Μουσικοί και Παιχνίδια με την τράπουλα...

 

"Joueurs de cartes", Theodoor Rombouts 

Η τράπουλα και τα παιχνίδια της κατά την περίοδο των γιορτών κάνουν αισθητή την παρουσία τους. Έτσι, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, "για το καλό του χρόνου" παίζουμε ένα από τα δημοφιλέστερα τυχερά παιχνίδια, το "τριάντα ένα". 

Η τράπουλα προέρχεται από το ιταλικό "trappola", που σημαίνει "παγίδα".

Αποτελείται από τα "τραπουλόχαρτα"  και προήλθε από το ιταλικό παιχνίδι "ταρόκο", που παιζόταν με χοντρά  παραλληλόγραμμα χαρτιά με αριθμημένες φιγούρες τόσο για ψυχαγωγία, όσο και για κερδοσκοπία.
Πιθανή άποψη θεωρείται ότι τα παιγνιόχαρτα εμφανίστηκαν στην Αίγυπτο,  έχοντας επάνω τους θρησκευτικές απεικονίσεις,  και ότι τα τραπουλόχαρτα, αποτύπωναν συμβολικά την αρχέγονη γνώση, αποτελούσαν ένα μέρος της λατρείας του Αιγυπτίου θεού Τοθ και με τη βοήθειά τους μπορούσε να προβλεφθεί η μοίρα των ανθρώπων και το μέλλον τους, να δοθούν συμβουλές προς αυτούς και να εξηγηθεί η θέληση των θεών. 

Τα "Φύλλα της Τύχης" λέγονταν "Τάροκ" απ' όπου και η ονομασία Ταρό.

Τραπουλόχαρτα (1545)

Άλλη άποψη είναι ότι επινοήθηκαν  το 10ο αιώνα στην Ινδία και είχαν πολεμικές αναπαραστάσεις. 

Η περισσότερο κρατούσα άποψη, όμως, είναι αυτή που συνδέει την τράπουλα με την Κίνα, όπου μάλιστα, ως γνωστό, εφευρέθηκε και το χαρτί.

Τα παιγνιόχαρτα θεωρούνται εξέλιξη των κινέζικων ντόμινο, γιατρικού της πλήξης. 

Σύμφωνα με μια εκδοχή, ο Κινέζος αυτοκράτορας του 12ου αιώνα Σεν-Χο, ανέθεσε στους σοφούς του να βρουν ένα αντίδοτο στην πλήξη που ένιωθαν στο παλάτι οι τριακόσιες παλλακίδες του, οπότε και κάποιος σοφός του έφερε μια συλλογή από μικρές, ωραία διακοσμημένες, πλάκες από ελεφαντόδοντο, με τις οποίες, κατά τα λεγόμενά του, μπορούσαν να παιχτούν πολλά και διαφορετικά παιχνίδια. Τόσο ο αυτοκράτορας, όσο και οι παλλακίδες του, ενθουσιάστηκαν και, πλέον, το πρόβλημα της ανίας λύθηκε. 

Στην Ευρώπη η τράπουλα ήρθε από την Ασία. Είτε από τους Σταυροφόρους, είτε από τους Άραβες της Ισπανίας, είτε, πάλι από τους Σαρακηνούς ή τους Μαμελούκους.

Στα τραπουλόχαρτα υπήρχαν σύμβολα, όπως ο ήλιος, η σελήνη ή το σπαθί. Η τράπουλα των Μαμελούκων αποτελείτο από 52 φύλλα χωρισμένα σε τέσσερις σειρές (τα κύπελλα, τα νομίσματα, τα σπαθιά και τα μπαστούνια).

Στην κεντρική Ευρώπη οι τέσσερις σειρές ονομάζονταν: φύλλα, κουδούνια, βελανίδια και καρδιές.

Στην Ιταλία  υποτίθεται πως συμβόλιζαν, αντίστοιχα, τέσσερις μεσαιωνικές τάξεις: τους αγρότες, τους εμπόρους, τους ευγενείς και τον κλήρο.

Τελικά το σύστημα που επικράτησε έχει τις ρίζες του στη Γαλλία του 16ου αι. και γι’ αυτό οι φιγούρες της παριστάνουν ενδυμασίες της εποχής. Αποτελεί συγκερασμό των παραπάνω, και έχει τριφύλλια, καρό, πίκες  και καρδιές. Οι δε φιγούρες είναι βασιλιάς, ιππότης και υπηρέτης, ενώ αργότερα προστίθεται η βασίλισσα. 

***

"Xαρτοπαίκτες", Cezanne

Διαβάζοντας για την τράπουλα, μάς έρχονται στο νου οι εθισμένοι στο τζόγο και συνδυαστικά με την Τέχνη, πρώτος ο "Παίκτης" του Ντοστογιέφσκυ, ένα μυθιστόρημα αυτοβιογραφικό, καθώς ο συγγραφέας τυραννίστηκε από το πάθος της χαρτοπαιξίας. 

Αυτόματα οδηγούμαστε στον Ρώσο Προκόφιεφ, που με βάση το βιβλίο του Ντοστογιέφσκυ εμπνεύστηκε την ομώνυμη όπερά του "The Gambler-ο Παίκτης", που γράφτηκε το 1916 και στην πλοκή της περιλαμβάνει μια ερωτική ιστορία με τραγικές συνέπειες εξαιτίας της εμμονής και του πάθους του άνδρα για τα χαρτιά.

Και ο επίσης ρώσος Τσαϊκόφσκι δίνει μια αριστουργηματική όπερα με πυρήνα της το πάθος της χαρτοπαιξίας.
Η τριών πράξεων όπερά του: "Ντάμα Πίκα" βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Αλεξάντερ Πούσκιν. Περιγράφει μια ατυχή ιστορία αγάπης και θίγει θέματα όπως αλλοίωση της ψυχής  και απομόνωσης του ανθρώπου λόγω του εθισμού, που τον οδηγεί τελικά στην αυτοκαταστροφή. 

Τζογαδόροι ή λάτρεις της τράπουλας, υπήρξαν και μουσικοί. 

1. Ο Ιταλός βιρτουόζος του βιολιού και συνθέτης Νικολό Παγκανίνι έπαιζε χαρτιά συστηματικά και μάλιστα συχνά χρεωνόταν με μεγάλα ποσά. Λέγεται πως κάποτε αναγκάστηκε να πουλήσει το βιολί του προκειμένου να ξεπληρώσει το τεράστιο χρέος! Επίσης στο Παρίσι, συμμετείχε ως μέτοχος ενός καζίνο που έφερε το όνομά του, όπου 2 φορές την εβδομάδα έδινε και ρεσιτάλ.

2. Άπληστος με τα τυχερά παιχνίδια ήταν και ο Μότσαρτ, ένας τζογαδόρος που τα περισσότερα από τα κέρδη του από τις παραστάσεις -λένε οι κακές γλώσσες-  διοχετεύονταν στην αποπληρωμή των οφειλών σε πιστωτές τους. 

Το ζεύγος Γκριγκ με τον Φ.Ντήλιους και άλλους, χαρτοπαίζοντας
(i.pinimg)

3. Από τη χαρτοπαιξία ίσως κάπως ωφελημένος, λόγω του επιχειρηματικού μυαλού του, μπορούμε να ισχυριστούμε πως υπήρξε ο Τζοακίνο Ροσίνι. Μέτοχος ενός καζίνο-όπερα, συνδύαζε τα δυο μεγάλα πάθη του: μουσική και τυχερά παιχνίδια. Οι λάτρεις της μουσικής τέχνης έρχονταν στο χώρο να ψυχαγωγηθούν και συγχρόνως -αν επιθυμούσαν- συμμετείχαν σε κάποιο από τα τραπέζια της χαρτοπαικτικής λέσχης. 

4.  Ο Ρίχαρντ Στράους, αλλά και το ζεύγος Γκριγκ αρεσκόταν να παίζει παιχνίδια με τράπουλα τις μέρες των Χριστουγέννων. 

Ρ. Στράους παίζοντας τυχερά παιχνίδια
(i.pinimg)

Όπως το 1887 στη Λειψία, όπου η πράσινη τσόχα στρώθηκε για τους συνθέτες Frederik Delius, Johan Halvorsen και Christian Sinding, και τη Νίνα, σύζυγο του Έντβαρντ Γκριγκ που ο φακός την τσάκωσε κάνοντας τη "μάνα" υπό το βλέμμα του Γκριγκ. 

5. Τέλος, ο Ιγκόρ Στραβίνσκι έπαιζε κι αυτός τυχερά παιχνίδια, με ιδιαίτερη αδυναμία στο πόκερ. Το 1937 έγραψε το  "Jeu de cartes-Παιχνίδι με τράπουλα", ένα μπαλέτο σε "τρεις παρτίδες" -όπως συνηθίζεται να χαρακτηρίζεται- σε χορογραφία Μπαλανσίν και ανήκει στη  νεοκλασική περίοδο του συνθέτη.

Ο Στραβίνσκυ παίζει πόκερ
(από twitter)

Ο Στραβίνσκι στήνει την υπόθεση με τραπουλόχαρτα, ανάμεσα στα οποία κυρίαρχη θέση κρατά ο "Τζόκερ", συχνά αήττητος, καθώς ως μπαλαντέρ μπορεί να υποκαθιστά άλλα τραπουλόχαρτα, πλαισιωμένος από τους Άσσο, Ρήγα και Ντάμα. 

Στις δυο πρώτες "παρτίδες" ο Τζόκερ επικρατεί όλων, όμως στο τέλος ο παίκτης επιτυγχάνει το ανώτερο πάντων "φλος ρουαγιάλ" (Άσσος, Ρήγας, Ντάμα, Βαλές, Δέκα του ίδιου χρώματος σε σειρά) και βγαίνει νικητής, με προφανείς τους συμβολισμούς.

Στο παρακάτω βίντεο ακούμε από την "Πρώτη παρτίδα" το "Χορό του Τζόκερ" ....και από την  τελική "Τρίτη παρτίδα" τη "Μάχη ανάμεσα σε μπαστούνια και κούπες".

Igor Stravinsky: "Jeu de Cartes":

I: 

Dance of the Joker , Waltz-Coda Tranquillo

ΙΙΙ:

Battle between Spades and Hearts, Final Dance - Coda

Μπορεί να μην μού αρέσουν τα χαρτιά, όμως βρήκα την ιστορία της τράπουλας πολύ ενδιαφέρουσα κι αφού εναρμονίζεται στο πνεύμα των ημερών, είπα να τη συνδυάσουμε με κάτι σχετικό μουσικά...

Καλή Χρονιά σε όλους, με υγεία, αγάπη, αισιοδοξία και την τύχη -ει δυνατόν- με το μέρος μας!

Αν δε, κάποιος αποφασίσει να "τζογάρει" ας τού ευχηθούμε "καλά κέρδη"!

Μέρος του κειμένου έχει δημοσιευτεί παλαιότερα στην Κοινότητα The Mythologists

Πηγές για ιστορία τράπουλας: Εγκ. "Πάπυρος Larousse Britannica",Wikipedia

Azy Gouziou (Άζη Γουζίου)31 December 2020 at 05:42

Ακόμη και οι πιο σπουδαίοι συγγραφείς, μουσικοί, επιστήμονες έχουν αδυναμίες! Είναι "παγίδα" όπως ακριβώς το λες, Ελπίδα μου το χαρτοπαίγνιο. Έχουν καταστραφεί άνθρωποι, οικογένειες, επιχειρήσεις απ' τον τζόγο που σήμερα έχει τους πιο πολλούς χρήστες. Όπως εσένα, έτσι κι εμένα δεν αρέσουν τα χαρτιά και πιο παλιά, αν ήμουν καλεσμένη σε σπίτι όπου θα στρωνόταν παιχνίδι, απέφευγα ευγενικά την πρόσκληση.
Η λογοτεχνία και η μουσική παρουσιάζουν το "κατάντημα" κι όχι το κέρδος της χαρτοπαιξίας κι ας ελπίσουμε όσοι έστω και λίγο παίζουν να έχουν κάποιο όριο.
Το μουσικό απόσπασμα εξαιρετικό καθώς και πολύ εντυπωσιακές οι φωτογραφίες που παραθέτεις στο άρθρο σου. Ευχαριστούμε πολύ!
Καλό απόγευμα, αγαπημένη μου φίλη. ❤
ReplyDelete


ELPIDA NOUSA31 December 2020 at 08:09

Καλησπερα, αγαπημενη μου Αζη!Ο εθισμος στο ο,τιδηποτε έχει παντα καταστροφικές συνέπειες!Παγιδα το χαρτοπαίγνιο, σε έλκει η τυχη του ατζαμη, μα στη συνέχεια καιροφυλακτεί το πάθος για να σε διαλύσει στα γραναζια του.
Ναι, δεν μου αρεσουν τα χαρτιά...Εχω παίξει κάποιες χρονιές,καθως δεν μπορουσα να αποφύγω με ευγένεια τον ισχυρισμο "για το καλό του χρόνου", αλλά ποτέ δεν με συνεπήρε η όλη διαδικασία.
Η λογοτεχνια και η μουσική εμπνεονται από τις συνέπειες της χαρτοπαιξίας και έχουν δωσει υπέροχες δημιουργίες, συνηθως καταγγελοντας τον εθισμό.
Γραφοντας "κερδος" αναφερομουν στην επιχειρηματική ικανότητα του Ροσίνι,καθως με επιτυχία η καινοτομα ιδέα του συνδεσης όπερας και καζίνο, βρηκε πολλούς και φανατικούς οπαδούς με αποτέλεσμα να γεμίζουν οι τσεπες του συνθετη, που εκεινη την εποχη αποφασισε να αποσυρθει κιολας από το χωρο της συνθεσης.
Χαιρομαι που σου αρεσε η μουσική μου πρόταση, καλή μου φιλη!Ευφανταστη ως ιδέα η προσωποποίηση των τραπουλοχαρτων...
Ευχαριστω για την ανταπόκρισή σου, και τον επαινο, Αζη μου γλυκιά!Ευχομαι καλό απόγευμα και ομορφη, χαμογελαστη Πρωτοχρονια! ❤
Delete

Μεσσιάν: "Είκοσι βλέμματα πάνω στο Θείο Βρέφος"

 

"La Nativité" Geertgen tot Sint Jans 

Από τα σπουδαιότερα πιανιστικά έργα του 20ου αι. και συγχρόνως το κορυφαίο έργο του Ολιβιέ Μεσσιάν για πιάνο είναι το "Είκοσι βλέμματα πάνω στο Θείο Βρέφος".

Γράφτηκε από το συνθέτη για την δεύτερη σύζυγο του πιανίστα, Yvonne Loriod, το 1944 .

Eίναι μια από τις συνθέσεις του Μεσσιάν που σύμφωνα με τον ίδιο απεικονίζουν αυτό, που προσδιόριζε ως "τις θαυμάσιες πτυχές της πίστης" βασισμένες στον ακλόνητο Ρωμαιοκαθολικισμό του.

Τα "Είκοσι βλέμματα πάνω στο Θείο Βρέφος" είναι μια σουίτα είκοσι μερών, που έχει χαρακτηριστεί  "μουσικός στοχασμός" καθώς κάθε μέρος αποτελεί "διαλογισμό" πάνω στην παιδική ηλικία του Χριστού,  ένα είδος στοχαστικής ενατένισης του Θείου Βρέφους. 

Το έργο είναι εξαιρετικά δύσκολο και απαιτητικό, με το συνθέτη να συνδυάζει κελαηδισμούς, διαφωνίες, μοτίβα από έργα άλλων συνθετών όπως του Λιστ, μέσα σε ένα σύννεφο μυστικισμού και  αισθησιασμού. 

Αποτελεί δε, μια από τις πολύ αγαπημένες συνθέσεις του σπουδαίου  Δανιήλ Τριφόνοφ, ο οποίος δηλώνει πως  "υπάρχει στο δικό του χρονικό σύμπαν, βοηθώντας τον ακροατή να συνειδητοποιήσει γιατί χρειάζεται την κλασική μουσική, να εκτιμήσει τους ήχους όπως είναι, σε έναν απεριόριστο ηχητικό χώρο. Το πρωτάκουσα σε ένα θαλάσσιο θέρετρο με μόνη συνοδεία των κυμάτων του ωκεανού και τον φρέσκο αέρα να μού δροσίζει το πρόσωπο κι ήταν μια πρωτόγνωρη, διαλογιστική εμπειρία", λέει.

Olivier Messiaen και Yvonne Loriod

Ο ίδιος ο Μεσσιάν περιγράφει τη σύνθεση ως "Ενατένιση του Θείου βρέφους στη φάτνη και οράματα που το περιβάλλουν. Από την άφατη θεώρηση του Θεού, στη θεώρηση της Εκκλησίας της Αγάπης, το Άγιο Πνεύμα, τη στοργική θεώρηση της Παρθένου, των Αγγέλων, των Μάγων και των άυλων συμβόλων(Χρόνος, Σιωπή,Αστερι ή Σταυρός)".

Τέσσερα λάιτ-μοτίφς διατρέχουν το σύνολο του έργου κι επανέρχονται κυκλικά:

1. Το θέμα του Θεού,
2. της Μυστικής Αγάπης,
3. το θέμα του Άστρου και του Σταυρού και
4. το θέμα των Συγχορδιών.

Το Άστρο και ο Σταυρός έχουν κοινό θέμα γιατί αποτελούν αντίστοιχα την έναρξη και το κλείσιμο της επίγειας ζωής του Χριστού.

Θα ακούσουμε το "Βλέμμα στο Άστρο" και το "Φιλί του μικρού Ιησού", δυο ζεστά, απαλά, φωτεινά μελωδίσματα και ίσως τα πιο εκστατικά από τα μουσικά θρησκευτικά οράματα του συνθέτη... Ανάμεσά τους παρεμβάλλεται το "Noël".

1. Messiaen: "Vingt regards sur l'Enfant-Jésus. II-Regard de l'étoile" / Yvonne Loriod:

2. Messiaen: "Vingt regards sur l'Enfant-Jésus. ΧV-Le baiser de l'Enfant-Jésus" / Yvonne Loriod:

3. Messiaen: "Vingt regards sur l'Enfant-Jésus. ΧΙΙΙ-Noël / Yvonne Loriod:

Azy Gouziou (Άζη Γουζίου)30 December 2020 at 10:51

Μακροσκελέστατο και ιδιαίτερα απαιτητικό έργο για τον πιανίστα, αυτό το έργο του Μεσιάν, Ελπίδα μου που θεωρείται απ' τα σημαντικότερα πιανιστικά έργα του 20ού αιώνα. Απαιτητικό και για τον ακροατή, μια και η διάρκειά του φτάνει τις δύο ώρες. Ιδανικός συνδυασμός πνευματικότητας και εξαιρετικής δεξιοτεχνίας.
Ευχαριστούμε πολύ, Ελπίδα μου για το ωραίο σου άρθρο. Καλό βράδυ! ❤
ReplyDelete
Replies
ELPIDA NOUSA30 December 2020 at 11:49

Κορυφαίο έργο για βιρτουόζους πιανιστες(ενας λογος παραπανω να συγκινησει τον Τριφόνοφ) που ακουγοντας το εύκολα κανείς μεταφέρεται σε ένα μυστηριακής φύσης και έντονης πνευματικότητας, ηχητικό περιβάλλον...Μεγαλης διάρκειας, ναι, γιάυτο και επέλεξα 3 από τα 20 μέρη του να προτείνω που σχετίζονται και με τις γιορτινες μερες των Χριστουγεννων...
Ευχαριστω πολύ, αγαπημενη μου Αζη για την επίσκεψη και το σχόλιο!!Ευχομαι καλό, γαληνιο βραδυ και σε σενα! ❤Delete

Ο Ραβέλ και τα "Χριστούγεννα των παιχνιδιών"...

 

Την τελευταία πενταετία της ζωής του ο Μωρίς Ραβέλ άρρωστος βαριά δεν μπορούσε ούτε να κινηθεί, ούτε και να μιλά. Το 1937 υποβλήθηκε σε μια αποτυχημένη χειρουργική επέμβαση που επέφερε το θάνατό του σαν σήμερα 28 Δεκεμβρίου.

Πάντα υπέρμαχος της ομορφιάς και της ευγένειας, ένας δανδής αριστοκράτης, διακρινόταν για την περιποιητική συμπεριφορά του και δικαίως χαρακτηρίζεται ως ένας από τους "Ιππότες της κλασικής μουσικής".
Κυριολεκτικά, τo 1920 ανακηρύχθηκε "Ιππότης επί τιμή", τίτλος που αποκήρυξε μεν, όμως έδωσε την αφορμή στον  φίλο του Ερίκ Σατί να γράψει: "Ravel vient de refuser la Légion d'honneur, mais toute sa musique l'accepte - O Ραβέλ μπορεί να αρνήθηκε τον τίτλο τιμής  αλλά όλη η μουσική του τον αποδέχεται". 

 Ο Ραβέλ την περίοδο σύνθεσης του έργου

Δεν παντρεύτηκε ποτέ και είχε λιγοστούς φίλους, μολονότι εξαιρετικά κοινωνικός, αν και κάπως εκκεντρικός...
Άγαμος και άτεκνος, όμως ο Ραβέλ  λάτρευε τα παιδιά και τον κόσμο της φαντασίας τους. Υπήρξε ένας ανεξάντλητος παραμυθάς, αφού συχνά κατασκεύαζε δικές του ιστορίες και τις έλεγε στα παιδιά των φίλων του, διατηρώντας έτσι καθόλη τη διάρκεια της ζωής του την ικανότητα να βλέπει τον κόσμο με τα μάτια ενός παιδιού...

Το "Noël des jouets - Χριστούγεννα των παιχνιδιών" συνέθεσε ο Ραβέλ το 1905, και είναι εκείνο με το οποίο ο τριαντάχρονος συνθέτης έκανε το λογοτεχνικό του ντεμπούτο, αφού εκτός από τη μουσική έγραψε και το κείμενο.  

Θυμίζουμε πως τα παιχνίδια, και ιδιαίτερα τα μηχανικά, ασκούσαν μια ιδιαίτερη γοητεία στον Ραβέλ.

"Χειροποίητα λουστραρισμένο το κοπάδι με τ' αρνάκια

κυλάει με απότομους ήχους προς την παιδική φάτνη.

Τα κουνέλια-τυμπανιστές παίζουν στακάτο

καλύπτοντας τα τσιριχτά κουδούνια των προβάτων.

Η Παναγία με το κρινολίνο

και τα  από σμάλτο μάτια της, που ανοιγοκλείνουν ασταμάτητα,

περιμένοντας το χιονάνθρωπο,

παρακολουθεί τον Ιησού στην κούνια.

γιατί εκεί κοντά, κάτω από το έλατο, κρυμμένος στη σκιά

ο ξύλινος μελαμψός σκύλος, ο Βελζεβούλης, 

καραδοκεί για το χειροποίητα φτιαγμένο Παιδί από ζαχαρόπαστα.

Μα οι πανέμορφοι, άθραυστοι άγγελοι

που κρέμονται με λεπτά συρματάκια

απ' την κορφή των γιρλαντών

εξασφαλίζουν τη γαλήνη της φάτνης.

Και τ' αστραφτερά φτερά τους από μπρούτζο

κουδουνίζουν με ρυθμικούς χτύπους,

συντονισμένους στο χρόνο με κείνους των κουρδιστών ζώων 

των οποίων οι λεπτές φωνές δυναμώνουν:

"Χριστούγεννα! Χριστούγεννα! Χριστούγεννα!"

("Noël des jouets", κείμενο Μ. Ravel / Απόδοση δική μου από τα γαλλικά)

Το έργο που είναι για φωνή και πιάνο, βασίζεται σε μια παλιά παραδοσιακή γαλλική μελωδία και αναδύει μελωδικούς, λεπτεπίλεπτους απόηχους από την ορχήστρα γκαμελάν, αλλά και συνθέσεων των Μασνέ και Μουσόργκσκι. 

"Jouets de Noël", Emilio Grau Sala (από  mutualart)

Αναπτύσσεται σε 5 σύντομα μέρη που εκτελούνται ενιαία, όμως αντιστοιχούν σε ξεχωριστούς τίτλους:

• Τα πρόβατα στην παιδική φάτνη
• Η Παναγία με το κρινολίνο της 
• Ο σκύλος Βελζεβούλης απειλεί το Χριστούλη
• Ο Χριστός ως ζαχαρωτό, και 
• Η Προσκύνηση
  
  

Πρόκειται για μια πρωτότυπη, γοητευτική πιανιστική μινιατούρα-τραγούδι για τα Χριστούγεννα, για παιδιά και όσους αισθάνονται παιδιά. Η σύντομη πιανιστική εισαγωγή υποβάλλει την ονειρική ατμόσφαιρα του κειμένου και η φωνή που ακολουθεί αναπτύσσει περαιτέρω το υλικό της μέσα σε ένα παραμυθικό, ηχητικό τοπίο. Τα ιριδίζοντα μέρη του πιάνου ηχούν σα γλυκές, λαχταριστές λιχουδιές υποστηρίζοντας την με εκφραστική, παιχνιδιάρικη ενέργεια, φωνή, σ' αυτό το  απαράμιλλης ομορφιάς δείγμα ασματικής γραφής του Ραβέλ.

Το έργο αφιερώθηκε στην Mme Louise Cruppi, συγγραφέα, ακτιβίστρια και πιανίστα, που ενθάρρυνε το έργο του Ραβέλ στην πρώιμη συνθετική του περίοδο και κείνος για να την ευχαριστήσει τής αφιέρωσε πλην των "Noël des jouets" και την μεταγενέστερη όπερα του "Η ισπανική ώρα".
Το "Noël des jouets" πρωτοπαρουσιάστηκε με τον ίδιο τον Ραβέλ στο πιάνο, που λίγο αργότερα ολοκλήρωσε και την ορχηστρική του εκδοχή.

"Noël des jouets", Ravel:

Χριστουγεννιάτικο παραμύθι: "Ο γρύλος στο τζάκι"

 

Από εικονογράφηση της νουβέλας "Γρύλος στο τζάκι" του Ντίκενς (1846)

 "Δως του κλώτσο να γυρίσει, παραμύθι ν' αρχινήσει..."

Οι λαοί θεωρούν  το τραγούδι του γρύλου καλό, αλλά και κακό οιωνό. Έτσι στη Βραζιλία είναι σημάδι είτε επικείμενης βροχής, είτε προαναγγέλλει θάνατο. Για το λόγο αυτό αν βρεθεί γρύλος να τραγουδά μέσα σε σπίτι, θανατώνεται.
Στα Μπαρμπέιντος, όμως, όπως και για τους λαούς της Βόρειας Ευρώπης ο ήχος του εντόμου θεωρείται οιωνός για οικονομική ευημερία, ενώ υπάρχει η δοξασία ότι όποιος δει γρύλο θα του φέρει καλοτυχία!

Ανάμεσα στις πέντε νουβέλες, που έγραψε ο Κάρολος Ντίκενς για τα Χριστούγεννα, το λιγότερο γνωστό (παρότι για χρόνια ήταν δημοφιλέστερο στη σκηνή ακόμα κι από το "Christmas Carol") είναι ο "Γρύλος στο τζάκι", που  κυκλοφόρησε τέλη Δεκεμβρίου του 1845.

Πρόκειται για μια Χριστουγεννιάτικη ιστορία που ο βρετανός συγγραφέας χαρακτήρισε  ως "ήσυχη, όλο αθωότητα και ομορφιά", απάντηση σε όσους τον κατηγόρησαν για υπερβολική συναισθηματικότητα.
Προσέλκυσε εκατομμύρια αναγνωστών, καθώς το ξετύλιγμά της τούς χρίζει επισκέπτες ενός ευτυχισμένου σπιτικού της Βικτωριανής εποχής, ιδανικού στα μάτια ενός παιδιού, ιδιαίτερα σε μια περίοδο που φτώχια, καταφρόνια, κοινωνικές ανισότητες και εκμετάλλευση ήταν καθημερινά βιώματα. Στην ιστορία του ο Ντίκενς υπογραμμίζει πως πάντα ανάμεσά μας υπάρχουν  κακοί, μεταμορφωμένοι σε τέρατα. Όμως επίσης πάντα υπάρχει κι ένας φύλακας άγγελος,  υπάρχει ένας "γρύλλος στο τζάκι" κάθε σπιτιού, που αποκαθιστά τα πράγματα, παίρνει το μέρος των καλών και οι κακοί ρίχνονται στην άβυσσο της ανυπαρξίας.

Η ΥΠΟΘΕΣΗ:

Ένα ζευγάρι, o Tζων και η πολύ νεότερή του Ντοτ, ζει ευτυχισμένο με το μικρό γιο τους και την γκουβερνάντα του. Ενας γρύλος ενεργεί ως φύλακας άγγελος για την οικογένεια. Όταν τα πράγματα πάνε καλά, το έντομο γρυλίζει στο τζάκι, ενώ παραμένει σιωπηλό όταν υπάρχουν σκοτούρες, λογής δυσκολίες και θλίψη. 
Κατά την περίοδο των Γιορτών η οικογένεια φιλοξενεί στο σπίτι της έναν μυστηριώδη ξένο.
Ο Tάκλετον, ένας ζηλιάρης γέρος, προσπαθεί να σπείρει ζιζάνια ανάμεσα στο ζευγάρι. Έτσι δηλητηριάζει το μυαλό του Τζων για την Ντοτ, λέγοντάς του πως αντιλήφθηκε  τη γυναίκα του να τον απατά με τον επισκέπτη τους.
Ο  Τζων από τη θλίψη του δεν μπορεί να σκεφτεί καθαρά και αποφασίζει να χωρίσει τη γυναίκα του για να την απαλλάξει από ένα γάμο που τής είναι βάρος.
Ο γρύλος σταματά το χαρούμενο τραγούδι του...
Μέσω των υπερφυσικών του δυνάμεων όμως, τα ψέματα του συκοφάντη αποκαλύπτονται και ...έζησαν αυτοί καλά και μεις καλύτερα...

"Ιllustration for Charles Dickens's 
"Cricket on the Hearth", Fred Barnard (1896)

Παρόλο το αίσιο  τέλος, η ιστορία του Ντίκενς εστιάζει στο ύπουλο και σκοτεινό πάθος της ζήλιας. Είναι ο γρύλος, που με το χαρούμενο, επίμονο φτερούγισμα και παιχνιδιάρικο γρύλισμά του, αλλά και τις ενδιάμεσες συμβολικές σιωπές του υπενθυμίζει στον Τζον, την αγάπη του για την σύζυγό του και τον οδηγεί να συγχωρήσει την υποτιθέμενη απιστία του προτού αποκαλυφθεί η αλήθεια της αθωότητας της. 

Ο Ντίκενς για μια ακόμη φορά εξυψώνει το δίκαιο και την επικράτησή του. Κάθε τζάκι, φίλοι μου, κάθε εστία έχει το δικό της γρύλο. Κι αν δεν τον έχει, πρέπει να ψάξουμε να τον βρούμε. Γιατί τζάκι δίχως γρύλο είναι ζωή δίχως όνειρα, άνθρωπος δίχως ελπίδα...

Ο "Γρύλος στο τζάκι"  του Ντίκενς δραματοποιήθηκε σε πολλές γλώσσες και μελοποιήθηκε πολλάκις, επίσης.

1.  "The Cricket On The Hearth"  είναι μια  μικρή όπερα με στοιχεία πρόζας, τριών πράξεων του σκωτσέζου σερ Alexander Mackenzie, που συνέθεσε το 1904 κι έκανε πρεμιέρα στη Βασιλική Ακαδημία Μουσικής μια δεκαετία αργότερα. Ο συνθέτης αγαπούσε ιδιαίτερα τη συγκεκριμένη όπερα(ήταν εξάλλου δεμένος με τα αναγνώσματα του Ντίκενς) και δήλωσε πως την έγραψε "για την Αγάπη". 

Ο Μακένζι κινείται σε ρυθμική αγωγή διακυμάνσεων, άλλοτε γρήγορη κι άλλοτε αργή, σε ύφος ανάλαφρο, πρόσχαρο, όπου το σκέρτσο και το παιχνίδισμα υπερτερούν, κι άλλοτε μικρές, μελαγχολικές ή ταραγμένες  φράσεις να υποδεικνύουν  τη διάθεση των ηρώων της ιστορίας.
Απλές, βηματικές κινήσεις μικρών διαστημάτων πλάθουν μoυσικές συλλαβές, που ακολουθούν ένα απότομο σκαμπανέβασμα, σαν μίμηση του  τιτιβίσματος του γρύλου.

Ακούμε την ουβερτούρα με τη χαρακτηριστική αρχική σκηνή  της τσαγιέρας "εν βρασμώ", έμπνευση από την πρώτη πρόταση της νουβέλας του Ντίκενς: "The kettle began it", με τα πνευστά κυρίως, να μιμούνται τους ήχους από τη διαδικασία του βρασμού. Καθώς η θερμοκρασία του νερού αυξάνεται, σχηματίζονται φυσαλίδες. Ο ατμός τους υγροποιείται με αποτέλεσμα να "εξαφανίζονται" κάνοντας χαρακτηριστικούς ήχους...
Οι μαθητές του Μακένζι μετά το τέλος της πρεμιέρας τού χάρισαν μια μινιατούρα τσαγιέρα που με ανάλογο μηχανισμό μπορούσε να βγάζει ατμούς. 

Sir Alexander Mackenzie: "The Cricket on the Hearth Op 62 - Overture" 
 Charles Dickens Christmas tale:

2. Νωρίτερα, το 1896 ο Karl Goldmark  είχε συνθέσει την όπερά του σε 3 πράξεις:  "Das Heimchem am Herd"  με γερμανικό λιμπρέτο-έμπνευση από την Χριστουγεννιάτικη ιστορία του Ντίκενς . Ακούμε την Άρια της Dot, γυναίκας του ευαίσθητου αχθοφόρου που έπεσε θύμα συκοφαντίας. Από την Μοραβικής καταγωγής περίφημη υψίφωνο, Maria Jeritza, που μάγεψε και σε αυτό το ρόλο.

"Das Heimchen am Herd-Ach, das ist herrlich"; Karl Goldmark / Maria Jeritza

Azy Gouziou (Άζη Γουζίου)28 December 2020 at 01:41

Ένας γρύλος σώζει! Ωραίο παραμύθι, Ελπίδα μου. Δεν το γνώριζα ούτε και την μουσική που ταιριάζει μ' αυτό. Άκουσα την πολύ μελωδική εισαγωγή του Μακένζι. Είναι χαρούμενη, αισιόδοξη για την χαρά που έχει κάθε σπιτικό με γρύλο να διώχνει το κακό! Ας διώξει ο γρύλος όλα τα κακά του 2020 και να μας φέρει πίσω το χαμόγελο. Εντελώς ξεχωριστή και η ερμηνεία της Maria Jeritza στην άρια της Ντοτ!
Ευχαριστούμε πολύ για την μαγεία που μας έφερε το παραμύθι του Ντίκενς μέσα απ' την έξοχη δική σου παρουσίαση! ❤ReplyDelete
Replies
ELPIDA NOUSA29 December 2020 at 01:56

Καλημερα κι απο δω, καλή μου Αζη!
Ετσι ακριβως!Ενας γρυλος, ο προστατης καθενος απο μας, ο φυλακας και άγγελός μας, που μας προφυλασσει από τις λογης κακοτοπιες...Ειναι η ελπιδα και η πιστη πως μια αορατη δυναμη θα μας βοηθησει οταν κατι προσπαθει να μας καταβάλλει και καταστρεψει τη γαληνη και ηρεμια της ζωης μας...
Ειναι ομορφο το διδακτικο αυτο παραμυθι του Ντικενς που κα γω το γνωρισα μεσα από την αγνωστη -στους πολλούς- μουσική συνθεση του Μακενζι...
Μακαρι η χρονια που φευγει να παρει μαζι της καθε δυσκολια που αντιμετωπιζουμε και να ανατειλει μια νεα, ελπιδοφορα χρονια!!
Εγω ευχαριστω για την ανταπόκριση σου και το υπεροχο σχολιο σου!Σε φιλω γλυκά!!Delete

Το Δωδεκαήμερο και η Ημέρα του "Τρυποφράχτη" των Κελτών...

Δωδεκαήμερο στη χριστιανική παράδοση ονομάζεται η χρονική περίοδος των δώδεκα ημερών από τα Χριστούγεννα μέχρι και την παραμονή των Θεοφανίων.

Κατά τη λαϊκή παράδοση, από την παραμονή των Χριστουγέννων μέχρι τα Θεοφάνια, οπότε «τα νερά είναι αβάφτιστα», ανεβαίνουν οι Καλικάντζαροι στην επιφάνεια της γης από τον Κάτω Κόσμο, μπαίνουν στα σπίτια από την καπνοδόχο και τα αναστατώνουν. Για να τους διώξουν, οι ένοικοι σχεδιάζουν το σημείο του Σταυρού σε διάφορα μέρη του σπιτιού και φροντίζουν να έχουν αναμμένη φωτιά. Σε κάποιες περιοχές της πατρίδας μας ολόκληρο το Δωδεκαήμερο καίει στη «γωνιά» ένα χοντρό κούτσουρο, το «χριστόξυλο» ή «σκαρκάντζαλος». Τη στάχτη από το ξύλο αυτό την έριχναν στους αγρούς για να τους προφυλάξουν από κάθε κακό.
Σχετικό έθιμο είναι και το άναμμα μεγάλης φωτιάς στο ύπαιθρο κατά την παραμονή ή ανήμερα των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Θεοφανίων, με σκοπό το διώξιμο των δαιμονίων.

Τα εορταστικά έθιμα του Δωδεκαημέρου αρχίζουν από την παραμονή των Χριστουγέννων με τα κάλαντα, που συνεχίζονται με τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς και τελειώνουν με τα κάλαντα της «θεότρεμης» γιορτής των Φώτων.

Διαδεδομένο έθιμο, και με σημαντική αναβίωση στη σύγχρονη εποχή, ήταν επίσης το λαϊκό δρώμενο των μεταμφιέσεων που είναι γνωστό ως μωμόγεροι και ρογκατσάρια.

Στον Δυτικό Χριστιανισμό η μνήμη του Αγίου Στεφάνου που γιορτάζεται στις 26 Δεκεμβρίου είναι γνωστή και ως «Ημέρα του Tρυποφράχτη» (Wren Day), συνδεόμενη με το κυνήγι ενός τέτοιου πτηνού τοποθετημένου στην κορυφή ενός στύλου και δρώμενα μεταμφιέσεων.

Το έθιμο:

Ο τρυποφράχτης, θεωρείται πουλί των ξωτικών, καθώς αποτελεί οιωνό συναπαντήματος με τα ξωτικά. Για τους Κέλτες ήταν ιερό πτηνό κι έτσι το να σκοτώσεις τρυποφράχτη οποιαδήποτε εποχή του χρόνου θεωρούσαν πως έφερνε ατυχία, με μοναδική εξαίρεση την τελετουργική εορτή για το «Κυνήγι του Τρυποφράχτη», που λάμβανε χώρα κατά την περίοδο του χειμερινού ηλιοστασίου.
Σύμφωνα με αυτό το παράξενο έθιμο τα «αγόρια τρυποφράχτες» ντύνονται με κουρέλια, χτυπούν κατσαρολικά, λεκάνες και κρουστά, προχωρώντας παρατεταγμένα στη σειρά πίσω από έναν τρυποφράχτη που έχει σκοτωθεί γι’ αυτήν την περίσταση και έχει τοποθετηθεί πάνω σε ένα κοντάρι στολισμένο με φύλλα βελανιδιάς και κλαράκια από γκι.
Τα «αγόρια τρυποφράχτες» εμφανίζονται του Αγίου Στεφάνου ανήμερα, κουβαλώντας ένα ζωντανό τρυποφράχτη από αγροικία σε αγροικία (κλεισμένο μέσα σε ένα μικρό κλουβάκι, στολισμένο με κορδέλες), συλλέγοντας φόρο τιμής υπό τη μορφή νομισμάτων ή λαμβάνοντας για κέρασμα κούπες με μπύρα σε όποιο σπίτι σταματήσουν.
Στο τέλος συγκεντρώνονται στην πλατεία και χορεύουν σε κυκλικό χορό με κέντρο το στύλο με τον τρυποφράχτη.

Θυμίζουμε πως ο τρυποφράχτης είναι γνωστός ως ο βασιλιάς των πουλιών, ένας τιμητικός τίτλος που βρίσκει την εξήγησή του στην παρακάτω ιστορία: κάποτε όλα τα πουλιά συγκεντρώθηκαν κι αποφάσισαν ότι όποιο πουλί πετούσε ψηλότερα και γρηγορότερα θα στεφόταν βασιλιάς τους. Ο αετός απομακρύνθηκε απ’ όλα τα πουλιά με ιδιαίτερη ευκολία, αλλά ο έξυπνος τρυποφράχτης είχε κρυφτεί κάτω απ’ το φτερό του αετού και περίμενε μέχρι που ο αετός άρχισε να παραπαίει από κούραση. Τότε ο τρυποφράχτης ξεπήδησε από την κρυψώνα του και πέταξε ακόμη πιο ψηλά.

Ο Αριστοτέλης και ο Πλούταρχος αποκαλούσαν τον τρυποφράχτη «βασιλιά» και «μικρό βασιλιά», αντίστοιχα, αλλά και στην Ιαπωνία αποκαλείται «Βασιλιάς των Ανέμων».
Εκτός από τους Δρυίδες και για άλλους λαούς ήταν ιερό πουλί και «υπέρτατο ανάμεσα σε όλα τα πουλιά» και χρησιμοποιούσαν το κελάηδημά του για μαντεία.
Σύμφωνα με τον Σουητώνιο, η δολοφονία του Ιούλιου Καίσαρα είχε προβλεφθεί από έναν δυσοίωνο τρυποφράχτη. 

Στο δρώμενο του τρυποφράκτη υποτίθεται ότι το πουλί προδόθηκε από το δυνατό τραγούδι του, όταν προσπάθησε να κρυφτεί από τους εχθρούς του.

Χρόνια Πολλα σε όλους! Ας έχουμε υγεία να μοιραζόμαστε όμορφες παραδόσεις των λαών, θρύλους και ιστορίες, δρώμενα και μουσικές όπως αυτό το λαϊκό τραγουδάκι των Βορείων που συνηθίζεται μέχρι σήμερα να εκτελείται τη σημερινή μέρα, 26 του Δεκέμβρη, Ημέρα του τρυποφράχτη.

"The Wren Song-Το τραγούδι του τρυποφράχτη":

The wren, the wren, the king of all birds,

St. Stephen's day was caught in the furze,

Although he was little his honour was great

Jump up, me lads, and give hima treat..."

Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην Κοινότητα The Mythologists και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr

(Πηγές: "Μύθοι των Βορείων", PAGE I. R, mythoplasieskiafigiseis, Wikipedia. H φωτο από picuki.com)

Symphonic Sketches: "Noël", George Chadwick

 "Noel", Tanya Lasovsky (Saatchi Art )

Στα "Συμφωνικά σκίτσα" του, ο αμερικανός συνθέτης, George Chadwick καλεί τον ακροατή να ξεφυλλίσει ένα φωτογραφικό άλμπουμ ή ένα εικονογραφημένο βιβλίο, καθώς σε καθένα από τα τέσσερα μέρη σκιαγραφεί μια ηχητική σκηνή, την οποία συνοδεύει με ένα μικρό δικό του ποιητικό απόσπασμα.

Για τη γέννηση του μικρού του γιου Νοέλ, έγραψε το δεύτερο σκίτσο, που έχει τον τίτλο "Noel".

Kαθώς στα γαλλικά το όνομα σημαίνει Χριστούγεννα έχει συμπεριλάβει στη σύνθεση μοτίβα που παραπέμπουν διακριτικά σε Χριστουγεννιάτικες μελωδίες, πλάθοντας μια αγαλλιαστική, γαλήνια ατμόσφαιρα με το αγγλικό κόρνο να εισάγει τη μελωδία εν είδει σολιστικής προσευχής, με τρόπο λιτό και απέριττο και υπό την διακριτική συνοδεία των εγχόρδων της ορχήστρας ως τη στιγμή που το θέμα θα επαναλάβει με λεπτές δοξαριές το βιολί.
Η ηπιότατη μελωδική ιδέα εμπλουτίζεται ορχηστρικά με διακυμάνσεις δυναμικής ως την καταληκτική φράση, που ολοκληρώνει τη μακαριότητα της ιερής στιγμής.

"Μέσα στο απαλό, ήρεμο φεγγαρόφωτο

φτάνει ένας ήχος.

Μια μητέρα νανουρίζει το μωρό της, ενώ τριγύρω

το απαλό χιόνι αστραποβολά!

Μια τέτοια ήρεμη νύχτα η Παναγία

το σε γαλήνιο ύπνο αφημένο Άγιο Βρέφος,

νανούρισε, ενώ Αρχάγγελοι άκουγαν

κι ευφραίνονταν"

Symphonic Sketches: II. Noël:

Adolphe Adam: Μια "Θρησκευτική Mασσαλιώτιδα" για τα Χριστούγεννα...

"Nativity", Georges de La Tour

Placide Cappeau

Ήταν στη Ροκμώρ, μια μικρή πόλη της νότιας Γαλλίας, βόρεια της Αβινιόν το 1843, που με αφορμή την ανακαίνιση του εκκλησιαστικoύ οργάνου λίγο πριν τα Χριστούγεννα οργανώθηκε μια εκδήλωση για την οποία ο εφημέριος ζήτησε από τον ντόπιο ποιητή, Placide Cappeau, να γράψει ένα χριστουγεννιάτικο ποίημα.

Την ίδια χρονιά το ποίημα που είχε τίτλο:

"Minuit, chrétiens - Μεσάνυχτα, Χριστιανοί! " μελοποιήθηκε από τον Adolphe Adam κι από τότε αποτελεί 

ένα από τα δημοφιλέστερα κάλαντα, τόσο στο γαλλικό πρωτότυπο όσο και στις αγγλικές εκδόσεις του, καθώς επίσης και σε άλλες γλώσσες, που μεταφράστηκε.

Ο Adolphe Adam την
εποχή σύνθεσης του έργου

Το κείμενο αναφέρεται στη Γέννηση του Ιησού και τη λύτρωση, που ο ερχομός Του θα φέρει στην ανθρωπότητα.

Ο Adolphe Adam χαρακτήρισε το κείμενο του Cappeau: "Θρησκευτική Mασσαλιώτιδα", καθώς παρουσιάζει τον Ιησού ως τον ερχόμενο επαναστάτη. Ο Χριστός με την έλευση, το λόγο και τις πράξεις Του έδειξε στην ανθρωπότητα έναν παντελώς αντίθετο τρόπο ύπαρξης που η ατελής ανθρώπινη φύση, ακολουθεί. Απ' αυτή και μόνο την άποψη, είναι επαναστάτης!  Το κείμενο αντικατοπτρίζει με αυτό τον τρόπο τις αντικληρικές (κοσμικές) απόψεις του ποιητή δημιουργού, που ενστερνίστηκε πλήρως και αναδεικνύει με την υπέροχη μελωδία του ο Αντάμ, μελωδία που στέκεται στο ύψος του ιδιαίτερου σε νοήματα, κειμένου! 

"Μεσάνυχτα, Χριστιανοί! είναι η επίσημη ώρα,

που ο Θεός ως άνθρωπος κατέβηκε στη γη

για να σβηστεί ο λεκές των αμαρτιών μας

Όλος ο κόσμος υμνεί την ελπίδα

με το ερχομό αυτή τη νύχτα του Σωτήρα.

Ο κόσμος χαίρεται,

γιατί ξημερώνει νέα, λαμπρή μέρα.

Άνθρωποι γονατίστε!,

Ω, θεϊκή νύχτα, να ο Λυτρωτής!

Είθε το λαμπερό φως της πίστης να μας καθοδηγεί

όπως στα αρχαία χρόνια το λαμπρό αστέρι

οδήγησε τους τρεις Μάγους απ' την Ανατολή.

Ο Βασιλιάς των Βασιλέων γεννήθηκε σε μια ταπεινή φάτνη.

Ω δυνατοί της σημερινής εποχής, δείτε το!

Τα κεφάλια σας σκύψτε μπροστά στον Λυτρωτή!

Εκείνος σπάζει τα δεσμά.

Η Γη είναι λεύθερη και ο Ουρανός απέραντος.

Βλέπεις αδερφό εκεί που υπήρχε σκλάβος,

γιατί η Αγάπη είναι εκείνη που ενώνει
όσους το μίσος σαν σίδερο αλυσόδεσε.

Στο όνομά Του, θα σταματήσει κάθε καταπίεση.

Έχει την ευγνωμοσύνη μας, Εκείνος που

για όλους μας γεννιέται, υποφέρει και πεθαίνει.

Άνθρωποι, σηκωθείτε!

δοξάστε το Όνομά Του

διακηρύξτε τη δύναμη και τη δόξα Του"

H σύνθεση -λόγω του μεγάλου φωνητικού εύρους- θεωρείται μια από τις δυσκολότερες ερμηνευτικά του ρεπερτορίου για τα Χριστούγεννα.

1. Ακούμε τη γαλλική εκδοχή από τους Παβαρότι-Ντομίνγκο με τη χορωδία, όπως παρουσιάστηκε στο αλησμόνητο Χριστουγεννιάτικο κονσέρτο της Βιέννης το 1999:

Adolphe Adam: "Minuit, chrétiens":

2. Η αγγλική εκδοχή με την Joan Sutherland :

3. Ο ύμνος προσαρμοσμένος στην αγγλική γλώσσα με τίτλο: "O Holy Night" σε μια πολύ όμορφη εκτέλεση από την Μαράια Κάρεϊ :

Ντίκενς: "Χριστουγεννιάτικη ιστορία"

 

Από την 1η έκδοση του βιβλίου, η πρώτη σελίδα

"Παραμονή Χριστουγέννων. Σκυμμένος πάνω απ᾿ το γραφείο του,  ο Εμπενέζερ Σκρουτζ δούλευε ασταμάτητα. Το δωμάτιο ήταν μάλλον κρύο, γιατί τα λιγοστά κάρβουνα στη σόμπα δεν ζέσταιναν αρκετά. Όχι όχι έλειπαν του Σκρουτζ τα χρήματα για ν᾿ αγοράσει περισσότερα κάρβουνα. Αλλά ο Έμπενέζερ Σκρουτζ ήταν ένας φοβερός τσιγκούνης![...]

«Θείε, Καλά Χριστούγεννα!».

«Κακά, ψυχρά κι ανάποδα...» γκρίνιαξε ο Σκρουτζ.[...]

 Ξαφνικά, απ᾿ τη μεριά της αποθήκης άκουσε να σέρνονται βαριές αλυσίδες. Μέσα από την κλειστή πόρτα γλίστρησε μία παράξενη σκιά. Ήταν το φάντασμα του παλιού συνεταίρου του Σκρουτζ, που είχε πεθάνει ακριβώς πριν εφτά χρόνια. 

«Ποιος είσαι;» ψιθύρισε.

«Ποιος ήμουν!» τον διόρθωσε το φάντασμα.  «Ήμουν ο Τζακ Μάρλεϊ, ο συνέταιρός σου. Δε με θυμάσαι; Βλέπεις αυτές τις αλυσίδες;» τον ρώτησε το φάντασμα.  «Κάθε κρίκος τους αντιπροσωπεύει και μία άσχημη κουβέντα της ζωής μου. Όσο για τα βαριά χρηματοκιβώτια που σέρνω; Είναι τα πλούτη που συγκέντρωσα και δεν τα χρησιμοποίησα σωστά. Όλα αυτά θέλω να τα σκεφτείς σοβαρά και να δεις και τη δική σου ζωή αλλιώς, Σκρουτζ! Ήρθα να σε προειδοποιήσω. Έχεις ακόμη μια ευκαιρία να γλιτώσεις από τη δική μου μοίρα, θα έρθουν τρία πνεύματα. [...]

«Μη φοβάσαι», του είπε η οπτασία.  «Είμαι το Χριστουγεννιάτικο Πνεύμα του Παρελθόντος κι ήρθα να σε βοηθήσω».[...]

«Είμαι το Χριστουγεννιάτικο Πνεύμα τού Παρόντος», του φώναξε φιλικά. «Έλα!»[...]

Ο Σκρουτζ παραλίγο να λιποθυμήσει από τον τρόμο του.«Εσυ θα πρέπει να είσαι το  Χριστουγεννιάτικο Πνεύμα του Μέλλοντος. Τι μου επιφυλάσσει το μέλλον; Ίσως ν'αλλάξω.[...]

«Πνεύμα, βοήθεια, βοήθεια!» φώναξε. «Δεν θέλω να τελειώσει έτσι η ζωή μου. Μπορώ... θέλω να την αλλάξω.[...]

«Φρέντ», ρώτησε, «μπορώ να περάσω;».

«Ποιος είναι;» ρώτησε έκπληκτος ο ανιψιὸς του Σκρουτζ γυρνώντας το κεφάλι του.

«Ο θείος σου ο Σκρουτζ», του απάντησε. «Ήρθα για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι που με κάλεσες!».

Ο Φρεντ και η γυναίκα του χάρηκαν πολύ που τελικά ο Σκρουτζ αποφάσισε να τους κάνει την τιμή. Και η γιορτή εξελίχτηκε θαυμάσια. Το γεύμα ήταν νοστιμότατο. Ακολούθησαν μουσική και χορός.  Αλλά το καλύτερο απ'όλα ητανεκείνη η ξέφρενη χαρά που ένιωθέ μέσα του ο Σκρουτζ. [...]

Ο Σκρουτζ κράτησε το λόγο του.  [...] Ο πρώην τσιγούνης έγινε πολύ γενναιόδωρος κι ήταν πάντα ευγενικός με όλους. Μερικοι βέβαια τον κορόιδεψαν για τη μεταβολή τους χαρακτήρα του. Αλλά ο Σκρουτζ δεν ενοχλήθηκε γιατί, όπως είπε πολύ σοφά: «Καλύτερα να σε περιγελούν παρά να σε περιφρονούν!».

Ο Σκρουτζ δεν ξαναείδε τα πνεύματα. Αλλά από εκείνη την ημέρα, όπως λένε, δεν υπήρχε άνιρωπος που να γιορτάζει καλύτερα τα Χριστύγεννα από τον Εμπενέζερ Σκρουτζ.

"Το φάντασμα του Μάρλευ
παρουσιάζεται στον Σκρουτζ"

(Χριστουγεννιάτικη Ιστορία, Κ. Ντίκενς)

***

Η "Χριστουγεννιάτικη Ιστορία" του Καρόλου Ντίκενς κυκλοφόρησε σαν σήμερα στις 19 Δεκεμβρίου 1843 είναι μια ιστορία, που ήρθε για να ζεστάνει τις ανθρώπινες καρδιές και που θυμίζει πως τα Χριστούγεννα ειναι  γιορτή αγάπης και συμπόνοιας. Μα και να επαναφέρει την πίστη πως το πνεύμα των Χριστουγέννων πρέπει να κυριαρχεί όλο τον χρόνο στις σχέσεις των ανθρώπων, ιδιαίτερα στις άσχημες και δύσκολες εποχές που διανύει η ανθρωπότητα σήμερα!

Για τη μπαλετική εκδοχή του βιβλίου "Christmas Carol" του Ντίκενς, ο άγγλος   Carl Davis  το 1993 γράφει μια μουσική σύνθεση, όπου χρησιμοποιεί αναπροσαρμοσμένες αρκετές μελωδίες συνδεδεμένες με τις γιορτινές αυτές μέρες, καταφέρνοντας να περάσει τα θαυμαστά νοήματα του άγγλου λογοτέχνη. Διακρίνουμε τα: "We Wish You a Merry Christmas" , "Fa la la la", και μεσαιωνικα καλαντα, όπως το περίφημο "Ding-Dong".

Τα μέρη:

Nephew and Niece

Bob

Young Scrooge and Bella

Marley's Ghost and Phantoms

Μπορείτε να ακούσετε τη Σουίτα μπαλέτου ως το 17:25:

Edward MacDowell: Ξεχασμένα παραμύθια μετά μουσικής...

"Η Πεντάμορφη και το τέρας στον κήπο με τα τριαντάφυλλα",
από εικονογράφηση του παραμυθιού, Warwick Goble, 1913.

"...Το άλλο πρωί, η Πεντάμορφη έτρεξε πάλι στον κήπο με τα τριαντάφυλλα που είχε αφήσει το Τέρας...Ήταν ακόμα εκεί και δεν κουνιόταν.
-Θεέ μου, είναι αλήθεια νεκρός; Εγώ φταίω που σε άφησα μόνο αγαπημένε!, είπε..
Το Τέρας κουνήθηκε, ένδειξη πως ακόμα ήταν ζωντανό. Του έφερε λίγο νερό και κείνο άρχισε να συνέρχεται.
-Αγαπημένε, πόσο τρόμαξα! Δεν είχα καταλάβει μέχρι τώρα πόσο πολύ σε αγαπούσα!Φοβήθηκα πως δεν μπορούσα πλέον να σε σώσω!
-Αλήθεια, θα μπορούσε ν' αγαπήσεις ένα τόσο άσχημο πλάσμα σαν εμένα; τη ρώτησε το Τέρας.
-Μα, ναι, Είσαι τόσο καλόκαρδος, ευαίσθητος κι ευγενικός! Δεν θέλω τίποτε άλλο στη ζωή μου!
-Πεντάμορφη θα με παντρευτείς;
-Ναι, μου δίνεις μεγάλη χαρά! Σ' αγαπάω!
Όταν η πεντάμορφη είπε αυτά τα λόγια, το Τέρας αίφνης τυλίχτηκε σ'ένα εκτυφλωτικό φως. Αιωρήθηκε και μεταμορφώθηκε σ' έναν γοητευτικό πρίγκιπα!
-Ω, Θεέ μου! Είσαι ο πρίγκιπας των ονείρων μου!
-Αγαπημένη μου, ευχαριστώ που μ' ελευθέρωσες από τη βαριά κατάρα της κακιάς μάγισσας!..."

(Η Πεντάμορφη και το τέρας, Gabrielle-Suzanne Barbot de Villeneuve )

Με κλασικό παραμυθάκι που μάς διδάσκει την αναζήτηση της ευτυχίας μέσα από την αποδοχή του διαφορετικού, σας καλημερίζω, φίλοι μου και μια σύντομη μουσική απεικόνιση της τελευταίας σκηνής της μεταμόρφωσης στον Κήπο με τα τριαντάφυλλα...

Αποτελεί μέρος της πιανιστικής συλλογής του Edward MacDowell: "Forgotten Fairy Tales"...

Σήμερα ξετυλίξαμε την δεμένη στην ανέμη κόκκινη κλωστή, για χάρη του τιμώμενου, MacDowell, (γεννήθηκε 18 Δεκεμβρίου 1860) ενός από τους πιο διάσημους αμερικανούς συνθέτες του 19ου αι., τα έργα του οποίου ενθουσίασαν εγχώριους και Ευρωπαίους συναδέλφους του και κριτικούς, ανάμεσά τους ο Franz Liszt και ο Joachim Raff.

Ενας έξοχος εκπρόσωπος της ρομαντικής μουσικής, πήρε τα πρώτα μουσικά μαθήματα από την Teresa Careno. Στα δεκαπέντε του κέρδισε υποτροφία να μαθητεύσει με τον περιζήτητο τότε δάσκαλο Antoine Marmontel στο Παρίσι. Ήταν ένας από τους δεκατρείς από τους 230 αιτούντες. Στη συνέχεια διδάχτηκε σύνθεση με τον Ραφφ, στην τάξη του οποίου τον άκουσε ο Λιστ και η χήρα Κλάρα Σούμαν, που εντυπωσιάστηκαν με το ταλέντο του!
Όταν την επόμενη χρονιά ο MacDowell επισκέφτηκε τον Λιστ στη Βαϊμάρη προκειμένου να τού παρουσιάσει το "Κονσέρτο του για πιάνο σε λα ελ., op. 15", που ο νεαρός αφιέρωσε σε κείνον, ενθουσιασμένος ο Λιστ φρόντισε για την έκδοσή του...
Η εξέλιξή του αναμενόμενη και στην αντίπερα όχθη των ΗΠΑ, που επέστρεψε κι έζησε από το 1888...

Tο κονσέρτο φυσικά ως πρώιμο έργο δεν μπορεί να συγκριθεί με κατοπινά έργα του κορυφαίου αμερικανού συνθέτη, ιδίως το αριστούργημά του "To a Wild Rose".

1. H μινιατούρα του "Η Πεντάμορφη στον κήπο με τα τριαντάφυλλα" γράφτηκε την τελευταία περίοδο της ζωής του, όταν ο Mac Dowell παρουσίαζε συνθέσεις του με το ψευδώνυμο Edgar Thorn.

Mac Dowell: "Forgotten Fairy Tales, III:Beauty in the Rose-Garden":

2. Από το Κονσέρτο σε λα, προτείνω να ακούσουμε το έντονου λυρισμού δεύτερο μέρος "Andante tranquillo", που δίνει εμφανώς την ανάλαφρη, τρυφερή και ρομαντική γεύση του συνόλου των συνθέσεων του Ντάουελ.

Αφήστε τη φαντασία σας, με το ξετύλιγμα της μελωδίας να περιπλανηθεί στον κήπο με τα τριαντάφυλλα που μαζί τους άνθισε και η αληθινή αγάπη, που όλα τα υπομένει, ελπίζει, πιστεύει...Η αγάπη που γεμίζει τις καρδιές όλων εκείνων, που την παραδέχτηκαν και την εφάρμοσαν μέσα στους απέραντους αιώνες των αιώνων...

Edward MacDowell: "Piano Concerto No 1, Op 15-Andante tranquillo":

Τα παραμύθια ξετυλίγουν, φέρνουν στην επιφάνεια την παιδικότητα της ψυχής μας...Η Πεντάμορφη είναι ένα παραμύθι με πολλά μηνύματα και διδάγματα, το κεντρικό της αγάπης, που "μεταμορφώνει" μαεστρικά σε ήχους ο Ντάουελ, σε αυτή τη μινιατούρα!
Αλλά και το κονσέρτο -που αξιοσημείωτο είναι πως έγραψε σε μόλις 2 εβδομάδες- ξεχειλίζει λυρισμό και δημιουργεί εικόνες του παραμυθιού, χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια. Εχει αυτή την ικανότητα ο σπουδαίος συνθέτης, ένας ρομαντικός εκπρόσωπος της προγραμματικής μουσικής, που σήμερα αφεθήκαμε στη μουσική, παραμυθική του γλώσσα...

Μπετόβεν: Οι πρώτες δημοσιευμένες συνθέσεις του...

"Η Γέννηση του Μπετόβεν", Friedrich Geselschap

Εκείνο που γνωρίζουμε με βεβαιότητα είναι η ημερομηνία βάπτισής του, 17 Δεκεμβρίου 1770...
Έτσι με το σκεπτικό πως εκείνη την εποχή τα νεογέννητα βαπτίζονταν εντός 24 ωρών από τη γέννησή τους, εικάζουμε πως ο μέγας Μπετόβεν γεννήθηκε σαν σήμερα, 16 του τελευταίου μήνα του έτους 1770.

Εδώ ίσως πρέπει να θυμίσουμε πως για πολλά χρόνια ο τιτάνας νόμιζε πως είχε γεννηθεί το 1772, καθώς έτσι διέδιδε ο πατέρας του για να τον παρουσιάζει μικρότερο σε ηλικία, άρα να προκαλείται και μεγαλύτερος ενθουσιασμός για τα μουσικά του επιτεύγματα!

250 χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τη γέννηση του Μπετόβεν.
Κι ο ζωγράφος, Friedrich Geselschap στο παραπάνω εικαστικό έχει απεικονίσει τη στιγμή που έρχεται στον κόσμο ο κορυφαίος των κορυφαίων της παγκόσμιας μουσικής!
Η Μούσα με την άρπα της τον προικίζει με το μεγαλύτερο τάλαντο, ενώ μια χορωδία μικρών αγοριών ψάλλουν για τον ερχομό του. Ο πατέρας του, Γιόχαν, ένας μέθυσος και πραγματικά δύσκολος χαρακτήρας κάθεται σκεφτικός. Ίσως συλλογίζεται από τώρα τον τρόπο που θα κάνει το γιο του "χρυσοφόρο παιδί-θαύμα" κατά το προηγούμενο του Μότσαρτ. Δίπλα στη Μούσα, μια γερόντισσα μοίρα ετοιμάζεται να του φορέσει ακάνθινο στεφάνι προοιωνίζοντας τις κακουχίες και ταλαιπωρίες που θα υποστεί στη ζωή του ο μεγάλος μουσουργός με αποκορύφωμα την απώλεια της ακοής του... 

Πολλά θα είναι τα αφιερώματα σήμερα για τη γενέθλια επέτειό του...
Εγώ, σκέφτηκα να σταθούμε στις πρώτες δημοσιευμένες συνθέσεις του.

Ο Μπετόβεν ξεκίνησε μαθήματα μουσικής με τον πατέρα του και τοπικούς δασκάλους στη Βόννη από τα 5 χρόνια του... Στη συνέχεια διδάχτηκε σύνθεση από τον μέγα Νέεφε, ο οποίος τον χαρακτήρισε "προικισμένο και χαρισματικό, δεξιοτέχνη στο πιάνο με ερμηνείες δυναμικές"...

"Ο 12χρονος Μπετόβεν", Ελαιογραφία αγνώστου

Εκείνη την περίοδο ο Μπετόβεν ήταν 11 χρονών και δίνει την πρώτη του σύνθεση, που εκδόθηκε με τη φροντίδα του Νέεφε.
Μια μουσική δημιουργία, που έκανε τον δάσκαλό του να υπογραμμίσει τη νεαρή ιδιοφυΐα του μικρού Λούντβιχ, σημειώνοντας πως: "αν συνεχίσει όπως άρχισε, σίγουρα θα γίνει δεύτερος Μότσαρτ!"

Πρόκειται για τις "9 Παραλλαγές για πιάνο πάνω σε ένα March του Ernst Dressler".
Ο Μπετόβεν επιλέγει να συνθέσει πάνω σε κλίμακα αρκετά δύσκολη, την ντο ελάσσονα με τρεις υφέσεις στον οπλισμό της, ασυνήθιστη για τη μουσική της εποχής και κλίμακα στην οποία -όπως φάνηκε στην πορεία του- έδειξε ιδιαίτερη αδυναμία. (Ας θυμηθούμε το "Beethoven's C mood").

O Nέεφε είχε ενθουσιαστεί με την μελωδική του ευρηματικότητα και την ευφάνταστη αρμονική επεξεργασία του θέματος, καθώς η τεχνική της Παραλλαγής αποτελούσε βασικό μέρος εκπαίδευσης των σπουδαστών σύνθεσης τον 18ο αιώνα, και δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η πρώτη σύνθεση του Μπετόβεν προέκυψε από τα μουσικά του μαθήματα.

Beethoven: 9 Variations on a March by Dressler / Mikhail Pletnev:

Ένα χρόνο αργότερα και πάλι με τη βοήθεια του δασκάλου του, Νέεφε εκδόθηκαν και οι τρεις Σονάτες αφιερωμένες στον Εκλέκτορα Μαξιμιλιανό-Φρειδερίκο. Έχει ενδιαφέρον να διαβάσουμε ένα απόσπασμα από την επιστολή που έγραψε ο 13χρονος συνθέτης προς τον Υψηλότατο κατόπιν προτροπής του Νέεφε, φυσικά. Ο Μπετόβεν καυχιέται για τις δεξιότητές του(παράδοξο για κείνον), κι εκφράζεται με ποικίλες φιλοφρονήσεις και κολακείες, στοιχείο που ξαφνιάζει σκεπτόμενοι την ανεξάρτητη φύση που διαμόρφωσε μεγαλώνοντας, μια φύση επαναστατική, που αντιδρούσε απέναντι σε κάθε είδους εξουσία και τυραννία...

Ο Μπετόβεν στην πραγματικότητα πάλεψε μόνος του με χρήματα που κέρδιζε από δημόσιες συναυλίες και κατά παραγγελία συνθέσεις, μένοντας μακριά από την παράδοση της εποχής ο επιφανής δημιουργός να είναι αρεστός στους προύχοντες και της αυλής τους.

Γράφει λοιπόν:

(από: bl.uk/collection)

"Γαληνοτάτη Υψηλότης!
Από το τέταρτο ήδη έτος της ηλικίας μου η μουσική ήταν η κυριότερη από τις ασχολίες μου. Εξοικειώθηκα τόσο πρόωρα με τη γλυκιά Μούσα, η οποία δονούσε στην ψυχή μου τις αγνές αρμονίες της, που σύντομα την αγάπησα και νομίζω πως και γω της έγινα αρεστός. Από τότε η Μούσα μού ψιθύριζε: "Προσπάθησε να αποτυπώσεις τις αρμονίες που έχεις στην ψυχή σου!".
Και γω σκεφτόμουν: Έντεκα χρονών, πώς να πάρω το ύφος συνθέτη; Όμως, ήταν γραμμένο. Υπάκουσα και έγραψα. Τώρα, Γαληνοτάτη Υψηλότης τολμώ να καταθέσω τις πρώτες εργασίες μου στα σκαλοπάτια του θρόνου Σας, ελπίζοντας σε ένα τρυφερό πατρικό βλέμμα.
Ω, ναι, σ' όλες τις περιστάσεις, οι επιστήμες και οι τέχνες βρήκαν σε Σας το σοφό τους υπερασπιστή και γενναιόδωρο προστάτης τους και γνωρίζω ότι το ταλέντο ευδοκιμεί όταν εκκολάπτεται κάτω από τις πατρικές Σας φροντίδες.

Λ.Μπετόβεν"

(Ο Μπετόβεν μέσα από την αλληλογραφία του", Αμ. Αμαραντίδης, εκδ.Νάκας, σελ.22)

Οι "Τρεις Σονάτες για Πιάνο, WoO 47", γραμμένες από τον 12χρονο Μπετόβεν δείχνουν ένα υψηλό συνθετικό επίπεδο για την ηλικία του κι αποτελούν τον προπομπό των αριστουργημάτων που θα ακολουθήσουν. Είναι γνωστές ως "Kurfürstensonaten", από τη γερμανική λέξη για τον Εκλέκτορα = Kurfürst.

Ο Μπετόβεν δεν τους έδωσε opus, καθώς γράφτηκαν σε τόσο μικρή ηλικία. Όμως ακολουθώντας τα πρότυπα της κλασικής σονάτας του Μότσαρτ και των παλαιοτέρων δασκάλων πετυχαίνει ένα εντυπωσιακότατο αποτέλεσμα με ευφάνταστες αναπτύξεις θεμάτων πάνω στις κλίμακες: Μι υφ. μείζονα, Φα ελάσσονα και Ρε μείζονα. Θα απολαύσουμε τη Ν.2 σε Φα.

Beethoven - Piano Sonata No. 2, WoO 47 / Mikhail Pletnev

Larghetto maestoso - Allegro assai 

Andante 

Presto

Οι συνθέσεις αυτές, φίλοι μου, αν και πρώιμες μαρτυρούν το άφθαστο ταλέντο του Μπετόβεν! Τη μελωδική, αλλά και την ευρηματικότητά του στην αρμονία, μαρτυρούν πως γνωρίζει τον τρόπο να μεταπλάθει τα μοτίβα, χωρίς να απομακρύνεται από το ύφος τους, αλλά μεταμορφώνοντάς τα σε κάτι "δίδυμο", δηλαδή ενωτικό και ξεχωριστό συγχρόνως...

Τιτάνας ο Μπετόβεν, δεν του δόθηκε τυχαία ο χαρακτηρισμός, όπως και άλλα επίθετα που αντικατοπτρίζουν το μεγαλείο του...