Δον Κιχώτης: η μάχη με τα πρόβατα...

"Ο Δον Κιχώτης επιτίθεται στο κοπάδι των αιγοπροβάτων",  Χαρακτικό Gustave Dore

"Θα περπάτησαν μιαν ολάκερη ώρα, όταν ξαφνικά ο Δον Κιχώτης σηκώθηκε όρθιος απάνω στα ζεγκιά του αλόγου του.

-Να είπε, αγαπητέ μου Σάντσο, η μέρα που θα φανεί η αξιοσύνη του χεριού μου και τα σημερινά μου κατορθώματα θα μείνουν γραμμένα στον αιώνα τον άπαντα μέσα στην ιστορία.
Βλέπεις εκείνη εκεί τη σκόνη που υψώνεται πέρα, Σάντσο;

Μάθε πως έρχεται ένας μεγάλος στρατός κατά το μέρος μας.

- Άμα είναι έτσι, τότε θα ‘ναι δυο οι στρατοί, απάντησε ο Σάντσος. Γιατί από τούτη την αντίθετη μεριά υψώνεται μια παρόμοια σκόνη.

Ο Δον Κιχώτης γύρισε και είδε πως ο Σάντσος είχε δίκιο.

Αναγάλλιασε από χαρά, γιατί συλλογίστηκε πως οι δυο αυτοί στρατοί έρχονταν να χτυπηθούν στη μέση του ατέλειωτου κάμπου.

Τη σκόνη αυτή την έκαναν δυο μεγάλα κοπάδια πρόβατα, που έρχονταν από τις δυο αντίθετες μεριές.

Μα με τόση πίστη βεβαίωσε ο Δον Κιχώτης πως τα σύννεφα της σκόνης ήταν

στρατοί, που ο Σάντσος στο τέλος το πίστεψε και είπε:

-Λοιπόν, αφέντη, εμείς τι θα κάμουμε σ’ αυτή την περίσταση;

-Τι θα κάμουμε; απάντησε ο Δον Κιχώτης υψώνοντας περήφανα το μέτωπό του.

Θα πάμε με το μέρος εκείνων που έχουν ανάγκη να τους βοηθήσουμε.

- Μα, αφέντη μου, φώναξε ο Σάντος σαστισμένος, γυρίζω και ξαναγυρίζω το

κεφάλι μου, τεντώνω τον λαιμό μου, που πάει να ξεκολλήσει,

γουρλώνω τα μάτια μου, που λες θα μου πεταχτούν όξω,

μα ο διάβολος να με πάρει αν βλέπω κανέναν απ’ αυτούς που μου ψέλνεις.

- Τι! Δεν ακούς τα χλιμιντρίσματα των αλόγων, τις σάλπιγγες, τα τύμπανα;

- Δεν ακούω τίποτα, απάντησε ο Σάντσος…

Το πολύ πολύ ακούω βελάσματα προβάτων…

- Α! είπε ο Δον Κιχώτης, φοβάσαι τόσο πολύ τον πόλεμο, φτωχέ μου Σάνστο, που

έχασες τον μπούσουλα. Πολύ καλά, μείνε εσύ εδώ, κι εγώ θα πάω μοναχός μου να

δώσω τη νίκη σ’ εκείνον που θα βοηθήσω.

Κι αφού σπιρούνιασε τον Ροσινάντη, έφυγε τρέχοντας χωρίς ν’ ακούει τα

ξεφωνητά του ιπποκόμου του.

- Για όνομα του Θεού! φώναξε ο Σάντσος, γύρνα πίσω, αφέντη μου Δον Κιχώτη, γιατί ’ναι πρόβατα αυτά που πας να πολεμήσεις.

Τι τρέλα πάλι αυτή!.. Αλίμονο, αλίμονο!

Ο Δον Κιχώτης έτρεχε σπιρουνιάζοντας κάθε τόσο τ’ άλογό του και χουγιάζοντάς το σαν δαιμονισμένο.
Και χωρίς να χάσει καιρό, έπεσε μέσα στο κοπάδι τα πρόβατα κι άρχισε να τα χτυπά δεξιά κι αριστερά με λύσσα και θυμό.

Οι τσοπάνηδες έβαλαν τις φωνές, τον έβριζαν και τον φοβέριζαν, μα αυτός

δεν έδινε πεντάρα. Τότε πήραν πέτρες κι άρχισαν να τις ρίχνουν απάνω του βροχή.

Μια πέτρα τον βρήκε ίσα στο στόμα και του έσπασε τρία δόντια, ενώ μια

δεύτερη τον χτύπησε βαριά στο πλευρό.

Μια τρίτη έπεσε στο κούτελο και τον ζάλισε τόσο πολύ,

που γκρεμίστηκε πάνω από τ’ άλογό του χάμω στη γης.

Οι τσοπάνηδες νόμισαν πως τον είχαν σκοτώσει. Μάζεψαν γρήγορα γρήγορα το

κοπάδι τους, φορτώθηκαν στον ώμο τα σκοτωμένα πρόβατα, κι από δω παν οι άλλοι.

Όλο αυτόν τον καιρό ο Σάντσος στεκόταν πάνω στα βράχια και κοίταζε τις

τρέλες του αφεντικού του, μαδώντας τα γένια του από την απελπισία του.

Κι όταν οι τσοπάνηδες χάθηκαν από το πρόσωπο της γης, κατέβηκε από το μετερίζι του και

ζύγωσε το αφεντικό του, που ήταν σε αξιολύπητη κατάσταση.

-Ε, δε σου το έλεγα, αφέντη μου Δον Κιχώτη; είπε ο Σάντσος, σκουπίζοντας τα

αίματα από το πρόσωπο του πληγωμένου ιππότη.

Δε σου το έλεγα, πως δεν ήταν στρατοί, μα κοπάδια πρόβατα;"

Μ. Θερβάντες: "Δον Κιχώτης"

(διασκευή: Κώστας Βάρναλης)

"Δον Κιχώτης, η μάχη με τα πρόβατα"
πηγή: Βιβλιοθήκη Θερβάντες cervantesvirtual

Έργο σπουδαίο και διαχρονικό ο "Δον Κιχώτης", μεταφέρει υψηλά νοήματα και αξίες. Καλεί τους αναγνώστες σε μια περιπλάνηση στον κόσμο των αισθήσεων και των συμβολισμών. Έτσι ήταν φυσικό να κεντρίσει το ενδιαφέρον πολλών καλλιτεχνών και ν' αποτελέσει πηγή έμπνευσης για αριστουργήματα στην εικαστική τέχνη, τη μουσική, το θέατρο και τον κινηματογράφο.

Ο "Don Quixote" του Ρίχαρντ Στράους, είναι συμφωνικό ποίημα, που ο ίδιος χαρακτήρισε ως "φανταστικές παραλλαγές πάνω σε ένα θέμα ιπποτικού χαρακτήρα", θέλοντας να δηλώσει πως προσπάθησε κυρίως τη μελέτη των κεντρικών ηρώων του Θερβαντικού αριστουργήματος, με έμφαση στον Δον Κιχώτη και τον ακόλουθό του, Σάντσο Πάντσα.
Το εναρκτήριο μέρος είναι μια μακρά ορχηστρική εισαγωγή, που παρουσιάζει τον Δον Κιχώτη να αναπολεί μία εποχή ευγένειας, αβρότητας, γενναιότητας και αγνού έρωτα. 

Είναι γραμμένο σε φόρμα "θέμα και παραλλαγές", με το σόλο τσέλο να αντιπροσωπεύει τον βασικό ονειροπόλο ήρωα, Δον Κιχώτη, και τη σόλο βιόλα, τενόρο τούμπα και μπάσο κλαρινέτο να απεικονίζουν τον γραφικό Σάντσο Πάντσο. 

Λέγεται πως κανένας μουσικός δεν κατανόησε πληρέστερα τον Δον Κιχώτη, ούτε κατέλαβε περισσότερες όψεις της προσωπικότητάς του από ό,τι ο Στράους.Δίνει στη μουσική του κομψή αρχαϊκή γεύση, αν και η αρμονική γλώσσα και η ενορχήστρωση χαρακτηρίζονται αναμφισβήτητα αρκετά τολμηρές και πρωτοποριακές.

Το συμφωνικό ποίημα αναπτύσσεται με μια εισαγωγή, δέκα παραλλαγές και ένα φινάλε. Κάθε μια από τις παραλλαγές αναφέρεται και σε ένα συγκεκριμένο επεισόδιο από το βιβλίο του Θερβάντες, χωρίς όμως ο συνθέτης να τηρεί τη σειρά του Θερβάντες. Ο μουσουργός επιλέγει τις ιστορίες επινοώντας τη δική του δραματική ακολουθία, που  αποτελεί εναλλαγή σκηνών μάχης και αγωνίας με σκηνές ιπποτισμού που ξεχειλίζουν ευγένεια και λυρισμό...

Έτσι, μεταφέρει στον κόσμο των ήχων τη μάχη με τους ανεμόμυλους...την περιπέτεια με την πομπή των προσκυνητών...τη συνάντηση με τη Δουλτσινέα...τη μάχη με τους μάγους ή εκείνη με τον ιππότη του φωτεινού φεγγαριού...

Η "Μάχη με τα πρόβατα", που διαβάσαμε παραπάνω απεικονίζεται στη δεύτερη παραλλαγή, όπου  ο συνθέτης με ευρηματικό τρόπο και προκειμένου να απεικονίσει τη στιγμή που ο Δον Κιχώτης βλέπει το κοπάδι των αιγοπροβάτων και τα βελάσματά του τα θεωρεί άγριο στρατό που πλησιάζει, αναθέτει στα χάλκινα να παίζουν μοτίβα με συνεχείς τρίλιες και "παράφωνες" συνηχήσεις. Γνωστή ως τεχνική "flutter-tonguing" , όπου η τρίλια δημιουργείται με την εκφορά του "Ρ" κατά την εκτέλεση, διευκολύνοντας τη γρήγορη επανάληψη των φθόγγων.

R. Strauss: "Don Quixote, Op. 35: Variation II - The battle with the sheep"
 

Τσέλο: Mstislav Rostropovich, Βιόλα: Ulrich Koch
Διευθύνει ο Herbert von Karajan

[Το κείμενο γράφτηκε με αφορμή τα 470 χρόνια από τη γέννηση του μεγαλύτερου συγγραφέα στην ισπανική γλώσσα, Μιγκέλ ντε Θερβάντες  (29 Σεπτεμβρίου 1547). 
Το διασημότερο μυθιστόρημά του είναι ο "Δον Κιχώτης" το οποίο έχει μεταφραστεί σε 60 και πλέον  γλώσσες και συγκαταλέγεται στα κλασικά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.]

ΒΑΓΚΝΕΡ: "Χρυσός του Ρήνου", η πρεμιέρα του Μονάχου...

 

Bάγκνερ, ο Χρυσός του Ρήνου" σε γερμανικό γραμματόσημο
(από: germanstamps)

 

Πρεμιέρα έκανε σαν σήμερα, 22 Σεπτέμβρη 1869 στο Μόναχο η προλογική όπερα "Χρυσός του Ρήνου" της περίφημης τετραλογίας του Ρίχαρντ Βάγκνερ "Το δαχτυλίδι των Νιμπελούγκεν". 

Έχει θέμα της την πάλη της ύλης με το αθάνατο πνεύμα.

Σύμφωνα με την σκανδιναβική μυθολογία, ο θησαυρός του Ρήνου φυλάσσεται από τις νύμφες, κόρες του ποταμού. Μπορεί να τον κλέψει μόνο όποιος αποκηρύξει την Αγάπη. Ο νάνος Άλμπεριχ μετά από σφοδρή ερωτική απογοήτευση αποκηρύσσει την Αγάπη και κλέβει το χρυσάφι.Στο σκοτεινό βασίλειο της Ομίχλης(Νίμπελχαϊμ) ο νάνος έχει φτιάξει με το χρυσό του Ρήνου ένα δαχτυλίδι, το οποίο κλέβουν οι θεοί Βόταν και Λόγκε. Αυτός καταριέται όποιον φορέσει το δαχτυλίδι να έχει δυστυχίες και θάνατο...

Παρότι ο "Χρυσός του Ρήνου" είναι η πρώτη οπερα της Τετραλογίας, ολοκληρώθηκε τελευταία. Κατά δήλωση του συνθέτη επιθυμούσε: "να αναπτύξει τον μύθο σε τρία πλήρη δράματα. Ωστόσο, συνειδητοποίησε πως χρειάζονταν κι ένα σπουδαίο προοίμιο".

Ο Βάγκνερ είχε σκοπό να παρουσιαστεί ενιαία η Τετραλογία. Έτσι, όταν ο χρηματοδότης του, Λούντβιχ της Βαυαρίας τού ζήτησε να παρουσιαστεί ο "Χρυσός του Ρηνου" μεμονωμένα στο Μόναχο, ο συνθέτης αρνήθηκε, αγνοώντας τις σκληρές πιέσεις του.

Ένας από τους λόγους ήταν πως δεν ήθελε να επιστρέψει στο Μόναχο, καθως θα αποτελούσε σκάνδαλο λόγω του δεσμού του με την παντρεμένη ακόμη Κόζιμα.

Εξάλλου ο βασιλιάς Λούντβιχ είχε κατά νου μια πολύ εκκεντρική παραγωγή, με την οποία ο συνθέτης δεν συμφωνούσε. Μάταια, όμως. Η πρεμιέρα προγραμματίστηκε για τον Αυγουστο του 1869.

Ετσι, ο Βάγκνερ έπεισε τον Χανς Ρίχτερ στον οποίο είχε ανατεθεί η δ/νση του μουσικοδράματος να παραιτηθεί. Ο Λούντβιχ οργισμένος, κατήγγειλε τον Βάγκνερ, απέλυσε τον Ρίχτερ, και στη θέση του έβαλε τον Φραντς Βίλνερ αναπρογραμματίζοντας την πρεμιέρα λίγες εβδομάδες αργότερα, στις 22 Σεπτεμβρίου.

Η πρεμιέρα πραγματοποιήθηκε χωρίς τον Βάγκνερ παρόντα, που θυμωμένος δεν παρευρέθηκε ούτε και στις πρόβες.

Ο απόηχος της πρεμιέρας του "Χρυσού του Ρήνου" έχει αντιφατικές αποχρώσεις. Κάποιοι έκαναν λόγο για "μεγαλειώδη επιτυχία", ενώ άλλοι για "καλλιτεχνική καταστροφή".

Η Κόζιμα έγραψε στο ημερολόγιό της πως ο Τύπος στην πόλη του Μονάχου χαρακτήρισε την παράσταση "πλούσια διακοσμημένη, αλλά βαρετή".

Άλλοι πάλι μουσικοκριτικοί βλέποντας αργότερα και τις παραγωγές του Μπαΰρόυτ κατέληξαν πως ήταν ανώτερη όλων εκείνων. Το κοινό δε, ενθουσιάστηκε, καθώς σκηνικά και εφέ ήταν πρωτόγνωρα για την εποχή!

Θα ακούσουμε το φινάλε της όπερας όπου έχει φανερωθεί η δύναμη της κατάρας του δακτυλιδιού. Ακολουθεί μάχη και ο Φάζολτ αποχωρεί με το θησαυρό. Ο Βόταν οδηγεί τους θεούς στη Βαλχάλα. Καθώς οι θεοί διασχίζουν τη γέφυρα του ουράνιου τόξου, το τραγούδι των Παρθένων του Ρήνου ακούγεται να θρηνεί για την απώλεια.

"Οι παρθένες του Ρήνου θρηνούν την απώλεια του χρυσού,
ενώ οι θεοί διασχίζουν τη γέφυρα του ουράνιου τόξου", Arthur Rackham

Όπως αναφέρει ο Καρλ Νταλχάους: το τέλος του "Χρυσού του Ρήνου", η είσοδος των θεών στο κάστρο της Βαλχάλα δεν είναι τόσο θριαμβευτικό όσο θα επέτρεπε η μουσική -το μοτίβο της γέφυρας του ουράνιου τόξου- σε έναν ακροατή να πιστέψει, ξεγελώντας τον με τη λάμψη της που καλύπτει τα δραματικά γεγονότα. Στο βάθος οι προδομένες κόρες του Ρήνου, περιπαιγμένες από τους θεούς, θρηνούν την κλοπή του χρυσού:

"Rheingold! Rheingold! reines Gold!
O leuchtete noch
in der Tiefe dein laut'rer Tand!
Traulich und treu ist's nur in der Tiefe:
Falsch und fei
ist, was dort oben freut"

δηλαδή:

"Xρυσός του Ρήνου! χρυσός του Ρήνου!!

ανόητος χρυσός!

Θα' θελα αυτός ο θησαυρός

στα βάθη ν' ακτινοβολεί!

Ψεύτες και δειλοί είναι αυτοί

που χαίρονται εκεί ψηλά..."

Πόση βαθύτητα νοημάτων, αλήθεια, φίλοι μου! Προαιώνια ζητήματα και ερωτήματα...
Ό,τι  είναι  στα  βάθη  του  νερού -της  ψυχής-  κρατά  την  αλήθεια  και  την  ακεραιότητα. Ό,τι  πανηγυρίζει  στην  επιφάνεια  του  νερού -της  ύπαρξης-  είναι  κίβδηλο και  αδύναμο.

Richard Wagner: "Das Rheingold - Rhinemaidens lament":

"Ίντρα", η συνάντηση ενός άγγλου μουσικού με την ινδική μυθολογία

Ο άγγλος Γκούσταβ Χολστ μάς είναι περισσότερο γνωστός για την ορχηστρική του Σουίτα: "Πλανήτες".
Ας δούμε όμως, μια άγνωστη πλευρά του στο ευρύ κοινό, την επιρροή που άσκησε πάνω του η Ινδική φιλοσοφία και κουλτούρα.


Ο Χολστ στα πρώιμα έργα του επηρεάστηκε από τους Ρ.Στράους, Βάγκνερ, Ραβέλ και Γκριγκ. Ανάμεσα στα γενικού ενδιαφέροντος θέματα που τον απασχόλησαν ήταν η φιλοσοφία της Ανατολής, ο αποκρυφισμός-πνευματισμός της Ινδίας. Μιας χώρας που ενώ ουδέποτε είχε επισκεφτεί,  εμπνεύστηκε από τα ιερά της "Βεδικά  Κείμενα", τη μυθολογία, τη θεοσοφία της, και τα λογοτεχνικά έπη  Μαχαμπχαράτα και Ραμαγιάνα.
Ανάμεσα στα σχετικά έργα που έγραψε βρίσκουμε τις όπερές του: "Sita" και "Savitri", την καντάτα "The Cloud Messenger" ή το έργο "Maya" για βιολί και πιάνο, όλα βασισμένα στις ράγκα*.

Ένα συμφωνικό ποίημα, που μουσικά δεν έχει σχέση με την Ινδία, αλλά η έμπνευσή του προέρχεται από τη μυθολογία της, είναι το "Indra".
Ο τίτλος αναφέρεται στον ινδό θεό του κεραυνού και της βροχής και ο Χολστ απεικονίζει μουσικά το σχετικό μύθο:

Νωπογραφία(1840)
 Παριστά τον Ίντρα ανεβασμένο στον ελέφαντα-οδηγό του Αϊραβάτα,
κρατώντας στα χέρια του σπαθιά και τον κεραυνό.

Σε μια μακρινή εποχή το κακό πνεύμα Βίτρα μεταμορφώθηκε σε δράκο, 

που κατάπιε όλο το νερό της γης. 

Όλα ήταν ξερά και άγονα. Κανείς δεν μπορούσε να κάνει κάτι, μέχρι την γέννηση του Ίντρα...

Ήπιε μεγάλες ποσότητες ενός μαγικού υγρού, που τού έδωσε δυνάμεις για να συγκρουστεί 

με τον κακό δαίμονα, Βίτρα. 

Κατάφερε να γκρεμίσει τα αμέτρητα απόρθητα κάστρα του και να τον αντιμετωπίσει σε μια μακράς διάρκειας, ανήλεη μάχη, απ' την οποία ο Ίντρα βγήκε νικητής. 

Τότε, ο ουρανός γέμισε σύννεφα, που έσταζαν βροχούλα στη γη, άρχισαν και πάλι να τρέχουν οι ποταμοί, να γεμίζουν οι λίμνες.

Ο  Ίντρα έγινε βασιλιάς ανάμεσα σε θεούς και ανθρώπους.

Από τότε, ως σύμβολο θάρρους και δύναμης, ως καταστροφέας του δαίμονα Βίτρα-σύμβολο της φυσικής και πνευματικής ξηρασίας, κατέχει σημαντική θέση στο βουδιστικό πάνθεο.

Συχνά απεικονίζεται να ιππεύει τον ελέφαντα Αϊραβάτα ενώ στα πολλά χέρια του κρατά κεραυνούς, δόρατα και τόξα.

Το συμφωνικό ποίημα διακρίνεται για τη λυρική γοητεία, την πρωτοτυπία και την ομορφιά του, παρότι ο Χολστ δεν αναγνώριζε ιδιαίτερη αξία στο έργο.

Το βρίσκω άκρως επιβλητικό έργο με  έντονη τη χρήση χάλκινων πνευστών και εκρήξεις ιδιοφώνων κρουστών να τονίζουν την μεγαλοπρέπεια του θεού από το ινδικό πάνθεο. Η δυναμική ποικίλλει, σκιαγραφώντας και υποδεικνύοντας τη διάθεση και την κατάσταση ψυχής, ακολουθώντας αριστοτεχνικά τη φόρμα της ινδικής "ράγκα".
Θεωρώ πως  το έργο αυτό χαρακτηρίζεται από ηχητική διαύγεια, λυρικά ηχοχρώματα, εξάρσεις πνευματισμού και μυστηριακή διάθεση, στοιχεία τα οποία αντανακλούν σαφώς το ενδιαφέρον του συνθέτη για τη φιλοσοφία και τον αποκρυφισμό. Προσωπικά εντυπωσιάζομαι από την επιλογή και διεξοδική ανάπτυξη των θεμάτων με  μυστηριώδεις τόνους, ενώ μέσω των επανεκθέσεων, ζωηρά, ενεργητικά και ανήσυχα, ο συνθέτης μάς οδηγεί μαεστρικά στην απότομη, πλην λαμπρή και επιβλητική coda,  σε ένα δυναμικό κορύφωμα επικού χαρακτήρα, αντάξιο της παραμυθικής Ανατολής.

Holst: "Indra,  Op.13":

* Η "ράγκα" είναι το σημαντικότερο στοιχείο στη δομή της ινδικής μουσικής. Με τη λέξη αυτή εννοείται το σύστημα που περιλαμβάνει όλα τα μελωδικά στοιχεία μιας σύνθεσης,μα ταυτόχρονα υποδεικνυει και τη διάθεση, την κατάσταση ψυχής. Κάθε ράγκα έχει ανιούσα και κατιούσα μορφή (κάτι σαν κλίμακα), έχει συγκεκριμένα διακοσμητικά στοιχεία, μελίσματα, και χαρακτηριστικές φράσεις.


(Ο Χολστ γεννήθηκε σαν σήμερα  21 Σεπτεμβρίου 1874 στο Τσέλτεναμ της Βρετανίας)

ΜΑΡΙΑ ΚΑΛΛΑΣ, στη μνήμη της απόλυτης ντίβας...

 

"Portrait of Maria Callas", Henry Koerner, από εξώφυλλο στους Times το 1956,
National Portrait Gallery Smithsonian WA DC
(πηγή: npg)

"Κι αν ζήλεψα την Μαρία Καλογεροπούλου

που κατάγονταν από ένα άσημο Νιοχώρι

στου Μελιγαλά τις παρυφές

δεν είναι μόνο γιατί ενσάρκωσε το θεϊκό ταλέντο

και έμεινε η Κάλλας,

η ντίβα η απόλυτη σ’ όλες τις εποχές.

Είναι διότι το 'σκασε

από το σήμα και τον τάφο

και δονείται στο Αιγαίο

στων κυμάτων το βιμπράτο

πάλι αντηχώντας

- στις σπηλιές!"

(Γιώτα Αργυροπούλου, "Για Σίκινο, Ανάφη, Αμοργό", Εκδ. Gutenberg, σελ. 27)

"Το τραγούδι ήταν για μένα φάρμακο", είχε εκμυστηρευτεί σε συνέντευξή της η Μαρία Κάλλας .
Φάρμακο κατά των συμπλεγμάτων μειονεξίας που ένιωθε, καθώς δεν άκουγε καλή κουβέντα από κανέναν, παρά μόνο όταν τραγουδούσε...Έτσι, εκμεταλλεύτηκε το δυναμικό φάσμα των τριών οκτάβων, που διέθετε κι αφοσιώθηκε στην τέχνη της.
Σε ό,τι κι αν ερμήνευσε υπήρξε ανεπανάληπτη με δίκαιη τη λατρεία που γνώρισε από τον κόσμο!Με σπάνιο φωνητικό χάρισμα και εκθαμβωτική υποκριτική παρουσία!
Αθάνατη, η λήθη δεν την άγγιξε ποτέ...

"Η φωνή της Κάλλας είναι η Pieta του Μικελάντζελο...,η ζωγραφική της Καπέλα Σιξτίνα,που έγινε ουράνιο τραγούδι!Η φωνή της δονεί την ψυχή, όπως το τσέλο του Casals !",
είπαν για τη ντίβα του λυρικού θεάτρου όλων των εποχων.

Πέρασε στην αιωνιότητα σαν σήμερα, 16 Σεπτέμβρη του 1977. Ας γαληνεύει στα βαθιά νερά του Αιγαίου, που σκορπίστηκε η τέφρα της...

Ο τελευταίος που είδε τη Μαρία πριν πεθάνει ήταν ο ιμπρεσάριος, Μισέλ Γκολτζ. Μόλις είχε καταρρεύσει στο μπάνιο και στη συνέχεια πέθανε στο κρεβάτι της:
"Είχε την εικόνα της Βιολέτας από την "Τραβιάτα", όπως την ερμήνευσε το ‘56 στη Σκάλα του Μιλάνου…
Το πρόσωπό της αρυτίδιαστο… Δεν έδινε αίσθηση νεκρής, μα κάποιας, που έχει απλά κλείσει τα μάτια για να ξεκουραστεί…", θα πει...


Προτείνω λοιπόν στη μνήμη της- να την ακούσουμε στην "Τραβιάτα" του Βέρντι...


Bρισκόμαστε στην 3η Πράξη του μελοδράματος, όπου η Βιολέτα, συνειδητοποιώντας ότι βρίσκεται στα πρόθυρα του θανάτου και ότι δεν έχει καμιά ελπίδα πια, απευθύνει το τελευταίο αντίο:

"Addio del passato bei sogni ridenti-Αντίο, γελαστά όνειρα, περασμένων καιρών"...

Η Βιολέτα είναι απελπισμένη. Με την άρια αυτή αποχαιρετά απαρηγόρητη και αδύναμη τον κόσμο. Η άρια αποτελεί την κορύφωση αυτής της μελαγχολικής διάθεσης και συγκινεί κάθε ευαίσθητο φιλόμουσο... τόσο που ίσως κάποιος δεν καταφέρει να κρατήσει τα δάκρυά του...

MARIA CALLAS: "La Traviata - Addio del passato":

"ΤΟΣΚΑ: σκοτεινή και μυστηριώδης από την πένα της ΑΓΚΑΘΑ ΚΡΙΣΤΙ"

 

H 8χρονη Αγκάθα με το μαντολίνο της
(πηγή: londonist)

Μικρή, μαγευόταν από τα παραμύθια που τής διάβαζε ο πατέρας της. 

Αργότερα άρχισε να γράφει ιστορίες με μυστήριο. Στήνει την πλοκή τους εξαιρετικά... Με υπόπτους, κίνητρα και πολλές ανατροπές...
Πνευματικό της δημιούργημα ο ντεντέκτιβ, Ηρακλής Πουαρό. Είναι εκείνος που εξιχνιάζει και ξεδιαλύνει τα εγκλήματα στα αμέτρητα αστυνομικά  μυθιστορήματα, που θα γράψει η "λαίδη του εγκλήματος", Αγκάθα Κρίστι.

Η βρετανίδα συγγραφέας γεννήθηκε σαν σήμερα 15 Σεπτέμβρη του 1890 και σίγουρα όλοι, λίγο έως πολύ, έχουμε πιαστεί στην "ποντικοπαγίδα", που μας έστησε με την συγγραφική ευφυία της!
Το συναρπαστικό συγγραφικό της στυλ, το ενδιαφέρον, το σασπένς που προκαλεί η αναμονή για την εξέλιξη των ιστοριών της με το υπνωτιστικό, λογοτεχνικό ύφος της έκαναν την Αγκάθα Κρίστι την πιο διάσημη συγγραφέα έργων μυστηρίου με τα εκατομμύρια των βιβλίων της να έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 100 γλώσσες!

(πηγή: musicb3)

Εκείνο ίσως που δεν ξέρετε κάποιοι, είναι πως η δαιμόνια μυθιστοριογράφος λάτρεψε την κλασική μουσική!

Μάλιστα μικρή μάθαινε πιάνο και μαντολίνο κι ονειρευόταν  μια μουσική σταδιοδρομία...
Επιθυμούσε να ασχοληθεί με το οπερατικό τραγούδι, καθώς διέθετε ενδιαφέρουσα χροιά και ολόσωστη φωνή(είχε σπουδάσει τραγούδι στο Παρίσι)  ή να γίνει σολίστ πιάνου...

Όμως, ούσα χαρακτήρας συνεσταλμένος και ντροπαλός, επιφυλακτική να εκτίθεται άμεσα σε κοινό, προτίμησε να ζει με τη φαντασία της και προσανατολίστηκε στην συγγραφή...

Η σχέση της με τη μουσική συνεχίστηκε ιδιωτικά, ερμηνεύοντας έργα στο Steinway πιάνο της, συνθέτοντας μικρά βαλς και τραγουδώντας  προς τέρψιν της ίδιας και των φίλων της.

protoporia.gr

Η μεγάλη της αγάπη για την κλασική μουσική φαίνεται και στα αστυνομικά μυθιστορήματά της, όπου η μουσική εμφανίζεται με ποικίλους τρόπους.
Καταρχήν ο χαρακτήρας-επινόησή της, επιθεωρητής Πουαρό διακρίνεται για τη λατρεία του στη μουσική τέχνη, κυρίως στον Μπαχ και τον Μότσαρτ.


Όπως  επισης σε αρκετά από τα βιβλία της,  ο αναγνώστης ανιχνεύει την μουσική της καλλιέργεια, καθώς και αντικατοπτρισμό των οπερατικών προσδοκιών της.

Ας πούμε, στην υπόθεση που στήνει στο διήγημά της "Κύκνειο Άσμα μιας σοπράνο".

Το πάθος και η εκδίκηση οδηγούν την πρωταγωνίστρια υψίφωνο σε φόνο, που κατά τη διάρκεια μιας παράστασης της όπερας "Τόσκα" του Πουτσίνι μαχαιρώνει και σκοτώνει στ'αλήθεια τον βαρύτονο συνάδελφό της στην σκηνή του φόνου του Σκάρπια από την  πριμαντόνα Τόσκα...

*****

Αν και είναι γνωστή η υπόθεση της  πολυαγαπημένης βεριστικής όπερας του Πουτσίνι  θα αναφερθώ εν τάχει :

Η διάσημη ντίβα του μελοδράματος Φλόρια Τόσκα είναι ερωτευμένη με έναν ζωγράφο που συλλαμβάνεται από τον διοικητή της Αστυνομίας Σκάρπια για τις πολιτικές του πεποιθήσεις.

Εκείνη, την παραμονή εκτέλεσής του, εκλιπαρεί τον Σκάρπια να  του χαρίσει τη ζωή. 

Ο διοικητής, που ορέγεται τα κάλλη της, συμφωνεί να δώσει εντολή για εικονική εκτέλεση του αγαπημένου της μόνο αν η Τόσκα τού δοθεί ερωτικά.  

Υποκρινόμενη πως δέχεται την πρόταση και μόλις εξασφαλίζει την έγγραφη εντολή απελευθέρωσης, αρπάζει το μαχαίρι και καθώς ο Σκάρπια την αγκαλιάζει κι αναζητά επιμόνως να γευτεί τα χείλη της, τον μαχαιρώνει, φωνάζοντας "Questo è il bacio di Tosca-Να, το φιλί της Τόσκα!"

Ο Σκάρπια πέφτει αιμόφυρτος, ενώ η Τόσκα σε μια χειρονομία ευσέβειας  προς το νεκρό τοποθετεί κεριά δίπλα στο πτώμα του κι ένα σταυρό στο στήθος του, 

δηλώνοντας έτσι πως τον συγχωρεί και αποσύρεται αθόρυβα...

Πρόκειται για ένα αριστούργημα του ιταλικού βερισμού, κι ένα από τα δημοφιλέστερα έργα του λυρικού ρεπερτορίου.

Ιδανική "Τόσκα" χρίστηκε η δική μας ΜΑΡΙΑ ΚΑΛΛΑΣ, όπου ο ρόλος αυτός ήταν ο πρώτος μεγάλος ρόλος που ερμήνευσε στη Λυρική Σκηνή κι έμελλε να είναι και ο τελευταίος τον Ιούλιο του '65 στο  Κόβεν Γκάρντεν.

Η δραματική σκηνή του φόνου, (που περιγράφεται μοναδικά στο βιβλίο της Αγκάθα Κρίστι), είναι η μουσική μου πρόταση γι' αυτό το πρωινό, με πρωταγωνίστρια τη μεγάλη ελληνίδα υψίφωνο και δίπλα της τον Τίτο Γκόμπι, που εμβληματικός ρόλος της επαγγελματικής του σταδιοδρομίας υπήρξε ο Σκάρπια. Λέγεται πως τον ερμήνευσε περισσότερες από οκτακόσιες φορές!

Βλέπουμε και ακούμε τη σκηνή με το δίδυμο Κάλλας-Γκόμπι, από τη θρυλική παράσταση του 1964 στο Λονδίνο, σε σκηνοθεσία Τζεφιρέλλι:
H Kάλλας, ένα θαύμα υποκριτικής (παρακολουθείστε από το 4:40)κι αξιοζήλευτης θεατρικότητας, με απόλυτη κυριαρχία διεισδύει στο βάθος της ψυχής της ηρωίδας που ερμηνεύει...ενώ η υποβλητική μουσική του Πουτσίνι υπογραμμίζει την ένταση των στιγμών!
Είναι τόσο δυνατή η ορμή των συναισθημάτων όταν η Τόσκα βάφει τα χέρια της με το αίμα του βασανιστή της, στο όνομα της αγάπης!
Η δολοφονία και ο ωμός ερωτικός εκφοβισμός που έχει προηγηθεί, στήνονται με μαεστρία, καθιστώντας το έργο αντιπροσωπευτικό, αριστουργηματικό δείγμα του κινήματος του βερισμού, που ο Πουτσίνι υπηρέτησε!

Αγωνία, εγρήγορση, ατμόσφαιρα, κι ασύλληπτες περιγραφές στην όπερα αυτή, με περιβάλλον όπου οι συνθήκες κινδύνου και βίας βοηθούν την ανάπτυξη των έντονων συναισθημάτων, όπως και στα αστυνομικά μυθιστορήματα της Αγκάθα Κρίστι.

Η σημερινή, γενέθλια επέτειός της μας έδωσε την αφορμή να απομακρύνουμε την εικόνα που πολλοί έχουμε στο μυαλό μας γι' αυτήν (μια σοβαρή κυρία γαντζωμένη από τα πλήκτρα της γραφομηχανής της), να θυμηθούμε τη σχέση της με την κλασική μουσική, αλλά και να απολαύσουμε ένα απόσπασμα από την περίφημη όπερα του ιταλού συνθέτη!

"Maria Yudina: η αδυναμία του Στάλιν"

 

(από: i.pinimg)

Στους μουσικούς κύκλους η Maria Yudina δεν χρειάζεται συστάσεις.
Η σπουδαία ρωσίδα πιανίστα, συμμαθήτρια των Σοστακόβιτς και Σοφρονίτσκι, γεννήθηκε σαν σήμερα, 9 Σεπτέμβρη 1899.

Ήταν η αγαπημένη καλλιτέχνις του Στάλιν, μια αδυναμία που τήν έσωσε -εν μέρει- από εξορίες, βασανισμούς, λογής φυλακίσεις και εν τέλει την εκτέλεση, όπως συνέβη σε άλλους καλλιτέχνες. Απλά, απομακρύνθηκε από μουσικές θέσεις σε Ωδεία, ινστιτούτα και το Πανεπιστήμιο, λόγω των θρησκευτικών πεποιθήσεών της και της απροκάλυπτης κριτικής που άσκησε στη σοβιετική ηγεσία.

Λέγεται πως κάποια μέρα του 1943 που ο Στάλιν άκουγε ραδιόφωνο, ενθουσιάστηκε με την ερμηνεία της Γιούντινα στο κονσέρτο για πιάνο του Μότσαρτ Ν.23 και ζήτησε από το σταθμό να τού σταλεί ο δίσκος. Όμως δίσκος δεν υπήρχε, καθώς η συναυλία μεταδιδόταν ζωντανά.

Επικράτησε πανικός...Μέσα στη νύχτα επιστρατεύτηκε η Γιούντινα προκειμένου να ηχογραφήσει το Μοτσάρτειο κονσέρτο. Ο μαέστρος που είχε επιλεγεί ήταν τόσο τρομοκρατημένος που δεν μπορούσε να ανταπεξέλθει στο έργο του. Αντικαταστάθηκε, όμως η ένταση ήταν τόσο μεγάλη που χρειάστηκε και τρίτος για να  διευθύνει επιτυχώς τη μικρή ορχήστρα που είχε συγκροτηθεί για το σκοπό αυτό.
Η Γιούντινα ωστόσο, παρέμενε ατάραχη και με αξιοσημείωτη ψυχραιμία!
Πράγματι η ηχογράφηση έγινε, ο δίσκος ήταν έτοιμος το επόμενο πρωί και για το καλό όλων όταν τον άκουσε ο Στάλιν ευτυχώς δεν κατάλαβε τη διαφορά στην εκτέλεση...

Ως ανταμοιβή τής έστειλε το ποσό των 20000 ρούβλιων. Η Γιούντινα ανταπέδωσε έχοντας το θάρρος  και την τόλμη να γράψει στην ευχαριστήρια επιστολή της προς τον Στάλιν πως θα "προσευχόταν στο Θεό  να συγχωρήσει τις μεγάλες αμαρτίες του"!

(Να θυμηθούμε πως η κορυφαία πιανίστα ήταν βαθιά θρησκευόμενη, με  σπουδές Θεολογίας και δεν τήρησε τον αθεϊσμό που είχε επιβληθεί από το σοβιετικό καθεστώς. Στις συναυλίες της έβγαινε πάντα ατρόμητη με κρεμασμένο στο λαιμό το σταυρό της. Πρώτα τον φιλούσε κι έπειτα τοποθετούσε τα χέρια της στο πληκτρολόγιο, καθώς -όπως πίστευε- η μουσική  ήταν τρόπος έκφρασης της δύναμης της πίστης.
Ο δε Σοστακόβιτς είχε αναφέρει χαρακτηριστικά για τη συμμαθήτριά του και την ερμηνεία της που εκτός της δεξιοτεχνίας χαρακτηριζόταν από αυστηρή πειθαρχία και έντονη πνευματικότητα: "Παίζει πιάνο, λες και κάνει κήρυγμα! Διακρίνει στη μουσική ένα μυστικιστικό φως...")

Φυσικά ο επικεφαλής της μυστικής αστυνομίας, βρισκόταν σε ετοιμότητα. Περίμενε ένα απλό νεύμα του Στάλιν γα να συλλάβει την σπουδαία πιανίστα για την απάντησή της, όμως εκείνος, που θαύμαζε την ερμηνευτική της δεινότητα  επέλεξε να μην αντιδράσει και να προσπεράσει το συμβάν.

Αναμφισβήτητα, η Γιούντινα υπήρξε μια περίπλοκη προσωπικότητα, μια "Κλυταιμνήστρα", όπως την χαρακτήρισε ο Σβιάτοσλαβ Ρίχτερ, ταγμένη στην τέχνη της αυστηρά, που έβγαινε στη σκηνή παντελώς ατημέλητη, φορώντας απλά πάνινα παπούτσια και πάντα ντυμένη με μαύρα ρούχα, καθότι θαυμάστρια του λόγου του Φραγκίσκου της Ασίζης από το 1919 που αποφάσισε να φορά μαύρα φορέματα τύπου ράσου όπως οι Φραγκισκανοί μοναχοί...

"Είχα την εντύπωση", είχε πει ο Σοστακόβιτς, "ότι φορούσε το ίδιο μαύρο φόρεμα καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής της. Τόσο παλιό και φθαρμένο!"



Επίσης ο ρώσος ηγέτης Στάλιν, ενώ ήταν στο κρεβάτι του χτυπημένος από ένα βαρύτατο εγκεφαλικό επεισόδιο και λίγο πριν πεθάνει ζήτησε να βάλουν στο πικάπ το δίσκο με τη Γιούντινα να παίζει το κονσέρτο του Μότσαρτ...

Αυτή η ίδια ηχογράφηση χρησιμοποιήθηκε και στην σατιρική ταινία-μαύρη κωμωδία του Αρμάντο Ιανούτσι: "Ο θάνατος του Στάλιν" .

Το ένα και μοναδικό αντίτυπο από την περιβόητη ηχογράφηση:

Maria Yudina: Mozart Concerto No. 23-Adagio(1943) :

https://www.youtube.com/watch?v=EwZ2PZ-_ZaU

Φιλιντόρ, ο επιδέξιος στο σκάκι και τη μουσική...

 

Προτομή του Φιλιντόρ στην Όπερα Garnier

Υπήρξε ο καλύτερος σκακιστής της εποχής του!
Μάλιστα μια σκακιστική κίνηση έχει και το όνομα του: "ΦΙΛΙΝΤΟΡ"!!!

Λέγεται πως ο Φρανσουά-Αντρέ Ντανικάν Φιλιντόρ αγάπησε το σκάκι, όταν μικρό αγόρι και χορωδός στην Αυλή του Λουδοβίκου έβλεπε τους μουσικούς και τραγουδιστές της Αυλής ενόσω περίμεναν τον βασιλιά να παίζουν σκάκι για να περάσει η ώρα...
Θεωρούσε πως τα σκακιστικά πιόνια έχουν ψυχή.

Από τα σπουδαιότερα εγχειρίδια για σκακιστές είναι  το βιβλίο του: "Ανάλυση του παιχνιδιού του σκακιού", στο οποίο ο Φιλιντόρ μελέτησε διάφορα ανοίγματα παρτίδας... Από τα σημαντικότερα συμπεράσματα στα οποία κατέληξε είναι ότι δεν θα πρέπει ο σκακιστής να θυσιάζει τα πιόνια, αλλά να επιδιώκει να δημιουργεί ένα ισχυρό κέντρο με αλυσίδες πιονιών που θα παρέχουν προστασία στα κομμάτια,  ώστε εκείνα να οργανωθούν για την επίθεση...

Ήταν ο πρώτος "στρατηγικός" παίχτης σκακιού!

Ο ανήσυχος φιλόσοφος Ντενί Ντιντερό τον αποκαλούσε: "Φιλιντόρ, ο πανέξυπνος", χαρακτηρισμό που τον αναφέρει και στο βιβλίο του:  "Ο ανιψιός του Ραμώ".
Ο συγγραφέας στήνει την ιστορία του να διαδραματίζεται στο περίφημο καφενείο της Ρεζάνς, το οποίο ήταν το σκακιστικό κέντρο της Ευρώπης τον 18ο αιώνα, όπου μαζεύονταν οι καλύτεροι παίκτες του κόσμου για να παίξουν σκάκι.

Γράφει ο Ντιντερό:

"Αν ο καιρός παραείναι κρύος ή βροχερός, χώνομαι στο καφενείο της Ρεζάνς και διασκεδάζω κοιτάζοντας αυτούς που παίζουν σκάκι. Το Παρίσι το μόνο μέρος στον κόσμο και το καφενείο της Ρεζάνς το μόνο μέρος στο Παρίσι που παίζεται το καλύτερο σκάκι. Εκεί ακριβώς, στου Ρεύ, πάνε και ρίχνονται στο παιχνίδι ο Λεγκάλ με τη βαθιά σκέψη, ο πανέξυπνος Φιλιντόρ και ο Μαγιό ο αχτύπητος..."
(Ντενί Ντιντερό: "Ο ανιψιός του Ραμώ", μτφ: Σ. Τσακίρη, εκδ.Καστανιώτη, σελ. 21)

Ο Ντιντερό στήνει έναν ευφυέστατο διάλογο πάνω στην ηθική, τις κοινωνικές αντιλήψεις, το χρήμα, την τέχνη της μουσικής και άλλα θέματα...Ο σκακιστής και μουσικός Φιλιντόρ είναι ο "επιδέξιος και ευφυής", ένας ήρωας στον οποίο ζωντανεύει το πάθος για αλήθεια και  ομορφιά, για τάξη και αρμονία...

Όμως τι δουλειά έχει η προτομή του να φιγουράρει στην πρόσοψη της Όπερας Garnier ανάμεσα σε Μπετόβεν, Μότσαρτ, Βέρντι, Μπελίνι, Ροσίνι και άλλους συνθέτες;

Μα, φίλοι μου, ο Φιλιντόρ, βλέπετε εκτός από κορυφαίος σκακιστής ήταν και κορυφαίος της Γαλλικής όπερας!

Άρτια εκπαιδευμένος μουσικά, ήταν το τελευταίο μέλος μιας μεγάλης και εξέχουσας μουσικής οικογένειας, καθώς ο πατέρας του Philidor l'aine ήταν συνθέτης και υπεύθυνος μουσικής βιβλιοθήκης, και ο αδελφός του Anne Philidor συνθέτης και διευθυντής εκκλησιαστικών χορωδιών.

Ο Φρανσουά-Αντρέ Ντανικάν Φιλιντόρ πήρε τα πρώτα του μαθήματα μουσικής από τον διάσημο Αντρέ Καμπρά και οι προτομές τους στέκονται δίπλα-δίπλα στην πρόσοψη της μεγαλοπρεπούς Παρισινής Όπερας.

"Philidor plays chess", Jerzy Skarżyński
pinterest

Στην εποχή του, ο Φιλιντόρ υπήρξε από τους κορυφαίους συνθέτες όπερας στη Γαλλία και συνέθεσε περίπου είκοσι όπερες -μπούφα, με γνωστότερη την: "Σάντσο Πάντσα", εμπνευσμένη από το μυθιστόρημα του Θερβάντες: "Δον Κιχώτης", αλλά και μοτέτα, κοσμικές καντάτες και έργα μουσικής δωματίου...

Ο πολωνός ζωγράφος, Jerzy Skarżyński στο διπλανό σχέδιό του απεικονίζει τον Φιλιντόρ βαθιά συλλογισµένο µπροστά σε µια άδεια σκακιέρα, κρατώντας το αγαπηµένο του µουσικό όργανο. Ο εικαστικός καλλιτέχνης είναι -φαίνεται- πεπεισμένος πως ο επιτυχηµένος συνθέτης όπερας και καλύτερος σκακιστής της εποχής του, μπόρεσε µε τη βοήθεια της µουσικής να εισάγει στο σκάκι στρατηγικές αρχές σε συνδυασµό µε την ιδέα της αρµονίας, όπως ισχυρίζονται οι γνώστες... 

Σήμερα απολαμβάνουμε αποσπάσματα από τα κουαρτέτα του για φλάουτο ή όμποε, δύο βιολιά, και κοντίνουο που γράφτηκαν στα τέλη της δεκαετίας 1730 με πρότυπο τα κουαρτέτα του Τέλεμαν. Μελωδίες ανάλαφρου ύφους κι ελκυστικότατες, που μάς μεταφέρουν τη μουσική ατμόσφαιρα της Γαλλικής Αυλής.


Τελικά, ο γεννημένος σαν σήμερα 7 Σεπτέμβρη του 1726, Φιλιντόρ, αποδεικνύει πως σκάκι και μουσική ταυτίζονται, μια και τα δυο καλλιεργούν βασικές αξίες , όπως αποφασιστικότητα, επιμέλεια, τάξη, οργάνωση και αρμονία σκέψης για να έχεις το επιθυμητό αποτέλεσμα…

Δεν συμφωνείτε;

F. Α. Philidor: Six Parisian Quartets:

To κείμενο δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr.

Παβαρόττι, ο τενόρος που έκανε προσιτή την όπερα στο μη μυημένο κοινό...

 

Δέκα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από το θάνατο του Λουτσιάνο Παβαρότι (6 Σεπτέμβρη 2007),  του "Βασιλιά των υψηλών Ντο", χαρακτηρισμός που του αποδόθηκε λόγω της ικανότητάς του να αποδίδει τους υψηλότερους φθόγγους της φωνητικής έκτασης ενός τενόρου!
Γιος φούρναρη και ερασιτέχνη χορωδού, κυλούσε το μικρόβιο της μουσικής στις φλέβες του ήδη από τα μικράτα του: οι φήμες θέλουν τον μαιευτήρα που τον ξεγέννησε να απορεί με την ψιλή φωνή του βρέφους και να προφητεύει ότι θα γίνει σίγουρα τενόρος κάποια μέρα!

Έφηβος σαν τερματοφύλακας
(i.pinimg)

Λάτρης της φύσης και του ποδοσφαίρου, ταλαντεύτηκε αν αντί της μουσικής θα προτιμούσε να ασχοληθεί με την καλλιέργεια της γης ή να γίνει τερματοφύλακας…

Τελικά, τον κέρδισε η μουσική και με την πληθωρικότητα του χαρακτήρα του και τα απαράμιλλα φωνητικά του προσόντα έβαλε σκοπό της ζωής του να φέρει την όπερα κοντά στο ευρύτερο κοινό, εξοικειώνοντας τον απλό κόσμο με τις οπερετικές μελωδίες.
Με τον Παβαρότι η όπερα βγήκε από το καβούκι της και μάγεψε το μη μυημένο ακροατήριο, με απίστευτη δυναμική…

Επιθυμία μου είναι, 

όπως έλεγε συχνά, 

ο κόσμος να με θυμάται σαν κάποιον, που του έκανε προσιτή την όπερα.

Ένα τρόπος να πετύχει το στόχο του αυτό ήταν οι συνεργασίες του με καλλιτέχνες από τελείως διαφορετικά είδη μουσικής…Μ.Τζάκσον, Μ. Κάρεϊ, Σ. Ντιόν, Ε.Κλάπτον μα και ο ροκάς Τσούκερο.

Σας καλησπερίζω με μια αγαπημένη άρια από την τελική πράξη της όπερας του Τζιακόμο Πουτσίνι "Τουραντότ", αλλιώς…

"Nessun dorma-Κανείς δεν θα κοιμηθεί", σε ένα ντουέτο με τον Ίαν Γκίλαν των Deep Purple.

Να θυμίσουμε πως αυτή η εμβληματική άρια του Πουτσίνι, ερμηνεύεται από τον Κάλαφ, που διαβεβαιώνει θριαμβευτικά πως θα νικήσει την ψυχρή βασιλοπούλα Τουραντότ.

Η υπόθεση μάς μεταφέρει στην αυτοκρατορική αυλή της Κίνας, όπου η όμορφη πριγκίπισσα υποβάλλει τους επίδοξους μνηστήρες της σε δοκιμασίες θέτοντάς τους τρεις γρίφους, στους οποίους επειδή αδυνατούν να δώσουν λύση, χάνουν τη ζωή τους.
Ο Κάλαφ, που κρατά κρυφή την ταυτότητά του, ερωτεύεται την Τουραντότ κι απαντάει σωστά. Είναι η στιγμή, που "κανείς δεν θα κοιμηθεί"..., αποκαλύπτεται η ταυτότητα του ξένου και η Τουραντότ ανακοινώνει στο λαό ότι για εκείνην ο ξένος έχει το όνομα Έρωτας!

Για όσους μένετε πιστοί στην καθαρά, οπερατική απόχρωση(με όλο το σεβασμό και την αγάπη μας στον Ίαν…) μπορείτε να ακούσετε την άρια σόλο από τον Παβαρόττι, ο οποίος μαγεύει με την ερμηνεία του τονίζοντας τη δραματικότητα της άριας, ακολουθεί τη μελωδική γραμμή με απέραντη ευκολία και άνεση, δικαιολογώντας το χαρακτηρισμό της πιο αποθεωτικής ερμηνείας!!!

Εκτός από τα φωνητικά, διακρίνουμε και τα υποκριτικά του προσόντα, καθώς είναι μέρος σκηνής από τη μοναδική κινηματογραφική συμμετοχή του.
Πρόκειται για την ταινία "Yes, Giorgio", όπου υποδύεται το ρόλο ενός ιταλού τενόρου και ξετυλίγει το ειδύλλιό του με μια αμερικανίδα όταν βρίσκεται για παραστάσεις στη ΜΕΤ της Ν.Υόρκης.

Απόψε...

κανείς μην κοιμηθεί!

Ακόμη και συ  στο κρύο σου δωμάτιο, πριγκίπισσα

να κοιτάς τ' αστέρια που τρεμοπαίζουν απ'αγάπη και ελπίδα!

Κλειδωμένο μέσα μου είναι το μυστήριό μου 

Κανείς  τ'όνομά μου δεν γνωρίζει!

Όχι, όχι!

θα το πω στο στόμα σου όταν θα λάμψει το φως

και το φιλί μου θα σπάσει τη σιωπή και θα σε κάνει δική μου!

Χορωδία:

Κανείς δεν  ξέρει το όνομά μου ...

Τι κρίμα, θα πρέπει να πεθάνουμε...

Φύγε ω νύχτα! και σεις άστρα, σβήστε!

Την αυγή θα νικήσω!

Kανείς μην κοιμηθεί-Nessun dorma!

Ο Παβαρόττι είχε αναμφισβήτητα το "άγγιγμα" του Θεού!  Υπήρξε ο λυρικός ερμηνευτής, που συνδύαζε το φλογερό ταμπεραμέντο και το χάρισμα της επικοινωνίας με την ευαισθησία... Ένας εξωστρεφής γίγαντας με παιδική ψυχή...

Κείμενα για τον Παβαρόττι θα βρείτε αρκετά στο μπλογκ. Για το ιδιαίτερο ταλέντο του στη ζωγραφική μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

"Μπρούκνερ και Βάγκνερ"

 

Σκίτσο του Otto Bοhler: Ο Μπρούκνερ και ο Βάγκνερ κατά τη συνάντησή τους στο Μπαϋρόιτ το 1873

(Με αφορμή τη γενέθλια επέτειο του Άντον Μπρούκνερ - 4 Σεπτεμβρίου 1824)

Ως γνωστόν, ο Μπρούκνερ λάτρευε τον Ρίχαρντ Βάγκνερ. Πολλοί χαρακτηρίζουν τον θαυμασμό του απέναντί του ως  "καλλιτεχνική ευλάβεια".
Ο Μπρούκνερ γνώρισε τον Βάγκνερ και το έργο του λίγο πριν τα σαράντα, όμως το συναπάντημά τους θεωρείται καθοριστικό λόγω της βαθιάς επιρροής που άσκησε από τότε ο δεύτερος στο έργο του πρώτου.
Η μετάβαση του Μπρούκνερ από συνθέτη εκκλησιαστικής μουσικής(μην ξεχνάμε την μεγαλειώδη  φήμη του και ως οργανίστας) σε εξαιρετικό συμφωνιστή είναι αποτέλεσμα αυτής της συνεύρεσης, που έγινε το 1863 μέσω του καθηγητή του, Otto Kitzler.

H χειρόγραφη αφιέρωση του Μπρούκνερ

Ο Μπρούκνερ υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους συνθέτες της ρομαντικής περιόδου, που αναλυτές, μαέστροι και ερμηνευτές περιγράφουν τη μουσική του  ως "μεγαλειώδη, ανεπιτήδευτη, αμετακίνητη και μεγαλοπρεπή"!

Ως χαρακτήρας υπηρξε πράος, ειλικρινής, ταπεινός, εξαιρετικά εσωστρεφής, άτολμος και ανασφαλής. Όμως μέσα από τις αριστουργηματικές μουσικές του εμπνεύσεις έδειξε και την βαθιά στοχαστική τάση...

Η διαζώσης γνωριμία με τον Βάγκνερ έγινε το 1865 στην πρεμιέρα του "Τριστάνου" στο Μόναχο, όπου ο Μπρούκνερ έδειξε στον μεγάλο μουσικοδραματουργό δυο από τις συμφωνίες του ζητώντας την άποψή του.
Ο Βάγκνερ φάνηκε να προτιμά την "Τρίτη" συμφωνία.

Έτσι, η Συμφωνία αρ.3 είναι αφιερωμένη στον συνθέτη της "Τετραλογίας", γι' αυτό είναι γνωστή και ως "Συμφωνία Βάγκνερ".
Ενα έμπειρο αυτί, μπορεί να διακρίνει στη συμφωνία αυτή, μουσικές φράσεις από όπερες του Βάγκνερ, όπως: Λόενγκριν, Βαλκυρίες ή Τανχόυζερ.



Θα απολαύσουμε μια εκτέλεση υπό τη δ/νση του Hans Knappertsbusch, που διακρίθηκε για τις προσεγγίσεις του σε έργα των Μπρούκνερ, Βάγκνερ και Ρ.Στράους.

Προσέξτε την έναρξη, όπου το θέμα δίνεται στη τρομπέτα, κάτι που είχε εντυπωσιάσει το Βάγκνερ, γι'αυτό λέγεται πως από τότε ονόμασε το συνθέτη φίλο του: "Μπρούκνερ, η τρομπέτα"!! 

Μάλιστα κυκλοφορεί και μια ανεπιβεβαίωτη ιστορία στους μουσικούς κύκλους, πως το βράδυ της γνωριμίας τους οι δυο συνθέτες είχαν πιει τόσο πολύ κρασί, που ο Μπρούκνερ αδυνατούσε την επομένη να θυμηθεί ποια από τις δυο συμφωνίες ήταν η επιλογή του Βάγκνερ.
Έτσι, ο συνθέτης τού έστειλε ένα γράμμα στο οποίο τον ρωτούσε: "Κύριε Βάγκνερ, αν δεν κάνω λάθος, επιλέξατε την Συμφωνία σε ρε, εκείνη που ξεκινά με την τρομπέτα;"

Bruckner: "Symphony N.3", Hans Knappertsbusch:

Σκίτσο του Otto Bοhler:  Ο Βάγκνερ προσφέρει τσιγάρο στον Μπρούκνερ 

To 1883, o Mπρούκνερ έγραψε την 7η  Συμφωνία  του.
Ήταν η χρονιά θανάτου του Ρίχαρντ Βάγκνερ. Το αντάτζιό της είναι εμπνευσμένο από το θάνατο του συνθέτη.
Σ' αυτό αποδίδεται εκπληκτικά το πένθος και η βαριά θλίψη του Μπρούκνερ για το μουσουργό, που θαύμαζε απεριόριστα!
Στην κορύφωση του θέματος ακούμε να χτυπούν στιγμιαία κύμβαλα (24:18) συνοδευμένα από λεπτές κρούσεις στα τρίγωνα, που λέγεται πως πρόσθεσε ο Μπρούκνερ, προκειμένου να αποδώσει τη θλιβερή αναγγελία του θανάτου.
Η συμφωνία αυτή αφιερώθηκε στον Λουδοβίκο της Βαυαρίας, προστάτη του Βάγκνερ...

Bruckner: "Symphony N. 7,  mov. ΙΙ, Sergiu Celibidache 

Μέρος του κειμένου δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr

Για τον Μπρούκνερ μπορείτε να διαβάσετε κι εδώ.

Η σύνθεση ενός 13χρονου στη μνήμη του Γκριγκ...

 

Yπήρξε παιδί-θαύμα, γόνος μουσικής οικογένειας, καθώς και οι δυο γονείς του ήταν πιανίστες. Έπαιζε πιάνο, βιολί και όργανο. Αργότερα ασχολήθηκε  και με τη σύνθεση...
Μπορεί να μην ακούγεται ιδιαίτερα στην χώρα μας, όπως και στη δική του χώρα άργησε να καθιερωθεί, όμως σήμερα ο Rued Langgaard θεωρείται  μαζί με τον Carl Nielsen ένας από τους μεγαλύτερους συνθέτες της Δανίας.

Η μουσική του παρουσιάζει επιρροές της μουσικής των Ρίχαρντ Βάγκνερ και Ρίχαρντ Στράους.

Την πρώτη δημόσια εμφάνισή του παίζοντας εκκλησιαστικό όργανο έκανε στα 10 του χρόνια στην Marble Church της Κοπεγχάγης, με τον Εντβαρντ Γκριγκ να βρίσκεται στο ακροατήριο, που την επόμενη μέρα έγραψε μια επιστολή στη μητέρα του μικρού, προκειμένου να εκφράσει τον ενθουσιασμό του!
Αυτή η επιστολή ήταν η αφορμή να ξεκινήσει ο Langgaard μαθήματα σύνθεσης.

O Γκριγκ στο νεκροκρεβατό του

Παρόλη τη διαφορά ηλικίας, μεταξύ των δυο μουσικών αναπτύχθηκε μια βαθιά φιλική σχέση, εκτίμηση και αγάπη, που κράτησε 3 χρόνια, ως το θάνατο του Γκριγκ, μια μέρα σαν τη σημερινή 4 Σεπτέμβρη του 1907.

Είχε αφήσει την τελευταία πνοή του στο Μπέργκεν από καρδιακή ανεπάρκεια, μετά από μια μακρά περίοδο ταλαιπωριών από λογής ασθένειες.
Λίγο πριν ο Γκριγκ ξεψυχήσει λέγεται πως ήρεμα ψέλλισε τα λόγια: "Λοιπόν, αν πρέπει, ας γίνει έτσι..."

Το νεκρικό φέρετρο ακολούθησε πλήθος κόσμου. Χιλιάδες είχαν κατακλύσει τους δρόμους της πόλης για να τιμήσουν και να αποδώσουν το ύστατο χαίρε στο μεγάλο συνθέτη, ο οποίος είχε ζητήσει κατά τη διάρκεια της επικήδειας τελετής να εκτελεστούν το "Funeral March" του Σοπέν και το δικό του "Επικήδειο Εμβατήριο στη μνήμη του Rikard Nordraak".

Mετά την ανακοίνωση της είδησης του θανάτου του νορβηγού συνθέτη, ο 13χρονος φίλος του, Rued Langgaard, τού αφιέρωσε το "Drapa -On the Death of Edvard Grieg", ένα έργο ευαίσθητο και ελεγειακού χαρακτήρα .

Πρόκειται για ένα καλοφτιαγμένο δομικά και μεγαλοπρεπούς ύφους έργο, που ο τίτλος του "Drapa" αποτελεί νορβηγικό όρο για μακροσκελές, αφηγηματικού και θριαμβευτικού χαρακτήρα ποίημα, που εγκωμιάζει τα επιτεύγματα ενός σπουδαίου άνδρα.

Η "Drapa -On the Death of Edvard Grieg" του Langgaard αντικατοπτρίζει και την μυστικιστικής φιλοσοφίας, έννοια της "αθανασίας", μιας και η λέξη αυτή χρησιμοποιείτο επίσης για να την περιγράψει στην παλιά Νορβηγική παράδοση.

To έργο αναθεωρήθηκε αρκετές φορές, ωστόσο η παρτιτούρα αναδεικνύει τον ευφυέστατο τρόπο που αξιοποιούνται οι δυνατότητες κάθε οργάνου με την ηχοχρωματική παλέτα της ορχήστρας να εμπλουτίζεται κατά τρόπο αξιοπρόσεκτο, δεδομένου και το νεαρό της ηλικίας του δημιουργού.

Παθητικές μελωδικές φράσεις συνδυάζονται με χρωματικούς "αναστεναγμούς", ενώ μελωδικές ιδέες δραματικής έντασης εναλλάσσονται με κατευναστικά μοτίβα, έκφραση αγωνίας και ελπίδας, αντίστοιχα.

Rued Langgaard: Drapa-On the Death of Edvard Grieg:

Ο Γκριγκ αποτεφρώθηκε και οι στάχτες του βρίσκονται φυλαγμένες σε κρύπτη κοντά στο σπίτι του στο Τρόλντχαουγκεν.

Μια κοσμική καντάτα για την ευσεβή Χριστιανή της Σαξωνίας...

 

 "Portrait of Christiane Eberhardine", Louis de Silvestre

Η καντάτα του Γ.Σ. Μπαχ, BWV 198:
"Laß, Fürstin, laß noch einen Strahl" είναι μια κοσμική καντάτα που έγραψε ο κάντορας για την  Χριστιανή Εμπερχαρντίνα, πρωτότοκη κόρη του  μαργράβου του Βρανδεμβούργου-Μπαϊρόιτ και μετά το γάμο της, Εκλέκτορα της Σαξωνίας και Βασίλισσα της Πολωνίας.

Η Christiane Eberhardine απολάμβανε τεράστια δημοτικότητα στη Σαξωνία ως σύμβολο προτεσταντικής πίστης.
Ήταν ιδιαιτέρως αγαπητή στο λαό, καθώς αρνήθηκε να ασπαστεί τον Καθολικισμό.
Συχνά την χαρακτήριζαν ως «Προτεστάντη μάρτυρα», απομονωμένη εθελοντικά στο μοναχικό κάστρο της στις όχθες του Έλβα, όπου ανέπτυξε μια αξιοθαύμαστη πολιτιστική ζωή …
Στη μοναξιά του Πρέτσεχ αφιερώθηκε σε φιλανθρωπικά έργα, ζητώντας με αυτό τον τρόπο εξιλέωση για τον Οίκο της, καθώς ο σύζυγος και ο γιος της -φιλοδοξώντας τη βασιλική εξουσία- είχαν μετατραπεί σε Καθολικοί.
Μερίμνησε για την εκτύπωση και δωρεάν διανομή Προτεσταντικών προσευχηταρίων, γι'αυτό για τους υπηκόους της, έγινε η «φύλακας της λουθηρανικής πίστης».

Ο Christiane Eberhardine του Βρανδεμβούργου-Μπάιροιτ πέθανε σε ηλικία 55 ετών, σαν σήμερα 4 Σεπτεμβρίου 1727 και για το σαρανταήμερο μνημόσυνό της ανατέθηκε στον Μπαχ από το Πανεπιστήμιο της Λειψίας, να συνθέσει μια καντάτα προς τιμήν της.

Είναι γνωστή και σαν "Ωδή της θλίψης" και στην πρεμιέρα διηύθυνε ο ίδιος ο Μπαχ.

Ο Μπαχ την περίοδο σύνθεσης του έργου

Το κείμενο είναι αμιγώς κοσμικό κι εστιάζει στο σοκ που έπαθε όλο το βασίλειο με τον θάνατο της πριγκίπισσας, εκθειάζει την προσωπικότητά της, την βαθιά πίστη της … Δεν παρουσιάζεται καθόλου οδυνηρή η υπόμνηση παρέλευσης χρόνου και φθοράς της ύπαρξης.
Ο Μπαχ «δεν κλαίει» στο έργο του. Αποκαλύπτει στον άνθρωπο την μοίρα του, ρυθμοδοτεί με τη ροή της μουσικής του το πέρασμα μιας δημοφιλούς και πολύ αγαπημένης από το λαό της, πριγκίπισσας, εγκωμιάζει την ευσέβεια και πίστη της.

Θεωρείται η αριστουργηματικότερη καντάτα του κάντορα, έργο ανυπέρβλητου πάθους και συναισθηματικού βάθους...
Στην μορφή που έχει παραδοθεί το έργο, αποτελείται από 10 μέρη (χορωδιακά, ρετσιτατίβα και άριες) χωρισμένα σε δύο άνισα τμήματα των επτά και τριών κινήσεων.
Το πρώτο μέρος εκτελείται πριν από την τελετή και το δεύτερο μετά το τέλος της.
Ο Μπαχ επιλέγει ήρεμη, κατανυκτική μελωδική γραμμή με συνεχή κίνηση, ενώ η χορωδία χωρίς φανφάρες αποτζιατούρων και διακοσμητικών στοιχείων, με πολύ λιτή εναρμόνιση εγκαθιστά έναν πλατύτερο ρυθμό δημιουργώντας την πρέπουσα για την περίσταση, ατμόσφαιρα.

Θα ακούσουμε τα τρία χορωδιακά της καντάτας.
O σπουδαίος Ton Koopman διευθύνει τη Μπαρόκ Ορχήστρα και Χορωδία του Άμστερνταμ. Ένας καλλιτέχνης που επικεντρώνεται στη μπαρόκ μουσική, ειδικά εκείνη του Μπαχ και ηγείται του κινήματος της «αυθεντικής παρουσίασης».

1. Laß, Fürstin! laß noch einen:

https://www.youtube.com/watch?v=Zbbvr-776ZU

2. An dir, du Fürbild großer Frauen:

https://www.youtube.com/watch?v=K7hf2uwmQug  

3. Doch Königin! du stirbest nicht:

https://www.youtube.com/watch?v=7RxC-Q2aMEQ 

Ο Ραντέτσκυ στις αράδες ενός αυστριακού συγγραφέα...

Joseph Roth

2 Σεπτεμβρίου 1894 γεννιέται ο Αυστριακός συγγραφέας και δημοσιογράφος, Γιόζεφ Ροτ. Ένας λογοτέχνης, που κυριάρχησε την εποχή του Μεσοπολέμου, και τα γραπτά του αντανακλούν την ταραγμένη εκείνη περίοδο.

Κορυφαίο μυθιστόρημά του θεωρείται "Το εμβατήριο Ραντέτσκυ", στο οποίο αφηγείται την ιστορία τριών γενεών μιας οικογένειας στρατιωτικών, που υπηρέτησαν πιστά τον αυτοκράτορα Φραγκίσκο Ιωσήφ, όπου του δίνεται η ευκαιρία να παρουσιάσει  συγχρόνως την παρακμή και την πτώση της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας.

 

"Όλα τα κοντσέρτα που γίνονταν κάτω από το μπαλκόνι του έπαρχου άρχιζαν με το Εμβατήριο Ραντέτσκυ. [...] στα πρόσωπα των ακροατών ζωγραφιζόταν ένα συγκρατημένο χαμόγελο ευχαρίστησης, το αίμα άρχιζε να κυλάει πιο γρήγορα στις φλέβες τους. 
[...]
Τα κυριακάτικα μεσημέρια πάντα έρχονταν κι έπαιζαν έξω από το μέγαρο του έπαρχου, που στη μικρή αυτή πόλη ήταν ούτε λίγο ούτε πολύ ο εκπρόσωπος του ίδιου του αυτοκράτορα. Ο Καρλ Γιόζεφ στεκόταν κρυμμένος πίσω από τον κισσό στο μπαλκόνι κι άκουγε την μπάντα να παίζει. Δεχόταν τη μουσική σαν φόρο τιμής. [...]
Να θυσιαστεί κανείς για χάρη του αυτοκράτορα υπό τους ήχους ενός στρατιωτικού εμβατηρίου θα ήταν ο ιδανικός θάνατος. Υπό τους ήχους του Εμβατηρίου Ραντέτσκυ: ο πιο εύκολος απ’ όλους τους θανάτους..."

("Το εμβατήριο του Ραντέτσκυ", Γιόζεφ Ροτ, Εκδ. Άγρα, μτφ. Μ. Αγγελίδου)

Γιόχαν Στράους πατήρ

Όπως καταλαβαίνετε, ο τίτλος προέρχεται από την ομώνυμη σύνθεση του Γιόχαν Στράους πατρός:  "Radetzky March, Op. 228".
Είναι η πιο γνωστή σύνθεση του Γιόχαν Στράους του πρεσβύτερου, που έγραψε το 1848 προς τιμήν του Αυστριακού στρατάρχη Ραντέτσκυ, o oποίος ηγήθηκε επιτυχώς μιας επίθεσης στην Ιταλία. 

 

Το Εμβατήριο που έχει λαμπρό, εορταστικό χαρακτήρα, παρά ελεγειακό-πολεμικό, εκτελείται σήμερα στο τέλος της Πρωτοχρονιάτικης συναυλίας στη Βιέννη, με το ενθουσιασμένο κοινό πάντα να χειροκροτεί στον ζωηρό, ξέφρενο ρυθμό του. 

Strauss - Radetzky March - Karajan

Βιβλιονέτ
classicfm
Wikipedia