Παράσταση από περίφημα επισμαλτωμένα azulejos με τον Πεσσόα και το κείμενο του ποιήματος.
"Η ψυχή μου είναι μια μυστική ορχήστρα.
Αγνοώ τι είδους όργανα, βιολιά και άρπες τύμπανα και ταμπουράδες ηχούν
και στριγκλίζουν μέσα μου.
Όλα, μια συμφωνία".
(F.Pessoa)
Παράξενος, ιδιαίτερος, αινιγματικός, μυστηριώδης, όμως πάνω απ' όλα ένας ονειροπόλος ποιητής! Αυτό ήταν ο Φερνάντο Πεσσόα, που κατάφερνε να ζει πολλές ζωές και να ξεφεύγει από την πραγματικότητα μέσω των ετερωνύμων του... Τη μια στιγμή σου χαμογελούσε ως ο Αλβάρο ντε Κάμπος, την επόμενη ως Αλμπέρτο Καέιρο και μετά γινόταν πάλι ο ονειροπόλος ποιητής Πεσσόα.
Mυστικιστής, λάτρης του εσωτερισμού, αλλά και της θάλασσας με την πληθώρα των συμβολισμών στην απλωσιά της.
Στη μνήμη του Πορτογάλου ποιητή και συγγραφέα, που έφυγε σαν σήμερα 30 Νοέμβρη 1935, σας καλημερίζω με ένα ποίημά του από τη "Mar Portugues" , που μελοποίησε για τετράφωνη μικτή χορωδία ο Arthur Bliss το 1973 στα πλαίσια εκδήλωσης προς τιμήν της 600ης επετείου της αγγλο-πορτογαλικής Συμμαχίας.
"ΘΑΛΑΣΣΑ ΤΗΣ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑΣ"
Ω, θάλασσα αλμυρή, πόσο πολύ από τ' αλάτι σου
Δάκρυα Πορτογάλων είναι!
Για τα ταξίδια μας, πόσες μητέρες δεν έκλαψαν
Πόσα παιδιά άδικα προσευχήθηκαν!
Πόσες αρραβωνιαστικές έμειναν χωρίς άντρα
Για να γίνεις εσύ, θάλασσα, κτήμα δικό μας!
Στ' αλήθεια, άξιζε τον κόπο; Όλα τον κόπο αξίζουν
Αν η ψυχή μικρή δεν είναι.
Αυτός που θέλει μακρύτερα να φτάσει
Κι από του Boiador τον κάβο,
Πρέπει να φτάσει πέρα απ' τη λύπη.
Ο Θεός έκρυψε στη θάλασσα τον κίνδυνο, την άβυσσο,
Αλλά την έκανε, επίσης, καθρέφτη του ουρανού."
(Φερνάντο Πεσσόα, Τα εξαίσια όργανα του μυστικού θιάσου, Εκδ. Μεταίχμιο)
Ο Πεσσόα στο συγκεκριμένο ποίημα αναδεικνύει τον ξενιτεμό, σκληρό βίωμα του Πορτογαλικού λαού από την εποχή της αποικιοκρατίας. Υμνεί, μα συγχρόνως ξορκίζει την θάλασσα και την αλμυρή αγκαλιά της.
Συνθετικά, ο Άρθουρ Μπλις, εξοικιωμένος με την choral music εμβαθύνει στα νοήματα του ποιήματος και δίνει μια σύνθεση ιδιαίτερης ατμόσφαιρας, βάζοντας τη χορωδία να κινηθεί σχεδόν κινηματογραφικά(εξάλλου διακρίθηκε σε αυτό το είδος μουσικής) αφηγούμενη σαν δεινός ρήτορας το επιλεγμένο κείμενο του Πεσσόα! Νοήματα αντιθετικά, εικονοποιούν τις διαθέσεις του ποιητή κι ενισχύονται με την χορωδιακή επεξεργασία και εκτέλεση, στην οποία ένα έμπειρο αυτί μπορεί να διακρίνει πινελιές από Βον Ουίλιαμς ή Χολστ, συνθέτες που μαζί τους μαθήτευσε ο Μπλις. Ένας θησαυρός στον κατάλογο του μουσικού ρεπερτορίου, που αξίζει εξερεύνηση... Βουτάμε στη θάλασσα της ποίησης και Μουσικής γι'αυτό το σπάνιας ομορφιάς, μαργαριτάρι...
Arthur Bliss: Mar português/Fernando Pessoa:
Παλαιότερο κείμενό μου για τον ποιητή μπορείτε να διαβάσετε και εδώ και εδώ.
Ο γεννημένος σαν σήμερα 28 Νοέμβρη του 1757, William Blake εκτός από ποιητής ήταν και εικαστικός καλλιτέχνης, χαράκτης, εικονογράφος και ζωγράφος. Μια πολύπλευρη και εκκεντρική προσωπικότητα, που χαρακτηρίστηκε ως "Προφήτης" της βρετανικής Λογοτεχνίας.
"Mέσα στην ιστορία του αγγλικού πολιτισμού ο Γουλιέλμος Μπλέηκ είναι μόνος του, σαν τον Προμηθέα στον βράχο" έγραφε το 1953 ο Ζήσιμος Λορεντζάτος προλογίζοντας μετάφρασή του. Θεωρώ τον οραματιστή ποιητή, τον χαράκτη, στοχαστή Μπλέικ "Γίγαντα" που δεν μπόρεσαν να φτάσουν ούτε ο Πάουντ ούτε ο Έλιοτ, έναν ποιητή-προφήτη, όπως ήταν οι ποιητές σε όλες τις μεγάλες εποχές..."(Το Βήμα)
Το παρακάτω ποίημα τιτλοφορείται: "Η τίγρη" και θεωρείται το δημοφιλέστερο του Blake:
"Η Τίγρης", εικονογράφηση του ποιήματος από τον ίδιο τον Ουίλλιαμ Mπλέικ.
Τίγρη, τίγρη, φλόγας λάμψη μέσα στης νυχτιάς τα δάση, ποιου η αιώνια μαεστρία σ’ έκαμε με μαεστρία; Σε τί βάθη ή ύψη πέρα μάτια αστράψαν στον αέρα; Τί φτερά αποζητάει τί χέρι φλόγες αρπάει; Και τί ώμος και τί τέχνη της καρδιάς τα νεύρα ζεύει; Και, σαν η καρδιά η καρδιά δουλεύει, τί άκρο σου δεινό σαλεύει; Τί σφυρί, τί αλυσίδα; Ποιο τ’ αμόνι; Τί τσιμπίδα –Ποιο του νου σου το καμίνι— τολμά και δεσμά σου δίνει; Τ’ άστρα σαν τη Γη ακοντίσαν και τους ουρανούς ποτίσαν, χάρηκε Αυτός που επλάστης; Σ’ έκανε του Αρνιού ο Πλάστης; Τίγρη, τίγρη, φλόγας λάμψη μέσα στης νυχτιάς τα δάση, ποιου η αιώνια μαεστρία σ’ έκαμε με μαεστρία;" (από:"Songs of experience-The Tiger", W.Blake, Μτφ: Γ. Μπλάνας, εκδ.Ερατώ)
Υπάρχει μια μουσική εκδοχή του ποιήματος "Τίγρης" του 1933 από την αγγλίδα συνθέτιδα Rebecca Clarke για σόλο φωνή και πιάνο, αλλά η πιο γνωστή είναι η μεταγενέστερη του Μπένζαμιν Μπρίττεν στη σειρά "Τραγούδια και Παροιμίες του Μπλέικ" για βαρύτονο και πιάνο.
Πρόκειται για κύκλο τραγουδιών που ο Μπρίττεν συνέθεσε το 1965. Την επιλογή των κειμένων έκανε ο σύντροφος του συνθέτη, τενόρος Πήτερ Πίαρς από τις συλλογές του Μπλέικ: "Τραγούδια της Αθωότητας", "Τραγούδια της εμπειρίας" και "Παροιμίες της Κόλασης". Το ποίημα "Η τίγρης" προέρχεται από τα "Τραγούδια της εμπειρίας", (συμπλήρωμα των Τραγουδιών της Αθωότητας) που δείχνουν την "άλλη" πλευρά της ανθρώπινης ψυχής, την πλευρά που έχει σφυρηλατηθεί μέσα στην πείρα της πραγματικότητας. Η άγνοια, η μοχθηρία, ο εγωισμός, η υποκρισία, ο παραλογισμός και η βία, ανεβαίνουν στη σκηνή της ποίησης, για να δώσουν μιαν αισθητικά γοητευτική, αλλά εξαιρετικά ωμή παράσταση.
Η "Τίγρης" μαζί με τις υπόλοιπες συνθέσεις του κύκλου παρουσιάστηκαν στο Φεστιβάλ Aldeburgh το καλοκαίρι του '65 από τον γερμανό βαρύτονο Ντήτριχ Φίσερ-Ντισκάου και το συνθέτη στο πιάνο. Η υποδοχή ήταν ενθουσιώδης από τους βρετανούς, με τους κριτικούς να εγκωμιάζουν τον τρόπο που ο Μπρίττεν "μουσικά στέκεται απέναντι" από τις εσωτερικές μας δυνάμεις του σκότους και την αίσθηση της σκληρότητας.
Στο βίντεο προηγείται η μελοποίηση της παροιμίας: "Σκέψου το πρωί", που αναφέρεται παραπάνω και ακολουθεί το τραγούδι: "Η Τίγρης".
Britten: "Songs & Proverbs of William Blake, Op.74: VII και VIII: Think In the Morning-The Tyger":
Eπίσης ο βέλγος σύγχρονος-κλασικός συνθέτης, Lucien Posman έχει εμπνευστεί μεγάλο μέρος της συνθετικής εργασίας του από την ποίηση του Ουίλιαμ Μπλέικ, που θαυμάζει. Βασικός εκπρόσωπος του μεταμοντερνισμού με έργα που έχουν βραβευτεί σε διεθνή φεστιβάλ, η "φωνή" του Πόσμαν ξεχωρίζει για την προσέγγιση στο ύφος και το περιεχόμενο του ποιητικού έργου του Μπλέικ, το οποίο καταλαμβάνει το μεγαλύτερο όγκο των παρτιτούρων του.
Η "Τίγρη" μελοποιείται για δύο υψίφωνες, μικτή χορωδία και τσέμπαλο σε μια ρύθμιση αρκετά πρωτότυπη σχετικά με το συνδυασμό των συμμετεχόντων, φωνών και οργάνων. Είναι σύνθεση του 2003 και ανατέθηκε στον Πόσμαν για μια παράσταση με θέμα "Selva morale e spirituale-Ηθικό και πνευματικό δάσος" για τον Κλαύδιο Μοντεβέρντι, ο οποίος με αυτό το όνομα τιτλοφόρησε τη σημαντικότερη ανθολογία θρησκευτικών έργων του.
Lucien Posman: "The Tyger":
Περισσότερα για μελοποιήσεις του Ουίλλιαμ Μπλέικ μπορείτε να διαβάσετε και σε άλλα κείμενα στο μπλογκ. Περιηγηθείτε!
"Η λογοτεχνική του δόξα έφτανε ως την τελευταία γωνιά της Γης, κάτι που δεν γεύτηκε κανείς άλλος γερμανός λογοτέχνης σε τόσομεγάλο βαθμό. Ίσως από την εποχή του Έρασμου να μην υπήρξε κανένας συγγραφέας τόσο διάσημος όσο αυτός",
θα πεί ο Τόμας Μαν για τον πολυγραφότατο Στέφαν Τσβάιχ, που γεννήθηκε στη Βιέννη σαν σήμερα, 28 Νοεμβρίου 1881.
Σκακιστική νουβέλα...Αμόκ...Η γυναίκα και το τοπίο...Φόβος...Το γράμμα μιας άγνωστης...Επικίνδυνος οίκτος...και τόσα άλλα αριστουργήματα, που χαρακτηρίζουν μαγικό τον τρόπο γραφής του.
Πολλοί οι φανατικοί αναγνώστες του, όμως σήμερα θα σταθούμε σε μια άλλη -μη ευρέως γνωστή- ιδιότητά του, εκείνη του λάτρη της κλασικής μουσικής και μανιώδους συλλέκτη μουσικών χειρογράφων.
Schubert, "An die Musik" MS 81 Χειρόγραφη παρτιτούρα απ΄τη Συλλογή Τσβάιχ- British Library (bl.uk)
Το 1934, μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, ο Τσβάιχ κατέφυγε στην Αυστρία και κατόπιν στην Αγγλία.Την περίοδο αυτή που το γερμανικό έθνος είχε "μολυνθεί" από το ναζισμό, η μουσική έγινε για τον Τσβάιχ η παρηγοριά και το λυτρωτικό καταφύγιό του.
Από τα πολύ αγαπημένα του λήντερ εκείνης της περιόδου ήταν το "An die Music" του Φραντς Σούμπερτ, τους πρώτους στίχους του οποίου συχνά επαναλαμβάνει ο Τσβάιχ στα απομνημονεύματα του:
"Ευλογημένη τέχνη, πόσο συχνά στις σκοτεινές ώρες,
όταν η άγρια αναταραχή της ζωής με πνίγει,
φέρνεις στην καρδιά μου θαλπωρή κι αγάπη
και με μεταφέρεις σ' ένα κόσμο άλλο..."
Η μουσική συλλογή που ο Στέφαν Τσβάιχ είχε στην κατοχή του περιλαμβάνει παρτιτούρες, χειρόγραφα και επιστολές των αγαπημένων του δημιουργών, που άρχισε να συλλέγει από έφηβος.
Συνολικά περισσότερα από 130 χειρόγραφα στοιχεία από 52 συνθέτες... Μπαχ, Χάυντν, Μότσαρτ, Μπετόβεν, Σούμπερτ, Βάγκνερ, Μάλερ, Ρ.Στράους κ.α, που δωρίσθηκαν από τους κληρονόμους του συγγραφέα στη Βρετανική Βιβλιοθήκη το 1986, όπου και εκτίθενται σήμερα. Μια ολόκληρη καντάτα του Μπαχ, οι Συμφωνίες του Λονδίνου του Χάυντν, το ημερολόγιο του Μπετόβεν των πρώτων χρόνων της Βιέννης, μια εκπληκτική σειρά πρώιμων μουσικών σκίτσων του Βάγκνερ, κι από Μότσαρτ 11 μουσικά χειρόγραφα, καθώς και γράμματά του, το συμβόλαιο γάμου του και σπουδαιότερος ο θεματικός κατάλογος των έργων του που ο ίδιος κατέγραψε με το χέρι του από το 1874 μέχρι το τέλος της ζωής του.
Χειρόγραφη παρτιτούρα - Μότσαρτ "Das Veilchen" από τη Συλλογή Τσβάιχ-Βritish Library (bl.uk)
Πλούσια και πολύτιμη συλλογή, ένας σωστός θησαυρός που κατατάσσει δικαίως τον συγγραφέα στην κατηγορία των "θρυλικών μανιωδών συλλεκτών μουσικής, κυρίως του Μότσαρτ".
Από το Μοτσάρτιο θεματικό κατάλογο της "Συλλογής Στέφαν Τσβάιχ" ιδιαίτερη σπουδαιότητα έχει η παρτιτούρα του τραγουδιού: "Das Veilchen-Ο μενεξές", καθώς είναι το μοναδικο ποίημα του Γκαίτε που μελοποίησε ο Μότσαρτ.
1. Το "An die Music" σε ποίηση Franz von Schober είναι από τα δημοφιλέστερα λήντερ του Σούμπερτ κι αποτελεί ύμνο στην τέχνη της μουσικής. Το μεγαλείο και η δημοτικότητά του αποδίδονται στην αρμονική του απλότητα, την σαρωτική μελωδία και μια ισχυρή συνοδεία από το πιάνο, που ενισχύει αποτελεσματικά την φωνητική γραμμή.
Franz Schubert: "An Die Musik, D 547" / Kathleen Ferrier:
2. "Das Veilchen-Ο μενεξές", το μοναδικό ποίημα του Γκαίτε που μελοποίησε ο Μότσαρτ, είχε πριν απ'αυτόν μελοποιηθεί από αρκετούς συνθέτες. Αναφέρεται σε μια απρόσεκτη βοσκοπούλα, που καταστρέφει ένα μενεξέ, παραλληλίζοντας το λουλούδι με την καρδιά ενός ερωτοχτυπημένου νέου. Ο μενεξές μαρτυρά το παράπονο και την απελπισία, που προκαλεί η αδιαφορία της κοπέλας:
"Μεσ’ στο λιβάδι ένας μενεξές γυρτός
αθώρητος και μοναχός στεκόταν,
χαριτωμένος και δροσάτος μενεξές
κατ’ απ’ τη χλόη ντροπαλός κρυβόταν.
Και να μια βοσκοπούλα νέα χαρωπή
μεσ' στο λιβάδι μόνη περπατούσε,
ανάλαφρη διαβαίνει δίχως συλλογή
κι ολόγλυκα τραγούδια τραγουδούσε.
"Αχ! συλλογιέτ’ ο μενεξές ο έρημος,
αν ήμουνα κι εγώ στολίδι πλάνο
και μ’ έκοβε η αγάπη μου και μ’ έβαζε
για λίγο εις τα στήθη της απάνω".
Και η κοπέλλα απρόσεχτα επάτησε
το μενεξέ που τραγουδούσε ακόμα·
"Ευτυχισμένος πέθανα κι ολόχαρος
που βρίσκομαι απ’ το πόδι της στο χώμα".
(Εφημ. Πατρίς, τεύχος Μαρτίου 2008)
Mozart: "Das Veilchen KV 476" / Elisabeth Schwarzkopf:
Oι φωτογραφίες με τις χειρόγραφες παρτιτούρες είναι από την ηλεκτρονική σελίδα της Βρετανικής Βιβλιοθήκης (www.bl.uk/collection-items)
Καταπληκτική η συλλογή των χειρογράφων του Τσβάιχ! Πόσο πλούσια είναι τώρα η Βρετανική Βιβλιοθήκη μ' αυτά τα πολύτιμα στοιχεία! Κι ο Τσβάιχ, ένθερμος και έμπρακτος υποστηρικτής της τέχνης της Μουσικής, Ελπίδα μου που στην ασφάλεια της Αγγλίας απ' τον ναζισμό έβρισκε παρηγοριά σ' αυτήν. Λεπτεπίλεπτα και φινετσάτα και τα δύο τραγούδια που μας προτείνεις να ακούσουμε από δύο σπουδαίες καλλιτέχνιδες. Ευχαριστούμε πολύ γλυκιά μου φίλη γι' αυτή την εξαιρετική αναφορά στην γενέθλια μέρα του Τσβάιχ, του ταλαντούχου λογοτέχνη. Καλό βράδυ Σαββάτου, αγαπημένη μου! ❤ ReplyDelete
(Το δημοφιλές συμφωνικό ποίημα έκανε πρεμιέρα σαν σήμερα 27 Νοέμβρη 1897)
Ο Στράους διάβασε με προσοχή το έργο του Φρίντριχ Νίτσε.Μην ξεχνάμε πως εκτός από Μουσική και Ιστορία Τέχνης, είχε σπουδάσει και Φιλοσοφία. Ο συνθέτης παίρνει το έργο του Νίτσε και το αποδίδει σε οκτώ μουσικά τμήματα, με εισαγωγή και επίλογο. Μέσα από αυτά, θέλει να μεταφέρει την ουσία της φιλοσοφικής προσέγγισης του συμπατριώτη του.
Όπως ο Νίτσε θέλησε, ως ανθρώπινα όντα, να επανεξετάσουμε το σύστημα αξιών μας και, αντί να πιστέψουμε τυφλά σε έναν θεό, να αρχίσουμε να είμαστε υπεύθυνοι για τις δικές μας ενέργειες, έτσι και ο Στράους συλλαμβάνει την ιδέα και ερμηνεύει ξεκάθαρα:
η ιδέα της εξουσίας που κατέχει ο άνθρωπος και η ατομική θεότητα μέσα σε όλους μας υπονοούνται σε ένα πολύ καλά σχεδιασμένο έργο, όπου εκφράζεται η αντιπαράθεση της φύσης και της ανθρωπότητας ως δύο εναλλακτικών κόσμων που όμως συσχετίζονται και αλληλεξαρτώνται.
Κάτι, που αποδίδεται με την ακραία αντίθεση των τονικοτήτων της Ντο με την Σι μείζονες, κλίμακες.
Ο Ζαρατούστρα είναι από τα εμβληματικότερα έργα κι ο Ρίχαρντ Στράους επιλέγει 9 κεφάλαια από το μυθιστόρημα του Νίτσε, που αναδεικνύουν τις μεγάλες στιγμές του φιλοσοφικού ταξιδιού του ζωροάστρη προφήτη και την αδιάκοπη πάλη ανάμεσα στις δυνάμεις του καλού και του κακού:
Ανατολή ή Πρόλογος
Οι οπτασιαστές της μελλούσης ζωής
Η μεγάλη επιθυμία
Οι χαρές και τα πάθη
Το τραγούδι των τάφων
Για την επιστήμη
Ο αναρρωνύων
Το τραγούδι του χορού
Το τραγούδι της νύχτας
Στα μέρη αυτά, ο Στράους στοχεύει στη μουσική ανάπτυξη των συναισθημάτων, που ο ίδιος επεσήμανε ως ακολουθία: "αφοσίωση-αμφιβολία-απελπισία-ελευθερία".
Δημοφιλέστερο μέρος είναι η Εισαγωγή-Ανατολή.
Είναι εκείνο που χρησιμοποιήθηκε από τον Κιούμπρικ στην ταινία του: "2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος".
Mια ταινία όπου εκφράζεται η ιδέα της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους...το μεγάλο ταξίδι του ανθρώπου προς τα όρια του σύμπαντος αλλά και του εαυτού του.
Ο Κιούμπρικ ξεκινά την "οπτική εξέλιξη" υπό τους ήχους της εισαγωγής-Ανατολής του "Τάδε έφη Ζαρατούστρα" του Στράους... Εμφανίζει τον άνθρωπο-πίθηκο, που ανακαλύπτει το κόκκαλο, το πρώτο όπλο της Ιστορίας. Η εξέλιξη όμως αυτή θα ξυπνήσει τα πιο επιθετικά ένστικτα του προϊστορικού ανθρώπου, που γίνεται βίαιος, τραχύς, άγριος, ασυγκράτητος και εξουσιαστικός.
Αν και είναι ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα μουσικά αποσπάσματα της μουσικής ιστορίας, θεωρώ πως υπάρχουν περισσότερα για τον Ζαρατούστρα απ 'ότι τα πρώτα θριαμβευτικά δύο λεπτά. Ετσι, προτείνω να ακούσουμε και το 4ο μέρος: "Για τις χαρές και τα πάθη"...
Εδώ, ο Στράους εκφράζει μία από τις κεντρικές θέσεις του έργου του Νίτσε, σύμφωνα με την οποία "ο άνθρωπος είναι πράγμα και πρέπει να υπερκεραστεί":
Ετσι μίλησε ο Ζαρατούστρα: "Για τις χαρές και τα πάθη"
"Αδελφέ μου, αν έχεις μια αρετή και είναι η δική σου αρετή, τότε αυτήν δεν την έχεις κοινή με κανέναν. Ασφαλώς, θέλεις να την πεις με το όνομά της και να την χαϊδέψεις· θέλεις να την πιάσεις από το αφτί και να διασκεδάσεις μαζί της. Και, για κοίτα! Τώρα έχεις το όνομά της κοινό με το λαό και έγινες λαός και κοπάδι με την αρετή σου! Καλύτερα θα 'κανες να πεις: "ανείπωτο και δίχως όνομα είναι αυτό που προκαλεί βάσανο και γλυκύτητα στην ψυχή μου και αυτό που είναι επίσης η πείνα των σπλάχνων μου". Ας είναι πολύ ψηλά η αρετή σου για την οικειότητα των ονομάτων: και αν πρέπει να μιλήσεις γι' αυτήν, να μη ντραπείς να ψελλίσεις γι' αυτήν. Έτσι μίλα και ψέλλιζε: "αυτό είναι το δικό μου αγαθό, το αγαπώ, μου αρέσει απόλυτα έτσι, έτσι μόνο θέλω το αγαθό. Δεν το θέλω σαν τον νόμο ενός θεού, δεν το θέλω σαν ανθρώπινο καταστατικό και αναγκαιότητα: δεν πρέπει να είναι για μένα οδοδείκτης για υπεργήινες χώρες και παραδείσους. Είναι μια γήινη αρετή αυτή που αγαπώ: λίγη οξύνοια υπάρχει σ' αυτήν και το ελάχιστο από το κοινό λογικό. Αλλά αυτό το πουλί έφτιαξε την φωλιά του σε μένα: γι' αυτό το αγαπώ και το χαϊδεύω — τώρα κάθεται σε μένα πάνω στα χρυσά αβγά του." Έτσι πρέπει να ψελλίζεις και να παινεύεις την αρετή σου. Κάποτε είχες πάθη και τα ονόμαζες κακά. Τώρα όμως έχεις μόνο τις αρετές σου: γεννήθηκαν από τα πάθη σου. Τον ύψιστο σκοπό σου τον τοποθέτησες στην καρδιά αυτών των παθών: τότε αυτά έγιναν οι αρετές και οι χαρές σου. Είτε ήσουν από το γένος των χολερικών είτε από το γένος των φιλήδονων είτε από το γένος των φανατικών της πίστης είτε των φιλέκδικων: στο τέλος, όλα τα πάθη σου θα γίνονταν αρετές και όλοι οι διάβολοι σου, άγγελοι. Κάποτε είχες άγρια σκυλιά στο κελάρι σου: στο τέλος όμως μεταμορφώθηκαν σε πουλιά και χαριτωμένες τραγουδίστριες. Από τα δηλητήριό σου διύλισες το βάλσαμο σου· άρμεξες την αγελάδα Θλίψη — τώρα πίνεις μόνο το γλυκό γάλα των μαστών της. Και τίποτε κακό δεν θα γεννηθεί στο εξής από σένα, παρά μόνο το κακό που γεννιέται από τον αγώνα των αρετών σου. *** Αδελφέ μου, αν έχεις τύχη, τότε έχεις μια αρετή και τίποτε παραπάνω έτσι περνάς πιο εύκολα το γεφύρι. Είναι διάκριση να έχεις πολλές αρετές, αλλά και δύσκολη μοίρα. και κάποιοι πήγαν στην έρημο και αυτοκτόνησαν, επειδή είχαν κουραστεί να είναι οι μάχες και τα πεδία των μαχών των αρετών. Αδελφέ μου, είναι ο πόλεμος και η μάχη κακά πράγματα; Αναγκαίο όμως είναι αυτό το κακό, αναγκαίος είναι ο φθόνος και η δυσπιστία και η συκοφαντία ανάμεσα στις αρετές σου. Δες, πόσο πολύ επιθυμεί το ύψιστο καθεμιά από τις αρετές σου: θέλει ολόκληρο το πνεύμα σου για να είναι αυτό κήρυκάς της, θέλει ολόκληρη τη δύναμή σου στην οργή, στο μίσος και στην αγάπη. Κάθε αρετή ζηλεύει την άλλη, και η ζήλια είναι φρικτό πράγμα. Ακόμη και οι αρετές μπορούν να χαθούν από την ζήλια. Όποιον περικυκλώνει η φλόγα της ζήλιας, αυτός στρέφει στο τέλος, σαν τον σκορπιό, εναντίον του εαυτού του το δηλητηριώδες κεντρί του. Αχ, αδελφέ μου, δεν έχεις δει ακόμη ούτε μια αρετή να συκοφαντεί και να μαχαιρώνει τον εαυτό της; Ο άνθρωπος είναι κάτι που πρέπει να ξεπεραστεί: και γι' αυτό πρέπει να αγαπάς τις αρετές σου — γιατί απ' αυτές θα χαθείς"
[ΦΡΙΝΤΡΙΧ ΝΙΤΣΕ: ΕΤΣΙ ΜΙΛΗΣΕ Ο ΖΑΡΑΤΟΥΣΤΡΑ, Μετάφ: Ζήσης Σαρίκας ]
***
R.Strauss : "Also sprach Zarathustra-IV:Για τις χαρές και τα πάθη"
Μιας και η μέρα σήμερα δικαιωματικά ανήκει στις "ΚΑΤΕΡΙΝΕΣ", λέω να σας καλημερίσω με μια επίσης Κατερίνα...
Μια Κατερίνα, που τόλμησε να διεκδικήσει τον έρωτα, φτάνοντας στα άκρα. Μια γυναίκα-θύμα των συντηρητικών κοινωνικών συνθηκών της εποχής της: "Κατερίνα Ισμαήλοβα" ή αλλιώς "Λαίδη Μάκβεθ του Μτσενσκ"... Μια φανταστική ηρωίδα, κεντρικό πρόσωπο στην ομώνυμη νουβέλα του Νικολάι Λεσκόφ, με πρωταγωνίστρια μια ρωσίδα επαρχιώτισσα, πανέμορφη μα φτωχή, που παντρεύεται έναν εύπορο έμπορο. Απελευθερωμένη σεξουαλικά , όταν γνωρίζει τον έρωτα στο πρόσωπο ενός γοητευτικού εργάτη του συζύγου της, παραδίνεται στο ασυγκράτητο πάθος και τις ηδονές της και δεν διστάζει να προβεί ακόμα και σε ωμά εγκλήματα προκειμένου να ζήσει με τον αγαπημένο της. Έτσι, για χάρη του έρωτά τους δολοφονούν τον άντρα και το γιο του. Η Κατερίνα παντρεύεται τον αγαπημένο της, όμως όταν αποκαλύπτεται το διπλό φονικό συλλαμβάνονται και οδηγούνται στη Σιβηρία. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού η Κατερίνα πέφτει στα παγωμένα νερά του Bόλγα, κυριευμένη από ζήλεια, μη μπορώντας να ανεχτεί την προδοσία...
Shostakovich και Nina Varzar το 1932 από: operaplus.cz
Βασισμένος στη νουβέλα, το 1930 ο Σοστακόβιτς γράφει την ομώνυμη όπερα, που λέγεται πως τα χαρακτηριστικά της Κατερίνας έμοιαζαν στη χειραφετημένη Nina Varzar, (μετέπειτα γυναίκα του συνθέτη), με την οποία εκείνη την εποχή διατηρούσε δεσμό.
Το έργο ενσωματώνει στοιχεία εξπρεσιονιστικά με στοιχεία βερισμού και είχε ενθουσιάσει τον Προκόφιεφ που σχολίασε πως στη μουσική του Σοστακόβιτς: "The waves of lust keep coming and coming....κύματα λαγνείας πάνε κι έρχονται ασταμάτητα!" Φυσικά οι αντιδράσεις ήταν πολύ έντονες! Ο Σοστακόβιτς ήρθε σε σοβαρή σύγκρουση με το καθεστώς. Λέγεται πως ο Στάλιν παρακολούθησε την παράσταση, όμως δυσαρεστήθηκε τόσο που η εφημερίδα Πράβντα, δημοσίευσε την επομένη άρθρο, που έκανε λόγο για "θολούρα αντί μουσικής, για κακοφωνία και μουσικό χάος" (φημολογείται πως ήταν άρθρο του Στάλιν).
Ο Σοστακόβιτς τo 1962 αναθεώρησε τη σύνθεση με τη νέα εκδοχή της να παίρνει τον τίτλο "Κατερίνα Ισμαήλοβα". Ο συνθέτης δημιουργεί μια ρεαλιστική όπερα με λυρικά στοιχεία, με σκοπό την μεταμόρφωση της ηρωίδας από μια απωθητική δολοφόνο, σε γυναίκα για την οποία ο ακροατής θα αισθανθεί συμπάθεια...Μια γυναίκα ατρόμητη μα καταπιεσμένη, θύμα του βίαιου κοινωνικού της περιβάλλοντος. Εκμεταλλεύτηκε το χαρακτηριστικό "γκροτέσκο" σκηνικό, σατιρίζοντας με τολμηρές μουσικές, διανθίζοντας συγχρόνως τις άριες της Κατερίνας με λυρισμό, μέγιστο συναισθηματικό βάθος και γνήσια ζεστασιά.
Όπως η οδυνηρή άρια της Κατερίνας από την 3η σκηνή στην πρώτη Πράξη που αποσκοπεί στο να αντιμετωπίσει ο ακροατής με συμπάθεια, έλεος και συμπόνοια την ηρωίδα του.
"Το πουλάρι τρέχει μετά τη φοράδα,
ο γάτος αναζητά το θηλυκό,
το περιστέρι φτερουγίζει στον σύντροφό του,
μα για μένα, δεν βιάζεται κανείς.
Ο άνεμος χαϊδεύει τη σημύδα
και με τις ακτίνες του ο ήλιος τη θερμαίνει,
για όλους από κάπου προβάλλει ένα χαμόγελο,
μα τίποτε για μένα..."
Ακούμε την άρια από την σπουδαία Galina Vishnevskaya. Τη Φιλαρμονική του Λονδίνου διευθύνει ο τσελίστας σύζυγός της, Mstislav Rostropovic, εδώ στο ρόλο του μαέστρου.
Απ' την αρχή ο Σοστακόβιτς δήλωσε την πρόθεσή του να παρουσιάσει τη δολοφόνο Καταρίνα ως θύμα. Έτσι προσπερνά την τολμηρή μελωδική και αρμονική γλώσσα των προηγούμενων έργων του και κινείται σε δρόμους απλούστερους. "Προσπάθησα να κάνω τη μουσική γλώσσα της όπερας ακραία απλή και εκφραστική. Η όπερα είναι πρώτα και κύρια μια φωνητική τέχνη και οι τραγουδιστές πρέπει να ασχολούνται με την κύρια υποχρέωσή τους, η οποία είναι να τραγουδούν, όχι να συζητούν, να αγορεύουν ή να απαγγέλλουν", σημειώνει ο συνθέτης.
Η δύναμης της όπερας σύμφωνα με τους αναλυτές οφείλεται στο πολυποίκιλο της μουσικής.
Γλυπτό της Κατερίνας Ισμαήλοβα στο μνημείο Λεσκόφ στο Ορέλ.
Στις σκηνές δράσης ηχεί ωμά ρεαλιστική, στις ερωτικές σκηνές με λυρισμό και ποιητικότητα, τραχιά και άγρια κατά τη διάρκεια του φόνου. Το έργο δεν ξεχωρίζει μονάχα για την ωμότητα και τη σκληρότητά του, αλλά είναι εξίσου βαθιά συγκινητικό, όχι μόνο στην τελική σκηνή του, η οποία συνοψίζει αιώνες πόνου και στέρησης στη Ρωσία.
Οι κριτικοί κατηγόρησαν το συνθέτη για "πρωτόγονη σάτιρα" στην αντιμετώπιση του ιερέα και της αστυνομίας, αλλά αναγνώρισαν την απίστευτη δύναμη της τελευταίας σκηνής, που η Κατερίνα μη αντέχοντας την κοροϊδία μπροστά στα μάτια της με τον άντρα της και τη νέα ερωμένη του, τη σπρώχνει στο ποτάμι και πίσω της ρίχνεται και κείνη. Οι κραυγές των γυναικών που με όλο το βάρος τους πέφτουν στο κενό καθρεφτίζουν την καθολική συντριβή της ψυχής με τα ρολαρίσματα στα τύμπανα να υπογραμμίζουν τη συναισθηματική φόρτιση από το ουρλιαχτό που διαπερνά την ερημία της φύσης. Οι κατάδικοι σαν σε χορός σε αρχαιοελληνική τραγωδία αφήνουν το δικό τους σχόλιο πάνω σε μια κατευναστική μελωδία:
Εδώ που τα λέμε, Ελπίδα μου, και σήμερα δύσκολα αποδέχεται η κοινωνία γυναίκες που εγκληματούν για τον έρωτά τους. Κατανοητό το πάθος του έρωτα, η μεγάλη έλξη, αλλά όταν αυτή φτάνει σε ωμά εγκλήματα δεν είναι αποδεκτό (και σωστά νομίζω) από την κοινωνία. Αυτό, φυσικά, είναι ένα στοιχείο έμπνευσης που χρησιμοποίησε ο Σοστακόβιτς για να συνθέσει την όπερά του, που μέχρι ένα σημείο αντιλαμβάνομαι, σκιαγραφεί την δική του αγάπη. Μελαγχολική, παθιασμένη αλλά και γεμάτη απογοήτευση η άρια της Κατερίνας που μας προτείνεις, γλυκιά μου φίλη και σ' ευχαριστούμε πολύ για την αναφορά σ' αυτό το εργο του Σοστακόβιτς. Να χαιρόμαστε όλες τις Κατερίνες! ❤
"Η Μάχη του Νέβα-Alexander Nevsky Fighting the Swedes", Boris Artemievich Tchorikov
[Με αφορμή το σημερινό εορτασμό του Αγίου της Ρωσικής Εκκλησίας, Αλεξάνδρου Νιέφσκι]
Ο Αλέξανδρος Γιαροσλάβιτς Νιέφσκι είναι μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της μεσαιωνικής Ρωσίας και άγιος της Ρωσικής Εκκλησίας. Υπήρξε ηγέτης σε μια πολύ δύσκολη περίοδο για τον ανατολικό σλαβικό κόσμο. Ο Νιέφσκυ είναι ο ηγέτης που μέσα από ατέλειωτες μάχες κι αγώνες κάνει το ρωσικό λαό να πιστέψει στη νίκη, να ενισχυθεί το εξασθενημένο ηθικό του! Και μόνο το όνομά του ήταν αρκετό να προκαλεί απροσμέτρητο ενθουσιασμό και να σκορπίζει τον φόβο στους αντιπάλους. Η ζωή και οι νικηφόρες μάχες του μεταφέρονται στη μεγάλη οθόνη με την ομώνυμη, επική ταινία του Σεργκέι Αϊζενστάιν "Αλέξανδρος Νιέφσκι", με τις εικόνες και τους ήχους να συνδυάζονται με τις θαυμάσιες μουσικές συνθέσεις του Προκόφιεφ. Ένα από τα αριστουργήματα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, αλλά και του παγκόσμιου κινηματογράφου με τη μουσική να "προηγείται κι έπεται της εικόνας, σε μια οπτικο-ακουστική αντίστιξη", όπως έγραψαν οι κριτικοί.
Η καντάτα "Alexander Nevsky Op. 78" παρουσιάστηκε το 1939 υπό τη διεύθυνση του Προκόφιεφ και έτυχε θερμότατης υποδοχής!
"Μάχη του Νέβα", η θρυλική σκηνή με τους αγίους πρίγκιπες Μπόρις και Γκλεμπ να κωπηλατούν σε βάρκα για να βοηθήσουν το Νιέφσκι στη μάχη. (Λεπτομέρεια από εικόνα -δημιουργία αγνώστου- του 17ου αι. που απεικονίζει τον Άγιο Αλέξανδρο Νιέφσκι με σκηνές από τη ζωή του)
Αναπτύσσεται σε 7 κινήσεις και είναι στη ρωσική γλώσσα πλην δύο μερών που ακούγονται στα λατινικά. Δυο από τα μέρη που η ακρόασή τους με γεμίζει δέος και μού προκαλεί ρίγη ενθουσιασμού είναι το 2ο και 5ο, "Το τραγούδι του Νιέφσκι, μάχη του Νέβα" και η "Μάχη των Πάγων", αντίστοιχα. Το δεύτερο ακούγεται στη λατινική γλώσσα.
Το μέρος της καντάτας με τίτλο "Τραγούδι για τον Αλέξανδρο Νιέφσκι" αντιπροσωπεύει τη νίκη του πρίγκιπα Αλέξανδρου στη "Μάχη του Νέβα".
Ο μόλις 20 ετών Αλέξανδρος νίκησε τις δυνάμεις των Σουηδών, που κατόπιν σχεδίου του τούς εγκλώβισε στη συμβολή του Νέβα, τους επιτέθηκε αιφνιδιαστικά τη νύχτα (15 Ιουλίου 1240), οπότε δεν πρόλαβαν να βγουν από τα πλοία τους με τον Αλέξανδρο να θριαμβεύει!
Έκτοτε έλαβε το προσωνύμιο "Νιέφσκι" (δηλαδή: του Νέβα).
Aπό την ηχογράφηση του 1966 με τον Yevgeny Svetlanov
να διευθύνει την USSR Symphony Orchestra:
Αδιαμφισβήτητα το αποκορύφωμα της καντάτας αποτελεί η μεγαλύτερη σε χρονική διάρκεια 5η κίνηση με τίτλο "Η μάχη των Πάγων"!
Αντιπροσωπεύει την τελική σύγκρουση του Nevsky με τους Τεύτονες Ιππότες στην παγωμένη λίμνη Πέιπους την 5η Απριλίου 1242.
Αναμνηστικό νόμισμα για την 750ή επέτειο της νίκης του Νιέφσκι στη Μάχη των πάγων
Σύμφωνα με ρωσικά χρονικά της εποχής, ο Νιέφσκυ παρέσυρε πάνω στη λίμνη τους αντιπάλους. Οι τεύτονες ιππότες, εξουθενωμένοι αδυνατώντας να ελιχθούν σωστά με τα άλογά τους επάνω στον πάγο, άρχισαν να υποχωρούν ατάκτως με το λεπτό στρώμα πάγου να καταρρέει από το βάρος του οπλισμού τους και πολλοί πνίγηκαν.
Η κίνηση ξεκινά με ένα γαλήνιο θέμα, που εκπροσωπεί την αυγή την ημέρα της μάχης, ενώ ακολουθεί ένα τμήμα μάλλον ενοχλητικό και "κακόηχο", έκφραση της άγριας συμπλοκής. Χάλκινα πνευστά παιανίζουν το νικηφόρο αποτέλεσμα, ενώ ακολουθεί ένα ήσυχο, κατευναστικό φινάλε, με τη μουσική να ιερουργεί συνοδευτικά την ανύψωση των ψυχών των νεκρών στρατιωτών στα ουράνια...
"Η μάχη των πάγων" από επετειακή έκδοση γραμματοσήμου (1992) για τα 750 χρόνια από τη μάχη
Η μάχη των πάγων, αποφασιστική και η αντίσταση των Ρώσων κατά των άπληστων κατακτητών, λυσσαλέα!Οι νεκροί στο πεδίο της μάχης, πολλοί...Όλοι έπεσαν ένδοξα και με γενναιότητα υπέρ πατρίδος...
Το πεδίο του θανάτου
Περπατά στο χιονισμένο πεδίο της μάχης...,
στο πεδίο του θανάτου.
Αναζητά το ένδοξο γεράκι,
η αρραβωνιαστικιά aυτού του νεαρού, γενναίου άνδρα.
Κάποιοι πέσανε από σπαθί, κι άλλο από βέλη
χύσανε το αίμα τους
στα λαμπρα χώματα της ρωσικής γης.
Αυτού, που πέθανε για την πατρίδα,
θα φιλήσω τα νεκρά του μάτια.
Και για όσους έζησαν θα 'μαι σύζυγος πιστή
και γλυκιά ερωμένη.
Δεν επιλέγω τον άνδρα για την ομορφιά του
η γήινη ομορφιά τελειώνει.
Επιέγω γι'αντρα μου τον ισχυρό!
Τιμή στο "γεράκι"!
-απάντησε στο κάλεσμά μου...
Το μέρος της καντάτας μετά τη Μάχη των Πάγων αποτελεί ένα θρήνο για τους ήρωες -νεκρούς. Γι'αυτό ο Προκόφιεφ επιλέγει να χτίσει την ελεγειακή μελωδία του στην κλίμακα της ντο ελ., κλίμακα που θεωρείται μέσο έκφρασης πένθους, κατεξοχήν ήδη από την εποχή του Μπετόβεν. Για τους συνθέτες η κλίμακα αυτή αντιπροσωπεύει την οδύνη και τον πόνο για τις απώλειες, την ψυχική θύελλα στις καρδιές όσων έμειναν πίσω...Επίσης η ντο ελ. θεωρείτο "τονικότητα ηρωικής διάθεσης"... Το κείμενο αποδίδεται από τη νεαρή κοπέλα(επιλέχθηκε μέτζο σοπράνο, μια φωνή έντονης δραματικότητας και σκούρας απόχρωσης) που ανάμεσα στους νεκρούς προσπαθεί να βρει τον αγαπημένο της...
Prokofiev: "Alexander Nevsky: The Field of the Dead" / Obraztsova - Abbado:
Ένα επικό έργο με πολλά λυρικά αλλά και δραματικά στοιχεία η σπουδαία αυτή καντάτα του Προκόφιεφ! Δοξαστικό το πρώτο χορωδιακό της επιλογής σου, Ελπίδα μου δείχνει την χαρά της νίκης. Η μάχη των πάγων - ορχήστρα και χορωδία - δίνουν την εικόνα της σύγκρουσης, της μάχης και του αιματηρού τέλους που επικρατεί ο θάνατος. Συγκλονιστική και θρηνητική η άρια απ' το "Πεδίο του θανάτου" . Αυτή η αρχή με την μπαλαλάικα με ανατρίχιασε όμως και οι στίχοι φέρνουν κόμπο στον λαιμό! Και τα εικαστικά εξαιρετικά! Ευχαριστούμε πολύ, Ελπίδα μου για την υπενθύμιση και το έξοχο αυτό έργο του Προκόφιεφ. Καλησπέρα! ❤ ReplyDelete
Είναι αρκετές οι φορές που οι συνθέτες εμπνεύστηκαν από τον τρυφερό κόσμο των παιδιών...Καθώς σήμερα η μέρα είναι αφιερωμένη στα παιδιά, λέω να μοιραστούμε κάποια έργα που έχουν ως έμπνευση παιδικά παιχνίδια...
Έργα που διακρίνονται για τον τρυφερό λυρισμό τους, αλλά και την ιδιαίτερα ανάλαφρη και παιχνιδιάρικη γραφή τους.
1. "Συμφωνία των παιχνιδιών"
Oι πηγές των χειρογράφων είναι ανεπαρκείς, γι'αυτό και η σύγχυση των μελετητών σχετικά με την πατρότητα της "Παιχνιδιάρικης Συμφωνίας"... Άλλοι υποστηρίζουν ως συνθέτη του έργου τον Λεοπόλδο Μότσαρτ, άλλοι τον Γιόζεφ ή τον αδερφό του Μίχαελ Χάυντν, αν και επικρατέστερος θεωρείται ο Έντμουντ Άνγκερερ ... Πάντως -όπως θα διαπιστώσετε- πρόκειται για μια απολαυστικότατη, ζωντανή, χαριτωμένη, με διάχυτη παιδικότητα, σύνθεση, με ευφάνταστη χρηση παιχνιδιών, για παιδιά ή όσους νοιώθουν παιδιά, που τελικά, λίγο ενδιαφέρει η ταυτότητα του συνθέτη...
"Toy Symphony":
2. Claude Debussy: "Children’s Corner. Suite"
Για τη μικρή του κόρη Κλωντ Έμμα, την αγαπημενη του Σουσού, ο Ντεμπισί συνεθεσε την σουΐτα του: "Παιδική γωνιά", εμπνευσμενη από τα παιχνίδια του μικρού κοριτσιού(Jimbo, το μικρό ελεφαντάκι της, την ξανθομαλλούσα κούκλα της ή την πάνινη αραπίνα κούκλα της, τη γνωστή Golliwog, που έκανε την εμφάνισή της το 19ο αι. σε βιβλία και καταστήματα παιχνιδιών) και μνήμες από τη δική του παιδική ηλικία.
Τα 5 μέρη της σουίτας:
1. Doctor Gradus ad Parnassum(διακωμωδεί τις ανιαρές ασκήσεις για πιάνο του Κλεμέντι) 2. Jimbo's Lullaby 3. Serenade for the Doll 4. The Snow is Dancing 5. The Little Shepherd 6. Golliwogg's Cakewalk
Debussy: "Children’s Corner":
3. Georges Bizet: "Jeux d’enfants- παιδικά παιχνίδια"
Πρόκειται για 12 μινιατούρες για πιάνο ντουέτο , από τα οποία 5 μέρη, ο Μπιζέ τα μετέγραψε και για ορχήστρα, αργότερα. Μια κούνια, μια σβούρα, μια κούκλα ή ξύλινα αλογάκια, μια τρομπέτα μ'ένα τύμπανο ή σαπουνόφουσκες, είναι μερικά από τα παιδικά παιχνίδια για τα οποία ο Μπιζέ, που τόσο λάτρευε τα παιδιά, να απεικονίσει στις μελωδικές γραμμές του..
Bizet: "Jeux d’enfants":
4. Victor Herbert: "Eμβατήριο των παιχνιδιών"
Το πιο δημοφιλές και θεαματικότατο, πέρα από επιτυχημένο, έργο του Βικτόρ Χέρμπερτ είναι το "Babes in Toyland-Στην Παιγνιδούπολη", που έκανε πρεμιέρα στην Όπερα του Σικάγο το 1903. Αγκαλιάστηκε αμέσως ως εξαιρετικό δείγμα oπερέτας για παιδιά και πιο γνωστό μέρος της σύνθεσης είναι το "Eμβατήριο των παιχνιδιών". Η φήμη του έργου είναι εφάμιλλη του περίφημου "Μάγου του Οζ", ενώ το βρίσκουμε σε πολλές εκδοχές-μεταφορές, θεατρικές και κινηματογραφικές.
Victor Herbert: "March of the Toys":
5. Τσαϊκόφσκυ:"The Nutcracker - "March of the Toy Soldiers"
Ίσως το πιο αγαπημένο παιχνίδι είναι ο κινούμενος μολυβένιος στρατιώτης, που λειτουργεί ως καρυοθραύστης και χαρίζεται ως Χριστουγεννιάτικο δώρο από τον παιχνιδοποιό Ντροσελμάγιερ-νονό της μικρής Κλάρας. Στο όνειρο της μικρής, ο Καρυοθραύστης όπως και όλα τα παιχνίδια ζωντανεύουν και την μεταφέρουν σε έναν μαγικό, παραμυθένιο κόσμο. Χαρακτηριστικό είναι πως ο Τσαϊκόφσκυ με την άφθαστη ευρηματικότητά του επιστρατεύει παιχνιδοτρομπέτες, παιχνιδοτύμπανα, παιχνιδοκούκους και παιχνιδοκύμβαλα, όλα προορισμένα να παιχτούν επί σκηνής από τους μικρούς ερμηνευτές στην εναρκτήρια σκηνή της Χριστουγεννιάτικης γιορτής, απ΄ όπου θα παρακολουθήσουμε το "March of the Toy Soldiers".
The Nutcracker - "March of the Toy Soldiers":
Σχετικά με το EIKAΣΤΙΚΟ: Παιδικά παιχνίδια", Pieter Bruegel the Elder:
Πρόκειται για έναν από τους δημοφιλέστερους πίνακες του Πίτερ Μπρίγκελ του πρεσβύτερου πάνω στο θέμα, με πολλούς συμβολισμούς και προεκτάσεις. Η ελαιογραφία απεικονίζει την πλατεία ενός χωριού, όπου ομάδες παιδιών παίζουν περίπου 80 παιδικά παιχνίδια. Ο καλλιτέχνης σε αυτή την αριστουργηματική, πολυπρόσωπη αναπαράσταση με τις άπειρες λεπτομέρειες, πέρα από κάθε αλληγορική πρόθεση, μας δίνει πλήθος πληροφοριών για τα παιδικά παιχνίδια και γενικότερα τον τρόπο ψυχαγωγίας των παιδιών του 16ου αιώνα.
Τα παιδιά, αγαπημένοι φίλοι, είναι το μέλλον και η ελπίδα του κόσμου! Ας ευχηθούμε κι ας προσπαθήσουμε να μεγαλώνουν σε ένα ασφαλές, ειρηνικό περιβάλλον κι εκτός από τα αυτονόητα, τροφή, σπίτι, ηρεμία, πνευματική και καλλιτεχνική καλλιέργεια, ας έχουν και χρόνο για παιχνίδι, που' ναι απαραίτητη απασχόληση για την ανάπτυξή τους, κυρίως τη συναισθηματική. Εκεί, διοχετεύουν την ενέργειά τους, εκφράζουν τη δημιουργικότητά τους, αναπτύσσουν τη φαντασία και τις δεξιότητές τους...
Παλαιότερο κείμενο με αφορμή την Ημέρα για το Παιδί μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
Ένα κι ένα διαλεχτά τα μουσικά κομμάτια που επέλεξες, Ελπίδα μου, για την ημέρα των παιδιών! Η χαριτωμένη συμφωνία- όποιος κι αν είναι ο συνθέτης της - μας ξεσηκώνει να βρούμε παιχνίδια να παίξουμε. Η πανδύσκολη "Παιδική Γωνιά" του Ντεμπυσί με τα τόσα χαριτωμένα θέματα κι ευφάνταστους τίτλους σε μεταφέρει πράγματι σε κάποια γωνίτσα με τόσα παιχνίδια, όπως και οι μελωδίες του Μπιζέ. Και η μουσική του Herbert, ζωντανή και με ενέργεια! Αχ, αυτός ο Καρυοθραύστης με το υπέροχο των παιχνιδιών-στρατιωτών! Πόσο το αγαπώ! Και τι πανέμορφο βίντεο με τα παιδάκια-χορευτές να χαμογελούν ευτυχισμένα! Το εικαστικό εξαιρετικής ομορφιάς και σίγουρα πολύ δύσκολο εγχείρημα του Πίτερ Μπρίγκελ! Πώς κατάφερε να συμπεριλάβει τόσα πολλά στοιχεία στον πίνακά του, χωρίς να δείχνει κουραστικός ή φορτωμένος! Μεγάλη δεξιότητα! Ευχαριστούμε πολύ, Ελπίδα μου αγαπημένη για την τόσο όμορφη ανάρτηση προς τιμήν των παιδιών, που είναι η ελπίδα του κόσμου, η ανάσα του, η ζωή του. Καλησπέρα με αισιοδοξία! ❤
Οι γερμανοί κριτικοί την χαρακτήρισαν "μαργαριτάρι στο περιδέραιο της Όπερας"..., ο Χέρμπερτ φον Κάραγιαν, με τον οποίο συνεργάστηκε επί 15ετία τη θεωρούσε τη "σπουδαιότερη μέτζο σοπράνο της εποχής μας"...ενώ διακεκριμένοι μουσικοαναλυτές τη χαρακτήρισαν ως "ένα από τα δώρα της Ελλάδας στον κόσμο της όπερας".
Η Αγνή Μπάλτσα σε συνέντευξή της στο ΒΗΜΑ έχει δηλώσει χαρακτηριστικά:
"Δεν υπήρξα ειδικευμένη σε τίποτε. Τραγούδησα ό,τι με οδήγησε η καρδιά, η φωνή και οι δυνάμεις μου. Και τα τραγούδησα όλα. Είμαι γεμάτη και απίστευτα ευγνώμων. Δεν είναι αυτονόητο να γεννηθείς στη Λευκάδα, να σε λένε Αγνή Μπάλτσα και να σου συμβούν όσα συνέβησαν σ’ εμένα".
Η Αγνή Μπάλτσα στο ρόλο της Έμπολι (φωτο από: pinterest)
Η Αγνή Μπάλτσα(γενν. 19 Νοεμβρίου 1944) κάνει με την πορεία της, κάθε έλληνα περήφανο! Ενα κοριτσάκι από τη Λευκάδα, που κατέκτησε τον κόσμο της σοβαρής μουσικής με τρανταχτά ονόματα του χώρου να υποκλίνονται στο φωνητικό μεγαλείο της! Στο πλούσιο ρεπερτόριό της περιλαμβάνονται πολυάριθμοι ρόλοι. Ο ρόλος της Κάρμεν όμως, ειναι ο ρόλος που ταυτίστηκε με τη φωνή της Αγνής Μπάλτσα ! Από κείνους τους ρόλους-μαχαίρι, που "χαράσσονται βαθιά μέσα στην καρδιά", όπως λέει η ίδια.
Όμως εγώ σήμερα προτείνω να την ακούσουμε να ερμηνεύει ένα ρόλο στον οποίο άφησε εποχή...αυτό της Έμπολι στην όπερα "Ντον Κάρλο" του Βέρντι. Μια όπερα βασισμένη στο ομώνυμο θεατρικό έργο του Φ.Σίλλερ. Η υπόθεση της όπερας βασίζεται στη ζωή του ινφάντη της Ισπανίας Καρόλου, το γάμο του με την Ελισάβετ, γάμος που απετέλεσε μέρος της συνθήκης ειρήνης ανάμεσα στον Οίκο των Αψβούργων και του Βαλουά. Το έργο παρουσιάζεται σε δυο εκδοχές, αυτή του "Μιλάνου" και κείνη της "Μόδενας". Η πρώτη 4πρακτη, η δεύτερη 5πρακτη, και παρουσιάστηκαν και στις δυο γλώσσες γαλλικά και ιταλικά. Η μεγάλη διάρκεια της όπερας θεωρήθηκε αιτία της αποτυχίας στο ανέβασμά της, γι'αυτό ο Βέρντι άρχισε τις περικοπές. Αποτελεί την μεγαλύτερη σε διάρκεια όπερα του Βέρντι με την πλήρη διάρκειά της να φτάνει τις 4 ώρες! Η Εμπολί είναι μια όμορφη αριστοκράτισσα της αυλής, ερωτευμένη με τον Δον Κάρλος.
Από τις γνωστότερες άριες του ρόλου είναι η "O don fatale", όπου η Εμπολί καταριέται τη μοιραία περηφάνια που της προκάλεσε η ομορφιά της, προτιμά το μοναστήρι από την εξορία και αποφασίζει να προσπαθήσει να σώσει τον Δον Κάρλος από την Ιερά Εξέταση.
Η Αγνή Μπάλτσα με φωνή εύηχη, ομοιογενή, με στιβαρό όγκο, αλλά και τα απαραίτητα λυρικά στοιχεία υπαρκτά, αποθεώνει το ρόλο που ενσαρκώνει.
Giuseppe Verdi: "Don Carlo, O don fatale", Agnes Baltsa
Tής αρέσουν οι προκλήσεις. Ενδιαφέρεται για την ψυχοσύνθεση των χαρακτήρων που υποδύεται. Θυμάται πως όταν ο Κάραγιαν τής πρότεινε να υποδυθεί την Ηρωδιάδα στην όπερα "Σαλώμη" του Ρίχαρντ Στράους, απόρησε... Δεν είχε ποτέ ερμηνεύσει το ρόλο στο παρελθόν, γιατί πίστευε πως είναι ρόλος για ..."μεγαλύτερες -ηλικιακά- ερμηνεύτριες που βρίσκονται στο τέλος της καριέρας τους".
Η Μπάλτσα στο ρόλο της Ηρωδιάδος υπό τις οδηγίες του Κάραγιαν (1977) από: twitter
Όμως, στο μυαλό του Kάραγιαν, η Ηρωδιάς ήταν σεξουαλικά ενεργή, άρα γυναίκα νέα, που σφύζει από ζωή. Σαφώς πιο επιγνωσιακή, συνειδητοποιημένη σε σχέση με της ανάγκες και τα θέλω της, μια γυναίκα που επιθυμούσε ν'απολαύσει τη σεξουαλική διαδρομή, με όποιο κόστος...Και είχε δίκιο...
Έτσι, δέχτηκε και αποθεώθηκε η Μπάλτσα στο ρόλο, που παρότι δεν ήταν πρωταγωνιστικός κατάφερε να ξεχωρίσει αναδεικνύοντας τη σκοτεινή στη μνησίκακη εκδικητικότητά της, Ηρωδιάδα.
Να θυμίσουμε πως η "Σαλώμη" του Στράους λογοκρίθηκε στην εποχή του ως νοσηρό και εξωφρενικό έργο!Όλοι όμως δέχονται πως αποτυπώνει την ακρότητα του πόθου σε όλο της το μεγαλείο!Την έμπνευση στον Στράους έδωσε το μονόπρακτο και ομώνυμο θεατρικό έργο του Όσκαρ Ουάιλντ. Γράφτηκε το 1905 και με την όπερά του αυτή, ο Στράους πέρασε στην Ιστορία ως ο συνθέτης του πιο σκανδαλώδους θεάματος της γενιάς του.
Ηρώδης:
Άκου λοιπόν!Απαγορεύω στον κύριό σου να αναστήσει τους νεκρούς!
Θα' ταν τρομερό αν οι νεκροί επέστρεφαν!
Η φωνή του Ιωάννη(για την Ηρωδιάδα):
Ω, ξεδιάντροπη γυναίκα, κόρη της Βαβυλώνας.
Λέει ο Κύριος και Θεός μας:
"Πολλοί άνθρωποι θα συγκεντρωθούν εναντίον σας,
και θα σας λιθοβολήσουν!"
Ηρωδιάς:
Κάντε τον γρήγορα να σιωπήσει! είναι επαίσχυντο!
Τώρα, να σιωπήσει!Τώρα!
Η φωνή του Ιωάννη:
Θα' ρθει μια μέρα που ο ήλιος θα σκοτεινιάσει.
Και το φεγγάρι θα' ναι σαν αίμα,
και τα αστέρια του ουρανού θα πέσουν στη γη όπως τ' άγουρα σύκα απ τη συκιά.
Φτάνει η μέρα που οι βασιλιάδες της γης θα τρέμουν.
Ηρωδιάς(σαρκαστικά):
Χαχα! Αυτός ο δήθεν προφήτης μιλάει σαν μεθυσμένος ...
Όμως, δεν αντέχω άλλο τον ήχο της φωνής του...
Κάντε τον γρήγορα να σιωπήσει...
Τον μισώ...Μισώ τη φωνή του....
Κάντε τον γρήγορα να σιωπήσει!
Richard Strauss "Salomé" / Karajan 1978:
Σε άλλο σημείο της συνέντευξης, η Αγνή Μπάλτσα αναφέρεται στους Έλληνες δημιουργούς και την Ελλάδα, με ολόθερμα λόγια που μαρτυρούν το ήθος, την ταπεινότητα και της σεμνότητα της καλλιτέχνιδας! Μιας προσωπικότητας, που δεν ξεχνά την καταγωγή της, εκτιμά τα δώρα της ζωής, σέβεται τον εαυτό της και πρωτίστως τους ακροατές της...
"...στη μουσική έχουμε ανάγκη τους πάντες, ακόμη και τα μικρά παιδιά. Συχνά κάνουμε ένα λάθος. Δεν χρειάζεται να ξέρουμε, να είμαστε ειδικοί. Η μουσική είναι χαρά, ευλογία, σε εξελίσσει ως άνθρωπο, σε πάει παραπέρα. Οσο για εμάς, δεν τραγουδούμε για τους 20, 30 ή 50 ανθρώπους που μπορεί να ξέρουν ότι το φα δίεση, για παράδειγμα, δεν ήταν στη σωστή θέση. Τραγουδούμε για να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να ξεχαστούν, να αφήσουν για λίγο στην άκρη τα προβλήματα, να ξεφύγουν από την καθημερινότητά τους…[…] Όταν τραγουδάω στην Ελλάδα ή Έλληνες δημιουργούς, αισθάνομαι έντονη συναισθηματική φόρτιση. Λατρεύω την πατρίδα μου... μια χώρα που δεν παύει να είναι ευλογημένη. Χαίρομαι πραγματικά όταν βλέπω Ελληνες να διαπρέπουν στο εξωτερικό…σπουδαίους γιατρούς…νέους ανθρώπους που παίρνουν βραβεία στα μαθηματικά αλλά και μουσικούς να κάνουν σπουδαία καριέρα"
Η ελληνική της ψυχή παραμένει πάντα ζωντανή!
Έτσι, το 1985 στο δίσκο της: "Songs my country taught me-Τραγούδια της πατρίδας μου" με την DG ηχογράφησε αγαπημένα τραγούδια Ελλήνων δημιουργών, Θεοδωράκη, Χατζιδάκι, Ξαρχάκου,Τσιτσάνη, απ' όπου θα την απολαύσουμε στη "Βαρκαρόλα" του Σταύρου Ξαρχάκου σε ποίηση Βαγγέλη Γκούφα.
Το τραγούδι γράφτηκε το 1962 για τις ανάγκες της ταινίας: "Ταξίδι" με πρωταγωνίστρια την Αλίκη Βουγιουκλάκη κι είναι εκείνη που το πρωτοερμήνευσε.
Το επιλέγω, καθώς η Μπάλτσα είχε δηλώσει πως "ο θάνατος που την θανάτωσε" ήταν εκείνος της Αλίκης. Την πόνεσε αφάνταστα, παρότι δεν την γνώριζε προσωπικά, πέρα από 2-3 φορές που είχαν συναντηθεί... "Νομίζω -λέει η αγαπημένη μεσόφωνος- πως "ο θάνατος της Βουγιουκλάκη ήταν μια υπογραφή...Ισως γιατί η Αλίκη μάς δημιουργούσε την ψευδαίσθηση ότι αυτήν δεν θα την συναντήσει ο θάνατος! Και όμως την συνάντησε, και μάλιστα ξαφνικά και αναπάντεχα…"
Χρόνια Πολλά στο Μαργαριτάρι της Όπερας, στο Ελληνικό Μαργαριτάρι που μας κάνει περήφανους με την αξία της, τις διαπρεπείς εμφανίσεις της, τον απλό χαρακτήρα της και την ανεκτίμητη προσφορά της στην μουσική. Ευχαριστούμε πολύ, Ελπίδα μου για το γενέθλιο αφιέρωμα στην σπουδαία αυτή Μέτσο, στην Αγνή Μπάλτσα μας, που όλους τους ρόλους που της ανετέθησαν, όχι μόνο τους ενσάρκωσε με την δική της τελειότητα αλλά και μάγεψε τα ακροατήρια με την ερμηνεία τους. Καλό απόγευμα! ❤ReplyDelete Replies ELPIDA NOUSA19 November 2020 at 05:39
Χαρισματικη, προικισμενη με θαυμασια δωρα απο τις Μουσες η Μπαλτσα, μάς κανει περηφανους ως Ελληνες με την ως τωρα καλλιτεχνικη της πορεία! Να ειναι γερη, να μας χαριζει για πολλα ακομη χρονια την παρουσια της πάνω στη σκηνη!! Καλο απομεσημερο, αγαπημενη μου Άζη, εγω ευχαριστω για την επισκεψη σου! Στέλνω τα φιλιά και την αγάπη μου!!
.png)
.jpg)
