποιημένης δομής πιανιστική σύνθεση, που αποτελείται από 28 μινιατούρες ομαδοποιημένες σε τέσσερα βιβλία. Σύνθεση εμπνευσμένη από την "Πνευματική Ωδή" του Αγίου Ιωάννη του Σταυρού. Το έργο, που είναι το πιο φιλόδοξο από τα πιανιστικά έργα του Φεντερίκο Μομπόου, θεωρείται το αριστούργημά του .Ο ίδιος πίστευε ότι συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία της αισθητικής του σύλληψης.
Ο Μομπόου υπογραμμίζει την ευαίσθητη προσέγγιση που απαιτείται, τόσο από τον ερμηνευτή, όσο και απ'τον ακροατή, που τούς καλεί να βυθιστούν στον πνευματικό ασκητισμό που υποβάλλει η εξέλιξη του έργου. Μια στάση απολύτως εναρμονισμένη με τους στίχους του Αγίου Ιωάννη από το XIV άσμα της Πνευματικής Ωδής, που διεγείρουν άπλετη ομορφιά και στοχασμό:
"...la música callada,
la soledad sonora..."
... η σιωπηλή μουσική,
η ηχηρή μοναξιά..."
"Σιωπηλή", γιατί προσβλέπει στην ηρεμία της ψυχής, στην ειρηνική νοημοσύνη...Γιατί για να είναι η ψυχή γεμάτη θεϊκή γαλήνη δεν πρέπει να περιβάλλεται από σκέψεις, πού διασπούν την ηρεμία της...
Ο Μομπόου φαίνεται να δέχεται βαθιά επίδραση στην διαμόρφωση του συνθετικού στυλ του από το κείμενο και δημιουργεί μια μουσική ιερότητα στο ενδοσκοπικό ταξίδι της περισυλλογής...Μυστηριακής φύσης και έντονης πνευματικότητας, ακρόαμα, απόκοσμο και εύθραυστο, που χαρακτηρίζει το αρμονικό εύρος, που εκτείνεται από το εξαιρετικά παράφωνο έως το παραδοσιακό, ακόμη και πρωτόγονο...
Από το 1ο Τετράδιο: Federico Mompou: "Música Callada":
I. Angelico
II. Lent
III. Placide
IV. Afflitto e penoso
V. Legato metallico
VI. Lento
VII. Lento
VIII. Semplice IX. Lento
Ολοκηρωμένο: Federico Mompou: "Música Callada":
Το σχέδιο του Εσταυρωμένου από τον Άγιο Ιωάννη
O Juan de Yepes Alvarez αγιοποιήθηκε από τον Πάπα Βενέδικτο XIII το 1726 κι από τότε τιμάται κάθε 14 Δεκεμβρίου, ημέρα της Κοίμησής του.
Ονομάστηκε Άγιος Ιωάννης του Σταυρού επειδή κατά τη διάρκεια προσευχής στο Μοναστήρι στην Άβιλα είδε όραμα τον Εσταυρωμένο και στη συνέχεια φιλοτέχνησε ένα σχέδιο του Χριστού στο Σταυρό "από ψηλά", που φυλάσσεται σήμερα στο μοναστήρι.
Είναι το σχέδιο, που το 1950 ενέπνευσε το αριστούργημα του Σαλβαδόρ Νταλί: "Ο Χριστός του Αγίου Ιωάννη του Σταυρού", που εκτίθεται στην Πινακοθήκη της Γλασκώβης και μπορείτε γι' αυτό να διαβάσετε παλαιότερο άρθρο εδώ.
.jpg)
