Ο θαυματουργός Αη - Σπυρίδων κι ο Βιβάλντι...

Χρόνια Πολλά και στο πανέμορφο νησί της Κέρκυρας, που σήμερα φορά τα γιορτινά του!
Ο Αγιος Σπυρίδων, πολιούχος του Ιόνιου νησιού, γιορτάζεται 4 φορές το χρόνο.
Εκτός από σήμερα, 12 του Δεκέμβρη, ημερομηνία που κοιμήθηκε ο Άγιος το 350 μ. Χ., γιορτάζεται άλλες 3 φορές σε ανάμνηση των θαυμάτων για το νησί.

Ο Αη-Σπυρίδωνας τούς έσωσε από λοιμό κι από χολέρα δις, αλλά και το 1719 στην πολιορκία της Ενετοκρατούμενης Κέρκυρας από τους Τούρκους.
Η αναμέτρηση ήταν βάρβαρη, όπως αναφέρουν οι πηγές.
Ωστόσο, σύμφωνα με την παράδοση, ο λαός της Κέρκυρας, δεν απελπίστηκε:

"Πάντες οι πιστοί με στεναγμούς και δάκρυα εν νυκτί και ημέρα, τον ιεράρχην ικέτευον",

και πράγματι, οι προσευχές και οι δεήσεις των κατοίκων του νησιού εισακούστηκαν. Ο Αγιος Σπυρίδωνας έκανε το θαύμα του και λύθηκε η πολιορκία.

Για να γιορταστεί και μουσικά η νίκη της Δημοκρατίας της Βενετίας κατά την πολιορκία της Κέρκυρας ανατέθηκε στον Βενετό Αντόνιο Βιβάλντι , ο οποίος συνέθεσε το ορατόριο του: "Ιουδήθ Θριαμβεύουσα".

Ένα έργο εμβληματικότατο, σε λιμπρέτο στη Λατινική γλώσσα, που αποτελεί μια αλληγορική περιγραφή της νίκης των Χριστιανών-Βενετών έναντι των αλλόθρησκων-Τούρκων...
Η παρτιτούρα, που συνέθεσε ο Βιβάλντι για την εορταστική περίσταση, είναι ιδιαίτερα πλούσια και περιλαμβάνει πολλές δεξιοτεχνικές άριες, που απαιτούν εκφραστικότητα, τεχνική, ευλυγισία και θεατρικότητα.

Περιστρέφεται γύρω από την Ιουδήθ, κεντρική ηρωΐδα του βιβλίου της Παλαιάς Διαθήκης, η οποία με το θάρρος και την πίστη της στο Θεό σώζει την πατρίδα της από την καταστροφή.
Κατάγεται από τη μικρή πόλη Βαιτυλούα, που πολιορκείται από τους Ασσυρίους, με αρχηγό τον στρατηγό του Ναβουχοδονόσωρα, Ολοφέρνη.
Εκείνη, γνωρίζοντας πως ο Ολοφέρνης ήταν ερωτευμένος μαζί της, τον σαγήνευσε σε στιγμή μέθης, του έκοψε το κεφάλι και έτσι απάλλαξε τη χώρα της από τον κίνδυνο των Βαβυλωνίων.

Όπως καταλαβαίνετε, είναι προφανείς οι παραλληλισμοί: η Ιουδήθ συμβολίζει τη Γαληνοτάτη και τον Χριστιανισμό, ενώ ο Ολοφέρνης τους Οθωμανούς. 

Ο Βιβάλντι προκειμένου να ενισχύσει σε περιγραφική δύναμη του ορατορίου κάνει χρήση πολλών και σπάνιων οργάνων, ανάμεσά τους θεόρβες, σαλιμώ και βιόλες ντ'αμόρε. Η συνθετική γραφή ακολουθεί τον χαρακτήρα των ηρώων. Έτσι, η Ιουδήθ και η πίστη της εκφράζεται με λυρικού ύφους μοτίβα, ενώ η έντονη πολεμική ατμόσφαιρα μέσω των μεγαλόπρεπων και δυναμικών χορωδιακών.  

Θα ακούσουμε από το πρώτο μέρος του ορατορίου το "Χορωδιακό των Ασσυρίων στρατιωτών", που πολεμούν υπό τον ήχο των τυμπάνων...

"Όπλα, μάχες, εκδίκηση, μανία,

βάσανα, φόβοι,

Προχώρα.

Στροβιλίσου, πολέμησε,

Ω μοίρα του πολέμου,

Άπειρες πληγές,

αμέτρητα θύματα..."

Vivaldi: "Juditha Triumphans - Arma, caedes, vindictae, furores":
Jordi Savall

Ακολουθεί το "Χορωδιακό των Παρθένων" που ικετεύουν για την σωτηρία και ευημερία του λαού: 

Κυβερνήτη του Σύμπαντος, από τον φωτεινό σου ουρανό
άκουσε τις προσευχές και δέξου τους όρκους μας

από  την καρδιά που μάχεται για Σένα

και την ευσεβή ψυχή, που Σου προσφέρεται.

Vivaldi: "Juditha Triumphans-Mundi Rector de Caelo micanti:

Jordi Savall

και το τελικό "Χορωδιακό των Παρθένων" προς την κυρίαρχη Χριστιανοσύνη: "Salve, invicta Juditha formosa", όπου ψάλλεται θριαμβευτικά:

"Χαίρε, ωραία, ανίκητη Ιουδήθ!

Δόξα του Έθνους κι ελπίδα της σωτηρίας μας

Ας είσαι δοξασμένη, απόλυτο πρότυπο της αληθινής αρετής

Ηττήθηκε ο βάρβαρος της Θράκης

θριάμβευσε η Βασίλισσα των Θαλασσών

Καταλάγιασε η Θεϊκή οργή

Ζήτω εν ειρήνη ο Αδρίας!"

Vivaldi: "Juditha Triumphans-Salve invicta Juditha formosa":

Jordi Savall

Mozart - Monet ή πώς η καλημέρα βάφεται χρώματα απροσμέτρητου κάλλους...

 

"Τίποτα, εκτός απ'την επιθυμία να ζωγραφίσει το θάνατό του.Τους τελευταίους μήνες της ζωής του, ο Μονέ ζωγράφισε "Νούφαρα", κάποια έμειναν ανολοκλήρωτα, όπως το "Ρέκβιεμ", η τελευταία σύνθεση του Μότσαρτ...Γρήγορες πινελιές με τη βούρτσα να κινείται άτσαλα, μια κούρσα ενάντια στο θανατο, την εξάντληση, τη χαμένη όραση..."

("Tρία μαύρα Νούφαρα", Μισέλ Μπισί, μτφ. Γούλα Κατερίνα, εκδ. Κέδρος)

***

Σαν σήμερα 5 Δεκέμβρη έφυγαν δυο μεγάλοι καλλιτέχνες.
Ένας μουσικός κι ένας ζωγράφος.
Το 1791 στη Βιέννη ο Βόλφγκαγκ.Α.Μότσαρτ και το 1926 ο ιμπρεσιονιστής, Κλωντ Μονέ.

Ο Μότσαρτ υπήρξε το "παιδί θαύμα", ένα φαινόμενο της μουσικής, βιρτουόζος εκτελεστής, συνθέτης από πολύ μικρή ηλικία, με άψογο μουσικό αυτί και μνήμη!Ένας γνήσιος εκφραστής του ευρωπαϊκού διαφωτισμού!
Ο άλλος, ο γάλλος Κλωντ Μονέ, ήταν από τους βασικούς εκπροσώπους του ιμπρεσιονισμού, κινήματος που ο τίτλος του πίνακα του: "Impression, soleil levant" ενέπνευσε την χρήση του όρου...

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Μονέ είχε αποτραβηχτεί στο ήρεμο Ζιβερνί, όπου ασχολείτο με την κηπουρική και την ζωγραφική. Φιλοτέχνησε μια σειρά με Νούφαρα, που ο ίδιος είχε προμηθευτεί τους σπόρους τους από την Αφρική και την Άπω Ανατολή. Η σειρά περιλαμβάνει 250 εικαστικά έργα.

Ο Μότσαρτ ως παιδί ήταν φιλάσθενος.Τον τελευταίο χρόνο της ζωής του ήταν φανερά καταπονημένος, είχε χάσει βάρος, υπέφερε από πυρετούς, εμετούς, ωχρότητα και πρήξιμο των άκρων...
Τελευταίο έργο του το μεγαλειώδες Ρέκβιεμ, που έμεινε ανολοκλήρωτο , καθώς τον πρόλαβε ο θάνατος...




Θυμίζουμε πως την παραγγελία για το Ρέκβιεμ δεν ήθελε να την δεχτεί ο Μότσαρτ γιατί αυτό του γεννούσε άσχημα προαισθήματα για το δικό του θάνατο.Τελικά, όμως λόγω της οικτρής οικονομικής του κατάστασης πείστηκε και πολλοί έγραψαν πως ο συνθέτης καταπιάστηκε με το Ρέκβιεμ όπως ο Ραφαήλ με τη Μεταμόρφωση, δίνοντας τον καλύτερο εαυτό του, αφού έγραφε ένα έργο, συμβολικά μιλώντας, για το δικό του θάνατο, τη δική του μεταμόρφωση!

Ο Μότσαρτ έβαλε όλη τη μαεστρία του στο φερόμενο στο νου του ως κύκνειο άσμα του, κάτι το οποίο επαληθεύτηκε!

Το Ρέκβιεμ έμεινε ημιτελές, αφού πρόλαβε ο θάνατος. Με εντολή της Κωνστάντζας, γυναίκας του Μότσαρτ το ολοκλήρωσε ο Συσμάγερ, του οποίου η μορφή εκτελείται, συνήθως σήμερα.

Δένοντας αυτά τα στοιχεία η συγγραφική φαντασία του Μισέλ Μπισί δίνει το αστυνομικό μυθιστόρημά του : "Τρία μαύρα νούφαρα", όπου και η μικρή αναφορά μου παραπάνω.
Ο γάλλος συγγραφέας παντρεύει τις τελευταίες καλλιτεχνικές εκφράσεις των δυο δημιουργών, τα "Νούφαρα ή Νυμφαίες" και το "Ρέκβιεμ".

Το ίδιο και μεις, στη μνήμη τους...

Στις φωτο βλέπετε τέσσερα από τα ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ του Μονέ της σειράς με τα "Νούφαρα" και ως μουσικό σχόλιο το "Lacrimosa" από το Μοτσάρτιο "Ρέκβιεμ"...

Mozart: "Requiem-Lacrimosa", Karl Bohm: 

"Δεκεμβριανά ", η αγανάκτηση των παιδιών της γαλαρίας...

 

 "Αθήνα 1944", Ξυλογραφία της Βάσως Κατράκη
(amna.gr)

"Κι απέ Δεκέμβρη στην Αθήνα και Φωτιά.

Τούτο της Γης το θαλασσόδαρτο αγκωνάρι,

Λικνίζει κάτου από το Δρυ και την Ιτιά

το Διάκο, τον Κολοκοτρώνη και τον Άρη"

(Νίκος Καββαδίας)

Ο όρος "Δεκεμβριανά" αναφέρεται σε μία σειρά ένοπλων συγκρούσεων που έλαβαν χώρα στην Αθήνα το Δεκέμβριο 1944 έως τον Ιανουάριο 1945, ανάμεσα στις δυνάμεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και τις Βρετανικές και Κυβερνητικές δυνάμεις. Η έναρξή τους, στις 3 Δεκεμβρίου, σηματοδοτείται από τους πυροβολισμούς των αστυνομικών δυνάμεων μπροστά στο μνημείο του Άγνωστου στρατιώτη ενάντια στη διαδήλωση του ΕΑΜ.
Οι μάχες κράτησαν 33 μέρες. Τα Δεκεμβριανά, ήταν η μοναδική περίπτωση κατά την οποία σημειώθηκαν πολεμικές συγκρούσεις τέτοιας έκτασης στην ελληνική πρωτεύουσα από δημιουργίας του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.(Βικιπαίδεια)

"Τα Δεκεμβριανά ήταν η αγανάκτηση των παιδιών της γαλαρίας, που βλέπαν τους συντρόφους τους και τα όνειρά τους στα φέρετρα από σφαίρες..[...]
Εκατομμύρια ελληνικά παιδιά που πίστεψαν στην απελευθέρωση, αλλά βρέθηκαν ευθύς αμέσως απέναντι στον ίδιο χωροφύλακα, στον ίδιο δικαστή, στα ίδια ανάλγητα πρόσωπα, που αντιμετώπιζαν πριν λίγο κιόλας χρόνο, όταν ακόμα υπήρχαν Γερμανοί.
 Ξανάρθαν τα φαντάσματα κι άρχισαν να πλαστογραφούν την Ελληνική Ιστορία.
Και τα παιδιά που πολέμησαν κι ονειρεύτηκαν, γίνανε παιδιά της γαλαρίας, όσα δεν διώχτηκαν και δεν εξαφανίστηκαν στις φυλακές και στα ξερονήσια του Αιγαίου.
Και θέλησαν πριν αποκλειστούν στην γαλαρία τους,
να διαμαρτυρηθούν κραυγάζοντας για τελευταία φορά.
Κι ύστερα να σωπάσουν. 

("Ο καθρέφτης και το μαχαίρι", Μάνος Χατζιδάκις)

Ο Ζακυνθινός συνθέτης, Αλέκος Ξένος, από το 1941 ενταγμένος στο ΕΑΜ σε όλη τη διάρκεια της κατοχής συμμετείχε ενεργά στην αντίσταση. Συνελήφθη δυο φορές αλλά ξέφυγε. Έτσι, βγήκε στην παρανομία και στα βουνά οργάνωνε φιλαρμονικές και χορωδίες.

Η "Πρώτη" του Συμφωνία, γνωστή ως "Συμφωνία της Αντίστασης" γράφτηκε το 1945 συμπυκνώνοντας κατά τρόπο μνημειώδη την αγωνιστικότητα των Ελλήνων, απηχώντας και την τραγωδία  των Δεκεμβριανών.
Αφιερώθηκε από τον συνθέτη "στους αγαπημένους συντρόφους που έδωσαν τη ζωή τους για την χιλιάκριβη την λευτεριά" κι αποτελεί έναν ύμνο στην ελευθερία και στην πάλη για ανεξαρτησία.
Η παρτιτούρα της για πολλά χρόνια ήταν κρυμμένη στο συρτάρι του Ξένου, καθότι απαγορευμένη. Σημαντικό ρόλο στην αναγνώριση του έργου έπαιξε ο Μάνος Χατζιδάκις,  διευθυντής τότε της ΚΟΑ, ο οποίος πρωτοστάτησε στην ηχογράφηση  του έργου.

Αλέκος Ξένος Συμφωνία Νο.1:

Όπως αναφέρει ο Σπύρος Μοσχονάς, "οι Έλληνες καλλιτέχνες κρατήσανε ψηλά το κεφάλι στα χρόνια της Κατοχής. Μέσα σε αυτό το κλίμα, δεν είναι τυχαία η ανάπτυξη της χαρακτικής τέχνης, εξηγεί. Αφενός ο παράγοντας της έλλειψης υλικών ζωγραφικής και αφετέρου η χρήση του πολλαπλού αντιτύπου ως μηνύματος που κυκλοφορούσε από χέρι σε χέρι, που αφισοκολλούνταν τη νύχτα στους τοίχους της πόλης, μεταφέροντας αλληγορικά μηνύματα ή πολιτικές θέσεις, έκαναν το χαρακτικό έργο απαραίτητο στο πλαίσιο της ισχυρής λαϊκής αντίστασης που αναπτύχθηκε, κυρίως, στην Αθήνα".

Η Βάσω Κατράκη από αυτή την περίοδο και για τα γεγονότα του Δεκέμβρη του '44 στην Αθήνα δίνει την παραπάνω ξυλογραφία, που τιτλοφορεί: "Αθήνα 1944".

"Το δακτυλίδι του Πολυκράτη", η όπερα ενός δεκαεπτάχρονου...

 

Ο Έριχ Kόρνγκολντ υπήρξε παιδί-θαύμα στο πιάνο, χαρακτηρισμός που τού αποδόθηκε από τον Γκ.Μάλερ, ενώ Ρ. Στράους και Τσεμλίνσκυ(δάσκαλός του στο πιάνο) εγκωμίασαν το πρώιμο ταλέντο του.
Έντεκα χρονών συνέθεσε την 1η Σονάτα του για πιάνο επεξεργαζόμενος ένα θέμα του δασκάλου του, με Μάλερ και Στράους να διατυπώνουν ένθερμα σχόλια για την πρωτότυπη αρμονική δομή, τις εναλλαγές δυναμικότητας και το κυρίαρχο, προσωπικό ύφος του νεαρού συνθέτη.
Δυο χρόνια αργότερα, γράφει τη 2η Σονάτα για πιάνο σε Μι μείζονα, αρκετά μεγάλης κλίμακας, δομημένη σε 4 μέρη και με τεράστιες δεξιοτεχνικές απαιτήσεις. Η σύνθεση προκάλεσε το ενδιαφέρον του Αρτουρ Σνάμπελ που εκθειάζοντας τη μoυσική ιδιοφυία του Κόρνγκoλντ εντάσσει το έργο του 13χρονoυ στο μόνιμο ρεπερτόριό του.

Ο Κόρνγκολντ ήταν μόλις δέκα χρονών όταν διάβασε το "Δακτυλίδι του Πολυκράτη", τη μπαλάντα του Φρήντριχ Σίλλερ, βασισμένη στο γνωστό μύθο που διέσωσε ο Ηρόδοτος και διασκευασμένη σε θεατρικό από τον Heinrich Teweles…
Μπορεί να ήταν μικρό παιδί, όμως είχε κατά νου να ασχοληθεί με το είδος της όπερας και η ιστορία αυτή τού έδινε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία. Η μονόπρακτη όπερά του ολοκληρώθηκε τo 1914.

"Σήμερα η τύχη σου είναι στα καλά της,
μα η τύχη παίζει, έχε το νου σου εσύ...[...]

Σε κρίνω - πώς αλλιώς; - ευτυχισμένον,
μα τρέμω αν θα μπορέσεις να σωθείς.
Οι θεοί φθονούν, κι αυτό ’ναι που φοβούμαι
ανόθευτη χαρά απ’ αυτούς στον κόσμο
ποτέ θνητός δεν έλαβε κανείς...[...]
Δεν ξέρω εγώ θνητό που να του δώσαν
τα δώρα τους οι ουράνιοι απλόχερα όλα
και να ’χει φτάσει σε καλά στερνά.
Οι θεοί αν αυτή τη χάρη δε σου κάνουν,
τη συμφορά προκάλεσέ την ο ίδιος.
Άκου με που σα φίλος σου μιλώ
κι απ’ τ’ αγαθά σου αυτό που το ’χεις πρώτο
και την καρδιά σου πιότερο σου ευφραίνει
πάρ’ το και ρίχ’ το ο ίδιος στο γιαλό...[...]

(αποσπάσματα από: "Το δαχτυλίδι του Πολυκράτη", Φρήντριχ Σίλλερ, βιβλίο Λογοτεχνίας Β΄ Λυκείου)



Με υλικό από την μπαλάντα του Σίλλερ, ο λιμπρετίστας διαμορφώνει και μεταφέρει την ιστορία στην σύγχρονη εποχή, με στοιχεία παρωδίας.
Ένας μουσικός, ο Βίλχελμ, καυχιέται για την τέλεια ζωή του, που ξεχειλίζει από ευτυχία. Είναι παντρεμένος με τη Λάουρα, μια νεαρή πανέμορφη γυναίκα που τον λατρεύει...έχει μόλις διοριστεί ως αρχιμουσικός στην ορχήστρα της πόλης και πρόσφατα κληρονόμησε την πλούσια θεία του!
Το μόνο μελανό σημείο πως ο παιδικός του φίλος, έχει εξαφανιστεί. Αν επέστρεφε, θα συμπλήρωνε ολοκληρωτικά την ευτυχία του!
Κάποια μέρα ο φίλος Βόγκελ εμφανίζεται, αλλά βλέποντας την τόσο καλά στημένη ζωή του Βίλχελμ, ζηλεύει…Ιδιαίτερα, φθονεί την αγάπη μεταξύ του ζευγαριού.
Συμβουλεύει τον Βίλχελμ πως -όπως αναφέρεται και στην μπαλάντα του Σίλλερ- πρέπει να θυσιάσει κάτι  για να μην προκαλέσει τη Μοίρα η τόση ευτυχία του…, καθώς οι αρχαίοι πίστευαν πως το "θείον" είναι φθονερό και οι θεοί δεν ανέχονται να έχουν οι άνθρωποι μια άδολη ευτυχία....
 Του προτείνει -λοιπόν- να προκαλέσει ο ίδιος μια "συμφορά" στον εαυτό του, στερώντας τον από κάτι που τού είναι αγαπητό, όπως να σκαλίσει το ερωτικό παρελθόν της συζύγου του, να φιλονικήσει μαζί της και να την χωρίσει...
Ο Βίλχελμ μπορεί να είναι αφελής, όμως η Λάουρα δεν πέφτει στην παγίδα του φθονερού Βόγκελ και πείθει το σύζυγό της πως αυτός που απαιτείται να "θυσιαστεί" είναι ο "φίλος", που προσπαθεί να καταστρέψει την ευτυχία τους και τελικά τον βγάζουν από τη ζωή τους.

Πρόκειται για ένα υπέροχο δείγμα όπερας μπούφα του νεαρού Κόρνγκολντ, που θαυμάστηκε από τον Ρίχαρντ Στράους για τα υψηλά καλλιτεχνικά της στοιχεία!

Προτείνω να ακούσουμε ένα ποτ-πουρί από τις δημοφιλέστερες άριες της όπερας μεταγραμμένες για πιάνο:

Der Ring des Polykrates, Op. 7. / piano:

Στο παρακάτω βίντεο η όπερα ολοκληρωμένη:

Erich Wolfgang Korngold: "Der Ring des Polykrates" 

Με την άνοδο του ναζιστικού καθεστώτος, ο Kόρνγκολντ εγκατέλειψε την Ευρώπη και μετανάστευσε στην Αμερική, όπου ασχολήθηκε με τη σύνθεση κινηματογραφικής μουσικής με τεράστια επιτυχία.
Θεωρείται ο πρώτος -επιτυχημένος διεθνώς- συνθέτης ταινιών στο Χόλυγουντ, θαυμάστηκε για τη μελωδική του ευρηματικότητα και είναι από τους πρώτους που ανύψωσε τη μουσική στον κινηματογράφο σε ουσιαστικό δευτεραγωνιστή.Τιμήθηκε δύο φορές με Όσκαρ για τις συνθέσεις του στις ταινίες: "The Adventures of Robin Hood" και "Anthony Adverse".
Αποτέλεσε πρότυπο του Ένιο Μορικόνε.

Ο Έριχ Βόλφγκανγκ Κόρνγκολντ πέθανε στα εξήντα του μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο σαν σήμερα 29 Νοεμβρίου του 1957 και είναι θαμμένος στο κοιμητήριο του Λος Άντζελες.
Το κείμενο αφιερώνεται στη μνήμη του...


Παλαιότερη δημοσίευση για τον Κόρνγκολντ μπορείτε να διαβάσετε εδώ

Maharaja Expresss2 December 2019 at 23:23

Great knowledge, do anyone mind merely reference back to it. Good Luck for his future ahead! Maharaja ExpressReplyDelete



Azy Gouziou (Άζη Γουζίου)10 November 2020 at 08:27

Διδακτική η ιστορία του Πολυκράτη, Ελπίδα μου! Πολλές φορές - σίγουρα το έχουμε βιώσει λίγο ή πολύ - άνθρωποι που θεωρούσαμε φίλους αγαπημένους και πιστούς να μας ζηλέψουν ή να μας φθονήσουν για χίλιες δυο αιτίες και να νιώσουμε τα αποτελέσματα αυτών των συναισθημάτων. Όταν έχουμε δίπλα μας, όμως ανθρώπους που μας αγαπούν, καταφέρνουμε να ξεπεράσουμε το πρόβλημα και να δούμε την πραγματικότητα κατάματα.
Ο νεαρός Κόρνγκολντ έφτιαξε ένα αριστούργημα χρησιμοποιώντας τα ιστορικά στοιχεία του Ηρόδοτου αλλά κι ένα λογοτεχνικό κόσμημα του Σίλλερ, που τιμάς την γέννησή του σήμερα, Ελπίδα μου! Σπουδαίος ο Σίλλερ, εκπρόσωπος του ρομαντισμού στην λογοτεχνία, τι να πω γι' αυτήν την λαμπερή προσωπικότητα με το τόσο ογκώδες έργο του σε όλα τα λογοτεχνικά είδη: ποίηση, θέατρο, φιλοσοφία, μεταφράσεις. Και μόνο η Ωδή της Χαράς, αυτό το κόσμημα που χρησιμοποίησε ο Μπετόβεν στην 9η Συμφωνία του, είναι αρκετό για να υποκλινόμαστε!
Ο δε Κόρνγκολντ έγραψε κι ένα υπέροχο κοντσέρτο για βιολί, το πρώτο του έργο όταν μετά την ήττα του Χίτλερ αποφάσισε να αφήσει τις κινηματογραφικές μουσικές επενδύσεις και να επιστρέψει στην κλασική μουσική.
Ευχαριστούμε πολύ, Ελπίδα μου για το όμορφο αυτό άρθρο που βρίθει μιας σπάνιας ομορφιάς ποίηση απ' την Μπαλάντα του Σίλλερ συνδεδεμένη με την μουσική ιδιοφυία του Κόρνγκολντ. Φιλιά γλυκιά μου φίλη! ❤ReplyDelete

Alfred Schnittke: "A Paganini for solo violin"

 

"Πορτρέτο Σνίτκε", Reginald Gray(1972)

Ένας από τους σημαντικότερους συνθέτες του 20ου αιώνα, γεννήθηκε σαν σήμερα, 24 Νοεμβρίου 1934. Ο Άλφρεντ Σνίτκε, με βαθιά επιρροή στην αβάντ γκαρντ αλλά και στη μουσική δωματίου, αφιέρωσε τη ζωή του στην προσπάθεια "να ενοποιήσει τη σοβαρή με την ελαφριά μουσική, ακόμη και αν χρειαστεί να σπάσει τον λαιμό του σε αυτή την απόπειρα".

Ανέπτυξε ένα προσωπικό ύφος που χαρακτηρίστηκε "πολυστιλιστικό", επέδρασε στο έργο του Σοστακόβιτς, συνέθεσε συμφωνίες, μουσική δωματίου, αλλά και κινηματογραφικά soundtracks. 

Σοβιετικός πολίτης γερμανικής καταγωγής, ο Alfred Schnittke, στην πατρίδα του κατηγορήθηκε για "μοντερνισμό" στον τρόπο γραφής του και υπέστη περιορισμούς και απαγορεύσεις, ενώ στην Ευρώπη και την Αμερική τα έργα του παίζονταν αποσπώντας ενθουσιώδη υποδοχή από το κοινό και διθυραμβικές κριτικές.

Η πολυστιλιστική και πολυρυθμική μουσική του είναι βαθιά ειλικρινής και δεν διστάζει να αγγίξει και να εμπλακεί με τα σκοτεινά και αγκάθινα συναισθήματα του πόνου και της απόγνωσης, αλλά και την ήρεμη θλίψη που κάποιες φορές οδηγεί στο κενό. Μέσα από τους ήχους του εκφράζονται οι υπαρξιακές αγωνίες του ανθρώπου, κατά στιγμές ωστόσο ανατρέπει αυτές τις αγωνίες με ήχους παιδικής αθωότητας, τρυφερότητας, φωτεινότητας, χιούμορ αλλά και ακινησίας.

Σήμερα, ημέρα των γενεθλίων του προτείνω να ακούσουμε τη σύνθεση του για σόλο βιολί: "Α' Paganini". 

Eίναι σύνθεση του 1982 και η συμβολική αφιέρωση δηλώνει  την υφολογική αφετηρία, από την οποία αντλούνται τόσο εκτελεστικές τεχνικές όσο και μουσικά παραθέματα.  Βασίζεται χαλαρά στο γνωστό θέμα από το "Caprice Op. 1, No. 24 του Παγκανίνι".

Ι. Στην πρώτη ενότητα "Andante" γίνονται πειραματισμοί με μικροδιαστήματα πάνω από κρατημένους φθόγγους και τρίλλιες, ενώ προοδευτικά η ρυθμική κίνηση πυκνώνει καταλήγοντας σε μιαν υψηλή επίδειξη δεξιοτεχνίας. Στο σημείο αυτό κάνει την εμφάνισή της η "Cadenza I", στην οποία “σπαράγματα” από καπρίτσια του Paganini διακόπτονται από βίαιες συγχορδίες. 

ΙΙ. Η ακόλουθη δεύτερη βασική ενότητα "Andante" του κομματιού παρουσιάζει παρόμοια επιταχυνόμενη ρυθμική εξέλιξη με την πρώτη αλλά και επιπρόσθετες – χαρακτηριστικές της τεχνοτροπίας του Paganini – βιολιστικές τεχνικές· ως συνέχεια και κορύφωσή της, εξ άλλου, ακολουθεί η σύντομη "Cadenza II", όπου ο ήχος του βιολιού μετατοπίζεται πλέον προς την ύψιστη ηχητική περιοχή του και τελικά εξαφανίζεται στο άπειρο! 

ΙΙΙ. Το κομμάτι του Schnittke ολοκληρώνεται κυκλικά, με μιαν υπόμνηση της "στοχαστικής"  έναρξής του (που εμφανίζεται ωστόσο αποδεσμευμένη από το "ενεργητικό" στοιχείο της τρίλλιας), ενώ σε μιαν ύστατη καταληκτική χειρονομία η βαθύτερη χορδή του βιολιού ξεκουρδίζεται και ο ήχος σβήνει.

Alfred Schnittke - A Paganini for violin solo:

Ακούμε και το  "Caprice Op. 1, No. 24" του Παγκανίνι" στο οποίο βασίζεται χαλαρά η σύνθεση του Σνίτκε:

Πηγές: dimitria.thessaloniki.gr, stellasview.gr, users.uoa.gr- Ι.Φούλιας

Καρλ Μαρία φον Βέμπερ: "Ευρυάνθη, μια αλυσίδα από πολύτιμους λίθους"

Γεννήθηκε σαν σήμερα, 18 Νοεμβρίου 1786 και θεωρείται ο δημιουργός της ρομαντικής γερμανικής όπερας και προάγγελος του Ρίχαρντ Βάγκνερ.

Ο Καρλ Μαρία Φον Βέμπερ, που τιμάμε σήμερα υπήρξε ένας θεατράνθρωπος, καθώς μεγάλωσε σε περιβάλλον  "θεατρικού μπουλουκιού". Η μητέρα του ήταν τραγουδίστρια και ο πατέρας του έπαιζε βιολί και ηγείτο ενός μικρού, επαρχιακού θεατρικού θιάσου, με αποτέλεσμα ο Βέμπερ να αποκτήσει εξαιρετική γνώση της σκηνής που αργότερα θα του φαινόταν εξαιρετικά χρήσιμη...Στοιχείο της ζωής του, που ταυτίζεται με αντίστοιχο του Βάγκνερ.

Λόγω της φύσης του επαγγέλματος της οικογένειας, τα ταξίδια ήταν συνεχή, όμως αυτό δεν εμπόδισε τον Καρλ Μαρία να μελετά μουσική και μάλιστα στην ηλικία των 11 ετών να θεωρείται  εξαιρετικός  βιρτουόζος του πιάνου.

Σπούδασε επίσης μονωδία και σύνθεση με τον αδερφό του Χάυντν, Μίχαελ, ο οποίος τον έφερε κοντά στο ρεύμα "Θύελλα και ορμή".

Το πρώτο έργο του ήταν μια σονάτα για πιάνο που παρουσίασε στα δώδεκα, ενώ  το πρώτο του μελόδραμα ανέβηκε όταν ο Βέμπερ ήταν δεκατεσσάρων ετών. 

Αναζητώντας τρόπους ώστε να δημιουργήσει μια λαϊκή-εθνική όπερα, ο Βέμπερ στράφηκε στην γερμανική λογοτεχνία και τους θρύλους της χώρας του.  

Αξιοποιεί κάθε στοιχείο που συλλέγει...Δραματικές - ερωτικές  ιστορίες,  φανταστικό στοιχείο, σύνδεση των στοιχείων της φύσης και τον κόσμο των υπεργήινων πνευμάτων με τα ανθρώπινα συναισθήματα. Προβάλλει την ιδέα της λύτρωσης, τις αντιθέσεις φωτός και σκότους, καθώς και σκηνές λαϊκών ομάδων που εκπροσωπούσαν και το επιζητούμενο λαϊκό πολιτισμικό αγαθό της γερμανικής παράδοσης.

Ο τρόπος έκφρασής του είναι άφθαστης ομορφιάς, διακρίνεται για τη μελωδικότητά του και εμφανίζει έναν πρωτόγνωρο πατριωτισμό, που με την πρωτοφανή δεινότητά του στην ενορχήστρωση  τον καθιστούν εθνική μορφή της Γερμανίας κι αποκτά ασύλληπτη φήμη και δόξα. 

Σήμερα θα ασχοληθούμε με τη δεύτερη κατά σειρά όπερά του, την "Ευρυάνθη".

Πρόκειται για ρομαντική όπερα, το  λιμπρέτο  της οποίας γραμμένο από την  γερμανίδα ποιήτρια και θεατρική συγγραφέα, Χελμίνα φον Τσέζι, βασίστηκε σε θρύλο  του 13ου αι. σχετικά με τον  ιππότη  Gerard και την ενάρετη πριγκίπισσα Eυρυάνθη, ανάμικτη με στοιχεία από έργα του Βοκκάκιου και του Σαίξπηρ.

Ο συνθέτης μουσικά κινείται στην παράδοση του ζίνγκσπιλ*, στο οποίο κατ΄ουσίαν αναμόρφωσε  τα μουσικοδραματουργικά στοιχεία του.

[*Ζίνγκσπιλ είναι είδος που  χαρακτηρίζεται από προφορικό διάλογο που εναλλάσσεται με μουσικά σύνολα, (τραγούδια, μπαλάντες, άριες), κωμικού ή ρομαντικού χαρακτήρα και συχνά περιλάμβανε φανταστικά πλάσματα ή στοιχεία μαγείας]

Καθώς παραπάνω αναφέραμε πως ο Βέμπερ θεωρείται προάγγελος του Βάγκνερ, θα πρέπει να επισημάνουμε πως στην  "Ευρυάνθη" του  βασίστηκε ο δεύτερος για τη σύνθεσή του: "Λόενγκριν". Συχνή είναι η χρήση του λάιτ-μοτίβ και από τον Βέμπερ , ενώ πολλοί μουσικολόγοι θεωρούν την Ευρυάνθη "ανώτερη" υφολογικά και μουσικά από τον αντίστοιχο Βαγκνερικό "Λόενγκριν".

Μουσικά η όπερα του Βέμπερ θεωρείται εξαιρετική, παρότι  το λιμπρέτο χαρακτηρίζεται αβαθές.

Η ΥΠΟΘΕΣΗ:

Οι δυο πρίγκιπες,  Aντολάρ και Λυσιάρτ, στοιχηματίζουν γα την αρετή της Ευρυάνθης, αρραβωνιαστικιάς του πρώτου.  Η Eγκλαντίνη, που είναι ερωτευμένη με τον Aντολάρ σχεδιάζει με τη βοήθεια του Λυσιάρτ να συκοφαντήσει την Ευρυάνθη. Γνωρίζει το μυστικό σχετικά με την αυτοκτονία της αδελφής του Aντολάρ, Έμμας η οποία  όταν έχασε στον πόλεμο τον αγαπημένο της, αυτοκτόνησε πίνοντας δηλητήριο που περιείχε το δαχτυλίδι της, με το οποίο έχει ταφεί.
Η ψυχή της δεν μπορεί να αναπαυτεί, εκτός αν  το δαχτυλίδι πλυθεί με τα δάκρυα ενός  αγνού κοριτσιού.  Οι δυο δολοπλόκοι εκμεταλλεύονται το μυστικό. Πηγαίνουν στον τάφο, παίρνουν το δακτυλίδι, που αποτελεί για τον  Aντολάρ πειστήριο πως η αγαπημένη του τον απάτησε...
Αποφασίζει να σκοτώσει την άπιστη Ευρυάνθη, όμως δεν έχει το κουράγιο...
Όταν αποκαλύπτεται η αλήθεια, οι δυο ερωτευμένοι νέοι πέφτουν ο ένας στην αγκαλιά του άλλου και συγχρόνως η ψυχή της Έμμας γαληνεύει, καθώς τα δάκρυα χαράς της Ευρυάνθης βρέχουν το δαχτυλίδι...

Πρόκειται για θαυμάσια όπερα ιπποτικού χαρακτήρα, που όμως δεν έλαβε λόγω του αδύναμου λιμπρέτου της την αναγνώριση που έπρεπε για την αξία της μουσικής του Βέμπερ. Αξιοσημείωτος είναι ο χαρακτηρισμός του Σούμαν που έκρινε την όπερα ως "αλυσίδα από πολύτιμους λίθους που ξετυλίγεται από την αρχή ως το τέλος. Όλα ηχούν πνευματώδη και ευρηματικά".

1. Η Ουβερτούρα, που δομείται πάνω σε θέματα της όπερας που αντιστοιχούν σε συγκεκριμένους χαρακτήρες ή καταστάσεις, (τεχνική που θα εξελίξει αργότερα ο Βάγκνερ), θεωρείται αριστούργημα και είναι το πλέον εκτελούμενο μέρος της σύνθεσης... Εδώ συμπυκνώνεται η όλη ατμόσφαιρα της όπερας, άλλοτε ειδυλλιακή κι άλλοτε δαιμονική. 

Weber: "Euryanthe - Overture" / Erich Kleiber:

2. Τη μουσική του Βέμπερ και συγκεκριμένα την "Ευρυάνθη" του θαύμαζε κι ο Βίκτωρ Ουγκώ...Μάλιστα, στους "Αθλίους" του αναφέρεται επαινετικά στην όπερα:

"...Ο Αγιάννης έφυγε, δίνοντας υπόσχεση πως θα επέστρεφε σε μερικές μέρες. Η Κοζέτ πέρασε τη νύχτα μόνη στο σαλόνι. Για να σπάσει τη μονοτονία, έκατσε στο πιάνο.Έπαιξε και τραγούδησε το χορωδιακό "Κυνηγοί περιπλανώνται στο δάσος" από την όπερα "Ευρυάνθη" του Βέμπερ, ίσως το ομορφότερο μουσικό μέρος που έχει συνθέσει!..."

(Βίκτωρ Ουγκό: "Οι Άθλιοι", σελ 799)

Weber: Euryanthe,  Hunters’ Chorus:

3. Ο Sigismond Thalberg υπήρξε συνθέτης και ένας από τους πιο διακεκριμένους βιρτουόζους πιανίστες του 19ου αι. ισαξιος των Σοπέν και Λιστ.
Συχνά έγραφε παραλλαγές πάνω σε θέματα αγαπημένων μελοδραμάτων. Έτσι, το 1828 και πάνω σε μοτίβα απο την "Ευρυάνθη" του Βέμπερ δημοσίευσε το έργο του "Op. 1", με τίτλο: "Fantaisie et Variations sur des différens Motifs de l'opéra Euryanthe", που θα ακούσουμε στην εκδοχή για πιάνο με 4 χερια:

Thalberg: "Fantasie et Variations sur Euryanthe de Weber" :

Για τον Βέμπερ μπορείτε να διαβάσετε και παλιότερο κείμενο εδώ.

Λινα6 June 2019 at 03:21

Υπεροχο Ελπιδα μου... θα το αναρτησω παραυτα.. !!

Replies


ELPIDA NOUSA6 June 2019 at 04:31

Με τιμάς, Λινα μου!Σ'ευχαριστω!
Πρόκειται για εμβληματικότατη όπερα, και είναι δίκαιος ο χαρακτηρισμός που τής αποδόθηκε πως σηματοδοτεί τη γέννηση της Γερμανικής ρομαντικής όπερας!Delete

"Daniel Barenboim: η γνωριμία μου με τον Pierre Boulez"

 

Φωτο από:  theguardian

Ήταν Απρίλης ή Μάης του '63 και είχα αποφασίσει πια πως θα πάω στη Γερμανία να παίξω με την Φιλαρμονική του Βερολίνου, όπως μού είχε προτείνει ο Φουρτβένγκλερ πριν χρόνια και οι γονείς μου είχαν αρνηθεί.Όμως όλα τα προγράμματα για την επόμενη σεζόν ήταν συμπληρωμένα. Υπήρχε μόνο ένα, στο οποίο δεν είχε εξαγγελθεί ακόμη ο σολίστας, ενταγμένο σε μια σειρά μουσικής του 20ου αι.
Ενας νεαρός γάλλος συνθέτης που τελευταία διηύθυνε κιόλας, ονόματι Πιερ Μπουλέζ, θα διηύθυνε το 1ο Κονσέρτο για πιάνο του Μπάρτοκ.

-Μα, δεν εχω ακούσει ποτέ αυτό το κονσέρτο, τούς είπα...
-Αν θέλετε να παίξετε με τη Φιλαρμονική, μόνο αυτό υπάρχει, απάντησαν.

Βρήκα το έργο, το μελέτησα και πρέπει να πω πως το ΕΡΩΤΕΥΤΗΚΑ!!, παρόλο που μου φάνηκε -όπως και συνεχίζει να μού φαίνεται- διαβολεμένα δύσκολο!

Πρέπει να παραδεχτώ πως δεν είχα ακούσει το όνομα του Μπουλέζ νωρίτερα, κάτι που δεν αποτελεί ψόγο γι'αυτόν, αλλά για τη δική μου άγνοια.
Η συναυλία ήταν μια αξέχαστη εμπειρία!...

Αυτή ήταν η αρχή μιας πολύ στενής συνεργασίας , αλλά και μιας πολύ στενής  και σημαντικής για μένα προσωπικής και καλλιτεχνικής  φιλίας με τον Μπουλέζ που διαρκεί πάνω από σαράντα χρόνια...
Μια φιλία που ξεκίνησε με το δύσκολο κονσέρτο για πιάνο του Μπέλα Μπάρτοκ..."

(Ντάνιελ Μπαρενμπόιμ, από μαρτυρίες του καταγεγραμμένες στο βιβλίο του: "Η μουσική κινεί το χρόνο", σελ. 145-146-147, δοσμένες με δικό μου, ελεύθερο τρόπο)


Nα θυμίσουμε πως κατά δήλωση του ίδιου του Μπάρτοκ  το 1ο κονσέρτο το συνέθεσε σε μια εποχή όπου μουσικά είχε μεταστραφεί στον Μπαχ, συνδυαστικά με επιρροές από το κοντσέρτο για πιάνο του Στραβίνσκι. Λιτή μελωδική γραμμή, συνεκτική φόρμα με εμφανή τα στοιχεία εξπρεσιονισμού.

Η ερμηνεία του Πρώτου Κοντσέρτου του Μπάρτοκ με τον Πιερ Μπουλέζ ήταν μια αξέχαστη εμπειρία για τον Μπαρενμπόιμ, που τον γοήτευσε απόλυτα η μουσική προσωπικότητα του μαέστρου, αλλά και η δυσκολία της σύνθεσης. Γι' αυτό δεν είχε εκτελεστεί τόσα χρόνια από το 1926. Δεν ήταν κομμάτι ρεπερτορίου. Κανείς άλλος, πλην του "ημίθεου" ουγγροελβετού, Geza Anda, δεν το είχε αποτολμήσει.

Bartok: "Piano concerto N.1, Mov.I" / Barenboim-Boulez:

Ακούμε το Κονσέρτο ολοκληρωμένο από τον εκπληκτικό Γκέζα Άντα, στον οποίον αναφέρεται και ο Μπαρενμπόιμ. Έναν πιανίστα εκπληκτικής τεχνικής και ανυπέρβλητης εκφραστικότητας, που ο Φουρτβαίνγκλερ αποκάλεσε "τροβαδούρο του πιάνου" και ερμηνευτικά διέπρεψε σε Μότσαρτ, Μπετόβεν, Σοπέν, αλλά και Μπραμς ή Μπάρτοκ, που όμως χάθηκε πρόωρα...

Géza Anda: Bartók - Piano Concerto No. 1:

Το κείμενο γράφτηκε με αφορμή τα σημερινά γενέθλια του μεγάλου πιανίστα, μαέστρου, συγγραφέα και ειρηνιστή Ντάνιελ Μπαρενμπόιμ(15 Noέμβρη 1942).

Σχετικά άρθρα μπορείτε να διαβάσετε εδώ, εδώ και εδώ.

Schiller - Verdi: "Οι Ληστές"

 

(με αφορμή τη γενέθλια επέτειο του Σίλλερ, γερμανού θεατρικού συγγραφέα και ποιητή 
10 Νοέμβρη 1759)

Ο Φρίντριχ φον Σίλλερ συγκαταλέγεται ανάμεσα στους μεγαλύτερους ποιητές και δραματικούς συγγραφείς της Γερμανίας.

«Ο Σίλερ απαγγέλλοντας στους φίλους του
τους «ΛΗΣΤΕΣ» (wiki)

Ήταν μόλις 22 ετών όταν έγραψε το έργο «Die Rauber-Οι Ληστές», το 1781, το οποίο προκάλεσε μια εθνική αίσθηση και έκανε τον Σίλερ ξαφνικά διάσημο!
O Σίλλερ εκφράζει με πάθος τη διαμαρτυρία του κατά της εξουσίας και παρά το συμβιβαστικό τέλος, το έργο στην πορεία θεωρήθηκε μαχητικό και επαναστατικό.
Ευτύχησε να το δει να ανεβαίνει στη σκηνή του θεάτρου Μάνχαϊμ, το 1782, με μεγάλη επιτυχία. Το έργο θεωρήθηκε «καθρέφτης» του λογοτεχνικού κινήματος «Θύελλα και Ορμή» που αναπτύχθηκε στη Γερμανία στα μέσα του 18ου αιώνα.

Ο Σίλλερ δεν έγραψε μία κι έξω τους «Ληστές» του. Πριν το ολοκληρώσει σ' ένα ενιαίο σύνολο, δούλευε διάφορες σκηνές και μονολόγους, τους οποίους απήγγελε στους φίλους του κατά τους περιπάτους τους στα γύρω δάση.

Το 1780 έχει ολοκληρώσει το έργο έτοιμο για έκδοση.
"Θα δημιουργήσουμε ένα βιβλίο που θα κάνει τον δήμιο να το κάψει ολόκληρο", λέει στους φίλους του, όταν τους διαβάζει αποσπάσματα.
Όμως δεν είναι κανένας εκδότης πρόθυμος να το εκδώσει. Έτσι, δανείζεται 150 χρυσά νομίσματα και το εκδίδει ο ίδιος ανώνυμα τον Ιούνιο του 1781, σε 800 αντίτυπα.

«Ο Σίλερ απαγγέλλοντας στους φίλους του
τους «ΛΗΣΤΕΣ»(wiki)

«…όποιος έθεσε σκοπό του να διώξει τη διαφθορά και να εκδικηθεί για τη θρησκεία, την ηθική και τους αστικούς νόμους τους εχθρούς τους, πρέπει να αποκαλύψει τη διαφθορά, γυμνή και αποκρουστική και να παρουσιάσει το κολοσσιαίο μέγεθός της μπροστά στα βλέμματα της ανθρωπότητας. Η διαφθορά ξετυλίγει εδώ όλο τον εσωτερικό της μηχανισμό. Για όποιον κατόρθωσε να αναπτύξει τη λογική του σε βάρος της καρδιάς του, γι' αυτόν το ιερό δεν είναι πια ιερό- γι' αυτόν δεν αξίζει τίποτα η ανθρωπότητα και η θεότητα- και οι δυο κόσμοι δεν αντιπροσωπεύουν τίποτα στα μάτια του.
Προσπάθησα να κατασκευάσω ένα χαρακτηριστικό ζωντανό ομοίωμα ενός τέτοιου είδους παλιανθρώπου, να δείξω ολόκληρο το μηχανισμό της διαφθοράς του και να εξετάσω τη δύναμή του, με γνώμονα την αλήθεια» 

(Φ. Σίλερ, Απόσπασμα από τον τυπωμένο πρόλογο της πρώτης έκδοσης 1781).


Οι Ληστές  στηρίζονται σε αληθινά γεγονότα. Όταν ο Σίλλερ ήταν μικρός, μια περίφημη συμμορία ληστών δρούσε στην Βυρτεμβέργη. Ο αρχηγός τους, Karl Moor, ήταν ένας ευγενικής καταγωγής κακοποιός, που αποκληρώθηκε από ένα κακόβουλο αδελφό. Στόχος του ήταν να βοηθήσει τους τίμιους φτωχούς και να καταδιώξει τους άδικους πλούσιους. Όμως δεν μπορούσε να εμποδίσει τους συντρόφους του να πράττουν βιαιότητες. Καταδικάστηκε από τον νόμο, αντιστάθηκε με επιτυχία, όμως στο τέλος τον καταδίκασε η ίδια του η συνείδηση. Η τελευταία του πράξη ήταν μια πράξη αρετής, βοηθώντας έναν φτωχό κατάδικο.

Μουσικές προσεγγίσεις του θεατρικού του Σίλλερ:

Ι. Στο θεατρικό του Φ.Σίλλερ στηρίχτηκε ο Βέρντι για να συνθέσει την όπερα του «I Masnadieri-Οι Ληστές» για την περιοδεία του στη Βρετανία. Το λιμπρέτο έγραψε ο Αντρέα Μαφφέι και η τετράπρακτη όπερα είχε ενθουσιώδη υποδοχή στο Her Majesty's Theater  το 1847.
Τον πρωταγωνιστικό ρόλο της Αμαλίας είχε υποδυθεί η κορυφαία κολορατούρα της εποχής, Jenny Lind, το «αηδόνι της Σουηδίας», ενώ την παράσταση παρακολούθησαν οι φιλότεχνοι: βασίλισσα Βικτόρια και πρίγκιπας Αλβέρτος.

Ακούμε την επιβλητική όσο και έντονης δραματικότητας, εισαγωγή:

Verdi: «I Masnadieri – Overture»

Ο Βέρντι έχοντας ισχυρό λογοτεχνικό θεμέλιο αποτυπώνει μοναδικά τις ιδέες και τα μηνύματα του επιφανούς εκπροσώπου του Διαφωτισμού, Σίλλερ, που τιμάμε σήμερα!
Aγαπημένη μου είναι και η καβατίνα "O mio castel paterno", της Α΄πράξης οπου ο μάστορας συνθέτης στήνοντας την μελωδία πάνω στον κυλαριστό ρυθμό των 6/8 προσδίδει έντονη μουσικότητα στον ποιητικό λόγο:

O Σίλλερ στα έργα του ύμνησε πάντα ιδεώδη, όπως η Ελευθερία. Στους "Ληστές" κάνει συχνά αναφoρές στο πνεύμα των αρχαίων Αθηναίων, τη ρώμη και τη γενναιότητα των Σπαρτιατών, χρησιμοποιεί φράσεις από τον Πλούταρχο κλπ...
Ο Βέρντι καταφέρνει να σταθεί στο ύψος του συμβολιστικού λόγου, όπως στο ντουέτο(Aμαλίας-Κάρλο) της τελικής  πράξης:
"Οι αιώνες περνούν, μαραίνονται οι κόσμοι, μόνο η αγάπη παραμένει άφθαρτη στην ψυχή μας"!

Στο 1:56:26:

ΙΙ. Οι «Ληστές» του Σίλερ είχαν εμπνεύσει λίγο νωρίτερα και την όπερα του S. Mercadante: «I briganti», που όμως δεν είχε και τόση επιτυχία στην παρουσίασή της.

Περιηγηθείτε στο μπλογκ. Υπάρχουν πολλά κείμενα σχετικά με τον Σίλλερ.

Πηγές: Αρχείο ΕΡΤ, press.ert.gr/, politeianet.gr, repository.kallipos.gr

Απολλιναίρ-Πουλένκ: "Οι μαστοί του Τειρεσία"

 

Γκιγιώμ Απολλιναίρ

Έφυγε σαν σήμερα 9 Νοέμβρη 1918...Ο Γκιγιώμ Απολλιναίρ, είναι βασικός δημιουργός της Σχολής του Παρισιού, πρωτοποριακός ποιητής και πρόδρομος του σουρεαλισμού. Υπήρξε στενός φίλος του Πικάσο και οπαδός των νέων ρευμάτων της Τέχνης. Παραμένει ως σήμερα ο διασημότερος εκπρόσωπος μιας εποχής που είχε στόχο της την ανανέωση του ποιητικού λόγου και της καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Από το θεατρικό του Απολλιναίρ: "Οι μαστοί του Τειρεσία", εμπνέεται ο Φρανσίς Πουλένκ την ομότιτλη, κωμική του όπερα.

Από τη Μυθολογία γνωρίζουμε τον Τειρεσία κυρίως ως διάσημο μάντη. Μια εκδοχή αναφέρει πως  κάποτε είδε δύο φίδια κι όταν τα χτύπησε,  άλλαξε φύλο  από άνδρας σε γυναίκα.
Όταν ξαναείδε τα ίδια φίδια να ερωτοτροπούν, ξανάγινε άνδρας.
Φυσικά, η ιστορία αυτής της μεταμόρφωσης δεν άφησε αδιάφορο ούτε τον Οβίδιο, ούτε τον Λουκιανό, αλλά και συγχρόνους, αφού υπήρξε αφορμή για προβληματισμούς σχετικά με το φύλο αλλά και για άλλα ζητήματα, όπως στην περίπτωση του Απολλιναίρ, που εμπνεύστηκε το θεατρικό του: "Les Mamelles de Tirésias".

Στους "Μαστούς τον Τειρεσία", όπου χρησιμοποιείται για πρώτη φορά ο όρος "σουρεαλισμός" , ο δημιουργός συγχωνεύει διάφορες θεατρικές τεχνικές, συχνά αντίρροπες μεταξύ τους για να εκφράσει τις θέσεις του  για το μοντέρνο θέατρο.
Μεταφέρει στο σανίδι το νεωτεριστικό, καινοτόμο  πνεύμα που είχε ήδη θεσπιστεί στην ποίηση και τη ζωγραφική.Πέρα από την ψυχαγωγία του κοινού στοχεύει να προκαλέσει το ενδιαφέρον του για μια πληθώρα θεμάτων, όπως η καταπίεση της γυναίκας(άμεση σχέση με την αλλαγή φύλου του Τειρεσία), ο φεμινισμός, ο πόλεμος, η άνιση κατανομή πλούτου, η υπογεννητικότητα και οι συνέπειές της.

Η ΥΠΟΘΕΣΗ του έργου:

Η Τερέζα αποφασίζει να κάνει την επανάσταση της ενάντια στην κυριαρχία των αντρών. Μεταμορφώνεται σε άντρα , παλεύει με τον σύζυγο της, τον νικάει, φοράει τα ρούχα του, τον ντύνει με τα δικά της και φεύγει. Φλερτάρει, ερωτεύεται και φιλοδοξεί να κατακτήσει το σύμπαν!

(public)

Ο Απολλιναίρ, εμπνεόμενος από τον μύθο του μάντη Τειρεσία, χρησιμοποιεί καταστάσεις, γεγονότα, και τις σχέσεις του με τους φίλους του καλλιτέχνες Πικάσο, Ματίς, Ζακόμπ και Μπρακ, που συμβαίνουν  σε μια φανταστική , εξωτική χώρα, τη Ζανζιβάρη (μια χώρα που στερείται παιδιών, αλληγορία της Γαλλίας στον πόλεμο), όπου η Τερέζα μεταμορφώνεται σε Τειρεσία.


"Αλλά μού φαίνεται πως βγάζω γένεια
το στήθος μου πως ξεκολλά
κι όχι τα γένεια μου φυτρώνουν μόνο[...]
Νοιώθω διαολεμένα σερνικιά
απ'την κορφή ως τα νύχια επιβήτορας
Ταύρος σωστός..."

Η ΜΟΥΣΙΚΗ του Πουλένκ:

Πάνω σε αυτό το καλούπι χτίζει την κωμική του όπερα ο Πουλένκ. Διαρθρωμένη σε δυο πράξεις με πρόλογο περνά το μήνυμα: την ανάγκη αναδημιουργίας και αναγέννησης μιας χώρας και του λαού της μετά τον πόλεμο. Κι ενώ συχνά περιγράφει μουσικά τη φρίκη και τον αποτροπιασμό , αφήνει χώρο για  αισιοδοξία, παρηγοριά, χώρο να ανθίσει η ελπίδα.

Φ.Πουλένκ

Αλλάζει τον τόπο και το χρόνο. Τα δρώμενα τοποθετούνται στις πρώτες περιόδους καθιέρωσης του κυβισμού και η Ζανζιβάρη μεταφέρεται στο Μόντε Κάρλο, για να αποφευχθεί το εξωτικό χρώμα. Εξάλλου το διάσημο θέρετρο του Μονακό ήταν τόπος που ο Πουλένκ, λάτρεψε, αλλά και ο Απολλιναίρ έμεινε για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Η μουσική εντυπωσιάζει τον ακροατή με τη χρήση  τολμηρών αρμονιών,  θαυμαστά σμιξίματα μελωδιών και ρυθμών, κι αναπάντεχες συγχορδίες που διαδέχονται η μια την άλλη.
Συνεχής η  ροή μικρών φράσεων και χορευτικών μοτίβων από βαλς και πόλκες, καθώς  και pastiches από άλλες  μουσικές άλλων κωμικών οπερών.Οι μουσικοί αντίλαλοι είναι εμφανείς, ιδιαίτερα των "L'étoile" του Chabrier και του "L’heure espagnole" του Ravel.

Οι  βαθείς στοχασμοί των δημιουργών πάλλονται από την ασύγκριτη δύναμη της έμπνευσης, που στοχεύει στο πέρασμα στους Γάλλους του τρανού μηνύματος της αναγέννησης και επανασύστασης, που όλοι μαζί στο φινάλε προτρέπουν:

"Ακούσατε, ω Γάλλοι, το μάθημα του πολέμου:

Γενννήσετε παιδιά!"

Ecoutez, ô Français, les leçons de la guerre

Et faites des enfants!"

Apollinaire-Poulenc:  "Les mamelles de Tirésias:

["Οι μαστοί του Τειρεσία", περιοδικό Διαβάζω, Τεύχος 231,  www.apollinaire.ulg.ac.be/, www.koyinta.gr]