Πεντακόσια χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τη ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ, το θρησκευτικό κίνημα του 16ου αιώνα, που ίδρυσε τον Προτεσταντισμό. Ήταν 31 Οκτωβρίου του 1517 όταν ο Μαρτίνος Λούθηρος συνέταξε τις 95 θέσεις του και τις θυροκόλλησε στην είσοδο του καθεδρικού της Βιτεμβέργης, στις οποίες καταδίκαζε την πώληση συγχωροχαρτιών και την απόλυτη εξουσία του Πάπα.
Χαρακτικό του 1617, που δείχνει τον Λούθηρο να γράφει τις "Θέσεις" στην πόρτα της εκκλησίας της Βιτεμβέργης με μια γιγάντια πένα
Για τον εορτασμό της 300τής επετείου της Ημέρας, ο Φέλιξ Μέντελσον συνέθεσε την 5η Συμφωνία του, γνωστή ως «Συμφωνία της Μεταρρύθμισης», ένα έργο ακαδημαϊκό και συγχρόνως προγραμματικό, που δεν έτυχε καλής υποδοχής παρότι ο Μέντελσον δίνει μια ξεκάθαρη ιδέα του μουσικού ύφους του, που δεχόταν επιρροές από την Λουθηρανική, εκκλησιαστική μουσική. Είχε επηρεαστεί από το ύφος του Μπαχ μετά την εκτενή μελέτη των έργων του κάντορα και στη συμφωνία του αυτή συναντώνται στοιχεία του μπαρόκ συνθέτη, όπως το χορικό του φινάλε.
Γραμμένη στο μείζονα και ελάσσονα τρόπο της ΡΕ, η συμφωνία αναπτύσσεται σε τέσσερις κινήσεις:
Στο 1ο μέρος, ο συνθέτης χρησιμοποιεί ως μοτίβο το «Αμήν της Δρέσδης», μια ακολουθία από έξι νότες, που πρωτοχρησιμοποιήθηκε από τη χορωδία στο Βασιλικό παρεκκλήσι της Δρέσδης, εξού και το όνομα.
Διαφορετικού πνεύματος είναι το vivace του 2ου μέρους. Θυελλώδες, ίσως ο Μέντελσον είχε πρόθεση να αποτυπώσει τις μνήμες από τους πολέμους της Μεταρρύθμισης.
το «Αμήν της Δρέσδης» με περισσότερο λυρισμό ξετυλίγεται στο andante του 3ου μέρους σε μια απλή κυκλική φόρμα άριας για τα πρώτα βιολιά, ενώ τα συνοδευτικά έγχορδα θυμίζουν τα αργά μέρη των σουιτών του Μπαχ και
η συμφωνία ολοκληρώνεται με την 4η κίνηση σε μορφή σονάτας, που θεματικά βασίζεται σε ένα από τα πιο γνωστά χορικά: « Ein feste Burg ist unser Gott- Θεός το Φρούριον Ημών», σε μελωδία και κείμενο του ίδιου του Λούθηρου.
Πρόκειται για έναν από τους πιο αγαπημένους ύμνους της λουθηρανικής παράδοσης και συχνά αναφέρεται ως «Ύμνος της μάχης για τη Μεταρρύθμιση» κι ο θρύλος τον θέλει να τραγουδήθηκε από το Λούθηρο και τους οπαδούς του στις 31 Οκτώβρη του 1517, όταν θυροκολούνταν οι 95 Θέσεις των Πρωτεσταντών στον καθεδρικό της Βιτεμβέργης(πάνω σε αυτόν τον ύμνο στηρίζεται και το έξοχο Χορικό του Μπαχ).
Ακούμε το 4ο μέρος της 5ης Συμφωνίας υπό την μπαγκέτα του Xέρμπερτ φον Κάραγιαν:
«Θεός το φρούριον ημών,
Ασπίς εν τοις κινδύνοις.
Και βοηθός παντός πιστού,
Εν ώρα της οδύνης…»
Felix Mendelssohn: «Συμφωνία No 5, της Μεταρρύθμισης», Mov.4
Η Συμφωνία ολόκληρη από την Φιλαρμονική της Νέα Υόρκης και στο πόντιουμ ο Δ. Μητρόπουλος:
O Ντεμπισί με την κόρη του Κλωντ-Έμμα σε πικ νικ (pinterest)
Βαφτίστηκε με τα μικρά ονόματα των γονιών της, Κλωντ Ντεμπισί και Έμμα Μπαρντάκ... Η Κλωντ-Εμμα ήταν η λατρεμένη μονάκριβη του γάλλου ιμπρεσιονιστή συνθέτη που χαϊδευτικά τη φώναζε Σιου Σιου. Γεννήθηκε σαν σήμερα 30 Οκτωβρίου 1905 στο Παρίσι και όπως περιγράφεται από τους γονείς , αλλά και οικογενειακούς φίλους ήταν ένα πλάσμα χαριτωμένο, ζωντανό κι αυθόρμητο, πρόσχαρο και φιλικό με όλους. Ο Ντεμπισί τής είχε πολύ μεγάλη αδυναμία, καθώς ζώντας μια έντονη μποέμικη ζωή, ταραγμένη από πολλούς έρωτες, έγινε πατέρας στην ηλικία των 43 ετών. Δυστυχώς, το κοριτσάκι πέθανε από διφθερίτιδα στα δεκατρία της, ένα χρόνο μετά το θάνατο του πατέρα της.
Ο Ντεμπισί είναι γνωστό πως της είχε αφιερώσει αρκετά από τα έργα του, πιο γνωστό για την αφιέρωση η σουίτα του «Παιδική Γωνιά», που συνέθεσε όταν η Σίου Σίου ήταν τριών χρονών. Τα περισσότερα μέρη της σουίτας αφορούν θέματα που θυμίζουν την παιδική ηλικία κι η έμπνευση έρχεται από τα παιχνίδια, που κοσμούσαν το δωμάτιό της μικρής.
Το εξώφυλλο της αρχικής έκδοσης του «La Boite à Joujoux» από τον André Hellé.
Ένα έργο του Ντεμπισί, αφιερωμένο στην εφτάχρονη κόρη του, που όμως δεν ακούγεται συχνά είναι το «La Boite à Joujoux-Το Κουτί με τα παιχνίδια».
Πρόκειται για ένα μπαλέτο για παιδιά ή μαριονέτες σε κείμενα του André Hellé, που έκανε και την εικονογράφηση της αρχικής έκδοσης, με την ιστορία να ξετυλίγει τη ζωή, την αγάπη και τη σύγκρουση μεταξύ των παιχνιδιών σε ένα παιχνιδοκούτι. Ο συνθέτης βρίσκει την ευκαιρία να γράψει για την παιδική αθωότητα, μα συγχρόνως να επιδοθεί και σε μουσικές αλληγορικές νύξεις με αντανακλάσεις στον κόσμο των ενηλίκων.
Οι βασικοί χαρακτήρες τρεις: ο στρατιώτης, η κούκλα και ο Πουλτσινέλα.
Μια μουσική φράση που θυμίζει εμβατήριο είναι το θέμα για το στρατιώτη, ένα γλυκό και χαριτωμένο βαλς απεικονίζει την όμορφη κούκλα και ένα ελαφρώς ασύμμετρο και θορυβώδες μοτίβο, τον Πουλτσινέλα. Στη σύγκρουση των δυο αρσενικών τραυματίζεται ο Στρατιώτης, που τον γιατρεύει η ερωτευμένη μαζί του, κούκλα. Ο Πουλτσινέλα υποχωρεί κι αποδέχεται τη σχέση τους.
Συχνά παρουσιάζεται και ως έργο για πιάνο και αφήγηση. Αποτελείται, όπως και η «Παιδική Γωνιά» από 6 σκηνές.
Prélude Le Magasin de jouets Le Champ de bataille La Bergerie à vendre Après fortune faite Épilogue
Λόγω του θανάτου του Ντεμπισί, την ενορχήστρωση ολοκλήρωσε ο André Caplet.
Το απολαμβάνουμε υπό την δ/νση του εξαίρετου ρουμάνου αρχιμουσικού Jonel Perlea:
Πρόκειται, όπως μαρτυρά η ακρόαση για έργo ιμπρεσσιονιστικής αισθητικής και ελεύθερης μουσικής κατασκευής με χαριτωμένα, "παιδιάστικα" φαινομενικά, υφολογικά χαρακτηριστικά, που παρακολουθείται ευχάριστα και πυροδοτεί προβληματισμούς...Σε όποια της μορφή, αναδύει την αθωότητα και χαριτωμένη αύρα μιας παιδικής ψυχής!
Το μόνο μελανό σημείο στην ιστορία της μικρής Σιου Σιου, το τέλος της...Ευτυχώς που είχε προηγηθεί ο θάνατος του Ντεμπισί γιατί πραγματικά είναι ό, τι χειρότερο για ένα γονιό, να βλέπει την αυλαία της ζωής του σπλάχνου του, να κλείνει...
Τι κρίμα να χάσει την ζωή του το γλυκύτατο αυτό πλάσμα η Κλωντ-Έμμα τόσο γρήγορα, Ελπίδα μου και μεις ν' απολαμβάνουμε την υπέροχη αυτή αφιέρωση του Ντεμπισί στην κόρη του! Ένα ξεχείλισμα χαριτωμένων εικόνων, με γλυκές αλλά και μελαγχολικές σκηνές, όπως τις νιώθει ένα παιδάκι. Και ο τίτλος ακόμη σε κάνει να θέλεις να ανοίξεις και να δεις να ξεπηδάνε όλες αυτές οι ευχάριστες μελωδίες απ' την καρδιά του παιχνιδόκουτου. Η ενορχήστρωση εξαιρετική, αλλά και η πιανιστική εκδοχή μια απόλαυση, που, αν και δεν ξέρω Γαλλικά, με ενθουσίασε. Καλό μεσημέρι, Ελπίδα μου γλυκιά κι ευχαριστούμε! ❤ReplyDelete
Από την πρώτη στιγμή του πολέμου, μουσική και τραγούδι συντρόφευαν τους στρατιώτες στο Αλβανικό μέτωπο, μα και όσους αγωνιούσαν στα μετόπισθεν..
Πολλοί είναι κι ο ρεμπέτες, που έγραψαν τραγούδια με ηρωικό και αντιπολεμικό περιεχόμενο, πολλές φορές και με αλλαγμένους τους στίχους προκειμένου να αντιμετωπίσουν ανώδυνα τη λογοκρισία.
Ανάμεσά τους κι ένας ρεμπέτης που οι περισσότεροι δεν γνωρίζουμε με το όνομά του, μα με το ψευδώνυμό του.
Ο μπαρμπα-Μήτσος ήταν δεξιοτέχνης στο μπουζούκι κι είχε εξαιρετικά διασκευάσει προπολεμικά τη μελωδία από την οπερέτα του Κάλμαν «Μπαγιαντέρα».
Έτσι ο Ποριώτης ρεμπέτης βαφτισμένος, Δημήτρης Γκόγκος, έγινε γνωστός ως «Μπαγιαντέρας»…
Πολέμησε στην Αλβανία κι έπειτα στην Κατοχή έγινε μέλος της Αντίστασης.
Ατίθασος, με ελεύθερο πνεύμα, αριστερών πεποιθήσεων, έγραψε τραγούδια υμνητικά για το ΕΑΜ, αλλά και νωρίτερα πολλά για τον ελληνοϊταλικό πόλεμο, όπως «Τους κενταύρους δεν φοβάμαι», στο οποίο υπογράφει τους στίχους, τη μουσική μα και την ερμηνεία κι ανήκει στον αντιπολεμικό δίσκο που κυκλοφόρησε κρυφά το Δεκέμβρη του 1940.
Πρόκειται για ένα δυναμικό χασάπικο που αναφέρεται στη φοβερή τεθωρακισμένη μεραρχία του ιταλικού στρατού, τους «Κενταύρους», που όμως η αριθμητική της υπεροχή δεν πτόησε την καρδιά του Έλληνα…
Η μελωδία κι η φωνή του Μπαγιαντέρα, δονεί την ψυχή σαν σύγχρονος Τυρταίος...
«Για ντουφέκι δεν με νοιάζει, ούτε βάζω πια μαράζι
Συντροφιά έχω τη λόγχη, τη γλυκιά μου ξιφολόγχη.
Αγκαλιά μ’αυτή κοιμάμαι, τους Κενταύρους δε φοβάμαι
Θαύματα με κείνη κάνω, στις βουνοκορφές απάνω.
Οι φρατέλοι σαν με ιδούνε ψάχνουν δρόμο για να βρούνε
Μα τους στρώνω στο κυνήγι και αυτοί όπου φύγει φύγει».
Βίος και πολιτεία ο Γκόγκος , ένα από τα «παλιόπαιδα τ’ατίθασα», έδινε ψυχή στο μπουζούκι του, καθώς το γρατσούναγε, όμως μάλλον λάτρευε και την κλασική μουσική, απ’ όπου μην ξεχνάμε προήλθε και το παρατσούκλι με το οποίο έμεινε στην αιωνιότητα.
Δύσκολα τα χρόνια της Κατοχής, τα βίωσε όπως όλος ο Ελληνισμός με φτώχια και πείνα… Ο Μπαγιαντέρας λόγω βαριάς μορφής αβιταμίνωσης έχασε την όρασή του. Έζησε τυφλός ως το θάνατό του από εγκεφαλικό το 1985…
Το κείμενο δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr
Johann Peter Lyser: "Ο μάγος Παγκανίνι" (πηγή:openedition)
Τον αποκάλεσαν "Γενοβέζο Μάγο"! Γεννημένος την 27η Οκτώβρη 1782!
Παγκανίνι , ο δαίμονας!!
Η γοτθική φιγούρα του καλλιτέχνη, σε συνδυασμό με τη δεξιοτεχνία του στο βιολί, είναι που έκανε τους πάντες να τον ονομάσουν "δαιμονικό" βιολιστή. O μύθος γύρω του, θέλει τον Παγκανίνι όπως και τον Φάουστ, να έχει κάνει συμφωνία με το διάβολο ώστε να αποκτήσει μαγικές δυνάμεις που να τού επιτρέπουν να δημιουργεί στο βιολί διάφορα εφέ. Ο Βιεννέζος εικαστικός καλλιτέχνης Johann Peter Lyser απεικονίζει ακριβώς αυτήν την αντίληψη(ΦΩΤΟ).
Ο Παγκανίνι στο κέντρο με τα μαλλιά ανασηκωμένα, μυημένο στα μυστικά της μαγείας.
Δίπλα του μια ομάδα σκελετωμένων χορεύουν το χορό του θανάτου.
Πνεύματα μαγισσών αιωρούνται, ενώ αντικείμενα συνδεδεμένα με τον σατανισμό τον περιβάλλουν... Μια μαύρη γάτα, ένα κρανίο, τα οστά ενός ανθρώπινου χεριού, ένα φίδι...
Άλλοι, πάλι πίστευαν πως το σώμα του Παγκανίνι είχε καταληφθεί από το διάβολο και πως χρησιμοποιούσε το βιολί για να παράγει αυτό που νόμιζαν ότι ήταν η "μουσική του διαβόλου" ή πως είχε σκοτώσει κάποια ερωμένη του, την ψυχή της οποίας είχε φυλακίσει στις χορδές του βιολιού του που έφτιαξε με τα έντερά της...
Οι χαρακτηρισμοί "Σατανάς", "μάγος", "διάβολος", ήταν συνηθισμένοι , όπως και το δοξάρι του ως "όργανο μαγείας".
"Ο Παγκανίνι κυμάτιζε στον αέρα τη μαγική ράβδο του κι έμοιαζε με μάγο που προστάζει τα στοιχεία" έγραψε ο ποιητής Χάινε, ενώ ο Λουδοβίκος Σπορ τον χαρακτήρισε "μάγο που βγάζει από το βιολί του ήχους που ποτέ δεν έχουν ακουστεί από αυτό το όργανο".
Οι Γερμανοί του δίνουν παρατσούκλια όπως: "Hexensohn=γιός μάγισσας" ή "Hexenmeister- ο κύριος των μαγισσών", ονόματα που συνδέονται και με μια από τις συνθέσεις του Παγκανίνι, που έπαιζε συχνά: "Le streghe=οι μάγισσες".
Πρόκειται για παραλλαγές πάνω σε ένα θέμα από το μπαλέτο του Franz Xavier Süssmayr "Ιl noce di Benevento", το οποίο σηματοδοτεί την είσοδο των μαγισσών στη σκηνή.
Σολίστας στο ρόλο του μάγου ο κορυφαίος ουκρανός Julian Sitkovetsky, μαθητής του Thibaud, και παιδί-θαύμα! Με πολλές διακρίσεις στο ενεργητικό του...Πρώτο Βραβείο στο Διαγωνισμό Νέων Ερμηνευτών στην Σοβιετική Ένωση το '45, ως βιολιστής, θέση που στο πιάνο και το τσέλο κατέκτησαν εκείνη τη χρονιά ο Ρίχτερ και ο Ροστροπόβιτς, αντίστοιχα. Για την τεχνική του, τον άψογο ομοιόμορφο ήχο, και το ελεγχόμενο staccato ή pizzicato θαυμάστηκε από Μενουχίν και Όιστραχ! Δυστυχώς έφυγε πολύ νέος, μόλις στα 32 του από καρκίνο, πρόλαβε όμως στη σύντομη ζωή του να "μαγέψει" κοινό και κριτικούς!
Paganini: "Variations le Streghe"/ Julian Sitkovetsky
Ο δαίμονας Παγκανίνι και ο θρύλος του σατανισμού που τον περιβάλλει συχνά έδωσε ερεθίσματα για τη γραφή λογοτεχνικών σελίδων, όπως στο διήγημα της Ελένης Τορόση: "Το όνειρο του Παγκανίνι":
"Μια μέρα συνέβη, λένε, κάτι που έμεινε μέχρι σήμερα ανεξήγητο. Το βιολί του Παγκανίνι απέκτησε γυαλιστερές χορδές και ένα γερό κι αστραφτερό δοξάρι! Κανείς ποτέ δεν έμαθε πώς έγινε αυτό. Από τότε όμως διηγούνται στο χωριό πως μια φορά το χρόνο, με την πανσέληνο του Αυγούστου, στις δώδεκα τα μεσάνυχτα ακριβώς, ο Παγκανίνι στέκεται έξω, στο μώλο του λιμανιού, και παίζει με το βιολί του τις ωραιότερες μελωδίες που έχει ακούσει ποτέ άνθρωπος. Κι από τότε κανείς δεν τον περιγελάει. Μάλιστα τον φοβούνται κιόλας λίγο κι ίσως γι' αυτό να τον αφήνουν στην ησυχία του..."
Ο Άγιος Δημήτριος με τονεπίσκοπο και τον έπαρχο της πόλης, ως ανακαινιστές του Ναού στη Θεσσαλονίκη Ψηφιδωτό 7ου. αι.
"Μέγαν εύρατο εν τοις κινδύνοις, σε υπέρμαχον η οικουμένη,
αθλοφόρε τα έθνη τροπούμενον. Ως ουν Λυαίου καθείλες την δύναμιν,
εν τω σταδίω θαρρύνας τον Νέστορα, ούτως Άγιε, μεγαλομάρτυς Δημήτριε,
Χριστόν τον Θεόν ικέτευε, δωρήσασθαι ημίν το μέγα έλεος»
(Απολυτίκιο Αγίου Δημητρίου)
Ο Άγιος Δημήτριος ο Μυροβλήτης είναι ένας από τους πιο λαοφιλείς αγίους της Εκκλησίας μας και η μνήμη του γιορτάζεται σήμερα, 26 Οκτωβρίου.
Χρόνια Πολλά στους εορτάζοντες και τη Θεσσαλονίκη μας, την πόλη που μαρτύρησε.
***
Η Θεσσαλονίκη με την ιστορία της άσκησε μοναδική γοητεία στον Νικόλα Αστρινίδη.Ιδιαίτερα τον έλκυσε η ιστορία του πολιούχου της, Αγίου Δημητρίου.
Η πρώτη σκέψη του ήταν να γραψει μία όπερα με θέμα τον Άγιο.Όμως, όταν πληροφορήθηκε αντιδράσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας στη χρησιμοποίηση ενός ιερού θέματος στην κοσμική θεατρική μουσική, εγκατέλειψε την ιδέα κι αποφάσισε να στραφεί στο ορατόριο. Το λιμπρέτο ανατέθηκε στον ποιητή και φιλόλογο, Γιώργο Θέμελη, το όνομα του οποίου είναι συνδεδεμένο με την πόλη της Θεσσαλονίκης, που θεωρείται η πνευματική του πατρίδα. Ο ποιητής υπηρέτησε ως καθηγητής σε σχολεία της πόλης κι έζησε εκεί ως το τέλος της ζωής του.
Το ορατόριο παρουσιάστηκε τον Οκτώβριο του 1962 για την Πεντηκονταετηρίδα της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης υπό τη δ/νση του Σολ. Μιχαηλίδη.Το ρόλο του Δημήτριου υποδύθηκε ο σπουδαίος κύπριος βαρύτονος, Πιερής Ζαρμάς.
To κείμενο του Θέμελη ακολουθεί πιστά την ιστορία του Αγίου, με μόνη εξαίρεση την απουσία αναφοράς στην καταγωγή του, αφήνοντας τον οίστρο του να συμπληρωσει λεπτομέρειες, να αναπτύξει θέματα και να εμβαθύνει σε ιδέες εμπλουτίζοντας την ιστορία με προσωπική ευαισθησία. Το κείμενο χαρακτηρίζεται από καλοζυγισμένη ισορροπία ανάμεσα στα αφηγηματικά και αμιγως μουσικά μέρη. Έτσι, από τα 14 μέρη του ορατορίου, τα 7 είναι αφηγηματικά και τα υπόλοιπα 7 λυρικά: άριες και ντουέτα.
Το ορατόριο χωρίζεται σε δυο τμήματα: Το πρώτο παρουσιάζει τον Άγιο Δημητριο έως τη φυλάκισή του από τον Μαξιμιανό. Στη φυλακή συναντά το χριστιανό Νέστορα, ο οποίος παίρνει την ευχή του Αγίου κι έτσι αντιμετωπίζει με επιτυχία το φοβερό μονομάχο Λυαίο. Το δεύτερο μέρος, που είναι μεγαλύτερης έντασης, παρουσιάζει το μαρτύριο και την αποθέωση του Αγίου.
Χαρακτηριστικό της ισορροπίας του ορατορίου είναι πως όλοι οι χαρακτήρες έχουν από μία μόνο άρια κι ένα ντουέτο, εκτός από τον Δημήτριο που έχει δύο.
Σημαντική είναι η παρουσία της αφηγήτριας και του χορού, όπου σχολιάζουν τη σύγκρουση των δυο πίστεων, Χριστιανισμού και ειδωλολατρών.Η αρμονική γλώσσα με τον έντονο χρωματικό ρυθμό του Αστρινίδη δίνει βυζαντινό χαρακτήρα στο ορατόριο, ενώ στην ενορχήστρωση σημαντικό ρόλο παίζουν τα χάλκινα πνευστά. Εντυπωσιακό είναι πως ο ρόλος του ειδωλολάτρη Μαξιμιανού ανατίθεται σε μπάσο, υπονοώντας τον χαμηλό, υλιστικό κόσμο της ειδωλολατρείας. Για τη σύνθεση του ορατορίου, ο Αστρινίδης μελέτησε στη Βιβλιοθήκη του Παρισιού προκειμένου να βρει αυθεντικό υλικό. Ετσι, το μοτίβο του Πρελούδιου, που εμφανίζεται ως εξαγγελτικό μοτίβο,είναι από αυθεντικό
"Ο Άγιος Δημήτριος με δυο παιδιά" Mωσαΐκό 7ου αι.
Βυζαντινό μέλος, ενώ αποκορύφωμα αποτελεί το τελευταίο μέρος όπου ο συνθέτης εναρμονίζει με απλότητα το Απολυτίκιο του Αγίου Δημητρίου, διατηρώντας την διαύγεια και την αυθεντικότητα του χαρακτήρα του.
Η διπλανή ΕΙΚΟΝΑ είναι από μωσαϊκό του 7ου αι. από τον Ναό του Αγίου Δημητρίου της Θεσσαλονίκης.
Πρόκειται για μια από τις αρχαιότερες παραστάσεις του Ναού, όπου ο Άγιος παριστάνεται εν μέσω δυο παιδιών όρθιος. Τα παιδιά έχουν απλωμένα και σκεπασμένα με τα ρούχα τους, τα χέρια τους σε ικεσία, ενώ ο Άγιος ντυμένος την στολή του Υπάτου, με λευκή χλαμύδα, έχει τα χέρια υψωμένα σε σχήμα δέησης.
(γι' άλλους ερευνητές, η εικόνα παριστά τον Άγιο Γεώργιο).
"Ένθρονος Άγιος Δημήτριος" Δ. Θεοτοκόπουλος
Η δεύτερη ΕΙΚΟΝΑ δεξιά: "Ένθρονος Άγιος Δημήτριος", τέμπερα και φύλλο χρυσού σε ξύλο κυπαρισσιού δια χειρός Δομήνικου Θεοτοκόπουλου.
Πρόκειται για πολύ σπάνια εικόνα της Κρητικής περιόδου, που πρόσφατα επιβεβαιώθηκε πως φιλοτεχνήθηκε από τον Ελ Γκρέκο, όταν μελετητές αναγνώρισαν την υπογραφή του στο πίσω μέρος: "χειρ Δομήνικου" (η εικόνα από dominikostheotokopoulos.webnode)
Το ορατόριο του Ν. Αστρινίδη: "Άγιος Δημήτριος" θεωρείται μοναδικής ομορφιάς κι εκπληκτικής τεχνικής, όπου εκτός από το γεγονός πως στην αρμονία της Δύσης ενσωματώνει το βυζαντινό μέλος, ο συνθέτης αποδίδει με θαυμαστή ακρίβεια την ατμόσφαιρα. Θρησκευτικότητα, μυσταγωγία, κατάνυξη, πνευματική ανάταση και έκσταση, ένα έργο με χαρακτήρα προσευχής, υποδειγματικής ενορχήστρωσης και μεγάλης εκφραστικότητας.
Ν.Αστρινίδης: "Ορατόριο Άγιος Δημήτριος":
(Για τη σύνταξη του κειμένου χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από academia.edu- μελέτη του ερευνητή και συνθέτη Ηλ. Χρυσοχοΐδη)
Σύνθεση ζωής αυτό το ορατόριο του Αστρινίδη, που τελευταία γίνεται προσπάθεια να ακουστούν κι άλλα έργα του σπουδαίου αυτού Έλληνα της Διασποράς. Κρίμα, που τα θρησκευτικά ήθη τον εμπόδισαν να συνθέσει όπερα, η οποία θα είχε εντελώς άλλη απήχηση! Φενάκη στον πολιτισμό κάποιες τέτοιες απόψεις. Εξαιρετικά και τα εικαστικά! Σ' ευχαριστούμε πολύ, Ελπίδα μου! ❤
Τα γλυπτά των Διόσκουρων στην είσοδο του Καπιτωλίου στη Ρώμη, που σχεδιάστηκαν από τον Μιχαήλ Άγγελο τον 16ο αιώνα.
Θεωρείται από τα ωραιότερα έργα του Ζαν Φιλίπ Ραμώ. Eίναι η τρίτη όπερά του, και αναφέρεται στο μύθο των Διόσκουρων, των δίδυμων αδερφών, Κάστορα και Πολυδεύκη.
Η όπερα έκανε πρεμιέρα σαν σήμερα, 24 Οκτωβρίου 1737 στο Θέατρο του Βασιλιά στο Παρίσι . Στη μορφή της λυρικής τραγωδίας το έργο, αναθεωρήθηκε αρκετές φορές και υφολογικά θεωρείται καινοτόμο και τολμηρό. Παρουσιάστηκε σε περίοδο κορύφωσης της διαμάχης ανάμεσα σε συντηρητικούς Λουλλυστές και νεωτεριστές Ραμιστές, με την πρεμιέρα του έργου να αναμένεται ως αξιοσημείωτο γεγονός και φυσικά να έχει τρομερή επιτυχία, καθώς ο Ραμώ ξεδιπλώνει όλα τα στιλιστικά χαρακτηριστικά του: ορχηστρική δεξιοτεχνία, εκφραστική-αρμονική δύναμη, καθαρότητα και δραματική μεγαλοφυία ανάμικτα με στοιχεία περιγραφικής μουσικής και πλησιάζοντας την ιταλική αντίληψη περί άριας.
Kάστωρ και Πολυδεύκης, σύμβολα της ιδανικής αδελφότητας. Ο ένας θνητός και ο άλλος αθάνατος...Ενωμένοι υπεράνω του θανάτου, στον αστερισμό των Διδύμων...
Ο μύθος των Διόσκουρων είναι από τους αγαπημένους μου για το βαθύ συμβολισμό του, που πλην της αδερφικής αγάπης παραπέμπει στη γενναιοψυχία, την τόλμη, την ευγένεια και την αρετή!
ΥΠΟΘΕΣΗ:
Η υπόθεση της λυρικής τραγωδίας βασίζεται σε μια από τις εκδοχές του μύθου, κατά την οποία τα δυο αδέρφια είναι ερωτευμένα με την κόρη του Λεύκιππου, Ιλάειρα. Όμως η κοπέλα αγαπά τον Κάστορα. Σε σύγκρουση των δυο αδερφών με τον βασιλιά Λυγκέα, ο Κάστορας σκοτώνεται. Ο Πολυδεύκης βρίσκεται σε δίλημμα. Αδερφική και ερωτική αγάπη συγκρούονται μέσα του για το ποια θα κυριαρχήσει. Σε μια συγκλονιστική άρια εκφράζει τη συναισθηματική του πάλη, όμως υπερισχύει η αγάπη για τον αδερφό του, πνίγει τον έρωτά του και παρακαλά το Δία να αναστήσει τον Κάστορα. Ο Δίας δηλώνει πως δεν μπορεί να πάει κόντρα στη θέληση της Μοίρας, εκτός αν τη θέση του Κάστορα στο βασίλειο των νεκρών, πάρει ο Πολυδεύκης. Ο Πολυδεύκης κατεβαίνει στον Άδη, βρίσκει τον Κάστορα που επουδενί δέχεται τη θυσία του αδερφού του. Μόνο επιθυμεί να ανέβει για μια μέρα στη γη να δει για τελευταία φορά την αγαπημένη του Ιλάειρα. Η λύση του δράματος έρχεται από θεού Δία με μορφή καταιγίδας, που δηλώνει πως τα αδέρφια θα μοιραστούν την αθανασία, σε ανταμοιβή της αδελφικής αγάπης που επέδειξαν επί γης. Έτσι, μεταφέρονται ως αστερισμοί στον ουρανό...
Εστιάστε στην εκπληκτική άρια της Ιλάειρας, φίλοι μου από την 2η πράξη, σκηνή Ι: "Tristes apprêts", όπου η πριγκίπισσα θρηνεί το χαμό του αγαπημένου της Κάστορα. Μια άρια da capo (κυρίαρχη φόρμα της εποχής μπαρόκ), όπου ο συνθέτης Ραμώ κάνει χρήση χρωματικής μελωδικής γραμμής στοχεύοντας στην ενίσχυση της εκφραστικότητας της άριας, στοιχείο για το οποίο θαυμάστηκε όταν το έργο μελετήθηκε από τον Εκτόρ Μπερλιόζ!
Την ακούμε από την Agnès Mellon, με φωνή ισορροπημένη παράλληλα με τα όργανα, ούτε να καλύπτεται αλλά ούτε και να υπερισχύει. Φωνή, γεμάτη αρμονίες και χρωματικές καθόδους που εμφατικά στοχεύουν στην ανάδειξη του ελεγειακού χαρακτήρα της άριας.
"Tristes apprêts": Les Arts Florissants/William Christie, σολίστ η Agnès Mellon:
Θλίψεις, ωχρές φλόγες, πιο τρομακτική κι απ' το σκοτάδι, η μέρα...
Η όπερα τελειώνει με τη Γιορτή του σύμπαντος, όπου Ήλιος, άστρα και πλανήτες εγκωμιάζουν την απόφαση του θεού... Ακούστε το τελικό θριαμβευτικό χορωδιακό: "Feste de l'univers" στο 2:44:25:
Είναι ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της τέχνης του 20ού αιώνα, ιδρυτής του κυβισμού και με σημαντική συνεισφορά στην εξέλιξη της μοντέρνας τέχνης. Ο Ισπανός Πάμπλο Πικάσο κι ένας αγαπημένος πίνακάς του δίνει την αφορμή της καλημέρας. Μουσικού θέματος, φυσικά!
Ο Πικάσο επιλέγει τη μουσική ως θέμα για να εκφράσει τη χαρά της ζωής. Στη σειρά έργων του "ΤΡΕΙΣ ΜΟΥΣΙΚΟΙ" η Comedia de l'arte φιγουράρει όλο χάρη στις μορφές του πιερότου και του κατεργάρη γελωτοποιού...
Οι μορφές είναι τρεις. Ένας αρλεκίνος και ένας πιερότος αριστερά, που κρατούν μουσικά όργανα, βιολί και κλαρινέτο και δεξιά ένας καλόγηρος με μαύρο χιτώνα, με ακορντεόν και παρτιτούρα. Η σύνθεση αποπνέει κωμική διάθεση... Θυμίζει προετοιμασία για χορό μεταμφιεσμένων ή πρόβα ορχήστρας πλανόδιων μουσικών σε καρναβαλική γιορτή. -"Μάσκες", όμως, "γιατί;" αναρωτιέμαι... -Τα πρόσωπα φαίνεται, πίσω απ'τις μάσκες να λειτουργούν καλύτερα...δίνω την "αόριστα φιλοσοφημένη" απάντηση και προχωρώ. Γωνιώδη σχήματα και μοτίβα σε έντονα, ζωντανά χρώματα. Ως μη ειδική, οσφρίζομαι μια "ισχυρή" παιδικότητα, μια ξέγνοιαστη συναναστροφή, μια παρέα τριών φίλων που περνά καλά μαζί... Αναπόληση όμορφων στιγμών αποτυπωμένη με τα μέσα που κανείς διαθέτει. Και δω ο "κανείς", έχει παλέτα, πινέλα, χρώματα...έχει έμπνευση !! Μάλλον δεν πέφτω πολύ μακριά... Ο αρλεκίνος Πικάσο με το βιολί κάτω απ' το πηγούνι γρατζουνά με το δοξάρι φιλικά πειράγματα με αποδέκτες κοντινούς, δικούς του ανθρώπους. Φαίνεται αστείος στη φαρδιά φορεσιά με τα κόκκινα και κίτρινα τρίγωνα, χρωματισμοί της σημαίας της πατρίδας του. Κι οι φίλοι όμως μοιάζουν να το διασκεδάζουν. Ο πρόσφατα (ο πίνακας φιλοτεχνήθηκε το 1921 ) μακαρίτης Απολλιναίρ, ο καλός πιερότος, φυσά ηγετικές πνοές στο "Συναξάρι των ζώων" ...κι οι σκέψεις, "σαλτιμπάγκοι οδεύουν πλάϊ στων κήπων τις φραγές "! Και δεξιά, ένας άλλος ποιητής και φίλος καρδιακός...ο Μαξ Ζακόμπ, ο παρ'ολίγον μοναχός ν'ανοιγοκλείνει τη φυσούνα.
Πείραμα, η απεικόνιση; Αφηρημένη οπτική ιδέα; Λαχτάρα για διασκέδαση, αναπόληση στιγμής ανέμελης;
Ίσως να μη μπορεί κανείς να απαντήσει, ίσως και να υπάρχουν άπειρες ιδέες να αιτιολογούν τη σύλληψη...Ίσως... Και κει που προσπαθώ να μπω στον ψυχισμό του καλλιτέχνη, δίνει το ράσο τη δεύτερη αφορμή! Μουσική, αυτή τη φορά.
Ο ρασοφόρος Μαξ Ζακόμπ, σημαίνων της Παρισινής avant-garde σκηνής στις αρχές του 20ου αιώνα γνωριζόταν με το μουσικό Πουλένκ. Η εκτίμηση του Πουλένκ κι ο απεριόριστος θαυμασμός στο πρόσωπό του, βρίσκει χαραμάδα έκφρασης, πού αλλού;...στις νότες!
Πέντε από τα ποιήματά του μελοποιούνται σε μια σύνθεση -νανούρισμα...αέρινο όνειρο. Κοιμήθηκα, ονειρεύτηκα ...κι όμως ονειρεύτηκα την πραγματικότητα. Την πραγματικότητα τριών φίλων, που ντυμένοι τη χαρούμενη διάθεση, τοιμάστηκαν για χορό αιωνιότητας φορώντας μάσκες, γιατί η ψυχή του καλλιτέχνη λειτουργεί καλύτερα πίσω απ'τα προσωπεία...
Ο Πουλένκ, σαν μέρος της παριζιάνικης πρωτοποριακής σκηνής εκείνης της εποχής, γνώριζε τον Ζακόμπ, που εκείνη την εποχή συγκατοικούσε με τον Πικάσο. Εκείνος τον έφερε σε επαφή με τον Απολλιναίρ, κι οι τρεις τους έδεσαν ως κρίκοι μιας ιδιαίτερης αλυσίδας... Ο συνθέτης βρήκε τα ποιήματα δημοσιευμένα σε περιοδικό... Επέλεξε να μελοποιήσει πέντε, αλλάζοντας μερικές φορές τους τίτλους τους. Το "Νανούρισμα" είναι δύο ποιήματα στο ίδιο ύφος και χαρακτήρα, που ο Πουλένκ παρουσιάζει ενιαία. Η αγάπη και η εκτίμηση του Πουλένκ για τον Ζακόμπ εκφράζεται με σαφήνεια.
"5 Poèmes de Max Jacob, Berceuse" F.POULENC:
Λίγο νωρίτερα κι αμέσως μετά τη γνωριμία του Πουλένκ με τον Ζακόμπ το 1921, ο συνθέτης επιλέγει τέσσερα από τα ποιήματα του νέου φίλου του και τα μελοποιεί σε ύφος αρκετά πρωτοποριακό. Τα τραγούδια στην πρώτη τους παράσταση τον Ιανουάριο του 1922 προκάλεσαν καλλιτεχνική "ταραχή". Ένας κριτικός τα "ερμήνευσε" ως "είδος χλευασμού ή μυστηριώδους παρωδίας" κι ένα άλλος παραδέχτηκε πως "παρόλη την παραφωνία τους ο κύκλος τραγουδιών περιέχει μουσική, χρώμα κι εν τέλει, ζωή".
Ως μέλος της Ομάδας των 'Εξι, στο έργο του Πουλένκ απαντούν πολλά από τα στοιχεία της αισθητικής της ομάδας, οικονομία των μέσων, νηφαλιότητα, τάση απογύμνωσης και αίσθηση
του μέτρου. Από τα "Quatre poèmes de Max Jacob" θα ακούσουμε το τρίτο του κύκλου με τίτλο: "Ο ποιητής και ο τενόρος":
Μέρος του κειμένου έχει δημοσιευτεί παλαιότερα στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr
Ο Μένης Κουμανταρέας στο βιβλίο του "Τo show είναι των Ελλήνων" παρουσιάζει τρεις νουβέλες, η πρώτη απο τις οποίες έχει τίτλο: "Μια μέρα απ’ τη ζωή τους", και αφορά τη μία και μοναδική φορά που ο Κωνσταντίνος Καβάφης συνάντησε τον Δημήτρη Μητρόπουλο , σαν σήμερα 20 Οκτωβρίου του 1932. Ο Αλεξανδρινός ποιητής ακούει το μουσικό να εκτελεί στο πιάνο ποιήματά του στο σπίτι οικογένειας υψηλής κοινωνίας των Αθηνών…
ΤΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ:
"Καθώς οι τελευταίες αχτίδες του ήλιου του Οκτωβρίου πέφτουν στην πρόσοψη της οικίας επί της πλατείας Συντάγματος, γίνονται οι τελευταίες ετοιμασίες για τη δεξίωση, που δίνεται προς τιμήν του επιφανούς ξένου εξ Αιγύπτου.Είναι 20 του Οκτώβρη, ένα ανέφελο δειλινό του 1932.[...]
Η οικοδέσποινα σκηνοθετεί τις τελευταίες λεπτομέρειες της αποψινής βραδιάς. Είναι όλα τ'ασημικά στις βιτρίνες τους γυαλισμένα; Είναι όλα τα ποτήρια σκουπισμένα;...το λινό τραπεζομάντηλο με την τσάκισή του, είναι σιδερωμένο;[...]
Η οικοδέσποινα πλησιάζει ένα κύριο, πλαγιαστό, που μ' ακουμπισμένο το δεξί χέρι στο πιάνο αφουγκράζεται το σφυγμό του οργάνου.[..]
-"Είναι όλα εντάξει monsieur Jean?Το όργανο σονάρει;"
Τη διαβεβαιώνει ότι ο ταλαντούχος 35άρης συνθέτης και μαέστρος, που ειναι προσκεκλημενος, δεν θα εχει να πει το παραμικρό για την ορθοτονικότητα του πιάνου.Κι ας είναι στο πρόγραμμα απόψε να παίξει μουσική ατονική.[...]
Και να που ηχεί μουσικά το κουδούνι της εξώπορτας, που φέρνει στο προσκήνιο σαν σε σκηνή θεάτρου, τον μαέστρο και συνθέτη.[...]
Είναι ψηλός, αδύνατος, καλοσχηματισμένος.
-"Μεγάλη τιμή μάς κάνεις απόψε, Δημήτρη!"[...]
Κι ενώ ο μαέστρος δοκιμάζει το πιάνο πιέζοντας το λα, το κουδούνι της εξώπορτας αποκρίνεται με μια άλλη νότα, που μοιάζει να ανοίγει διάλογο με το πιάνο.
Όλοι πετάγονται όρθιοι![...]
Σαν μια αυλαία, παραμερίζουν όλοι αφήνοντας πέρασμα στον ποιητή...[...]
Χαιρετά τους περιστάμενους με λιγοστή και βραχνή φωνή ...Τα μάτια του εξερευνούν το περιβάλλον και σταματούν πάνω στο συνθέτη, που σπεύδει να τον προϋπαντήσει. Γίνονται οι απαραίτητες συστάσεις. Μα εκείνοι είναι σαν να γνωρίζονται από παλιά. Εχει προηγηθεί μια αλληλογραφία μεταξύ τους. Ο μαέστρος υποκλίνεται. Δίνουν τα χέρια.[...]...
-"Ειναι τιμή μου που σας γνωρίζω απο κοντά".
Δεν είναι λόγια τυπικά. Τα νεανικά, μπλε μάτια του μουσικού λάμπουν από θαυμασμό γι'αυτό τον άνθρωπο που ορισμένα από τα ηδονικά και βαθιά στοχαστικά του ποιήματα αποφάσισε πριν λίγα χρόνια να μελοποιήσει[...]
Μαέστρος και ποιητής παίρνουν θέσεις αντικριστά.[...]
-"Χαίρομαι",αποτείνεται στον Αλεξανδρινό, "που δεν σας άρεσε ο γενικός τίτλος "Ποιήματα Ηδονιστικά", όπως τα είχα ονομάσει αρχικά. Τα περιόριζε κάπως η ονομασία αυτή[...]Γι'αυτό και γω τα μετονόμασα. Τα λέω τώρα "10 Inventions". Πώς σας φαίνεται;"
-"Εφόσον εσείς το κρίνετε πρέπον, δεν έχω παρά να συμφωνήσω", η απάντηση του ποιητή.[...]
-"Νομίζω ήρθε η ώρα να τα ακούσουμε", λέει η οικοδέσποινα.
Ο Δημήτρης προχωρεί, ανοίγει το θηριώδες, μαύρο πιάνο και ξεσκεπάζει τα πλήκτρα.
-"Θέλει κανείς κάτι πριν αρχίσουμε;", ρωτά η οικοδέσποινα.
Το μόνο που θέλουν είναι ν΄ ακούσουν τον συνθέτη και να καταγράψουν τις αντιδράσεις του ποιητή.[...]
Θα παρακαλούσα, λέει ο συνθέτης , να κλείσουν κάποια φώτα[...]
Η ατμόσφαιρα γίνεται πιο οικεία.[...]
Όλοι έχουν τ'αυτιά τους τεντωμένα.Κοιτάζουν άπληστα, μια το μουσικό, μια τον ποιητή.Είναι μια στιγμή που την ονειρεύονταν, μα που κι εμείς μόνο στα όνειρά μας μπορούμε να τη φανταστούμε...
(Μ. Κουμανταρέας: "Το show είναι των Ελλήνων", εκδ.Κέδρος, σελ.13-16, 22-29, 34-36)
***
Ο μεγάλος καλλιτέχνης, Δημήτρης Μητρόπουλος είναι ο πρώτος έλληνας συνθέτης που μελοποίησε Καβάφη. Δεν έμεινε ασυγκίνητος από τον ερωτικό Καβαφικό λόγο και με την αξεπέραστη συνθετική του ματιά πλάθει το 1925 τις περίφημες "10 Inventions" για φωνή και πιάνο.
Οι Inventions ποιητικά και μουσικά βρίσκονται μπροστά από την εποχή τους, ένα έργο ρεαλιστικό, με πηγαίο αισθησιασμό και ποικίλους νεωτερισμούς. Η εκτίμηση, που έτρεφε ο συνθέτης προς τον ποιητή είναι εμφανής και καταγράφεται σε δυο επιστολές, που του είχε στείλει προκειμένου να του γνωστοποιήσει τη μεγάλη απήχηση και εξαιρετική υποδοχή από τους ακροατές, των ποιημάτων του! Τα ποιήματα της συλλογής αυτής με τον άκρατο ερωτισμό τους ξεχειλίζουν συναίσθημα και αλήθειες...Ρεαλιστικά στο λόγο, πρωτοπόρα στη μουσική τους δομή, απελευθερωμένα από κάθε είδους προκατάληψη και δέσμευση.
Ο Μητρόπουλος χωρίζει τις δέκα Inventions σε τέσσερα μέρη:
I. 4 Canons : περιλαμβάνει τα ποιήματα: "Μακρυά", "Να μείνει", "Για νάρθουν", "Το διπλανό τραπέζι"
II. 2 Passacaglia : με τα ποιήματα: "Γκρίζα", "Μέρες του 1903"
III. Preludio e fuga a 4 voci: τα ποιήματα: "Εν τη οδώ", "Ο ήλιος του απογεύματος" και
IV. Pedale - Coda Finale: με τα ποιήματα: "Έτσι πολύ ατένισα", "Επήγα"
Ο συνθέτης που αρχικά είχε επιλέξει 14 ποιήματα δεν γνωρίζουμε το λόγο που στην τελική έκδοση δεν συμπεριέλαβε τα:
"Ηδονή", "Μια νύχτα", "Η αρχή των" και "Εν απογνώσει".
Ο κύκλος ηχογραφήθηκε σε ένα ανεπανάληπτο ρεσιτάλ ερμηνείας και συνοδείας με τη μέτζο σοπράνο Αγγελική Καθαρίου και στο πιάνο το Θοδωρή Τζοβανάκη, απ' όπου έχω επιλέξει να ακούσουμε τρία :
1. Στο ποίημα "Γκρίζα" ο ποιητής μπορεί να αποκρύπτει επιμελώς το φύλο του αγαπημένου του, όμως κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την έντονη οσμή, που έχει κρατήσει η μνήμη και η θύμηση αυτού του προσώπου!
Η οσμή αυτή κρατά αναλλοίωτη και προφυλάσσει από τη λήθη την όμορφη ερωτική ανάμνηση...επιστρέφοντας έτσι, έστω και νοερά στο ηδονικό παρελθόν του.
"Κυττάζοντας ένα οπάλλιο μισό γκρίζο
θυμήθηκα δυο ωραία γκρίζα μάτια
που είδα· θάναι είκοσι χρόνια πρίν ....
.......................
Για έναν μήνα αγαπηθήκαμε.
Έπειτα έφυγε, θαρρώ στην Σμύρνη,
για να εργασθεί εκεί, και πια δεν ιδωθήκαμε.
Θ’ ασχήμισαν — αν ζει — τα γκρίζα μάτια· θα χάλασε τ’ ωραίο πρόσωπο. Μνήμη μου, φύλαξέ τα συ ως ήσαν. Και, μνήμη, ό,τι μπορείς από τον έρωτά μου αυτόν, ό,τι μπορείς φέρε με πίσω απόψι"
2. "Εν τη οδώ":
Τον νεαρό όμορφο ήρωα του ποιήματος συναντά ο ποιητής μας στο δρόμο, "εν τη οδώ"...Ο ποιητής επισημαίνει την ωχρότητα στο συμπαθητικό του πρόσωπο. Τον περιγράφει να περιπλανιέται άσκοπα, ζαλισμένος από την ηδονή...Ο Καβάφης με τον περίτεχνο, περιεκτικό λόγο του δημιουργεί μια ερωτική ιστορία, που συγκινεί με την ανάκληση της μέθης που προκαλεί η ηδονική επαφή...
"Το συμπαθητικό του πρόσωπο, κομμάτι ωχρό·
τα καστανά του μάτια, σαν κομμένα·
είκοσι πέντ’ ετών, πλην μοιάζει μάλλον είκοσι·
με κάτι καλλιτεχνικό στο ντύσιμό του
- τίποτε χρώμα της κραβάτας, σχήμα του κολάρου -
ασκόπως περπατεί μες στην οδό,
ακόμη σαν υπνωτισμένος απ’ την άνομη ηδονή,
από την πολύ άνομη ηδονή που απέκτησε"
3. "Ετσι πολύ ατένισα"
Στο ποίημα αυτό αναδύεται ο θαυμασμός του ποιητή για την ομορφιά του ανδρικού σώματος, για την ηδονική αρτιότητά του. Επισημαίνει πως στα αρχαία χρόνια το κάλλος εγκωμιάστηκε και συχνά ενέπνεε τους καλλιτέχνες..., πως αποτελούσε σύμβολο ωραιότητας διαχρονικό, κάτι που στην εποχή του Καβάφη είναι αντίθετα, κατακριτέο. Ο ποιητής κρύβει επιμελώς την ιδιαιτερότητα των προτιμήσεών του, καθώς γνωρίζει την αντίδραση της συντηρητικής κοινωνίας, που θα προκαλέσει τυχόν ομολογία τους.
"Την εμορφιά έτσι πολύ ατένισα,
που πλήρης είναι αυτής η όρασίς μου.
Γραμμές του σώματος. Κόκκινα χείλη. Μέλη ηδονικά.
Μαλλιά σαν από αγάλματα ελληνικά παρμένα·
πάντα έμορφα, κι αχτένιστα σαν είναι,
και πέφτουν, λίγο, επάνω στ' άσπρα μέτωπα.
Πρόσωπα της αγάπης, όπως τάθελεν
η ποίησίς μου... μες στες νύχτες της νεότητός μου,
μέσα στες νύχτες μου, κρυφά, συναντημένα...
Θα πρέπει να σημειωθεί πως η επίσκεψη του Καβάφη στην Αθήνα και η συνάντησή του με το το συνθέτη Μητρόπουλο -ως σπουδαίο γεγονός- αναφέρθηκε και στον Αθηναϊκό Τύπο.Στην εφημερίδα Βραδυνή της εποχής αφιερώθηκε ολοσέλιδη αναφορά με τίτλο: "Ο Καβάφης στην Αθήνα-Δυο δεξιώσεις προς τιμήν του".
Συγκεκριμένα:
"Ο κ. Καβάφης, ο Αλεξανδρινός ποιητής μένει στο ξενοδοχείο "Κοσμοπολίτ". Είναι το πιο μοντέρνο ίσως ξενοδοχείο της πρωτευούσης. Και ο ποιητής δεν μπορούσε να μείνει αλλού, αφού μοντέρνα -υπερμοντέρνα μάλιστα- είναι και η τεχνοτροπία του. Ο ποιητής είναι άρρωστος, εν τούτοις δέχεται το πλήθος των θαυμαστών του.[...] Είναι αλήθεια συγκινητική η υποδοχή που έκαναν οι θαυμαστές της Καβαφικής ποίησης στον Αλεξανδρινό ποιητή. Δεξιώσεις, γεύματα, επισκέψεις...[...] Η κυριότερη ατραξιόν ήταν η εκτέλεση υπό του κ. Μητροπούλου στο πιάνο των δέκα μουσικών κομματιών που έγραψε πάνω σε δέκα τραγούδια του Καβάφη. Ο κ. Μητρόπουλος τα τραγούδησε συγχρόνως "σότο βότσε"για να ερμηνεύσει καλύτερα και να αποδείξει τη σχέση του ρυθμού τους με τη μουσική. Ακολούθησε φιλολογική συζήτηση..."
[Ευχαριστω τον αγαπημενο φίλο και ραδιοφωνικό παραγωγό του Τρίτου Προγράμματος, κ. Μπάμπη Καβροχωριανό, ο οποίος μου έστειλε το συγκεκριμένο σχετικό φύλλο από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Βουλής].
Πόσο τέλεια περιγραφικός ο λόγος του Κουμανταρέα, Ελπίδα μου. Σε μεταφέρει κατ' ευθείαν στο αστικό σαλόνι, ακούς το λα του πιάνου και μετά το κουδούνι... η παράσταση αρχίζει! Σύμπραξη δύο τεράστιων μορφών της τέχνης σε 10 Inventions! Μου άρεσε η εκπληκτική απόδοση του άσκοπου περπατήμαος στον δρόμο με τον εκρηκτικό ρυθμό του, τις κοφτές ανάσες και το δυναμικό τέλος του. Υπέροχη ανάρτηση, ΕΥΓΕ, αγαπημένη μου! ❤
Αζη μου, διαβαζεται απνευστί το κειμενο του Κουμανταρέα και οπως γραφεις σε μεταφερει κατευθειαν στο σαλονι της αριστοκρατισσας που τιμα με τη συγκεντρωση αυτη τον Καβαφη! Ο Μητροπουλος τον θαυμαζε τόσο τον ποιητη που τ φανερωνει με τον τροπο που προσεγγιζει την ποιηση του., Βεβαια ηταν και άλλοι, οπως καταλαβαινιυμε, λογοι ταυτισής τους, κυριως νοοτροπιας πανω στον ερωτα και την διεκδικηση ερωτικης ελευθεριας σε καιρους δυσκολους για κατι τετοιο... Ναι,συμφωνω πως στο ποιημα "Εν τη οδω" ο αλεξανδρινος σκιαγραφει εξοχα την ασκοπη περιλάνηση και η μουσική ακουθει πιστα το κειμενο με μουσικές τεχνικες, μαεστρικά αξιοποιημενες.... Ευχαριστω πολύ!Σε φιλώ! Delete
"Ο Ρεμπώ: Ένας μεγάλος ποιητής που λειτούργησε με τη γλώσσα του καιρού μας.
Παράλληλα εκμηδένισε τον Χρόνο. Στην ηλικία που οι κοινοί θνητοί αρχίζουν να υποψιάζονται.
Αυτός ολοκληρώθηκε και σαν άνθρωπος και σαν ποιητής. Τον περιέχω."
Με αυτά τα λόγια μιλά για τον Ρεμπώ ο Μάνος Χατζιδάκις στο βιβλίο του "Ο καθρέφτης και το μαχαίρι", που θαύμαζε τον "καταραμένο ποιητή" κι εμπνευσμένος από κείνον -όπως ξέρουμε- δημιούργησε με τη συμβολή στιχουργικά του Νίκου Γκάτσου το δικό του "Μεθυσμένο Καράβι"...
Μια θαυμάσια ποιητική συλλογή του γεννημένου σαν σήμερα, 20 Οκτωβρίου 1854, Αρθούρου Ρεμπώ, είναι οι"ΙLLUMINATIONS ή ΕΚΛΑΜΨΕΙΣ".
Πρόκειται για ξαφνικές εμπνεύσεις του σπουδαίου συμβολιστή -ποιητικές φωταγωγίες- στην οποία εγκαταλείπει την ομοιοκαταληξία και κινείται σε μια "αφηρημένη" έκφραση μέσω πεζών ποιημάτων.
Θεωρώ πως στα άμετρα αυτά ποιήματα του Ρεμπώ φανερώνεται περισσότερο το ατίθασο και απείθαρχο του χαρακτήρα του! Δίκαια ο Καμύ τον χαρακτήρισε "στασιαστή ποιητή"!
΄Εννιά ποιήματα αυτής της συλλογής μελοποιεί το 1940 ο Μπένζαμιν Μπρίττεν στον ομότιτλο κύκλο τραγουδιών του "Les Illuminations Op. 18", για σολίστα(σοπράνο ή τενόρο) και ορχήστρα εγχόρδων.
Το 7ο ποίημα με τίτλο "Being Beauteous-Γίνε όμορφος" αφιέρωσε ο συνθέτης στο σύντροφό του τενόρο Πίτερ Πήαρς.
<ΒΕΙΝG BEAUTEOUS>
"Μπροστά σε χιόνι ένα Πλάσμα Ομορφιάς θεόρατο.
Σφυρίγματα θανάτου και κύκλοι μουσικής υπόκωφης ανασταίνουν, θρέφουν και δονούν σα να' ταν φάσμα αυτό το λατρεμένο σώμα.
Λαβωματιές πορφυρές και μαύρες λάμπουν μες στην αλαζονεία της σάρκας.
Τα φυσικά χρώματα τής ζωής βαθαίνουν, χορεύουν και ελευθερώνονται γύρω από το Όραμα,
πάνω στη σκαλωσιά.
Και τα ρίγη φουντώνουν και ουρλιάζουν, και η μανιασμένη γεύση απ' όλο αυτό
φορτισμένη με θανάσιμους συριγμούς και βραχνές μουσικές που ο κόσμος απόμακρος πίσω μας, εκσφενδονίζει στη μητέρα μας την ωραία,
– που οπισθοχωρεί, που εγείρεται.
Ω! έχουν ντυθεί τα κόκκαλά μας με νέο σώμα ερωτικό!
μέσα από τη σύρραξη των δέντρων με το ελαφρό αεράκι!"
(Από το βιβλίο: Arthur Rimbaud, "Εκλάμψεις", εκδ. Γαβριηλίδης, μτφ: Σ.Πασχάλης, σελ. 39)
Benjamin Britten - Les Illuminations Op. 18: «Being Beauteous» - Peter Pears
Πολλοί μουσικοαναλυτές σχολιάζουν ότι το έργο είναι "πολύ πιο αισθησιακό, όταν τραγουδιέται από φωνή σοπράνο" … Ακούμε το 9ο πεζό ποίημα της συλλογής με τίτλο "Départ - Αναχώρηση" από την Εσθονή υψίφωνο Aile Asszonyi και τα συμπεράσματα δικά σας... Προσωπικά, τη βρίσκω λυρικά και συνεσταλμένα αισθησιακή, θα έλεγα, χαρακτηριστικό, που ταιριάζει στο ύφος της συλλογής.
<Depart –Αναχώρηση>
"Είδα αρκετά. Τ' όραμα το συνάντησα σ'όποιο ουρανό κι αν πήγα. Είχα αρκετά. Πολύβουες πόλεις, το βράδυ, και τη μέρα, και πάντα. Ξέρω αρκετά. Σταθμοι ζωής. - Α, Βουητά και Οράματα! Μες στην καινούργια αγάπη και μες στο νέο ήχο αναχωρώ!
Ο "μικρός, ανήσυχος Σαίξπηρ", όπως αποκάλεσε ο Ουγκό τον Ρεμπό, ταίριαξε ιδανικά με τον καινοτόμο και νεωτεριστή Μπρίττεν δίνοντας αυτό τον ιδιαίτερο κύκλο, τον κυνικό και ακανθώδη, μα συγχρόνως λυρικό και με αίσθηση ερωτικής λαχτάρας, που ελπίζω να σάς αρέσει τόσο, όσο και μένα που τον προτείνω...
Για τον Ρεμπώ και το "Μεθυσμένο Καράβι" του μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
Συμφωνώ, Ελπίδα μου ότι είναι πιο αισθησιακό το έργο όταν εκτελείται από γυναικεία φωνή! Αφού άκουσα και τις δυο εξαιρετικές προτάσεις σου, ακούω τώρα ολόκληρο τον κύκλο με την Sandrine Piau! Πραγματικά έξοχη! Πολύ ωραία ανάρτηση κι ευχαριστούμε γλυκιά μου φίλη κι ευχαριστούμε για την αφιέρωση στον Ρεμπώ.
Έφυγε σαν σήμερα πολύ πρόωρα…Μόλις στα 39 του… Δεν υπάρχει φιλόμουσος που να μην τον συνεπαίρνουν το πιανιστικό στυλ κι οι συνθετικές ιδέες του Φρειδερίκου Σοπέν! Αυτός ο συνδυασμός συναισθηματικής εκφραστικότητας, ρομαντικής ευαισθησίας, με πλούσια μουσική ευρηματικότητα και πνευματικότητα, νομίζω δεν βρίσκεται σε κανέναν άλλο από τους ρομαντικούς, χαρακτηριστικά που εμφανίστηκαν από τη νεαρή ηλικία του…
Ο Σοπέν -ήταν δεν ήταν- δεκατεσσάρων ετών όταν αποφάσισε να συνθέσει μια σειρά παραλλαγών για πιάνο και φλάουτο. Πιθανότατα ο συνδυασμός των δύο οργάνων επιλέχθηκε λόγω του πατέρα του Φρειδερίκου, τον κ. Nίκολας Σοπέν, δάσκαλο Γαλλικών μα και ερασιτέχνη φλαουτίστα.
Ο Σοπέν λάτρευε την όπερα από μικρός, έτσι γι’ αυτό το εγχείρημα διάλεξε μια χαριτωμένη άρια του Ροσίνι από τη «Σταχτοπούτα». «Non più mesta», που η πρωταγωνίστρια τραγουδά με κέφι και ζωντάνια στο τέλος της όπερας καθώς κλείνει η αυλαία:
«Πάει καιρός που στη φωτιά δίπλα θλιμμένη, τραγουδούσα. Πέρασαν πια της θλίψης οι στιγμές»...
Γνωστή και ως «Rondo Aria», η «Non più mesta» έχει προσελκύσει πλήθος συνθετών να γράψουν παραλλαγές πάνω στην σκερτσόζα μελωδία της.
"O νεαρός Σοπέν στο πιάνο", Elisabeth Radziwiłł
Οι γοητευτικές παραλλαγές του 14χρονου Σοπέν εντυπωσιάζουν με την μελωδική ευλυγισία και πρωτοτυπία τους. Η σύνθεση ξεκινά με την παρουσίαση του θέματος που μεταμορφώνεται στις τέσσερεις παραλλαγές που ακολουθούν. Το μοτιβικό υλικό και η αντιμετώπισή του φανερώνει την φαντασία και μουσική ευρηματικότητα του νεαρού Σοπέν. Στην πρώτη, το θέμα ζωντανεύει με τη βοήθεια των συνεχών τριήχων, με ζωηρό και παιγνιώδη χαρακτήρα… Η δεύτερη, μάλλον «καταπραϋντική», αποστασιοποιείται από την προηγούμενη σε υφολογικό επίπεδο προτάσσοντας μια απαλή μουσική ανάπαυλα στο ύφος του μπελκάντο, με έντονη συναισθηματικότητα, πρόδρομος της τρίτης παραλλαγής με τα γρήγορα φωτεινά αρπίσματα, που με χιούμορ προβάλλουν μια μικρής διάρκειας, πλην απαστράπτουσα δεξιοτεχνία στο φλάουτο. Η τέταρτη παραλλαγή ακολουθεί ευέλικτα την κύρια μελωδική γραμμή διακοσμημένη με χαριτωμένα στακκάτι και άλλες φιγούρες και καλλωπισμούς, αποτζιατούρες και επερείσεις…
Στυλιστικά, δεν υπάρχει τίποτα στη σύνθεση αυτή που να «μαρτυρά» Σοπέν. Μην περιμένετε να διακρίνετε τα δακτυλικά του αποτυπώματα στο μέρος του πιάνου, καθώς ο έφηβος αγαπημένος μας, δίνει προτεραιότητα (και ορθώς πράττει) στο φλάουτο. Επιπλέον, είναι η μόνη σύνθεση του πολωνού, που μπορεί να εκτελεστεί άνετα ακόμα και από αρχάριους πιανίστες, καθώς το τμήμα του πιάνου δεν είναι διόλου απαιτητικό, όπως μας έχει συνηθίσει ο βιρτουόζος Σοπέν στο σύνολο των συνθέσεών του.
Επιλέγω να το ακούσουμε με τον Ζαν-Πιέρ Ραμπάλ, τον ταλαντούχο γάλλο φλαουτίστα που περιέγραψε τη σχέση του με το όργανο ως μέγιστο πάθος!... Πάθος, που τροφοδότησε μια αξιοσημείωτη καριέρα, που ξεπέρασε τα 50 χρόνια:
«Πρέπει η σχέση σου με το φλάουτο να είναι πάθος,
τόσο σημαντική όσο το νερό που πίνεις ή το ψωμί που τρώς!".
Φωτεινός ήχος, κομψότης, ευγένεια και κυρίως επιδέξιες αναπνοές στη μέση γρήγορων μεταβάσεων χωρίς να αλλοιώνεται η απόδοση του ήχου.
