("Ο τζίτζικας", Κατερίνα Αγγελάκη - Ρουκ από την ποιητική συλλογή "Ενάντιος άνεμος")
[Απομόνωσα ένα μικρό απόσπασμα από ποίημα της Αγγελάκη-Ρουκ χωρίς την ανατρεπτική συνέχεια και τους συμβολισμούς της ποιήτριας, απλά για να συνδέσω τη μεσημεριανή λάβρα που βιώνω, με το τραγούδι των ιθαγενών της Πολυνησίας, που μόλις άκουσα...]
Το "Tarakihi" είναι ένα παραδοσιακό τραγούδι των Μαορί της Νέας Ζηλανδίας, που μιλά για το τζιτζίκι, το παράξενο, φτερωτό πλάσμα του καλοκαιριού, που σφυρίζει ξέφρενα και κραυγάζει ασταμάτητα...
Το ακούμε από τη Μαορί κορυφαία σοπράνο Kίρι τε Κανάουα με τη μαγική φωνή! Η διάσημη λυρική υψίφωνος, γεννήθηκε και ανατράφηκε από μια οικογένεια της φυλής Μανιαπότο. Έτσι, θέλοντας να τιμήσει την καταγωγή της, το 1999 κατέγραψε γνωστά και άγνωστα τραγούδια της φυλής σε έναν δίσκο που κυκλοφόρησε από την ΕΜΙ. Όπως αναφέρεται από τους μουσικολόγους στην ηχογράφηση παρενέβησαν ελαφρώς, αλλάζοντας το ρυθμό των 9/8 σε 3/4.
Το τραγούδι είναι πολύ δημοφιλές και οι Μαορί υποστηρίζουν πως κάποιος πρόγονός τους το σκαρφίστηκε περιπλανώμενος ένα καλοκαιρινό μεσημέρι σε αναζήτηση έμπνευσης. Κοντοστάθηκε να ξεκουραστεί στο δάσος, όταν άκουσε τα τζιτζίκια να τραγουδούν το μονότονο ρυθμικά σκοπό τους...
Να θυμίσουμε πως "βάρδος του καλοκαιριού" θεωρείται μόνο ο αρσενικός τζίτζικας, ο οποίος είναι και κουφός. Το θηλυκό τζιτζίκι δεν τραγουδά, είναι άλαλο...
Πλούσιες οι παραδόσεις των Μαορί, σε επίπεδα τελετουργίας οι εκφάνσεις τους, θα ήταν κρίμα να χαθούν... Οι φίλοι της κλασικής μουσικής ίσως απογοητεύονται με το δίσκο αυτόν της Κίρι τε Κανάουα, που μας εχει συνηθίσει σε Βερντικές και βεριστικές άριες, όμως μπράβο της που παραμένει πιστή στην πολιτιστική φύση της φυλής της και προσπαθεί να διαιωνίσει και προσελκύσει τους νεότερους στα ήθη και τα έθιμά της...γιατί αυτές οι ρίζες είναι οι στυλοβάτες της ύπαρξης μας..
Kiri Te Kanawa - Tarakihi(Maori's traditional song)
"Η στέψη της βασίλισσας Βικτωρίας - 28 Ιουνίου 1838", Sir George Hayter
"Μπορεί να είμαι πολύ νέα και άπειρη , όμως είμαι πεπεισμένη
πως ελάχιστοι έχουν αληθινή καλή πρόθεση και βαθιά επιθυμία
να πράξουν το δικαιότερο και καλύτερο για τη χώρα, απ' ότι εγώ".
Αυτά σημειώνει η Βασίλισσα Βικτώρια στο ημερολόγιό της, λίγες ώρες μετά τη στέψη της, σαν σήμερα, 28 Ιουνίου του 1838, μόλις δεκαεννιά χρονών.
Ο Sir George Hayter απεικόνισε τη μεγαλοπρεπή τελετή στο αριστουργηματικά λεπτομερές εικαστικό του: "Η στέψη της βασίλισσας Βικτωρίας - 28 Ιουνίου 1838", ενώ ένα χρόνο αργότερα ο John Martin δίνει την εξίσου εκθαμβωτική δική του εκδοχή με τον ίδιο τίτλο, αποτυπώνοντας μάλιστα και το γνωστό ατύχημα του 82χρονου Λόρδου Rolle, που στην προσπάθειά του να ανέβει τα σκαλιά, σκόνταψε και έπεσε δυο φορές, ωθώντας τη μέλλουσα Βασίλισσα να προβεί σε μια πράξη που έκανε αίσθηση και χαρακτηρίστηκε από πολλούς πράξη ευγένειας και καλοσύνης. Η Βικτώρια κατέβηκε από τον πρόναο προκειμένου να βρεθεί κοντά στον γέροντα τιτλούχο.
"Η στέψη της βασίλισσας Βικτωρίας" John Martin
Πορτρέτο της Βικτώριας, φιλοτεχνημένο την ημέρα της στέψης Sir George Hayter
Η στέψη έγινε στο Αβαείο του Γουεστμίνστερ και υπεύθυνος για τη μουσική ήταν ο αρχιμουσικός και δ/ντής της Βασιλικής Ακαδημίας, Sir George Thomas Smart, που είχε προετοιμάσει τις στρατιωτικές μπάντες ώστε να συνοδεύσουν την πομπή από και προς το Αβαείο. Εντός του Αβαείου είχε πάρει τη θέση της μεγαλειώδης ορχήστρα από 80 εκτελεστές, πλαισιωμένη από πολυμελή μικτή χορωδία από διπλάσιους σε αριθμό, τραγουδιστές.
Σάλπιγγες και κρουστά ήχησαν δυνατά και με άφθαστη λαμπρότητα, ενώ όταν η χορωδία άρχισε να ψάλλει το "God Save the Queen", αέρας πατριωτισμού φύσηξε απ' άκρη σ' άκρη.
Δεν γνωρίζουμε ποιος έγραψε τους στίχους και τη μουσική αυτού του χορωδιακού που αποτελεί και τον Εθνικό Ύμνο του Ηνωμένου Βασιλείου. Κάποιοι αναφέρονται στον John Bull, (σύνθεση του 1619), ενώ άλλοι πιθανολογούν πως προέρχεται από παλιότερη ψαλμωδία.
"O Θεός είθε να σώζει τη μεγαλόψυχη Βασίλισσά μας
Πολλά χρόνια να ζήσει η ευγενής μας Βασίλισσα
Ο Θεός να σώζει την Βασίλισσα!
Στείλε τη νικηφόρα,
Ευτυχισμένη και δοξασμένη
Να μας κυβερνά για καιρό
Ο Θεός να σώζει την Βασίλισσα!"
Για την Ημέρα της στέψης υπήρξαν καλλιτέχνες που συνέθεσαν πρωτότυπους ύμνους, όπως ο William Knyvett που είχε ετοιμάσει το: "This is the Day that the Lord hath made", που έψαλλε η χορωδία αμέσως μετά τον όρκο της νέας Βασίλισσας και την ενθρόνισή της. Ένας-ένας οι Αρχιεπίσκοποι, Λόρδοι και στρατιωτικοί γονάτιζαν και φιλούσαν το χέρι της Εστεμμένης.
Όμως, τα περισσότερα από τα έργα που ακούστηκαν ήταν του Φρειδερίκου Χαίντελ, που είναι θαμμένος στο Γουεστμίνστερ, καθώς υπήρχε παράδοση από το παρελθόν να εκτελούνται έργα του σε στέψεις Βρετανών μοναρχών.
Κατά τη διάρκεια της τελετής εκτελέστηκαν πέντε συνθέσεις του, συμπεριλαμβανομένου του δημοφιλούς χορωδιακού "Αλλελούια" από το ορατόριό του "Μεσσίας", η μοναδική φορά που ακούστηκε σε στέψη βασιλέα.
Ο Χαίντελ σε αυτή τη σύνθεσή του έβαλε "όλη την τέχνη και τη μεγαλοφυΐα του, ώστε αυτή να ξεπεράσει κάθε προηγούμενη, γιατί το θέμα της ξεπερνά κάθε άλλο, καθώς είναι ο ΜΕΣΣΙΑΣ", όπως είχε υπογραμμιστεί από τον λιμπρετίστα.
Πρόκειται για το αριστούργημα του Χαίντελ, που τον τοποθέτησε στο βάθρο της αθανασίας, με το περίφημο Χορωδιακό να χαρακτηρίζεται "μουσική επιτομή της θεϊκής Δόξας"!
Να θυμίσουμε πως καθώς αναμενόταν τεράστια προσέλευση στην πρεμιέρα του ορατορίου που έλαβε χώρα το Great Music Hall του Δουβλίνου το 1742, προκειμένου να χωρέσουν όσο το δυνατόν περισσότεροι θεατές, η διεύθυνση του θεάτρου ζήτησε από τους άνδρες θεατές να μη φέρουν σπαθιά και από τις γυναίκες να αποφύγουν να φορέσουν κρινολίνα.
Επίσης κατά την εκτέλεσή του είθισται το κοινό να σηκώνεται όρθιο. Μια παράδοση που καθιερώθηκε μετά την πρώτη εκτέλεση του "Μεσσία" στο Λονδίνο παρουσία του βασιλιά Γεώργιου ΙΙ, που στάθηκε όρθιος µέχρι το τέλος του χορικού, καθιερώνοντάς το ως παράδοση, όπως έγινε και κατά τη διάρκεια της στέψης της Βασίλισσας Βικτώριας.
To απολαμβάνουμε σε μια εξαιρετική ερμηνεία από την Ακαδημία Παλαιάς Μουσικής υπό την δ/νση του Christopher Hogwood στο Αβαείο του Γουεστμίνστερ, όπου πραγματοποιήθηκε και η στέψη της Βικτώριας σαν σήμερα, 28 Ιουνίου 1837.
Handel: "Messiah Halleluja" / Christopher Hogwood:
Στην ετήσια επέτειο από τη στέψη της Βασίλισσας διοργανώθηκε μια φαντασμαγορική εορταστική εκδήλωση, στην οποία κλήθηκε ο Γιόχαν Στράους πατήρ να συνθέσει ένα πρωτότυπο έργο για το χορό που θα ελάμβανε χώρα στα Ανάκτορα του Μπάκινγχαμ. Ο επικεφαλής της Βιεννέζικης δυναστείας παραμένοντας στο ύφος των χορευτικών δημιουργιών του ανταποκρίθηκε, γράφοντας ένα λικνιστικό βαλς η εισαγωγή του οποίου διακρίνεται για τις τυμπανοκρουσίες και την έντονη χρήση χάλκινων πνευστών και κρουστών, που παραπέμπουν στην ευχητήρια φράση: "Cheer to the Queen – Victoria!". Ακολουθεί ο κανόνας του Thomas Arne "Rule, Britannia" για να καταλήξει σε παραλλαγή με τον βρετανικό εθνικό ύμνο: "God Save The Queen".
Το βαλς που είναι το Op. 103 του συνθέτη, τιτλοφορήθηκε "Homage to Queen Victoria of England":
Ο ένας ιρλανδός ποιητής, ο άλλος βρετανός μουσουργός. Μοιράζονται την 28η του Γενάρη.
Ο Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς απεβίωσε στις 28 Ιανουαρίου 1939, με την ημέρα του θανάτου του να χαρακτηριστεί ως "μια μέρα σκοτεινή και κρύα", και ο Τζων Τάβενερ γεννήθηκε στις 28 Ιανουαρίου 1944.
Ο Τάβενερ χαρακτήρισε τον Yeats ως "τον ανώτατο καλλιτέχνη του 20ού αιώνα".
Θαύμαζε την διαρκή επιθυμία του ποιητή να συνδεθεί με μια πραγματικότητα πέρα από την υλική μας ύπαρξη! Μια θέση, η οποία αντηχούσε βαθιά και στην ψυχή του βρετανού συνθέτη, γι' αυτό εξάλλου και οι δημιουργίες του ταυτίστηκαν με την έννοια των πνευματικών αναζητήσεων.
Το έργο του διακρίνεται για την διαύγεια της μελωδικής γραμμής και την εσωτερική γαλήνη, που δημιουργεί. Επιβλητικό, υπερκόσμιο, συναρπάζει με τη μυστικιστική του αισθητική, καθηλώνει με τη στοχαστική, αρμονική απλότητα.
Σχεδόν όλο το έργο του Tάβενερ εμπνεύστηκε είτε από το πνευματικό είτε από το ποιητικό γίγνεσθαι, ή και από τα δύo.
Διαβάζοντας κανείς Γέιτς εντοπίζει τους ρυθμούς, τους τόνους και τη μουσικότητα του λόγου του, που συνδυάζει λυρισμό και ποιητική ουσία, προκειμένου να αφηγηθεί το καλλιτεχνικό του σύμπαν, όπου ιρλανδικοί θρύλοι πλέκονται με φιλοσοφικές θεωρίες, θεοσοφισμό και μεταφυσική.
"Δυο χρόνια αργότερα"
Κανείς δεν σου ’πε, τέτοια μάτια ευγενικά
πως πλάι στην τόλμη θέλουν και λίγη σοφία;
Ή, όσο ακόμη ήταν καιρός, τι απελπισία
νιώθει το έντομο όταν πέφτει στη φωτιά;
Θα ’πρεπε ίσως να το είχα κάνει εγώ·
μα είσαι νέα κι άλλη η γλώσσα που μιλώ.
Αλίμονο, ό,τι σου δοθεί αυτό θα πάρεις,
όλο τον κόσμο φίλο σου θα ονειρευτείς.
σαν την μητέρα σου στον πόνο θα μπατάρεις,
όμοια μ’ εκείνη τελικά θα τσακιστείς.
Μα έχω πια γεράσει εγώ κι εσύ ’σαι νέα
και σου μιλώ, το ξέρω, γλώσσα φρικαλέα".
(μτφ: Κώστας Κουτσουρέλης-poiein)
To παραπάνω ποίημα του Γέιτς ανήκει στη μέση περίοδο της δημιουργίας του (1910-1920), όπου ο ιρλανδός ποιητής ενώ εκφράζεται σε οραματικό τόνο, απομακρύνεται από το ρομαντικό κλίμα του πρώιμου Γέιτς με έντονη τη διάθεση ρεαλισμού.
Ακούμε το ποίημα του Γέιτς μελοποιημένο από τον Τζων Τάβενερ, όπου η μουσική γλώσσα του βρετανού συνθέτη δίνει σαφείς παραλληλισμούς μεταξύ τους, φωτίζει την κοινή δίψα τους για το υπερφυσικό, το πνευματικό και την αλήθεια...Το ηχόχρωμα της άρπας που συνοδεύει, ενισχύει τη διαλογιστική, στοχαστική αίσθηση.
Το ποίημα ανήκει στον κύκλο τραγουδιών "A Child Dancing In The Wind" για σοπράνο, φλάουτο, βιόλα και άρπα, που συνέθεσε ο άγγλος συνθέτης το 1983 κι αφιέρωσε στην πρώτη σύζυγό του ελληνίδα, Βικτώρια Μαραγκοπούλου.
"Two Years Later", Yeats - Tavener :
Άλλα κείμενα με ποίηση Yeats και μουσική Tavener υπάρχουν πολλά. Περιηγηθείτε!
Στις πρώτες γερμανικές γλώσσες Βαλκυρίες σημαίνει: "αυτές που διαλέγουν τους μελλοθανάτους" στα πεδία των μαχών.[...] Σύμφωνα με τη νορβηγική μυθολογία είναι ορατές παρθένες, που κραδαίνουν όπλα.Συνήθως ήταν τρεις τον αριθμό, αν και στις Έδδες αναφέρονται περισσότερα από δώδεκα ονόματα. Έπαιρναν τις ψυχές των σκοτωμένων απ'το πεδίο της μάχης και τις μετέφεραν στον επικό παράδεισο του Οντέν. Εκεί,στην "Αίθουσα της Σφαγής" στην Βαλχάλλα, που τη χρυσαφένια της οροφή φώτιζαν γυμνά σπαθιά, μάχονται οι πολεμιστές απ'τα χαράματα ως τη δύση.Τότε, όσοι είχαν σκοτωθεί ξαναγύριζαν στη ζωή κι όλοι τους έπαιρναν μέρος σε μια θεία γιορτή, όπου τούς πρόσφεραν το κρέας ενός αθάνατου κάπρου και υδρομέλι, ή κέρατα που δεν άδειαζαν ποτέ.[...]
Ένα αγγλοσαξωνικό ξόρκι για τους ξαφνικούς, σουβλιστούς πόνους περιγράφει τις Βαλκυρίες.[...] "Δυνατά, ω πολύ δυνατά", φώναζαν τρέχοντας καβάλα πάνω απ'τη γη Άγρια είχαν καρδιά, τρέχοντας πάνω απ'το λόφο[...] Το όνομα Βαλκυρία με την εξάπλωση του Χριστιανισμού, εκφυλίστηκε. Στη μεσαιωνική Αγγλία, ένας δικαστής έκαψε πάνω σε παλούκι μια άτυχη γυναίκα, που κατηγορήθηκε σαν Βαλκυρία, δηλαδή σαν μάγισσα". (Χ.Λ.Μπόρχες: "Το βιβλίο των φανταστικών όντων" (σελ.32-33)/ εκδ.Libro/Μτφ: Γ.Βέης)
Το 2ο στη σειρά μουσικόδραμα από την επική τετραλογία του Ρίχαρντ Βάγκνερ: "Το δαχτυλίδι των Νιμπελούγκεν" είναι εμπνευσμένο από το μύθο και φέρει τον τίτλο: "Βαλκυρία".
Η ιστορία που βασίζεται στη Σκανδιναβική μυθολογία και την Ποιητική Έδδα, έχει πρωταγωνίστρια την Μπρουνχίλντε, τη Βαλκυρία-βούληση του θεού πατέρα της Βόταν, μια βούληση που στρέφεται ενάντια του εαυτού της, καθώς προσπαθεί να σώσει τον Ζίγκμουντ, ενώ καλείται να τον θυσιάσει. Η Μπρουνχίλντε παρουσιάζεται ως παρόρμηση να εκπληρωθεί μια επιθυμία την οποία ο Βόταν έπρεπε μέσα του να καταστείλει.
Η "Βαλκυρία" έκανε πρεμιέρα σαν σήμερα 26 Ιουνίου του 1870 στο Μόναχο.
Η Kirsten Flagstad στο ρόλο της Μπρουνχίλντε (valkirio)
Ακούμε την "Πολεμική ιαχή" από την Βαλκυρία-Μπρουνχίλντε, όπου ως μουσικό υπόστρωμα διακρίνεται το χαρακτηριστικό Βαγνερικό λάιτ-μοτίβ από το γνωστό θέμα "Επέλαση των Βαλκυριών".
Βρισκόμαστε στη δεύτερη πράξη με φόντο το άγριο φαράγγι, όπου ο θεός Βόταν καθοδηγεί την θυγατέρα του Μπρουνχίλντε πώς να προστατέψει τον Ζίγκμουντ στην αναμέτρησή του με τον Χούντινγκ και έπειτα να οδηγήσει τον νεκρό στην Βαλχάλλα.
Η κατ'εξοχήν Βαγκνερική ερμηνεύτρια Kirsten Flagstad ακούγεται ψυχρή σαν πέτρα, αλλά συγχρόνως ενεργητική. Συμπαγής η φωνή της κι ογκώδης, εκφράζει την αγριότητα του ρόλου, της σκληρής και ατρόμητης Βαλκυρίας.
R.Wagner: "Die Walküre-Brünnhilde Ho jo to ho"/Kirsten Flagstad :
[Χ.Λ.Μπόρχες: "Το βιβλίο των φανταστικών όντων" (σελ.32-33)/ εκδ.Libro/Μτφ: Γ.Βέης, "Τα μουσικά δράματα του Ρ.Βάγκνερ", Carl Dalhaus(σελ. 204-206)/εκδ. Αλεξάνδρεια, valkirio]
"Night on the Eve of Ivan Kupala", Henryk Siemiradzki
"Ιούνιος μήνας, του Αϊ-Γιαννιού του Ριζικάρη και φούντωναν οι νυχτερινές φωτιές, με τραγούδια και χάχανα, μέσα στο μεθυστικό λαχάνιασμα και στη μυρουδιά του καμένου ξύλου ελευθερώνονταν τα όνειρα κι ανέβαιναν ψηλά, πάνω απ' τις στέγες των σπιτιών, εκεί που καρτερούσαν το ταξίδι κι η φυγή των κρυφών πόθων και των φυλακισμένων επιθυμιών, να δροσιστούν στο αεράκι της μαγεμένης νύχτας, της μοίρας και του θαύματος. Και η Άννα, πρώτη και καλύτερη, εκεί, να μαζέψει ξύλα για τις φωτιές του ξεφαντώματος. [...] Είκοσι τρεις Ιουνίου λοιπόν, παραμονή του Αϊ-Γιαννιού και τότε. Ανάψαμε κι εμείς στο δρόμο μας τρεις φωτιές που οι φλόγες τους πήγαν ν' αγκαλιάσουν τη γειτονιά, ανάμεσα σε γέλια, ξεφωνητά και καβγάδες, φυσικά και τις πηδήξαμε πολλές και πολλές φορές, ίσια και σταυρωτά, και λαχανιάσαμε και ιδρώσαμε, καπνιστήκαμε και τσουρουφλιστήκαμε στο άτσαλο τρεχαλητό μας...>>
("Η Άννα του Κλήδονα", Δ. Αξιώτης)
Καλό απόγευμα, φίλοι μου με αναπολήσεις όμορφων εθίμων, που κρατούσαν τους ανθρώπους στις γειτονιές δεμένους...
Του Αϊ-Γιαννιού του Ριζικάρη ή του Ριγανά απόψε...ή του Λαμπαδιάρη ή του Φανιστή ... Όταν ήμουν μικρή, κάθε χρόνο τέτοιο βράδυ στη γειτονιά μου ανάβαμε φωτιές στα σταυροδρόμια , ρίχναμε τα στεφάνια της Πρωτομαγιάς, ξερόκλαδα κι αγριόχορτα και φούντωναν οι φλόγες! "Για το καλό" πηδάγαμε πάνω τους, τα πόδια βγάζανε φτερά για τα μεγάλα σάλτα, ξόρκι κάθε κακού, ευχή για τύχη και υγεία!
"Πηδώ τον χρόνο τον παλιό και πάω στον χρόνο τον καλό" Για χάρη του Αγίου στηνόταν όλο αυτό το πανηγύρι σ'ένα έθιμο που σήμερα, μοναχά στις μνήμες μας υπάρχει... Κι αναπολώ...
"Ανάβουνε φωτιές στις γειτονιές
του Αη-Γιάννη,
αχ πόσα τέτοια ξέρεις και μου λες
που 'χουν πεθάνει ..."
(Μάνος Ελευθερίου-Δήμος Μούτσης)
Παρόμοια έθιμα υπάρχουν και στους Βόρειους λαούς, που ανάγονται στην έλευση του καλοκαιριού με το Θερινό Ηλιοστάσιο. Ο Μουσόργκσκι εμπνεύστηκε από τους θρύλους και τις παραδόσεις αυτής της ημέρας, κι έγραψε το συμφωνικό ποίημα "Νύχτα στο Φαλακρό Βουνό" ή "Νύχτα του Αγίου Ιωάννη" βασισμένο σε διήγημα του Γκόγκολ, που έχει για ήρωα ένα χωρικό, αυτόπτη μάρτυρα ενός χορού δαιμόνων την παραμονή της γιορτής του Άη Γιάννη.
Μια αριστουργηματική σύνθεση γεμάτη μυστήριο, δύναμη αλλά και λυρισμό, εσωτερική νοσταλγία και τρυφερότητα.
"... έγραψα τη Νύχτα του Αγίου Ιωάννη γρήγορα, περίπου σε δώδεκα ημέρες ... Όσο το δούλευα, δεν κοιμόμουνα τα βράδια, μ'έτρωγε σαν σαράκι, και ουσιαστικά τελείωσα το έργο, την παραμονή της Ημέρας του Αγίου Ιωάννη...",
θα πει ο Μουσόργκσκυ, που πραγματικά ολοκλήρωσε το έργο του στις 23 Ιουνίου του 1867.
To όνομα του Αη Γιάννη του Βαπτιστή στη Ρωσία είναι Ivan Kupala. Ο πολωνός ζωγράφος Χένρυκ Σιεμιράντζκι έχει απεικονίσει τη "Νύχτα του Ivan Kupala" στο θαυμάσιο εικαστικό του.
Επίσημη, πρώτη μέρα του καλοκαιριού σήμερα και μαζί η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ MOYΣIKHΣ, της Τέχνης της μάγισσας, που ενώ πατάς στη γη, σε τινάζει στον αέρα!
ΗΜΕΡΑ MOYΣIKHΣ, της υψηλότερης αποκάλυψης του πνεύματος (Μπετόβεν) αυτής που δίνει ψυχή στις καρδιές και φτερά στη σκέψη (Πλάτων), φτερά με τα οποία η ψυχή μας και το είναι μας φτερουγίζουν στους ουρανούς(Σούμαν) Της Μουσικής, που'ναι η γλώσσα που μας οδηγεί στα σύνορα του απείρου (Καρλάυλ) Αυτή, που δίνει ζωή στα όνειρα απ' τη μια ...και παρασταίνει τη ζωή "σαν όνειρο" απ' την άλλη (Καλομοίρης) γιατί, όλοι το γνωρίζουμε πως: Χωρίς μουσική η ζωή θα ήταν ένα σφάλμα (Νίτσε)... γιατί "ΜΟΥΣΙΚΗ είναι ΑΓΑΠΗ!!!"
***
Δεν μπορώ να συλλάβω το πνεύμα της Μουσικής, παρά μόνο μέσα από την Αγάπη!, έλεγε ο Βάγκνερ...
Κι αλήθεια, η ηθική έκκληση που μάς απευθύνει η Μουσική ως διερμηνεύτρια κάθε δημιουργίας, διεισδύει στα μύχια της ψυχής μας, συμπληρώνει ο πρίγκηπας του πόντιουμ Μπρούνο Βάλτερ.
Ποιος θα μπορούσε-αναρωτιέται- να αντισταθεί στο ΜΗΝΥΜΑ ΑΓΑΠΗς των Μπαχ,
Μότσαρτ, Σούμπερτ, Μπραμς ή του Μπετόβεν;
Η Μουσική πηγάζει από τη δύναμη της αγάπης.
Μήπως το μεγαλύτερο ίσως επίτευγμα που έχει να επιδείξει η τέχνη μας, το "Αdagio"του Μπετόβεν,
δεν αντηχεί από αγάπη;...
(Περί της ηθικής δύναμης της Μουσικής, Μπρούνο Βαλτερ)
***
Το Αντάτζιο στο οποίο αναφέρεται ο Βάλτερ είναι το "Αdagio cantabile", δεύτερο μέρος της Σονάτας Ν. 8 του Μπετόβεν, της επονομαζόμενης και "Παθητική", ένα από τα ελάχιστα έργα που τιτλοφορήθηκε από τον ίδιο το συνθέτη, αφιερωμένο στον φίλο του, πρίγκιπα Καρλ φον Λιχνόβσκυ και εντυπωσιάζει με την τραγικότητα του ήχου και του ύφους της. Μια σονάτα γραμμένη στη χαρακτηριστική κλίμακα της ντο ελάσσονας , που εκφράζει ο,τιδήποτε έντονο συναισθηματικά και θυελλώδες! Μια κλίμακα που για τον Μπετόβεν αντιπροσωπεύει την δραματική, ηρωική ολότητα γι'αυτό και τη χρησιμοποιεί σε έργα ασυνήθιστης έντασης. Οι αναλυτές βλέπουν στην κλίμακα αυτή την συναισθηματική δύναμη, τη λεπτότητα, την ανάγκη έκφρασης ρομαντισμού του συνθέτη. Όλα τα Μπετοβενικά έργα σε ντο ελάσσονα(το ίδιο και δω στην Παθητική Σονάτα) ακολουθώνται από ένα αργό δεύτερο μέρος σε "αντιφατική" κλίμακα, (όχι κατ'ανάγκην σχετική ή ομώνυμη), που παρέχει την απαιτούμενη χαλάρωση, ένα είδος μουσικής ανάπαυλας και ηρεμίας.
Εντονης εκφραστικότητας και σε ύφος τρυφερού, ερωτικού άσματος, το αντάτζιο, θυμίζει πολύ το αργό μέρος της Σονάτας 14 του Μότσαρτ, και αναπτύσσεται στην Λα ύφεση μείζονα. Πρακτική, που ο Μπετόβεν ακολουθεί στα περισσότερα έργα του σε ντο ελάσσονα και αργότερα υιοθέτησαν οι Μπρούκνερ και Ντβόρζακ σε κάποιες από τις συμφωνίες τους.
Μια όμορφη, μελωδική μέρα σε όλους και καλό καλοκαίρι κι επισήμως!
BEETHOVEN: Sonata No. 8 in C minor Op. 13, Adagio Cantabile / Barenboim
Σήμερα τιμάται το κουράγιο, το ακατάβλητο πνεύμα και η δύναμη των προσφύγων. Εκείνων των ανθρώπων, που ξεριζώθηκαν από τις πατρίδες τους, άφησαν τα πάντα πίσω τους για να ξεφύγουν από τη φρίκη του πολέμου, της βίας, της πείνας και των διώξεων. Υποκλινόμαστε στην αποφασιστικότητα και τη θέλησή τους για επιβίωση! Η γενιά μας κληρονόμησε από τους παππούδες μας τις απώλειες τους στην δική τους προσφυγιά.
Μην γυρίζουμε την πλάτη κι ας σταθούμε αλληλέγγυοι απέναντί τους...
Το παραπάνω εικαστικό που τιτλοφορείται: "Quiet Noise", φιλοτεχνήθηκε από την Parmis, μια ιρανή πρόσφυγα που έφτασε στην Αυστρία το 2015, εγκαταλείποντας το σπίτι της στην Τεχεράνη για πολιτικούς λόγους.
"Όταν ζωγραφίζω, όταν σκιτσάρω, ξεχνώ τα πάντα στη ζωή μου, τον πόνο μου", λέει.
Αrvo Part: "Στα ποτάμια τής Βαβυλώνας-Ένας θρήνος για τους πρόσφυγες"
"Στα ποτάμια τής Βαβυλώνας, εκεί καθήσαμε, και κλάψαμε, όταν θυμηθήκαμε τη Σιών.
Στις ιτιές, που είναι μέσα σ’ αυτή, κρεμάσαμε τις κιθάρες μας.
Επειδή, αυτοί που μας αιχμαλώτισαν, εκεί ζήτησαν από μας λόγια ασμάτων κι αυτοί που μας ερήμωσαν, ζήτησαν ύμνο, λέγοντας: Ψάλτε σε μας από τις ωδές τής Σιών.
Πώς να ψάλουμε την ωδή τού Κυρίου σε ξένη γη;"
(Ψαλμός 137)
Ενας μουσικός διαλογισμός πάνω στους στίχους του παραπάνω Ψαλμού αποτελεί το έργο του Άρβο Περτ: "An den Wassern zu Babel saßen wir und weinten", όπου θρηνείται η καταστροφή της Ιερουσαλήμ.
"Ας είναι -λέει ο συνθέτης- θρήνος και προσευχή για τα δεινά των σημερινών προσφύγων" Γράφτηκε το 1976 αυστηρά πάνω στην τεχνική tintinnabuli*. Καθώς το θεματικό υλικό της σύνθεσης ξεδιπλώνεται σταδιακά, οι μελωδίες σχηματίζονται από τμήματα γύρω από το κύριο μοτίβο, νότα με νότα, μετακινούμενες ανοδικά και καθοδικά εναλλάξ με προκαθορισμένους κανόνες. Στο στιχουργικό κείμενο του πρωτότυπου κομματιού, "In spe" (στην ελπίδα") ακούγονται μόνο τα φωνήεντα "ι", "ε" και "o" από τη φράση "Κύριε Ελέησον", στοιχείο που στην σοβιετική εποχή, θεωρείτο κωδικοποιημένη γραφή.
Η εξορία, και η λαχτάρα για νόστιμον ήμαρ που πραγματεύεται ο Ψαλμός, ήταν αναμφίβολα θέματα και για τον Arvo Pärt, που λίγα χρόνια νωρίτερα είχε μεταναστεύσει από την Εσθονία στην Αυστρία και τη Γερμανία.
*Όπως έχει πει ο ίδιος ο συνθέτης: στηρίζεται στο tintinnabuli, μια περιοχή στην οποία περιπλανιέται όταν ψάχνει για απαντήσεις …μόνος με την σιωπή… ένας σιωπηλός παλμός, ή μια κίνηση σιωπής που ανακουφίζουν…Χτίζει με πρωτόγονα υλικά, με την τριάδα, με μια συγκεκριμένη τονικότητα…τρεις νότες μια τριάδας, σαν καμπάνες, γι’ αυτό το ονόμασε tintinnabuli.
Arvo Pärt : "Στα ποτάμια τής Βαβυλώνας- Ένας θρήνος για τους πρόσφυγες":
Παριζιάνικα καμπαρέ, θόρυβος, φασαρία...χορός... Χορός σε ρυθμό ξεσηκωτικό, που σου δίνει σιγουριά για ό,τι βάλει ο νους!! Εφόρμηση πάνω σ' ένα ανέμελο όνειρο, μια ατμόσφαιρα ξέγνοιαστη, που απολαμβάνεις, ευθυμείς, βροντογελάς με την ψυχή σου!! Τα κορίτσια εμφανίζονται στη σκηνή... Ξεκινούν... κι απ'το πρώτο λεπτό νοιώθεις το σκέρτσο , τη σπιρτάδα τους να σε παρασύρει, να σε εκτινάσσει !
Ανέμελο και ξέγνοιαστης ατμόσφαιρας, μέσα απ' τους χορευτικούς ρυθμούς της μπελ επόκ θα'ναι το μεσημέρι μας, φίλοι μου!
Αφορμή γι'αυτό δίνει ο Ζακ Όφενμπαχ, γάλλος συνθέτης και βιoλovτσελίστας ο οποίος γεννήθηκε στην Κολωνία της Γερμανίας σαν σήμερα, 20 Ιούνη το 1819.
Γιος του εβραϊκής καταγωγής, Ισαάκ Γιούντα Έμπερστ, σολίστα, βιβλιοδέτη, δάσκαλου μουσικής και συνθέτη, που καταγόταν από την πόλη Όφενμπαχ στην περιοχή του Μάιν γι' αυτό και ήταν γνωστός ως "der Offenbacher" . Σύμφωνα με τον ισχύοντα τότε νόμο, οι Εβραίοι έπρεπε να πάρουν τα κληρονομικά επώνυμα. Έτσι άλλαξε το όνομα του σε Όφενμπαχ, και ο γιος του πήρε το όνομα Jakob, το οποίο άλλαξε ο ίδιος σε Ζακ όταν εγκαταστάθηκε στη Γαλλία.
Ο Όφενμπαχ υπήρξε βιρτουόζος βιολοντσελίστας, ενώ ως συνθέτης επηρέασε με τη μουσική του την εξέλιξη της ελαφράς μουσικής στην Ευρώπη το 19ο αιώνα και ειδικότερα της οπερέτας και της κωμικής όπερας...
Υπήρξε δημοφιλής για το κομψό, ανάλαφρο στυλ των έργων του, στα οποία συχνά συνδύαζε τη σάτιρα και ψυχολογική εμβάθυνση στους χαρακτήρες.
Δίκαια ο Τζοακίνο Ροσίνι τον αποκαλούσε "μικρό Μότσαρτ στα Ηλύσια Πεδία"..
Παριζιάνικα καμπαρέ, λοιπόν έχει το μεσημεριανό μενού..., θόρυβο, φασαρία και φυσικά...χορό!
Πρόκειται για το καν-καν, θεατρικό χορό του 19ου αι. με χαρακτήρα θορυβώδη και άσεμνο, για τα μέτρα της εποχής του, που χορευόταν μόνο από γυναίκες. Υπάρχει η αντίληψη ότι προέρχεται από την Αλγερία, όμως η ονομασία του πιθανότατα είναι από έκφραση της αργκό της εποχής, που σήμαινε τη θορυβώδη και μπερδεμένη συζήτηση...
"Διαφημιστική αφίσα του Τουλούζ-Λοτρέκ για ένα θέαμα καν-καν στο Παρίσι"
Φλύαρος και σκανδαλώδης χορός το καν-καν, σε γρήγορο ρυθμό 2/4, απέκτησε μεγάλη δημοτικότητα με την εισαγωγή του το 1858 με μορφή θεατρικού χορού στην οπερέτα του Όφενμπαχ: "Ορφέας στον Άδη", μία από τις πιο λαμπρές δημιουργίες του συνθέτη, με θέμα εμπνευσμένο από την ελληνική μυθολογία, καθώς παρουσιάζει τους Ολύμπιους θεούς σαν ασύδοτους γλεντζέδες του Παρισιού του 19ου αι. με στόχο να σχολιάσει τα ήθη και την ανηθικότητα της αριστοκρατίας.
Ενθουσιώδης, χαρούμενος ρυθμός, που σε ξεσηκώνει να χορέψεις και να ξεφαντώσεις, ακόμα κι όταν σε καίει η λάβρα του θερινού μεσημεριού!
Toulouse-Lautrec: "Jane Avril dancing cancan"
Ο Όφενμπαχ μύησε το γαλλικό κοινό (και όχι μόνο) στην οπερέτα και ως μουσουργός έχει ταυτιστεί με το ανάλαφρο πνεύμα της, το ξεφάντωμα και τον ευδαιμονισμό της!...και με το Καν-καν του μάς κατευθύνει σε καλντερίμια χαράς και φαιδρότητας!
Jacques Offenbach: "Orpheus in the Underworld"-Can Can
Το μοτίβο από τον "καλπασμό στην κόλαση", όπως αλλιώς λέγεται το καν-καν, χρησιμοποιήθηκε και από τον Σαιν Σανς στο "Καρναβάλι των ζώων", ως μουσικό αστείο. Ο "Χορός των χελώνων" δεν είναι άλλος από το καν-καν του Όφενμπαχ σε πολύ αργό ρυθμό και με σοβαρό ύφος!!! Οι χελώνες αργά, πειθαρχημένα και με σοβαρότητα αρχίζουν το χορό... Ας ακολουθήσουμε τις φιγούρες και το βηματισμό τους...
[Με αφορμή τη γενέθλια επέτειο του Ιγκόρ Στραβίνσκυ, σαν σήμερα 17 Ιουνίου 1882, ένα πρώιμο έργο του, που ανακαλύφθηκε πρόσφατα]
Στο σπίτι του Κόρσακοφ(δεξιά) ενώ δίπλα του ο μαθητής του, Ιγκόρ Στραβίνσκι
Ο Ιγκόρ Στραβίνσκι θεωρούσε το έργο ως το καλύτερό του!
Είναι σύνθεση της νεότητάς του και γράφτηκε στη μνήμη του δασκάλου του, Ρίμσκι-Κόρσακοφ, που είχε πεθάνει το 1908. Τιτλοφορείται "Pogrebal'naya Pesnya" ή "Funeral Song" (ελληνιστί "Ελεγείο" και εκτελέστηκε μόνο μία φορά, το 1909, στο Ωδείο της Αγίας Πετρούπολης.
Όταν ο Στραβίνσκι είχε μεταναστεύσει στη Δύση, έχασε τα ίχνη των χειρογράφων που είχε αφήσει στο πατρικό του σπίτι και οι ειδικοί πίστευαν πως το "Ελεγείο" είχε καταστραφεί μετά τη Ρωσική Επανάσταση, κάτι, που είχε προκαλέσει τεράστια θλίψη στο συνθέτη... Ανακαλύφθηκε το 2014 από μια παρατηρητική βιβλιοθηκονόμο του Ωδείου της Αγίας Πετρούπολης που στην προσπάθειά της να οργανώσει τη μετακόμιση των αρχείων του Ωδείου, πρόσεξε το όνομα του συνθέτη σε μια χειρόγραφη παρτιτούρα.
Ο Στραβίνσκι είχε αποκαλέσει το έργο "το καλύτερο των έργων του πριν από το "Πουλί της φωτιάς" και το πλέον προχωρημένο σε ό,τι αφορά τις χρωματικές του αρμονίες". Πρόκειται για σύνθεση που αποκαλύπτει τη μουσική δύναμη του νεαρού μουσουργού, μια απροσμέτρητα γοητευτική μουσική με την οποία όχι μόνο τιμά τον δάσκαλο Κόρσακωφ, αλλά προσπαθεί να δείξει την ευγνωμοσύνη του για την προσοχή που εκείνος είχε επιδείξει στο πρόσωπό του, διδάσκοντάς τον. Μην ξεχνάμε πως ο Στραβίνσκι άρχισε μαθήματα σύνθεσης σχετικά αργά. Δεν ήταν ποτέ ένα παιδί-θαύμα και οι συνθέσεις του ενώ παρουσίαζαν μουσική καλαισθησία, υπολείπονταν σε πρωτοτυπία. Ο Ρίμσκι-Κορσάκοφ, διδάσκοντας τον Στραβίνσκι ιδιωτικά, επέδρασε στην ταχεία πρόοδό του, ωθώντας τον να πειραματιστεί χρησιμοποιώντας την ορχήστρα ώστε να δημιουργήσει την ηχητική παλέτα του.
Σήμερα οι αναλυτές διακρίνουν στο "Ελεγείο" Βαγκνερικές επιδράσεις και δη από τον κύκλο του "Δαχτυλιδιού".
Ο συνθέτης στην εισαγωγή του "Funeral Song" πλάθει μια μυστηριακή ατμόσφαιρα με "ομιχλώδεις" αρμονίες πάνω σε μια δυσοίωνη μελωδία. Στη συνέχεια ακούγεται ένα κομψό, γεμάτο ευγένεια θέμα από το κόρνο, που μετατοπίζεται στα τοξοτά, αλλά και σε όλα τα όργανα της ορχήστρας, καθώς κατά δήλωση του μουσουργού- προσπάθησε να οργανώσει "μία λιτανεία απ' όλα τα όργανα της ορχήστρας, που με τα σολιστικά περάσματά τους θα άφηναν στον τάφο του δασκάλου το στεφάνι τους με τη συνοδεία ψιθυριστών τρέμολο, ακριβώς όπως ακούγονται οι δονήσεις από τις μπάσες φωνές μιας χορωδίας".
Οι μελωδίες θυμίζουν ύμνους της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, ενώ ιδιότυπη "ορχηστρική λιτανεία" ολοκληρώνεται με παρεμβάσεις των χάλκινων πνευστών που παραπέμπουν στον Βάγκνερ.
Igor Stravinsky: "Pogrebal'naya Pesnya ή Funeral song" Valery Gergiev-Mariinsky Orchestra:
Το κείμενο στηρίχτηκε σε στοιχεία από: theguardian.com, newyorker.com, flash.gr
Η 16η Ιουνίου είναι η "Bloomsday" των Ιρλανδών. Μια μέρα γιορτής και μνήμης της ζωής του συμπατριώτη τους συγγραφέα, Τζέιμς Τζόυς. Στο Δουβλίνο και άλλες περιοχές της χώρας ξαναζωντανεύουν στιγμιότυπα από το δημοφιλές μυθιστόρημά του: "Οδυσσέας", τα οποία εκτυλίσσονται στις 16 Ιουνίου 1904. Ο Τζόυς επέλεξε τη συγκεκριμένη ημερομηνία, καθώς ήταν η ημερομηνία του πρώτου ραντεβού του με την αγαπημένη και μετέπειτα σύζυγό του, Νόρα Μπάρνακλ. Εκείνη ήταν η μέρα που συνευρέθηκαν ερωτικά, στη βόλτα τους στο Ρίνγκσεντ. Το όνομα "Bloomsday" προήλθε από τον ήρωα στον "Οδυσσέα", Leopold Bloom.
Ο Τζόυς γνώρισε τη Νόρα στις 10 Ιουνίου 1904. Εκείνος ήταν 22 κι εκείνη μόλις 19. Δούλευε ως καμαριέρα σε ξενοδοχείο απέναντι από το Τρίνιτι Κόλετζ. Τον γοήτευσε με το νωχελικό της βήμα, τα κοκκινόξανθα μαλλιά της και την περήφανη κορμοστασιά της. Την πλησίασε και της μίλησε. Συμφώνησαν να συναντηθούν στι 15 του ίδιου μήνα στην πλατεία. Όμως η Νόρα δεν κατάφερε να έρθει στο ραντεβού τους.
"Γύρισα σπίτι εντελώς αποκαρδιωμένος...Ελπίζω στη μεγαλοψυχία σου...Ας ορίσουμε μια νέα συνάντηση, αν δεν με έχεις ξεχάσει..", θα τής γράψει.
Τελικά συναντήθηκαν την επομένη, 16 Ιουνίου και η μέρα θα αποκτήσει τέτοια σημασία για τον Τζόυς, ώστε θα τοποθετήσει τη δράση του δημοφιλούς "Οδυσσέα" του μέσα στις 24 ώρες της, καθαγιάζοντάς την και εγκαθιστώντας τη στο εορτολόγιο των μεγάλων λογοτεχνικών επετείων, ως "Bloomsday". Η Νόρα υπήρξε ο πρώτος και μεγάλος έρωτας της ζωής του, η ισόβια σύντροφός του, η ιέρεια, η απλή καρδιά που τον σαγήνευσε με την άδολη χάρη της και τον φυσικό αισθησιασμό της, ένα "αγράμματο κι ανεπιτήδευτο κορίτσι, ένα γαλάζιο αγριολούλουδο που φυτρώνει ανάμεσα στα βάτα, φαινομενικά εύθραυστο, αλλά προικισμένο με τεράστια δύναμη επιβίωσης". "Υπήρξες για τη νεαρή ανδρική μου ηλικία, ό,τι και η ιδέα της Παρθένου Μαρίας για τα παιδικά μου χρόνια", τής γράφει. Η μοναξιά της, η προθυμία της να του χαρίσει απόλαυση εκείνη την πρώτη νύχτα σφραγίζουν ένα απόσπασμα από τον "Οδυσσέα".
Στο βιβλίο "Γράμματα στη Νόρα" διαβάζουμε:
"25 Οκτωβρίου 1909
Αγαπημένο εσύ παράξενο κοριτσάκι, ποτέ δεν θα κουραστώ από σένα[...] Είσαι η μόνη μου αγάπη. Βρίσκομαι ολοκληρωτικά υπό την εξουσία σου[...]
Και τώρα, μικρό μου κακοδιάθετο, κακότροπο υπέροχο κοριτσάκι, υποσχέσου μου ότι δεν θα κλαις αλλά θα μου δίνεις κουράγιο να συνεχίσω τη δουλειά μου εδώ. Θα ήθελα να πας να δεις τη "Μαντάμ Μπατερφλάι" και να με σκέφτεσαι όταν ακούσεις τις λέξεις "Un bel di". Κράτα τα γράμματά μου μόνο για σένα, ακριβή μου. Είναι γραμμένα μόνο για σένα"
Jim
Να θυμίσουμε πως ο Τζόυς προερχόταν από μια οικογένεια, που αγαπούσε τη μουσική. Η μητέρα του έπαιζε πιάνο κι ο πατέρας του υπήρξε χορωδός. Ο ίδιος δε, είχε ωραία φωνή τενόρου, έπαιζε πιάνο και κιθάρα, ήταν προικισμένος με εξαίρετο αυτί και συνέθετε ερασιτεχνικά. Ήταν λάτρης κυρίως της όπερας...
Δύο μέρες αργότερα ξαναγράφει στη Νόρα, πάλι αναφερόμενος στην ίδια όπερα του Τζάκομο Πουτσίνι...
"27 Οκτωβρίου 1909
Λατρεμένη μου, απόψε ο παλιός πυρετός του έρωτά μου άρχισε να ξαναξυπνάει μέσα μου. Είμαι ένα ζηλιάρης, μοναχικός, ανικανοποίητος άντρας. Το βράδυ που πήγαμε στην "Μαντάμα Μπατερφλάι" μου φέρθηκες με χοντροκοπιά. Το μόνο που ήθελα ήταν ν’ ακούσω αυτήν την όμορφη, ευαίσθητη μουσική συντροφιά μ’ εσένα. Ήθελα να νιώσω την ψυχή σου να σκιρτά από πόθο και λαχτάρα όπως η δική μου, όταν η ηρωίδα τραγουδάει τη ρομάντζα της ελπίδας της Un bel di στη δεύτερη πράξη: "Μια μέρα, μια μέρα θα δούμε μια στήλη καπνού να ανεβαίνει στον ορίζοντα από τη θάλασσα, μακριά: τότε το πλοίο θα φανεί..[...] Σ' αγαπάω βαθιά και ειλικρινά, Νόρα. Δεν υπάρχει ούτε ένα μόριο της αγάπης μου, που να μη σου ανήκει..."
Να θυμίσουμε πως η "Μαντάμα Μπατερφλάι "είναι η όπερα που περισσότερο αγάπησε ο Πουτσίνι. Για να την γράψει μελέτησε τις μεταφράσεις ιαπωνικών μελωδιών γραμμένες στη Δυτική σημειογραφία, τις οποίες ενέταξε στην μουσική σύνθεση. Πολλές από τις πληροφορίες σχετικά με την ιαπωνικά έθιμα και τη μουσική της Ανατολής πήρε από τη γυναίκα του ιάπωνα πρέσβη στην Ιταλία, η οποία του τραγούδησε παραδοσιακά τραγούδια της πατρίδας της. Η ιστορία είναι βασισμένη στη "Madame Chrysantheme" του Γάλλου Πιερ Λοτί, που η θεατρική μεταφορά της από τον Ντέηβιντ Μπελάσκο, (παράσταση που είδε στο Λονδίνο ο Πουτσίνι), εντυπωσίασε το συνθέτη με τα εξωτικά σκηνικά της, μα και συγκίνησε με το στόρυ της νεαρής γκέισσας που αποφασίζει να αυτοκτονήσει όταν εγκαταλείπεται από τον αμερικανό αξιωματικό.
Η Geraldine Farrar στο ρόλο της Μπατερφλάι
Μοναδικά σπαρακτική η φημισμένη άρια "Un bel di, vedremo-Μια Όμορφη Μέρα, θα δούμε".
Μια Όμορφη Μέρα.. θα δούμε στον ορίζοντα
να υψώνεται μια στήλη καπνού
και τότε θα εμφανιστεί το καράβι…
Το κάτασπρο πλοίο θα μπεί στο λιμάνι
σαλπίζοντας τον χαιρετισμό του!
Βλέπεις; Βλέπεις που φτάνει;
Δεν θα κατέβω.. να τον προϋπαντήσω..
Όχι .. θα μείνω εδώ ψηλά στο λόφο
και θα περιμένω.. Θα περιμένω καιρό πολύ
η μακρά αναμονή δεν με στενοχωρεί...
Να, ξεπρόβαλε από το πλήθος
ένας άντρας, σα μια κουκίδα
φαίνεται από δω
να βαδίζει προς το λόφο
Μα ποιός να είναι, ποιός;
Κι όταν φτάσει
τάχα τι να πρωτοπεί;
Από μακριά θα με φωνάξει:
-Πεταλούδα!"
Θα ακούσουμε την άρια από μια Μπατερφλάι της εποχής του ερωτευμένου ζευγαριού, Τζέιμς και Νόρας, την πρώτη Μπατερφλάι της Μητροπολιτικής Όπερας της Ν.Υόρκης, το 1907, Geraldine Farrar, που συμπτωματικά ήταν γεννημένη την ίδια χρονιά με τον Τζέιμς Τζόυς:
Madame Butterfly- Un bel di, vedremo" / Geraldine Farrar:
(Οι αναφορές στις επιστολές του Τζόυς είναι από το βιβλίο "Τζέημς Τζόυς-Γράμματα στη Νόρα", εκδ. Πατάκη, μτφ.Κατ. Σχινά, σελ. 10, 11, 22, 73, 75)
Παλαιότερο κείμενο για τον James Joyce μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
"Ο Grieg στο πιάνο συνοδεύει τη σύζυγό του", P.S. Krøyer-1898
Γεννήθηκε στις 15 Ιουνίου 1843 στο Μπέργκεν της Νορβηγίας, κι έχει καθιερωθεί στην καρδιά μας ως ο πιο λαϊκός, ρομαντικός συνθέτης, με την έμπνευσή του να αντλείται απ' την μουσική παράδοση της πατρίδας του, τους θρύλους και τα παραμύθια της. Πρόκειται φυσικά για τον Νορβηγό Edvard Grieg, που το 1867 ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε την πρώτη του εξαδέλφη Νίνα Χάγκερουπ, λυρική σοπράνο, η οποία υπήρξε όχι μόνον η ερμηνεύτρια των τραγουδιών του αλλά και το βασικό στήριγμά του σε όποια μουσική του ιδέα και δημιουργία. Ο βαθύς έρωτάς του γι'αυτήν γέννησε μερικά από τα πιο τρυφερά και ευαίσθητα κομμάτια.
Ο Edvard και η Nina Grieg στο Troldhaugen
Με αφορμή λοιπόν, τη σημερινή γενέθλια επέτειο του, έρχομαι με μουσική πρόταση ποτισμένη λυρική διάθεση, ρομαντισμό, κι ευαισθησία.
Σημείο αναφοράς ο έρωτας του συνθέτη για τη Νίνα, αποδεικνύοντας πως η αγάπη τελικά είναι πάντα μοχλός δημιουργίας...
Στο Τρολτχάουγκεν, ένα ειδυλλιακό προάστιο κοντά στη γενέτειρά του, το Μπέργκεν, το ζευγάρι είχε ένα σπίτι, όπου τα καλοκαίρια πραγματοποιούσαν συναυλίες νέων καλλιτεχνών.
Το καλοκαίρι του 1892, που το ζεύγος Γκριγκ θα έκλεινε τα 25 χρόνια έγγαμου βίου, ο Εντβαρντ παρουσίασε ως δώρο στη γυναίκα του το πιανιστικό κομμάτι: "Bryllupsdag på Troldhaugen-Γάμος στο Τρολτχάουγκεν", που σήμερα αποτελεί μέρος των "Λυρικών κομματιών" του:
Το 1944 ο George Forrest παρουσιάζει την οπερέτα "Song of Norway", στην οποία αφηγείται τα
πρώτα χρόνια του Γκριγκ και τις προσπάθειές του να αναπτύξει μια αυθεντική νορβηγική εθνική μουσική. Ο συνθέτης μοιράζεται αυτά τα όνειρα με το φίλο του Nordraak και την αγαπημένη του ξαδέρφη, Νίνα. Για να πραγματοποιήσει το όνειρό του φεύγει στην Ιταλία και κινείται δίπλα σε φημισμένους λυρικούς τραγουδιστές... Η έμπνευση όμως δεν έρχεται... Ο ενθουσιασμός κι η λάμψη απουσιάζουν από κάθε τι που συνθέτει..
Έτσι, επιστρέφει στη Νορβηγία και την αγαπημένη του Νίνα και μόνο τότε πλημμυρίζεται από μουσικές ιδέες ... Ο έρωτας είναι εκείνος που θα σμιλεύσει τη φαντασία του και θα καθοδηγήσει την έμπνευσή του!
Στην οπερέτα ακούγονται πολλές γνωστές μελωδίες (από έργα του Γκριγκ προσαρμοσμένες από τον Φόρεστ), ανάμεσά τους ο Νορβηγικός Εθνικός Ύμνος, το περίφημο πιάνο κονσέρτο σε λα ελ., το Σκέρτσο σε Μι, ο 2ος Νορβηγικός χορός, μα και κείνο το κομμάτι που είχε χαρίσει ο συνθέτης στην Νίνα για την αργυρή τους επέτειο.
Το "Wedding in Troldhaugen" ακούγεται με τίτλο «Strange Music» και έχει τραγουδηθεί από τους James Melton, Bing Crosby, Nelson Eddy, Frank Sinatra... Όμως για μένα αποτελεί μια από τις συγκινητικότερες σκηνές της ομώνυμης ταινίας του 1970 «Song of Norway» του Andrew Stone με τους T. Maurstad και F. Henderson στους ρόλους του Γκριγκ και της Νίνας, αντίστοιχα:
_1895-6.jpg)
