Walt Whitman - "Φύλλα χλόης" στη "Θαλασσινή συμφωνία"

 

Για τα 200 χρόνια από τη γέννηση του ΟΥΩΛΤ ΟΥΙΤΜΑΝ(31 Μαΐου 1819)

"Ούτε για μια στιγμή μονάχα, όμορφε γέρο Ουόλτ Ουίτμαν,

δεν έπαψα να βλέπω τη γενειάδα σου γεμάτη πεταλούδες,

ούτε τους βελουδένιους ώμους σου

τους ξεφτισμένους από τη σελήνη,

ούτε και τους μηρούς σου του παρθενικού Απόλλωνα,

ούτε και τη φωνή σου όπως μια κολόνα στάχτης

γέροντα όμορφε όπως η ομίχλη"

Αυτά αναφέρει ο Λόρκα στο ποίημά του: "Ωδή στον Γουόλτ Ουίτμαν", τον θεμελιωτή της αμερικανικής ποίησης, τον καλλιτέχνη που θέλησε να δώσει μέσα από το έργο του τη δική του εκδοχή για το αμερικανικό όνειρο.

Η ποίηση του Ουίτμαν εξυμνεί μοναδικά τη φύση και τον άνθρωπο, τον έρωτα και τη ζωή!
Το 1854 επεξεργάζεται την πρώτη του ποιητική συλλογή: "Φύλλα Χλόης", η οποία εκδίδεται την επόμενη χρονιά με προσωπικά του έξοδα. Στην αρχική έκδοση δεν υπήρχε το όνομα του ποιητή, παρά μόνο μια νύξη στο σώμα του κειμένου:
"Walt Whitman, ένας Αμερικανός, ένας από τους άξεστους, ένας κόσμος, ρέμπελος, σαρκικός, και αισθησιακός, όχι αισθηματίας, όχι στεκόμενος πάνω από τους άντρες ή τις γυναίκες ή χώρια από αυτούς, όχι περισσότερο μετριοπαθής απ' όσο αλαζόνας".

deezer.com

Τα "Φύλλα Xλόης" είναι συλλογή γεμάτη λυρισμό, ψυχολογικές προσεγγίσεις, φιλοσοφικές νύξεις, και μεταφυσικές εκλάμψεις.

Η ανάγνωση της συλλογής ενθουσίασε τον Ραλφ βον Ουίλιαμς κι έτσι αποφάσισε να χρησιμοποιήσει αποσπάσματά της στην "Θαλασσινή Συμφωνία" του, που συνέθεσε το διάστημα 1903 - 1909.

Η "Sea Symphony"  είναι το μεγαλύτερο σε έκταση έργο του συνθέτη  και  ακολουθεί μια αρκετά συνηθισμένη συμφωνική δομή:  γρήγορη εισαγωγή -  αργό δεύτερο μέρος- χαριτωμένο σκέρτσο και ρυθμικό φινάλε.


Τα τέσσερα μέρη: 

1. "Άσμα για όλες τις θάλασσες, κι όλα τα καράβια" για βαρύτονο, σοπράνο και χορωδία
2. "Μόνος τη νύχτα στην παραλία"  για βαρύτονο και χορωδία
3. "Τα κύματα"-Σκέρτσο (χορωδιακό)
4. "Οι εξερευνητές" για βαρύτονο, σοπράνο και χορωδία

Η συμφωνία ξεκινά με τα θριαμβευτικά χάλκινα να συμμετέχουν στη "Γιορτή της θάλασσας". Όργανα και φωνές ακολουθούν τη ρότα που διέγραψαν μουσική και ποίηση από κοινού, στο πνεύμα της εξερεύνησης και της ανακάλυψης, που όμως όσο ξετυλίγεται χάνεται σε οδούς μεταφυσικής, παραλληλίζοντας τη θάλασσα με το μέσο ενδοσκόπηση, για το "εντός" ταξίδι μας, το ταξίδι στην ψυχή...

Θα ακούσουμε το 1ο μέρος της Sea Symphony: "Άσμα για όλες τις θάλασσες, κι όλα τα καράβια" βασισμένο στο ομότιτλο ποίημα του Ουίτμαν:

ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ:

"Θά' ναι τραχιά και σύντομα
τα σημερνά τα λόγια μου,
Για τα καράβια που αρμενίζουν
μέσ’ τις θάλασσες,
καθένα με την ίδια του σημαία,
και με το σήμα,
 Για τους αγνώστους ήρωες
πούναι μέσ΄ τα καράβια –
για τα κύματα που απλώνονται,
κι απλώνονται,
πιο πέρα κι απ΄ το μάτι,

Για τη νερόσκονη που σπάει
και τους αγέρηδες οπού
σφουράνε και φυσάν,
Και θέλω να υψωθεί μέσ΄ απ΄ τα λόγια μου,
κι ένα  τραγούδι για τους ναύτες
όλων των εθνών,
Απότομο ως το κύμα"

("Άσμα για όλες τις θάλασσες, κι όλα τα καράβια",
 από τα "Φύλλα χλόης", Ουώλτ Ουίτμαν)

"A Sea Symphony-Mov.I",  Ralph Vaughan William

Bernard Haitink / London Philharmonic Orchestra and Chorus

Θέλω να υμνήσω τους πρώτους

καπετάνιους, τους γέρους ή τους νέους,

και τους δεύτερους,

κι όλους  τους ατρόμητους τους ναύτες,

Τους λίγους κι εκλεχτούς,

 τους σιωπηλούς,

που η μοίρα δεν μπορεί

να τους ξαφνιάσει,

μήτε και να τους σκιάξει

ποτέ ο θάνατος.

Προσεχτικά από σένα,

μαζωμένοι, γέρικε ωκεανέ,

και διαλεγμένοι,

Από σένα, θάλασσα,

που διαλές και ξεδιαλές

τη ράτσα μέσ’ απ΄ τους καιρούς,

κι ενώνεις όλα τα έθνη.

Θρεμένοι από τα σένα,

γριά παραμάνα δύστροπη,

και που να σ΄ ενσαρκώνουν,

Ατίθασοι, άγριοι, σαν και σένα.

           

 Πάντα να βγαίνουν ήρωες

σε στεριά και θάλασσα,

μονάχοι, καν δυο – δυο, –

Πάντα η γενιά τους να βαστάει,

δίχως ποτέ της να σωθεί –

αν κι είναι σπάνιοι, μ΄ αρκετοί,

το σπέρμα να φυλάξουν.

Πηγές: artinews, politeianet, bibliotheque.gr, https://www.ideals.illinois.edu/handle/2142/45439

Στο σπίτι του Βιντσέντζο Μπελίνι, στην Κατάνια...

 

H πόρτα του δεν είναι σκαλιστή,εντυπωσιακή ή να παρουσιάζει τυχόν ιδιαιτερότητες. Oύτε και εξωτερικά ήταν εμφανής κάποια επιγραφή.
Βρισκόμουν στη μικρή Πλατεία του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης με το άγαλμα του Επισκόπου να δεσπόζει στο κέντρο της!

Η μέρα ήταν ηλιόλουστη κι οι τουρίστες είχαμε ξεχυθεί σαν τα σαλιγκάρια στην ιστορική περιοχή της Κατάνια με τα κλικ των φωτογραφικών μηχανών να ακολουθούν ταχύτατο τέμπο για ν'απαθανατίζουν τα χαμόγελα, τους αστείους μορφασμούς και πόζες, μα κυρίως τις λεπτομέρειες στις στέγες, τα ακροκέραμα και την τοιχοποιία των γύρω περίτεχνων κτισμάτων...
Η πόρτα ήταν μισάνοιχτη και χωρίς να είμαι σίγουρη πως βρισκόμουν στο σωστό μέρος δρασκέλισα το σκαλοπάτι.
Βρέθηκα σε μια εσωτερική αυλή, μάλλον παραμελημένη...Στους τοίχους τριγύρω μού έκαναν κακή εντύπωση δεκάδες καλώδια ατάκτως ερριμμένα  να χαλούν την καλαίσθητη εικόνα που οι παλιάς αρχιτεκτονικής, καμάρες του κλιμακοστασίου πάσχιζαν να αναδείξουν.

Αναζητούσα το Μουσείο Belliniano, το σπίτι που γεννήθηκε ο "Κύκνος της Κατάνια", όπως αποκαλούν οι ντόπιοι το συνθέτη τους, Βιντσέντζο Μπελίνι....

Δεν άκουγα τίποτε, ούτε και κανένας από τους πολλούς τουρίστες της πλατείας έκανε κατά δω...Μάλλον -σκέφτηκα- λάθεψα στο μέρος και γύρισα πλάτη για να φύγω, όταν με την άκρη του ματιού μου είδα μια μικρή μαρμάρινη πλάκα...

"...questa casa oye nacque Vincenzo Bellini-σε αυτό το σπίτι γεννήθηκε ο Β.Μπελίνι"

Μ'έπιασε γλυκιά ταραχή...Έσπρωξα το σιδερένιο πορτόνι...Ανέβηκα τα λίγα σκαλοπάτια... Άγγιξα το πόμολο της εσωτερικής πόρτας...Ένας ευγενής κύριος με καλωσόρισε:
-Buongiorno signora!
Τον καλημέρισα και γω. Έβγαλα βιαστικά το πορτοφόλι από το σακίδιο να πληρώσω  το εισιτήριο κι έσπευσα να δω από κοντά την μπρούντζινη προτομή του Μπελίνι, που κοσμεί το χωλ του σπιτιού.

Ω, Θεέ μου! Είμαι εδώ!
Eδώ που είδε το φως του γήινου κόσμου ο μπελ-καντίστας, αγαπημένος μου μουσουργός!!
Ήθελα να φωνάξω, αλλά συγκρατήθηκα.
Από τον ενθουσιασμό μου έφυγα από την είσοδο χωρίς να πάρω τα ρέστα κι ο ευγενής κυριούλης έτρεξε πίσω μου να μού τα δώσει, μαζί με τα ακουστικά της ξενάγησης.
Οι παλμοί της καρδιάς μου είχαν επανέλθει σε φυσιολογικά επίπεδα...

Έσπρωξα την πόρτα και μπήκα...
Στον τοίχο διάφορες φωτογραφίες από διασημότητες που δεν χρειαζόταν να μου συστηθούν καν...
Τρεις μεγάλες σάλες και δύο μικρότερα δωμάτια, οργανώνουν το Σπίτι-Μουσείο, γεμάτο οικογενειακά έπιπλα κι αντικείμενα του συνθέτη, πίνακες ζωγραφικής, βιβλία, αφίσες, τα πτυχία και τα βραβεία του, μουσικά όργανα και προγράμματα από πρεμιέρες....

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η συλλογή των χειρογράφων του, σκηνογραφικές μακέτες από όπερές του, πορτραίτα και προτομές του, χειρόγραφες επιστολές του.
Αντικείμενα όπως, ρολόγια, μαχαιροπίρουνα, μελανοδοχεία, μαντήλια, καρφίτσες του συνθέτη, αλλά και της φίλης του Μαρίας Μαλιμπράν.
Ερωτική επιστολογραφία από και προς την ερωμένη του, Giuditta Turina.
Επίσης γράμματα από την διάσημη πριμαντόνα, Τζουντίτα Πάστα, πρωταγωνίστρια σε πολλές Μπελινικές όπερες, καθώς  παρτιτούρες και εξώφυλλα πρώτων εκδόσεων των μεγάλων μελοδραμάτων του...Νόρμα, Πουριτανοί, Υπνοβάτις, Ζαΐρα, Πειρατές....

Το οικογενειακό σπινέτο, ιδιοκτησία του παππού του Μπελίνι, το όργανο που μικρό παιδάκι πρωτοέπαιξε ο ταλαντούχος μουσικός, είναι από τα  σπουδαιότερα εκθέματα του μουσείου.
Σε αυτό, το 1832 ο συνθέτης ερμήνευσε για συγγενείς και φίλους την πιανιστική εκδοχή της "Νόρμα" του...
Όμως, το πιο συγκινητικό είναι η νεκρική μάσκα του στην είσοδο του χώρου έξω από το μικρό δωμάτιο που γεννήθηκε, όπως και το χρυσοκέντητο σάβανο με το όνομά του, που συνόδεψε το λείψανό του όταν μεταφέρθηκε στη γενέτειρά του από το Παρίσι, που άφησε την τελευταία πνοή του, μόλις 34 χρονών....

Στο διπλανό κτίριο στεγάζεται το Museo Emilio Greco με έργα του Κατανιέζου επίσης, γλύπτη και χαράκτη, δυο αίθουσες του οποίου φιλοξενούν και τα πληκτροφόρα μουσικά όργανα του Μπελίνι, που θα σάς παρουσιάσω τις επόμενες μέρες...

"Ψαλτήρι της Γενεύης": υπό την εποπτεία του Καλβίνου...

Η πανέμορφη, Ελβετική Γενεύη υπήρξε και σπουδαίο κέντρο της Θρησκευτικής Μεταρρύθμισης.

Ο πρωτεστάντης επίσκοπος, Ιωάννης Καλβίνος, υπήρξε ο πνευματικός ηγέτης της πόλης από το 1536 ως το θάνατό του σαν σήμερα, 27 Μαΐου 1564.

Ο Καλβίνος βρέθηκε στην πόλη, όταν κατά την επιστροφή του στο Παρίσι από τη Βασιλεία, κάνοντας μια στάση εκεί, πείστηκε να εγκατασταθεί όταν η πρωτεσταντική κοινωνία της πόλης του είπε πως "θα έπεφτε πάνω του κατάρα, αν δεν έμενε στη Γενεύη να βοηθήσει στο έργο του Θεού"...

Ο καθεδρικός ναός του Αγίου Πέτρου της πόλης -που χρονολογείται από τον 12ο αιώνα- είναι γνωστός ως "Ναός του Καλβίνου", καθώς είναι εδώ που ο μεγάλος μεταρρυθμιστής κήρυττε καθημερινά.
Στο εσωτερικό της εκτίθεται η καρέκλα του, απ' όπου και η φωτογραφία.

Η θεοκρατία που επέβαλε ο Καλβίνος περιόρισε τις θεατρικές παραστάσεις σε θρησκευτικά δράματα και απαγόρευσε τα μη θρησκευτικά άσματα, που θεωρούντο άσεμνα.

Genevan Psalter, από την πρώτη έκδοση το 1539

Το "Ψαλτήρι της Γενεύης", δημιουργήθηκε υπό την εποπτεία του Καλβίνου για λειτουργική χρήση κι είναι ένα σύνολο Ψαλμών και Ύμνων, σε μουσική κυρίως του διάσημου εκείνη την εποχή συνθέτη και φίλου του Πρωτεστάντη μεταρρυθμιστή, Louis Bourgeois, αλλά και άλλων, ανάμεσά τους και ο γάλλος συνθέτης και θεωρητικός, Claude Goudimel.

Οι 150 βιβλικοί ψαλμοί, που πρωτοδημοσιεύτηκαν το 1539 και μεταφράστηκαν στα γαλλικά από τον Clément Marot είναι γνωστοί και ως: "Ψαλτήριο των Ουγενότων".

Πριν από την Προτεσταντική Μεταρρύθμιση, κατά τη διάρκεια της εκκλησιαστικής λειτουργίας, τους ψαλμούς τραγουδούσε μόνο μια επιλεγμένη ομάδα ερμηνευτών και όχι όλο το ποίμνιο.
Ο Καλβίνος πίστευε στη σημασία της ψαλμωδίας και μέσω αυτής πρέσβευε τη συμμετοχή όλων των πιστών στη δοξολογία του Κυρίου.
Γράφει σχετικά:
"Για την οικοδόμηση της Εκκλησίας θα πρέπει να ψάλλονται δημόσια οι προσευχές και τα εγκώμια στη Δόξα του Κυρίου, ώστε να ανατάσσονται οι καρδιές όλων".

Έτσι, δημιούργησε αυτό το υμνολόγιο βασισμένο στους ψαλμούς στοχεύοντας τα βιβλικά κείμενα να γίνουν ευκολότερα προσβάσιμα στους πιστούς.

Αρκετοί ψαλμοί από το Ψαλτήρι της Γενεύης μπήκαν σε συνθέσεις των Ορλάντο ντι Λάσσο, Γ.Σ.Μπαχ, Κοντάι, Ονεγκέρ κ.α...

Οι "Ψαλμοί της Γενεύης" βασίζονται στους εκκλησιαστικούς τρόπους, το μελωδικό εύρος των συνθέσεων είναι εντός μιας οκτάβας και οι αξίες των νοτών περιορίζονται σε μισά και τέταρτα, ενώ δεν βρίσκουμε, παρά πολύ λίγα, μελίσματα.

Οι αντίστοιχες συνθέσεις των Loys Bourgeois και Claude Goudimel είναι χαρακτηριστικές του μέσου αντιστικτικού ύφους, που τείνει να είναι ομοφωνικό, με ενδιαφέρουσα χρήση του ρυθμού.

"Genevan Psalter-Psalm 100:

"Genevan Psalter-Psalm 42":

Η Ζωρζ, η Άλκη και το Ποζελάκι...

imdb

"Το γράψιμο είναι ανάγκη για το συγγραφέα, που γράφει για να...σωθεί"

(Ζωρζ Σαρή)

Το πραγματικό της όνομα ήταν Γεωργία Σαριβαξεβάνη Καρακώστα και γεννήθηκε 23 Μαϊου 1925 στην Αθήνα από μητέρα γαλλίδα και πατέρα Μικρασιάτη.
Η αγαπημένη, Ζωρζ Σαρή, ηθοποιός και συγγραφέας, διακρίθηκε στη συγγραφή παιδικής-νεανικής λογοτεχνίας, έγραψε μυθιστορήματα, θεατρικά, νουβέλες και έκανε πολλές μεταφράσεις.
Πολυγραφότατη και πολυδιαβασμένη, ξεχωρίζει για τα θέματα που επιλέγει, για τους ανθρώπινους ήρωές της, που ζουν καθημερινά και αντιμετωπίζουν τα προβλήματα της ζωής.
Το ύφος των έργων της αφηγηματικό και απλό, παντρεύει το βιωματικό στοιχείο με τη μυθοπλασία.

Αξιοσημείωτη είναι η φιλία της με την επίσης λογοτέχνιδα, Άλκη Ζέη... Και οι δυο γεννήθηκαν την ίδια χρονιά, έκαναν σπουδές στο θέατρο και συνδέθηκαν με πολιτικούς και κοινωνικές αγώνες...

Οι δυο αγαπημένες φίλες, Ζωρζ Σαρή και Άλκη Ζέη
(Το Βήμα)

"Η τάξη γιορτάζει τη χαρά της πρώτης μέρας. Αγκαλιές, φιλιά, γέλια, φωνές και ψίθυροι, μικρά και μεγάλα μυστικά, φρεσκοσιδερωμένες ποδιές, καινούρια παπούτσια, καινούριες τσάντες, μαλλιά κοντά, μαλλιά μακριά, κοτσιδάκια, κοτσίδες, πιαστράκια, μπαρέτες, χτενάκια, κορδέλες.[...]
Η κάθε μαθήτρια έχει να λέει για το δικό της καλοκαίρι.
Η Λένα πήγε στην Κηφισιά...Η Ίντα πήγε στο νησί των Ιπποτών, στη Ρόδο...
Η Αθηνούλα πήγε στο σπίτι της γιαγιάς, στο Παλιοσέλι της Κόνιτσας.[...]
Η Άλκη στο αιώνιο Μαρούσι με τις βόλτες του.
Η Ζωρζ ξυπόλυτη στο Καβούρι.
[...]
Η Ποζέλι δε θα 'ρθει φέτος στο σχολείο. Πέρσι κουράστηκε πολύ, να ξυπνάει νωρίς για να προλαβαίνει τα μαθήματα. Πώς να ταιριάζει το νυχτερινό τραγούδι με τη Σχολή Θηλέων; Άλλωστε, τώρα το όνομά της μπήκε με μεγάλα γράμματα έξω από τη Μάντρα του Αττίκ. Γύρω του, τη νύχτα, αναβοσβήνουν πολύχρωμα λαμπιόνια. Αντίο, Ποζελάκι..."

(Ζωρζ Σαρή: απόσπασμα από το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα "Ε.Π.".

Αναφέρεται στη φιλία της Ζωρζ Σαρή με την Άλκη Ζέη. Τα αρχικά προέρχονται από τις λέξεις "Ενωμένες Πάντα", υπόσχεση που είχαν δώσει η μια στην άλλη, όταν ήταν μαθήτριες, πιστεύοντας στη δύναμη της φιλίας τους.)

(archive)

Το "Ποζελάκι" ήταν υπαρκτό πρόσωπο. Η Λουίζα Ποζέλι, ένα κοριτσάκι - θαύμα που έβγαλε στο τραγούδι ο Αττίκ. Το κάθιζε πάνω στο πιάνο και τραγουδούσε. Κάποιοι λένε πως το είχε ερωτευτεί κιόλας…
Η Λουίζα Ποζέλι ήταν ιταλικής καταγωγής αλλά γεννημένη στην Ελλάδα. Ο Αττίκ για το Ποζελάκι έγραψε πολλά τραγούδια ("Παπαρούνα", "Άδικα πήγαν τα νιάτα μου"....)

Πρωτοεμφανίστηκε στη "Μάντρα του Αττίκ", όπου σύχναζε όλη η πνευματική Ελλάδα της εποχής.

Χαρακτηριστικά ο Αττίκ έλεγε: "Εδώ πουλάμε πνεύμα, όχι οινόπνευμα"...

Η περίφημη "Μάντρα του Αττίκ" ήταν μουσικός θίασος που κάθε καλοκαίρι έδινε παραστάσεις στην Αθήνα και το χειμώνα περιόδευε στην περιφέρεια.
Πολλοί είναι οι καλλιτέχνες που αναδείχθηκαν εκεί, αναμεσά τους και η Ποζέλι, η συμμαθήτρια της Ζωρζ Σαρή, για την οποία κάνει λόγο στο μυθιστόρημά της...

Συγκινητική και τρυφερή η μνήμη, πάντα φίλοι μου, καθοδηγεί τη γραφίδα της Σαρή, που στις αράδες της εμφανίζονται πρόσωπα γνωστά κι αγαπημένα, αναμεσά τους συνθέτες και τραγουδιστές που σήμερα συνδυάζονται για την ευχαρίστησή μας...

"Τ' όνομά σου κάθε τόσο"

Μουσική: Αττίκ

Ερμηνεία: Λουίζα Ποζέλι

Μπαλζάκ: η αγάπη για τον Ροσίνι...

 Ο κορυφαίος Γάλλος λογοτέχνης, Ονορέ ντε Μπαλζάκ, είναι ένας από τους θεμελιωτές του ρεαλισμού, ένας από τους σπουδαιότερους της  ευρωπαϊκής λογοτεχνίας κι έμεινε στην ιστορία για τις περίτεχνες περιγραφές του της γαλλικής κοινωνίας της εποχής του.

Γεννήθηκε σαν σήμερα 20 Μαΐου του 1799 στην Τουρ, και αγαπούσε πολύ το μελόδραμα, ιδιαίτερα το ιταλικό.

Αγαπημένος του συνθέτης ο Τζοακίνο Ροσίνι και κυρίως η όπερα του "Μωυσής στην Αίγυπτο".

Τόση ήταν η αγάπη του γι αυτή την όπερα που στην αριστουργηματική του νουβέλα "Μασιμίλα Ντόνι" δεν διστάζει να αφιερώσει περισσότερο από το ένα τέταρτο της έκτασής της στην ανάλυση του μελοδράματος!

Από τα θέματα που απασχολούν ιδιαίτερα τον Μπαλζάκ είναι ο σαρκικός και ο εξιδανικευμένος έρωτας, θέμα που πραγματεύεται σε αυτή τη νουβέλα. Τον απασχολεί ο οδυνηρός διχασμός ανάμεσά τους, θέμα που έκανε τον Μπαλζάκ να στοχαστεί περισσότερο, μετά το ταξίδι στην Ιταλία και το επίμονο φλερτ με την ιταλίδα Κλάρα Μαφέι.
Ετσι, πλάθει την ηρωίδα του Μασιμίλα Ντόνι, παντρεμένη δούκισσα που ανταποκρίνεται στον πρίγκιπα Εμίλιο, που είναι τρελά ερωτευμένος μαζί της. Ο έρωτας τους παραμένει πλατωνικός, καθώς μια παρεξήγηση ρίχνει στην αγκαλιά του Εμίλιο την τραγουδίστρια της όπερας και ερωμένης του δούκα, που βρίσκεται στη Βενετία για να πρωταγωνιστήσει στην όπερα του Ροσίνι: "Ο Μωυσής στην Αίγυπτο"...
Ο ρόλος της μουσικής είναι καθοριστικός, συμφιλιώνει το σαρκικό με τον πνευματικό έρωτα.

Η "Μασιμίλα Ντόνι" του Μπαλζάκ αποτελεί ύμνο στην ατμόσφαιρα της ιταλικής ζωής, που όπως είπαμε παραπάνω ο συγγραφέας γνώρισε στη διάρκεια ταξιδιών του. Ύμνο στον έρωτα, στον αυθορμητισμό των κατοίκων, την αγάπη για το θέαμα και κυρίως το πάθος των Ιταλών για την όπερα!

Τιμητικά για τον Ονορέ ντε Μπαλζάκ κι από το συγκεκριμένο βιβλίο του, επιλέγω να μοιραστούμε κάποια  αποσπάσματα που αναφέρονται στην υπέροχη Εισαγωγή του "Μωυσή στην Αίγυπτο" και την "Προσευχή των Εβραίων":

Μασιμίλα και Εμίλιο
(από εικονογράφηση της πρώτης έκδοσης) 

"Αύριο παίζουν τον "Μωυσή"!Την πιο σπουδαία όπερα που γέννησε η πιο όμορφη μεγαλοφυία της Ιταλίας"...[...]
Δεν είναι όπερα κύριε, αλλά ορατόριο.[...]Δεν θα ήταν υπερβολή αν αποδίδαμε στο μεγάλο Ροσίνι όλη την ευφυία, καθώς πρέπει να είναι κανείς συνάμα ποιητής και μουσικός για να συλλάβει την εμβέλεια μιας τέτοιας μουσικής[...]
Ο "Μωυσής" είναι ο ελευθερωτής ενός σκλαβωμένου λαού, του είπε.Μην το ξεχάσετε αυτό, και θα δείτε με τι θύελλα χειροκροτημάτων θα ανταποκριθεί όλο το Φενίτσε όταν θα ακούσει την "Προσευχή των απελευθερωμένων Εβραίων"
[...]
Όταν στην ορχήστρα ακούστηκαν οι τρεις συγχορδίες σε Ντο μείζονα, που ο συνθέτης τοποθέτησε στην αρχή για να  αφήσει να εννοηθεί πως η εισαγωγή του θα τραγουδηθεί, η δούκισσα δεν μπόρεσε να κρύψει πόσο η μουσική ταίριαζε στην κρυμμένη οδύνη της.
"Πόσο αυτές οι συγχορδίες σε παγώνουν!, είπε. Η οδύνη αναγγέλλεται. Ακούστε προσεκτικά.Το μελωδικό θέμα έχει την τρομερή ελεγεία  ενός λαού χτυπημένου από το χέρι του Θεού[...]
Αγαπητέ Ροσίνι, μόνο ένας Ιταλός μπορούσε να γράψει αυτό το Δαντικό θέμα![...]
Παλιοί Γερμανοί δάσκαλοι, Χαίντελ, Σεμπάστιαν Μπαχ,  και συ ακόμα Μπετόβεν, υποκλιθείτε!
Ιδού η βασίλισσα της Τέχνης, ιδού η Ιταλία θριαμβεύουσα!..."

("Μασιμίλα Ντόνι", Ο. ντε Μπαλζάκ, μτφ. Β.Παπαντωνίου-Β.Βασιλικός, εκδ. Gutenberg-σελ.9, 78, 101, 108, 109, 110)

1. Rossini - Prayer,  "Moses in Egypt":

2.Rossini - Overture-Prelude, "Moses in Egypt"

Να συμπληρώσουμε πως τον Μπαλζάκ προέτρεψε να γράψει τη νουβέλα η Γεωργία Σάνδη, λάτρης και κείνη της όπερας: "Μωυσής" του Ροσίνι.

Από τη νουβέλα έχει επίσης εμπνευστεί την ομώνυμη τετράπρακτη όπερα του ο  Othmar Schoeck.

Πυρρίχιος, ο χορός των Ποντίων...

 

Βάλιας Σεμερτζίδης: "Πυρρίχιος"
(από:paletaart)

[Με αφορμή τα 100 χρόνια από τη Γενοκτονία των Ποντίων]

Σπουδαιότερος από τους χορούς του Πόντου είναι ο "Πυρρίχιος ή χορός της φωτιάς".
Οι ρίζες του βρίσκονται στην αρχαιότητα, καθώς τον χόρεψαν οι Κουρήτες, οι Αθηναίοι στα Παναθήναια και οι Λάκωνες στα Διοσκούρεια.
Ο Πυρρίχιος είναι πολεμικός χορός και χορεύεται με όπλα.
Ο Αριστοφάνης αναφέρει πως ήταν στρατιωτικός και ένοπλος χορός, ο δε Πλάτων περιγράφει τον Πυρρίχιο ως πολεμικό χορό με φάσεις άμυνας και επίθεσης και με τους χορευτές παρατεταγμένους με τα όπλα τους σε στρατιωτική διάταξη.

Ο Πυρρίχιος χορός λέγεται και Σέρα, επειδή χορευόταν κυρίως κοντά στον ποταμό Σέρα της Τραπεζούντας.

Οι γρήγορες κινήσεις του σώματος, η σύσφιξη των χορευτών μεταξύ τους, η βίαια στροφή των ποδιών στο δάπεδο, οι συσπάσεις των μυών του σώματος, ο ενθουσιασμός που καταλαμβάνει τους θεατές όταν βλέπουν τους χορευτές, όλα αυτά προσδίδουν αίγλη και πρωτοτυπία στο χορευτικό αυτό σύμπλεγμα.



Από τον Ποντιακό χορό έχει εμπνευστεί το ομώνυμο έργο του για μεγάλη συμφωνική ορχήστρα ο Χρίστος Παπαγεωργίου .
Εύκολα διακρίνονται στοιχεία του Πόντου, όπως η χρήση ποντιακής λύρας και ρυθμικών ιδιοφώνων, αλλά και λαϊκών μουσικών μοτίβων.…Xειμαρρώδης , απρόβλεπτος, ο ταλαντούχος καλλιτέχνης, με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο, παρουσιάζει παραλλαγές που ακροβατούν ανάμεσα στην παραδοσιακή μουσική και τα δυτικά πρότυπα της συμφωνικής μουσικής.
Ο Παπαγεωργίου χρωματίζει ποντιακές μελωδικές αναφορές πάνω στον καμβά μίας πολύχρωμης ενορχήστρωσης με την επιθετικότητα ενός πολεμικού χορού, που εκφράζεται με τη χρήση χάλκινων πνευστών και ιδιοφώνων κρουστών στις απότομες καταλήξεις.

Ο "Πυρρίχιος είναι ένας απόλυτος νικητής", ήταν ο χαρακτηρισμός για το έργο, μετά την πρώτη του εκτέλεση...
Αξίζει να αναφερθεί πως η Φιλαρμονική του Buffalo NY για την αμερικανική πρεμιέρα του έργου, "Πυρρίχιος" του Παπαγεωργίου, απέσπασε τιμητικό βραβείο.

"ΠΥΡΡΙΧΙΟΣ": Christos Papageorgiou:

"Πουλτσινέλα: παλαιό ύφος στις παρτιτούρες του Στραβίνσκυ"

 

Πατρίδα του η Νάπολη. Έχει ένρινη, τσιριχτή φωνή. Έχει και μεγάλη, χαρακτηριστική μύτη...
Είναι αρραβωνιασμένος με την Πιμπινέλα, όμως φλερτάρει και με άλλες γυναίκες, καθώς αρέσκεται στον ποδόγυρο...Με τις γαλιφιές και τις αβρότητές του κλέβει κάθε γυναικεία καρδιά...
Πάντα ντυμένος στα λευκά, με μια μαύρη μάσκα.
Είναι ο γελωτοποιός Πουλτσινέλα, ήρωας της ιταλικής Κομμέντια ντελ άρτε, το όνομά του το πήρε από το πούλτσινο=πουλάκι και από αυτό "κληρονόμησε" και το  ράμφος.
Το "ασπρόμαυρο" της ενδυμασίας του παραπέμπει στην αντίθεση ζωής και θανάτου.

Την ιδιότυπη φωνή του στις θεατρικές παραστάσεις μιμείται το swazzle(παλλόμενη χορδή) και παραδοσιακά είναι ο  ερωτύλος, ο φαύλος, ο φλύαρος, ο πονηρός, αυτός που πολλές φορές προσποιείται τον ηλίθιο ώστε να γνωρίζει τι συμβαίνει.



Και θα μου πείτε, τί μου'ρθε και αναφέρομαι σε μια καρναβαλική φιγούρα εν μέσω άνοιξης;

Λοιπόν, αυτός ο ήρωας, ο "Πουλτσινέλα", έγινε πρωταγωνιστής ενός μπαλέτου, τη μουσική του οποίου συνέθεσε ο Ιγκόρ Στραβίνσκυ κι έκανε πρεμιέρα σαν σήμερα, 15 Μαΐου 1920.

Η πλοκή της ιστορίας, που βασίζεται σε αυτοσχέδιο θεατρικό κείμενο του 1700, περιλαμβάνει τρία ζευγάρια ερωτευμένων, ένα απ' αυτά είναι ο Πουλτσινέλα και η Πιμπινέλα.

Οι δυο άνδρες-φίλοι του Πουλτσινέλα κάνουν βραδυνή καντάδα στα κορίτσια που αγαπούν. Εκείνες κάνοντάς τους νάζια, πετούν απ'το μπαλκόνι τους νερά και τους καταβρέχουν...
Την επόμενη μέρα στο χορό, ο Πουλτσινέλα φλερτάροντας, χορεύει με τη μια από τις κοπέλες, η οποία του δίνει ένα φευγαλέο φιλί. Η κίνηση αυτή προκαλεί την ζήλεια του φίλου του, που ξυλοφορτώνει τον Πουλτσινέλα.
Όταν η Πιμπινέλα μαθαίνει τα ερωτικά κατορθώματα του αγαπημένου της, θυμώνει και λέει στον Πουλτσινέλα πως χωρίζουν. Εκείνος μετανοημένος για την πράξη του προσπαθεί να την πείσει να τον συγχωρέσει. Η κοπέλα είναι ανένδοτη. Ετσι εκείνος προσποιείται πως μαχαιρώνεται και πεθαίνει.
Η Πιμπινέλα είναι απαρηγόρητη, όμως ο πονηρός Πουλτσινέλα είχε συννενοηθεί με έναν υποτιθέμενο μάγο που τον επαναφέρει στη ζωή.
Η Πιμπινέλα πέφτει στην αγκαλιά του αγαπημένου της. Το μπαλέτο τελειώνει με τους γάμους των τριών ζευγαριών.

Μπαλέτο ανάλαφρο, εύθυμο, σκερτσόζικο και δροσερό.

Σχέδια κοστουμιών από τον Πικάσο
(από: ayo.com)

O Λεονίντ Μασίν εκτός από τη χορογραφία έγραψε και το λιμπρέτο, ενώ την ευθύνη για τα σκηνικά και τα κοστούμια είχε ο Πάμπλο Πικάσο.

Η αρχική σκέψη ήταν το μπαλέτο να στηριχτεί σε παλιές άριες του Περγκολέζι.
Όταν ο Στραβίνσκι μελέτησε τις μουσικές συνθέσεις, ενθουσιάστηκε με την "παλαιά" μουσική, την οποία μετέγραψε  με έναν πιο σύγχρονο τρόπο δανειζόμενος μοτίβα, στυλ, μεταμορφωμένα από νέους, μοντέρνους ρυθμούς, και αρμονίες.
Τα θέματα του Περγκολέζι είναι από τη σειρά "Τρίο σονάτες", τα χειρόγραφα των οποίων βρέθηκαν στο Βρετανικό Μουσείο. Αυτή η μουσική σύνθεση αποδεικνύει πως ο Στραβίνσκι κατέχει σε βάθος την "παλαιά τεχνική" , αλλά συγχρόνως και την αξιοθαύμαστη ικανότητά του  αναπροσαρμογής.

Το μπαλέτο "Πουλτσινέλα"  αποτελεί σημείο αναφοράς στην καριέρα του Στραβίνσκυ γιατί με αυτό εισέρχεται στην περίοδο νεοκλασικού ύφους, με το οποίο ο συνθέτης θα κυριαρχήσει τα επόμενα χρόνια.

Ιgor Stravinsky: "Pulcinella - Ballet ":

Δυο χρόνια μετά την παρουσίαση του μπαλέτου ο Στραβίνσκι έγραψε δύο σουïτες, μία για βιολί και πιάνο κι  άλλη μια για τσέλο και πιάνο.

Η τελευταία δημόσια εμφάνιση του Στραβίνσκυ στο πόντιουμ έγινε με τον "Πουλτσινέλα" απ'όπου θα απολαύσουμε ένα ιστορικό βίντεο με τον συνθέτη να διευθύνει το Μινουέτο και το τελικό Allegro assai:

Κόπλαντ: Φανφάρα για τον κοινό άνθρωπο

 

Ήταν 8 Μαΐου 1942, όταν ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ,  Henry Wallace αναφώνησε τον πιο διάσημο λόγο του, γνωστό για τη φράση "ο αιώνας του κοινού ανθρώπου", απόσπασμα του οποίου διαβάζουμε παρακάτω:

"Century of the Common Man", Χούγκο Γκέλερτ
(από: moma.org)

"Κάποιοι έχουν μιλήσει για τον "αμερικανικό αιώνα". 

Λέω ότι ο αιώνας στον οποίο εισερχόμαστε - ο αιώνας που θα προκύψει μετά τον πόλεμο αυτό -μπορεί και πρέπει να είναι ο αιώνας του κοινού ανθρώπου. Nα είναι η ευκαιρία της Αμερικής να υποστηρίξει την ελευθερία και τις υποχρεώσεις με τις οποίες πρέπει να ζει ο κοινός άνθρωπος. 

Οπουδήποτε, ο κοινός άνθρωπος πρέπει να μάθει να κατασκευάζει τις δικές του βιομηχανίες με τα χέρια του με πρακτικό τρόπο. Nα αυξήσει την παραγωγικότητά του έτσι ώστε αυτός και τα παιδιά του να μπορέσουν τελικά να πληρώσουν στην παγκόσμια κοινότητα όλα αυτά που έχουν λάβει.

Κανένα έθνος δεν θα έχει το δοθέν από το Θεό δικαίωμα να εκμεταλλευτεί άλλα έθνη.

Τα παλαιότερα έθνη θα έχουν το προνόμιο να βοηθήσουν τα νεότερα έθνη να ξεκινήσουν την πορεία προς την εκβιομηχάνιση, αλλά δεν πρέπει να υπάρχει ούτε στρατιωτικός ούτε οικονομικός ιμπεριαλισμός".

Ορμώμενος από το λόγο αυτόν, το 1942 ο Άαρον Κόπλαντ  εμπνεύστηκε το ομώνυμο έργο του:

"Fanfare for the Common Man"

Αποτελεί πρόταση του αμερικανού συνθέτη κατόπιν αιτήματος του δ/ντή της Cincinnati Symphony Orchestra, Eugene Goossens, να γραφούν έργα προς τιμήν  των αμερικανών στρατιωτών κατά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο για να εκτελεστούν από την ιστορική ορχήστρα, όπως με μεγάλη επιτυχία είχε γίνει και στον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο.

Η φράση "μετά τον πόλεμο θα ανατείλει ο αιώνας του κοινού ανθρώπου" εντυπωσίασε τον Κόπλαντ, που έδωσε μια πανηγυρικού ύφους σύνθεση, όπου κυριαρχούν τα χάλκινα πνευστά και κρουστά.
Πρόκειται για μια δημοφιλέστατη φανφάρα, που παρουσιάστηκε από τη Συμφωνική της πόλης την επόμενη χρονιά, ενώ  αργότερα το θέμα της χρησιμοποιήθηκε ως βάση του 4ου μέρους της "Τρίτης Συμφωνίας" του Κόπλαντ.

Η σύνθεση αγαπήθηκε πολύ, γι' αυτό και διασκευάστηκε από αρκετούς καλλιτέχνες από διάφορους χώρους, με δημοφιλέστερη την τζαζ εκδοχή της του Γούντι Χέρμαν και κυρίως την progressive rock  των Emerson Lake and Palmer.

Tύμπανα, γκρανκάσες και κύμβαλα δημιουργούν την υποβλητική ατμόσφαιρα της αργής εισαγωγής και προετοιμάζουν την είσοδο των σαλπίγγων, που το ηχόχρωμά τους  είναι το πλέον κατάλληλο για τον απαιτούμενο ηρωικό, πομπώδη και ενθουσιαστικό τόνο. Κόρνα, τρομπόνια, τούμπες  και ένα επιβλητικό γκονγκ πλαισιώνουν μοναδικά, ενισχύοντας την δύναμη και τον όγκο της ορχήστρας.
Ο Κόπλαντ αλλάζει συνεχώς ρυθμούς και αρμονίες, χωρίς άλλα διακοσμητικά ή μελίσματα.
Ετσι, η μουσική ισχύς του οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στην  απλότητα του, χωρίς όμως να το καθιστά μονότονο και βαρετό. 
Μια σύνθεση απλή  και μεγαλοπρεπής ταυτόχρονα, υποδεικνύοντας ότι και ο "απλός" άνθρωπος μπορεί να γίνει ήρωας και σπουδαίος.

Ο Goossens πρότεινε για τη σύνθεση τον τίτλο: "Φανφάρα για τους στρατιώτες" , όμως επικράτησε ο περισσότερο πρωτότυπος του Κόπλαντ.

"Fanfare for the Common Man"

Τη Φιλαρμονική της Ν.Υόρκης διευθύνει ο James Levine:

H 3η Συμφωνία του Κόπλαντ.
Στο 30:35 εμφανίζεται το θέμα της φανφάρας:

Η τζαζ εκδοχή του Γούντι Χέρμαν:

Η ροκ εκδοχή των Emerson Lake and Palmer:

Γιοχάνες Μπραμς: η μνηστή, ο χωρισμός και οι εμπνεύσεις...

 

Αριστερά ο Μπραμς με το δακτυλίδι αρραβώνων στο χέρι / Δεξιά η μυστική αρραβωνιαστικιά, Αγκάθε
(wuerzburgerleben)

"Νομίζω ότι ότι από κείνη την εποχή μέχρι σήμερα, ένα χρυσό φως λούζει τη ζωή μου. Ακόμη και τώρα, στα γεράματά μου έχει μείνει κάτι από τη λάμψη εκείνης της αξέχαστης εποχής. Αγαπούσα πολύ τον Γιοχάνες Μπραμς και θα' λεγα ότι και κείνος -έστω και λίγο- μ' αγάπησε..."

Αυτα σημειώνει η Agathe von Siebold στο ημερολόγιό της και φέρνει στο φως την άγνωστη σχέση της με τον Γιοχάνες Μπραμς, δηλώνοντας πως η Κλάρα Σούμαν δεν υπήρξε η μόνη γυναίκα που συγκίνησε το γερμανό συνθέτη, που έχει χαρακτηριστεί ως το "Άγιο Πνεύμα της μουσικής, δίπλα στον Πατέρα, Μπαχ, και τον Υιό, Μπετόβεν".

Το Γκέτινγκεν σε χαρακτικό του 19ου αι.

Ήταν την άνοιξη του 1858 όταν ο Μπραμς με τον Γιόζεφ Γιοάχιμ, πήγαν για διακοπές στην πανεπιστημιούπολη του Γκέτινγκεν, καλεσμένοι του συνθέτη και δ/ντή της τοπικής χορωδίας κοριτσιών, Julius Otto Grimm, καρδιακού φίλου του Μπραμς από τα χρόνια της Λειψίας.

Εκεί ήταν που γνώρισε την Αγκάθε φον Σίμπολντ, μια πανέμορφη νεαρή χορωδό. Γοητεύτηκε από την καλλίγραμμη εμφάνισή της, την ευγενική της όψη με τα μακριά σκουρόχρωμα μαλλιά, αλλά και την αγγελική φωνή της, που ο Γιοάχιμ παρομοίαζε με "σπάνιο βιολί Aμάτι".

Γιοχάνες και Αγκάθε άρχισαν να κάνουν παρέα, να χαίρονται ο ένας τη συντροφιά του άλλου, να συζητούν για μουσική, με το συνθέτη να την βοηθά στη μελέτη της στην αντίστιξη.

Brahms and Joahim

Αρχές του φθινοπώρου ο Μπραμς επέστρεψε στο Ντέτμολντ στη θέση του μουσικού δασκάλου στην αυλή του πρίγκιπα Λεοπόλδου Γ'. Η ανάμνηση όμως της Αγκάθε φαίνεται να βελόνιζε το νου του συνεχώς, έτσι επισκεπτόμενος ξανά το Γκέτινγκεν το 1859, το ειδύλλιό τους κορυφώθηκε με τους κοινούς φίλους να κάνουν λόγο για ενα ζευγάρι που χαιρόταν την αγάπη και την ευτυχία του. Ο Γιοχάνες ζήτησε από την Αγκάθε να αρραβωνιαστούν, πρόταση που η κοπέλα δέχτηκε, όμως προσωρινά θα κρατιόταν μυστικό...

Την εποχή εκείνη ο συνθέτης ολοκλήρωσε το 1ο Κονσέρτο του για πιάνο σε ρε ελ., το οποίο παρουσίασε στο Αννόβερο και τη Λειψία με τον ίδιο στο ρόλο του πιανίστα. Δυστυχώς, παρά τις μεγάλες προσδοκίες του μετά την κριτική της Κλάρας Σούμαν στην οποία είχε στείλει την παρτιτούρα ζητώντας την άποψή της για τη σύνθεσή του(είχε αποφανθεί πως ενθουσιάστηκε με το μεγαλείο της σύλληψης και την τρυφερότητα των μελωδιών) η αποδοχή δεν ήταν η αναμενόμενη. Το κοινό αντέδρασε χλιαρά και οι κριτικοί χαρακτήρισαν το κονσέρτο "παλιομοδίτικο και συντηρητικού ύφους". Τα ρεσιτάλ δε, αμαυρώθηκαν από σφυρίγματα και έντονες αποδοκιμασίες προς τον πιανίστα και συνθέτη.

O Mπραμς στενοχωρήθηκε πολύ, θεωρώντας μεγάλη προσωπική αποτυχία του το αποτέλεσμα. Πληθώρα τα δυσάρεστα συναισθήματα αναδύθηκαν από την ψυχή του. Απαισιοδοξία, απογοήτευση κι ένα σωρό ανασφάλειες για το μουσικό του μέλλον και μάλιστα μια περίοδο που είχε αποφασίσει να μοιραστεί τη ζωή του με μια γυναίκα.
Ήταν περήφανος και δεν θα άντεχε να βλέπει τα όμορφα μάτια της Αγκάθε να κοιτάζουν με οίκτο και λύπηση έναν "αποτυχημένο και ανίκανο".

Ήταν η ψυχρότητα που αντιμετωπίστηκε το κονσέρτο του που τον έκανε να συνειδητοποιήσει πως:

"Μπορεί μια γυναίκα ν' αγαπά έναν καλλιτέχνη πολύ… και να τον παρηγορεί όταν χρειάζεται. Ομως, εγώ, δεν μπορώ ν' αντέξω καρφωμένα πάνω μου τα ανήσυχα, γεμάτα ερωτηματικά μάτια μιας συζύγου, που μαχαιρώνει τα σωθικά μου με το βουβό της βλέμμα"

Ίσως αυτή η αποτυχία του να ήταν κι ένα σημάδι από τη μοίρα γιατί καιρό πάμπολλες σκέψεις τού τυραννούσαν το νου. Μετά το μυστικό αρραβώνα, παράλληλα με την ευτυχία που τον πλημμύριζε, δεν γινόταν να αγνοεί και τη φοβια που του είχε δημιουργηθεί απέναντι στη δέσμευση...

Αγκάθε φον Σίμπολντ
(wikimedia)

Ο συνθέτης έκατσε στο τραπέζι κι άρχισε να γράφει:

"Σ' αγαπώ και θέλω όσο τίποτα να σε ξαναδώ! Όμως δεν μπορώ να δεσμευτώ, τουλάχιστον όχι ακόμη...Συγγνώμη. Απάντησέ μου αν στο μέλλον κάτω από τις νέες συνθήκες θα μπορώ να σε κρατώ σφιχτά στην αγκαλιά μου, να σε γλυκοφιλώ, να σου ψιθυρίζω γλυκά ότι σ' αγαπώ!" .

Μετά από λίγες μέρες ο Μπραμς έλαβε γραπτώς την άρνηση της Αγκάθε, η οποία αποφασιστικά διέκοπτε τον αρραβώνα τους.

Αυτό ταρακούνησε τον Μπραμς...Ο αγαπημένος συνθέτης φανερά απογοητευμένος από όσα εκείνη την περίοδο συνέβησαν στη ζωή του, μετατρέπει τα γεγονότα σε δημιουργία!
Η συννεφιασμένη, όλο απελπισία καρδιά του αφήνεται στον οίστρο της μουσικής έμπνευσης. Επινοεί ένα μοτίβο με τα γράμματα από το όνομα της Αγκάθε, το λεγόμενο "Agathe Motive", που ο Μπραμς συνδέει με την απώλεια, την απογοήτευση και τον αποχωρισμό και το χρησιμοποιεί ως βάση σε αρκετές από τις συνθέσεις του, ανάμεσά τους και τραγούδια, που οι στίχοι τους μιλούν για την ανεκπλήρωτη, χαμένη αγάπη και αποτελούν αποκάλυψη για τον Μπραμς, διαψεύδοντας την εικόνα του ως απρόθυμου να εκφράσει την πραγματικότητα των συναισθηματικών αντιδράσεών του στους γύρω του, καθώς και γεγονότα που επηρέασαν τη ζωή του.

1. Tο τελευταίο ληντ από το Op. 32, "Neun Lieder und Gesänge" περιγράφει κάποιου είδους πνευματικό ή συναισθηματικό χωρισμό μεταξύ εραστών.

Το κείμενο είναι του Georg Friedrich Daumer, προσαρμοσμένο από τα περσικά από το ντιβάν του Πέρση ποιητή του 14ου αι. , Χαφέζ, του μεγαλύτερου -για πολλούς- λυρικού ποιητή της περσικής λογοτεχνίας. 

"Πως είσαι, όλο γλύκα, ανασσά μου,

μες' στη λεπτή ευγένειά σου!

Απλά χαμογελάς κι εαρινά αρώματα αναδύεις

Μέσα σε πνεύμα μακαριότητας!

συγκρίνω εκείνη του φρεσκοανθισμένου ρόδου

με τη δική σου λάμψη.

Αχ, απ' όλα όσα εκεί ανθίζουν τριαντάφυλλα

Είν' το δικό σου, πιο ευλογημένο!

Περιπλανιέμαι στα ερημωμένα μέρη

που απλώνονται θαμπές σκιές

κι οδύνη φοβερή

με κατακλύζει

Στην αγκαλιά σου άσε με να σβήσω!

στον κόρφο σου το θάνατο να βρω,

Ακόμα κι αν σφοδρός ο πόνος είναι

στο στήθος μου..., μακάριος φαντάζει πόνος!"

(Ελεύθερη απόδοση δική μου)

Σε στροφική μορφή και αργή ρυθμική αγωγή 3/8, είναι ληντ απλό από δομικής και υφολογικής πλευράς τεσσάρων μελωδικών στροφών, η συνοδεία των οποίων γίνεται από λιτά, πλην εκφραστικά μοτίβα, πλάθοντας μελαγχολική ατμόσφαιρα...

Brahms: "Lieder und Gesänge Op. 32, Ν. 9":

2. Στην Αγκάθε είναι επίσης αφιερωμένο όλο το op.14, με λαϊκότροπου ύφους τραγούδια που πραγματεύονται την απομάκρυνση, απ' όπου θα ακούσουμε το "Trennung - Χωρισμό", σε στίχους βασισμένους σε παραδοσιακό γερμανικό τραγούδι.

"...[...]

Ο νέος εκοιμότανε βαθιά,

ληθαργικά, γλυκά,

Αλλ' η κοπέλα ήταν σοφή

Και τονε ξύπνησε με τα γλυκά φιλιά της!

Χωρισμός, είν' αναγκαστικός ο χωρισμός.

είναι σκληρός όσο κι ο θάνατος,

χωρίζει κόκκινα, χείλη φλογισμένα

κι ευαίσθητους ερωτευμένους.

Ο νέος πήδηξε στο άτι του

και γοργά τράβηξε μακριά.

για ώρα πολλή τον κοίταζε η κοπέλα,

και θλίψη βαριά την καρδιά, φυλάκισε..."

(Ελεύθερη απόδοση δική μου)

Η μελωδία από την έναρξή της ακούγεται ενεργητική, ορμητική, όμοια με την ορμή της νιότης που στο όνομα του έρωτα αψηφά τα πάντα, μ' έναν τόνο ιπποτισμού και ρομαντισμού, παρόλο το λυπηρό θέμα.

Brahms: "Lieder Op. 14: No. 5, Trennung":

3. Οι χωριστοί δρόμοι του ζευγαριού, πονούν τον Μπραμς και είναι το "Μοτίβο της Αγκάθε" που θα ξαναχρησιμοποιήσει και στο περίφημο "2ο Σεξτέτο Εγχόρδων" του για να εκφράσει τη μεγάλη του λύπη όταν ο Γκριμ μετά από λίγα χρόνια θα τον ενημέρωνε πως η γλυκιά κοπέλα είχε μετοικήσει στην Ιρλανδία, προκειμένου να εργαστεί ως δασκάλα μουσικής και γερμανικών στις κόρες μιας πλούσιας οικογένειας. Έπρεπε -συμπλήρωσε ο Γκριμ- να ξεφύγει "από τις σκιασμένες σελίδες της ζωής της"…

To Σεξτέτο συνετέθη το 1865 για δύο βιολιά, δύο βιόλες και δύο τσέλα και αναπτύσσεται σε τέσσερις κινήσεις:

Allegro non troppo
Scherzo – Allegro non troppo – Presto giocoso
Adagio
Poco allegro

Το κρυπτογράφημα-αναφορά στο όνομα της Αγκάθε ενσωματώνεται στο μέσον του πρώτου μέρους("A G A H E" , που αντιστοιχεί στις νότες: λα, σολ, λα, σι και μι, καθώς παραλείπεται το "μη μουσικό" γράμμα "Τ", ενώ το "H" στα γερμανικά δηλώνει τη νότα σι).
Επίσης για κάποιους αποτελεί έναν μουσικό συλλαβισμό "A-D-E" παραπέμποντας στον αποχαιρετισμό "Adieu".

Αποχαιρετισμός, που για τον Μπραμς αποδείχθηκε κάθαρση και λύτρωση ψυχής, καθώς ο συνθέτης εκμυστηρεύτηκε σε φίλους του πως "με αυτό το έργο απελευθερώθηκε από τα δεσμά της τελευταίας αγάπης του".

Πρόκειται για σύνθεση που μαρτυρά τη μαεστρία του Μπραμς στην τέχνη της αντίστιξης και πολλοί μουσικοκριτικοί χαρακτήρισαν ως "το πιο αιθέριο από τα μεγάλης κλίμακας έργα του Μπραμς."

Brahms: "String Sextet, No. 2, Op. 36 -Mov. I. Allegro non troppo":

[Tο κείμενο γράφτηκε με αφορμή τη συμπλήρωση 186 χρόνων από τη γέννηση του Μπραμς στις 7 Μαΐου 1833 στο Αμβούργο]

Στο μπλογκ υπάρχουν πολλά κείμενα για τον συνθέτη. Περιηγηθείτε!