Γιαν Βερμέερ: Σκηνή πληρωμένης αγάπης μετά μουσικής cittern...

 

"The Procuress", Johannes Vermeer (1656)

Είναι ο αγαπημένος μου ζωγράφος και πολλάκις έχω θαυμάσει σε μουσεία του κόσμου, έργα του!

Ο Ολλανδός ζωγράφος, Γιοχάνες Βερμέερ γεννήθηκε σαν σήμερα, 31 Οκτωβρίου 1632 κι είναι ένας από τους σπουδαιότερους εκπροσώπους της Ολλανδικής Χρυσής Εποχής.

Με εντυπωσιάζει η εκπληκτική του δεξιοτεχνία! Τα θέματά του, απλά και καθημερινά δίνουν την αίσθηση αδιόρατης ηρεμίας...Οι μορφές και τα αντικείμενα του καμβά με τον πρωτοφανή τρόπο, που χειρίζεται το φως, σε βυθίζουν στον απύθμενο εσωτερικό σου κόσμο ν'ανακαλύψεις νέα συναισθήματα...

Aξιοσημείωτο είναι πως στους 13 από τους 36 γνωστούς πίνακες του Βερμέερ η μουσική είναι το κεντρικό θέμα και σ'αυτούς απεικονίζονται διάφορα μουσικά όργανα, μάλιστα σε μερικές περιπτώσεις με συμβολικό υπόβαθρο.
Φαίνεται λοιπόν, πως η Μουσική κατείχε σημαντική θέση και στη ζωή του ζωγράφου. Δεν γνωρίζουμε αν εκτελούσε κάποιο όργανο, σίγουρα όμως είχε τη δυνατότητα να επεξεργαστεί το λαούτο και τις παραλλαγές του (έπαιζε η πεθερά του) αλλά και βιόλα ντα γκάμπα, φλάουτο με ράμφος, ή τσέλο, στο σπίτι του πάτρονα των τεχνών και φίλου του,  Pieter van Ruijven.

Από τους πίνακές του, επιλέγω σήμερα ένα έργο της νεότητάς του, όπου απεικονίζει και τον εαυτό του ως μουσικό.
Πρόκειται για την "Μαστροπό", που ο Βερμέερ φιλοτέχνησε γύρω στα είκοσι πέντε χρόνια του. Η σκηνή που αποτυπώνεται μάλλον διαδραματίζεται σε ταβέρνα ή πορνείο γι'αυτό και ορισμένοι τιτλοφορούν το έργο ως: "Σκηνή πληρωμένης αγάπης".

Αυτοπροσωπογραφία Βερμέερ
(λεπτομέρεια του πίνακα)

Η γυναίκα, δεύτερη απο αριστερά ντυμένη με μαύρο ράσο είναι η προαγωγός. Δίπλα της ο άνδρας με το κόκκινο σακάκι και το καπέλο (προφανώς στρατιώτης) πληρώνει τη νέα κοπέλα για τις υπηρεσίες της. Εκείνη έχει ανοίξει την παλάμη της να δεχτεί το χρυσό νόμισμα, ενώ ο άνδρας την έχει πάρει αγκαλιά και την χαιδεύει στο στήθος.
Τέρμα αριστερά βλέπουμε έναν οργανοπαίχτη, συχνό πρόσωπο σε τέτοιου είδους χώρους και στην υπηρεσία της προαγωγού, όπου  τραγουδώντας και παίζοντας κάποιο λαϊκό όργανο διασκέδαζε τους θαμώνες και η μουσική χρησιμοποιείτο ως μέσο  για να προσελκύσει "ερωτικούς πελάτες".

Ο Βερμέερ έχει δώσει τη δική του μορφή στο μουσικό με το μπερέ. Στο ένα χέρι κρατά ένα ποτήρι με ποτό και στο άλλο το cittern, μουσικό όργανο στον τύπο του λαούτου ή του μαντολίνου, το μπράτσο του οποίου είναι ορατό στο εικαστικό έργο. 

Το ανατολίτικο κιλίμι με τα περίτεχνα σχέδια...η κεραμική, διακοσμημένη με μπλε μοτίβα κοβαλτίου κανάτα...τα λαμπερά κουμπιά στο γούνινο παλτό...οι αντανακλάσεις στα γυάλινα αντικείμενα, όλα σχολαστικά φιλοτεχνημένα, αποδεικνύουν την εξαιρετική τεχνική ικανότητα του Γιοχάνες Βερμέερ.

Cittern ή Cister  είναι όργανο της οικογένειας του λαούτου, δημοφιλές στον 16ο και 17ο αι. Το ηχείο του με επίπεδη πλάτη, μη παράλληλη προς το καπάκι, έχει μεταλλικές χορδές  που νύσσονται με πλήκτρο. Οι χορδές, συνήθως 4 έως 7, είναι κατά κανόνα διπλές. Το όνομα "Cittern" είναι παραφθορά της λέξης "κιθάρα", στο πνεύμα της Αναγέννησης να κατασκευάζονται όργανα των οποίων τα ονόματα αποτελούν παραφθορές αρχαιοελληνικών λέξεων, χωρίς αυτό να σημαίνει πως τα όργανα έχουν και σχέση μεταξύ τους.

Ο μεγάλος αριθμός εικαστικών έργων που απεικονίζουν αυτό το όργανο αποδεικνύει τη μεγάλη δημοτικότητά του στις Κάτω Χώρες του 17ου αι. Με την επίπεδη πλάτη του ήταν πιο ανθεκτικό στην κατασκευή από το λαούτο, επομένως ευκολότερα μετακινούμενο και φθηνότερο. Αυτή η δυνατότητα έκανε το cittern αγαπημένο όργανο ειδικά της μεσαίας τάξης για συνοδεία λαϊκών τραγουδιών και χορευτικής μουσικής. 

Σάς αφήνω με μια μουσική σύνθεση -δημοφιλή στη εποχή του Βερμέερ- γραμμένη για το λαουτοειδές cittern, που φαίνεται να ήταν όργανο που ο ζωγράφος ξεχώριζε, αφού το επιλέγει ως εκείνο που υποτίθεται εκτελεί στο έξοχο εικαστικό της νεότητάς του...

Είναι η σύνθεση του φλαμανδού λαουτιέρη, Emanuel Adriaessen: "Branle Englese"

Ο Adriaessen εκτός από συνθέτης και λαουτίστας είναι γνωστός και για τη συλλογή του: "Pratum Musicum". Μια συλλογή με έργα και ταμπλατούρες για σόλο λαούτο, μαδριγάλια, φωνητικές και χορευτικές συνθέσεις, που αποτελεί πλούσιο υλικό μελέτης για τον σύγχρονο ερευνητή σχετικά με την Αναγεννησιακή μουσική.

Παλαιότερα άρθρα μου για τον Βερμέερ μπορείτε να διαβάσετε εδώ και εδώ.

Azy Gouziou (Άζη Γουζίου)31 October 2020 at 14:09

Ο σπουδαίος ζωγράφος των καθημερινών σκηνών! Πολύ γνωστό έργο του το κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι! Ζωντανά χρώματα, Ελπίδα μου, ανθρώπινες στιγμές, χωρίς να φαίνονται σκηνοθετημένες. Υπέροχη η "Μαστροπός" με όλες τις αποκαλυπτικές λεπτομέρειες χωρίς να προκαλούν. Πολύ ωραία και η σύνθεση του Αναγεννησιακού Adriaessen. Ευχαριστούμε πολύ και καλό ξημέρωμα! ❤
ReplyDelete
Replies

ELPIDA NOUSA1 November 2020 at 00:47

Καλημέρα Aζη μου και καλό μήνα!Ειναι ο πλέον αγαπημενος μου ζωγραφος, ο Βερμέερ και το κοριτσι με το μαργαριταρενιο ενωτιο ειναι ο πιο γνωστος πινακας στον οποιο στηριχτηκε και το θαυμασιο μυθιστορημα της Σεβαλιε, κι εγινε κ ταινια...
Ομορφα και ευστοχα τα χαρακτηριστικά του που αναφερεις, ιδιως ο τροπος που χειριζεται το φως και δω , ενα θεμα λεπτο, το προσεγγιζει χωρις καμμια αισθηση να προκαλεσει, εχεις δικιο!!
Ο Αdriaessen και αυτη η συνθεση του ηταν δημοφιλέστατη, και στις Κατω Χωρες της εποχης ακουγονταν σε ταβερνεια προς διασκεδαση των θαμωνων..
Και γω ευχαριστω πολύ, αγαπημενη μου φιλη για την προσοχη σου σε αυτη την αναφορά μου!Σε φιλω!Delete

«Έρωτας, η ελκτική του δύναμη στο μύθο – 7: Πύραμος και Θίσβη»

 

Pierre Gautherot : "Pyrame et Thisbe"

Οι προγονοί μας -ως γνωστόν- προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να ερμηνεύσουν όσα ανεξήγητα και ακατανόητα συνέβαιναν γύρω τους...Από φυσικά φαινόμενα ως τις ανθρώπινες ιδιότητες και αδυναμίες. Ανάμεσά τους και η αόρατη, κινητήρια δύναμη του έρωτα. Δύναμη που ασκεί τεράστια επιρροή πάνω σε όσους τον βιώνουν κι αποτελεί για κείνους, τουλαχιστον για όσο διάστημα υφίσταται, το βαθύτερο νόημα της ζωής. 

Σε αυτή τη σειρά αναρτήσεων κάθε Παρασκευή βράδυ θα αναφερόμαστε συνοπτικά σε δημοφιλή ζευγάρια της μυθολογίας, που ερωτεύτηκαν σφοδρά και σε κάποιες περιπτώσεις καταστροφικά, καθώς η δύναμη του έρωτά τους τέθηκε εκτός ελέγχου. 

Απόψε ένας μύθος για τον έρωτα δυο νέων,που οι κοινωνικές συμβάσεις εμποδίζουν…Μια ιστορία που πάντα συγκινεί… : "Πύραμος και Θίσβη"...

"Στου έρωτα το μαγικό παιχνίδι

Τους εραστές φωτίζει η ομορφιά τους.

Κι ο έρωτας, που λεν τυφλός πως είναι

τη σκοτεινιά της νύχτας προτιμάει.

Έλα γλυκειά μου νύχτα να μου μάθεις

πώς δυο παρθενικά κορμιά θα σμίξουν

μες στη χαρά του έρωτα δοσμένα".

(Απόσπασμα:"Ρωμαίος και Ιουλιέτα" Σαίξπηρ)

Έναν παλιό μύθο,"εκμεταλλεύεται" στο πλάσιμο αυτής της ιστορίας,ο άγγλος δραματουργός,για δύο εραστές με ανάλογο τραγικό τέλος, τον Πύραμο και την Θίσβη.

J.W.Waterhouse : "Thisbe,the Listener"

Λέει λοιπόν ο Οβίδιος στις ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ του :

Ο Πύραμος ήταν το πιο γοητευτικό παλληκάρι απ' όλους τους άνδρες και η Θίσβη η ωραιότερη νέα της Ανατολής. Οι δύο νέοι ζούσαν στη Βαβυλώνα και ήταν γείτονες. Αγαπούσαν τρυφερά ο ένας τον άλλο, αλλά, εμπόδιο στον έρωτα τους στέκονταν οι αντίπαλες οικογένειές τους, που τους απαγόρευαν ακόμη και να βλέπονται.

"Τοίχε ζηλιάρη, τοίχε χωριστή, τι στέκεις στην αγάπη μας εμπόδιο;"

Για να επικοινωνούν, χρησιμοποιούσαν μια χαραμάδα της μεσοτοιχίας, που χώριζε τα σπίτια τους.

Μια φεγγαρόλουστη νυχτιά,αποφάσισαν να ιδωθούν κρυφά έξω από τα τείχη της πόλης, στον τάφο του Νίνου,στην πηγή με τις λευκές μουριές,κάτω από τις βαθιές σκιές . Πρώτη έφτασε η Θίσβη μ'ένα πέπλο να καλύπτει το πρόσωπό της.

Ξαφνικά παρουσιάζεται μια λέαινα στη βρύση...Κι αυτή η λέαινα καθόρισε την τύχη των δύο εραστών:

"Λιοντάρι λεκιασμένο με των βοδιών το αίμα,

το αίμα το νωπό,που άφριζε τριγύρω στη μουσούδα

φάνηκε να τραβάει για την πηγή,

τη δίψα ν' αποθέσει στα νερά της".

Πύραμος και Θίσβη, 
Σπίτι του Λορέιους Τιμπουρτίνους, Πομπηία

Η Θίσβη έντρομη τρέχει να κρυφτεί. Της πέφτει όμως το πέπλο της το οποίο η λέαινα ξεσκίζει καταματώνοντάς το.Σε λίγο φτάνει ο Πύραμος, βλέπει το ματωμένο πέπλο και νομίζει ότι η αγαπημένη του έχει κατασπαραχθεί από το λιοντάρι.

"Ο Πύραμος το γέμισε το σάλι με δάκρυ και φιλί !

...Είχε ζωσμένο πάνω του σπαθί.

Το έμπηξε βαθιά στα σωθικά του,

κι όπως ακόμα έκαιγε η πληγή

το τράβηξε την ώρα του θανάτου"

Μην μπορώντας να ζήσει χωρίς αυτή, τράβηξε το σπαθί του και το κάρφωσε στο πλευρό του. Το αίμα τινάχθηκε με πίεση και πιτσίλησε τα άσπρα μούρα...

"Το αίμα σαν πίδακας τινάζεται ψηλά
και το δεντρί ραντίζει

κάνοντας τη χροιά του πορφυρή...

και ποτισμένη η ρίζα του κι εκείνη

ανέβασε πορφύρα στους καρπούς

και πέρασε στα μούρα τη βαφή της".

Στο μεταξύ, η Θίσβη συνήλθε από το φόβο της και δειλά - δειλά βγήκε από την κρυψώνα της να δει τι απέγινε η λέαινα. Τότε αντίκρυσε τον αγαπημένο της νεκρό. Ταραχή, απόγνωση, απελπισία, όλα μαζί την οδηγούν στο μοιραίο. Χωρίς τον αγαπημένο της η ζωή δεν έχει αξία.

"Κι αν ήταν μοναχά να μας χωρίσει ο θάνατος,

τώρα μήτε κι αυτός μπορεί να σε κρατήσει μακριά μου"

"Πύραμος και Θίσβη", ανωνύμου, 17ου αι.

Στήνει το σπαθί του Πύραμου όρθιο και πέφτει επάνω.
Πεθαίνοντας, λέει ο μύθος, παρακάλεσε τους θεούς να φροντίσουν ώστε να ενταφιαστούν στον ίδιο τάφο κι ακόμη οι καρποί της μουριάς να έχουν όταν ωριμάσουν το σκούρο κόκκινο χρώμα του αίματος, σε ανάμνηση της άτυχης αγάπης τους.

"...και συ μουριά,σκεπή σε λίγο και για τα δυο κορμιά
που θα πλαγιάζουν από κάτω,
κράτα σημάδια από το φονικό:
πένθιμο κάρπιζε και μαυροφορεμένο,
θύμιζε με το χρώμα του καρπού αίμα διπλό και αδικοχυμένο!"

Κι αφού με Σαίξπηρ ξεκινήσαμε, ας τελειώσουμε με τον ίδιο και με την προτροπή του για τις αντίπαλες οικογένειες των αδικοχαμένων νέων:

"Πένθιμη ειρήνη τούτη η αυλή μας δίνει
κι ο ήλιος από τον πόνο του πηγαίνει να κρυφτεί.
Ελάτε να σκεφτούμε:
Δικαιοσύνη, πρέπει σ’ αθώους και φταίχτες να δοθεί.
Τι έτσι πικρή δεν στάθη άλλη καμία,
σαν των παιδιών αυτή την ιστορία".

ΟΙ ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΕΜΠΝΕΥΣΕΙΣ: 

1. Στο τέλος της δεκαετίας του 1760 ο γερμανός συνθέτης, τραγουδιστής και δάσκαλος μουσικής, απο τους δημοφιλέστερους  του 18ου αιώνα, Αντολφ Χάσσε στήνει  την δυο πράξεων όπερα του: "Piramo e Tisbe" βασισμένη στο κείμενο του Οβίδιου απο τις "Μεταμορφώσεις".
Το λιμπρέτο συντάχθηκε από τον Μάρκο Κοτελίνι και ο συνθέτης κατέτασσε αυτό το τραγικό ιντερμέτζο του στις καλύτερες δημιουργίες του, αν όχι η καλύτερη!

Πρόκειται για μουσική δημιουργία αρκετά πολύπλοκη με σύνθετα ρετσιτατίβι και άριες. Mε ρέουσες, φωνητικές γραμμές που επιτρέπουν στους ερμηνευτές να υπογραμμίσουν το λιμπρέτο και να φωτίσουν το νόημα των στίχων. Την περίοδο σύνθεσης της όπερας ο Χάσσε είχε απομακρυνθεί από την da capo aria υιοθετώντας πιο ελεύθερες και ακανόνιστες φόρμες έκφρασης και για την ορχήστρα και για τις φωνές με τις λαμπρές μελωδίες να ακολουθούν η μια την άλλη. 

Johann Adolf Hasse - Piramo e Tisbe:

2. Eίχε προηγηθεί η ποιμενική όπερα "La Thisbe" του  Μπολονέζου αρχιβιολιστή και μαέστρου στην Αυλή της Βυτεμβέργης, Giuseppe Antonio Brescianello, ο οποίος παρουσίασε το σκηνικό έργο στο θέατρο του Παλατιού το 1718.
Το λιμπρέτο του Pier Jacopo Martello βασίστηκε επίσης στο επεισόδιο από τις Μεταμορφώσεις του Οβίδιου.

Eίναι η μοναδική όπερα του Brescianello, έργο υψηλής αισθητικής μπαρόκ, που εμφανίζει επιρροές από Αλμπινόνι και Βιβάλντι και προϊδεάζει το μελωδικό ύφος του Χάσσε.

Ακούμε την άρια της Θίσβης:

3. Στις Μεταμορφώσεις του Οβίδιου στηρίχτηκε και το λιμπρέτο για την  tragédie en musique των Γάλλων συνθετών, Françoise Rebel και Françoise Francoeur (μουσικοί διευθυντές της Όπερας του Παρισιού, που μαζί συνέγραψαν πολλά σπουδαία έργα με μεγάλη επιτυχία παραστάσεων) που έκανε πρεμιέρα στη λαμπρή αίθουσα της Παρισινής Όπερας το 1726. Η όπερα διανθισμένη με μπαλετικά μέρη, χαρακτηριστικό της Γαλλικής μουσικής σχολής, και μια σειρά λαϊκών χορών(Sarabande, Musette κλπ) που απολαμβάνουμε:

François Rebel & François Francoeur: "Pyrame et Thisbée":

Το κείμενο δημοσιεύτηκε και στην Κοινότητα των Mythologists

Νίκι ντε Σεν Φαλ: η γοητεία της έμπνευσης στο Πουλί της φωτιάς...

Stravinsky's Fountain, Paris, Niki de Saint Phalle
(pinterest)

Αν ζούσε, σήμερα θα έκλεινε τα 90 χρόνια της.

Η γλύπτρια, ζωγράφος και σκηνοθέτις, Νίκι ντε Σεν Φαλ ήταν από τις λίγες γυναίκες που την αποδέχτηκαν για την τέχνη της όσο ήταν εν ζωή.

"Πολύ νωρίς αποφάσισα πως θα γίνω ηρωίδα. Ποια;. .. Η Γεωργία Σάνδη; Η Ιωάννα της Λωραίνης ή ο Ναπολέων με φούστες; Τι σημασία είχε το ποιος; Αρκεί να γινόμουν κάτι ιδιαίτερο, μεγαλειώδες και συναρπαστικό", είπε κάποτε.

Ήταν διάσημη όσο οι Τζάκσον Πόλοκ και Άντυ Γουόρχολ. Μια νεωτερίστρια καλλιτέχνις, ευρηματική, καινοτόμα, με διάθεση χαράς να αντικατοπτρίζεται στα έργα της, ιδίως στις περίφημες "Γυναίκες" της (Les Nanas), τις παχουλές, ζουμερές, σκερτσόζικες γυναικείες φιγούρες, που στροβιλίζονται, σχεδιασμένες με εκρηκτικά, γεμάτα ένταση χρώματα...
Η ίδια υπήρξε καλλονή και συγχρόνως φεμινίστρια...

Με το σύζυγό της επίσης γλύπτη, Ζαν Τινγκελί, δημιούργησαν στο Παρίσι τo εκκεντρικότατο "Συντριβάνι του Στραβίνσκι" με 16 κινούμενα γλυπτά.

Την ιδέα έδωσε ο συνθέτης και μαέστρος, Πιερ Μπουλέζ, ιδρυτής του IRCAM, ινστιτούτου που προωθεί τη σύγχρονη μουσική και συνδέεται με το Κέντρο Πομπιντού, δίπλα στο οποίο υπάρχει η μικρή πλατεία με το συντριβάνι της Νίκι...

Τα γλυπτά αναπαριστούν φιγούρες από την "Ιεροτελεστία της Άνοιξης", το "Πουλί της φωτιάς", την "Αλεπού- ένα χαρούμενο έργο με τραγούδι και μουσική", το "Αηδόνι" -έμπνευση του συνθέτη από το παραμύθι του Άντερσεν, τον "Πετρούσκα", το "Ραγκτάιμ", τη γοργόνα, τη ζωή, την αγάπη, το φίδι, το θάνατο κλπ...

"Πουλί της φωτιάς", Νίκι ντε Σαιν Φαλ

Όπως είχε δηλώσει η ίδια η Νίκι ντε Σεν Φαλ "επιθυμούσε τα γλυπτά να αναδύουν τη γοητεία των έργων του Στραβίνσκι και των χαρακτήρων που ενέπνευσαν τα έργα του".
Γι'αυτό τα γλυπτά που σμίλευσε θυμίζουν καλλιτέχνες του δρόμου, του τσίρκου ή ζονγκλέρ, που τόσο αγαπούσε ο ρώσος δημιουργός, ιδιαίτερα μετά την γνωριμία του με την τζαζ...

Στη παραπάνω φωτογραφία βλέπετε το "Πουλί της φωτιάς", αναπαριστάμενο ως "θεός του Ήλιου". Πρόκειται για γλυπτό σε σμίκρυνση ενός που η Νίκι είχε δημιουργήσει σε γιγάντιο μέγεθος για το Πανεπιστήμιο του Σαν Ντιέγκο την ίδια χρονιά.

Το πρωτοποριακό "Πουλί της φωτιάς" είναι ένα χορόδραμα που γράφτηκε το 1910, μετά από παραγγελία του Σεργκέι Ντιαγκίλεφ για τα Ballets Russes, σε χορογραφία του M. Φοκίν. Πρόκειται για καθαρά ρωσικού χρώματος έργο, που ξεχωρίζει για την ηχοχρωματική ένταση και ποκιλομορφία του, στοιχείο που φαίνεται στη διάθεση δημιουργίας της Νίκι, που σκιαγραφεί το μαγικό πουλί με τη διττή σημασία, ευλογίας και κατάρας!
Το μπαλέτο επικεντρώνεται στο ταξίδι του ήρωά του, του Πρίγκηπα Ιβάν. Ο Ιβάν μπαίνει στο μαγικό βασίλειο του Kashchei του Αθάνατου.
Το Πουλί της Φωτιάς, όταν τελικά αιχμαλωτίζεται από τον Ιβάν συμφωνεί να τον βοηθήσει με αντάλλαγμα την ελευθερία του.
Όταν ο Kashchei στέλνει τα μαγικά του πλάσματα εναντίον του Ιβάν, το Πουλί της Φωτιάς, πιστό στην υπόσχεσή του, παρεμβαίνει, μαγεύοντας τα πλάσματα, κάνοντάς τα να χορέψουν έναν περίτεχνο, ενεργητικό χορό , "Τον Χορό της Κολάσεως":

Στο πόντιουμ ο Sir Simon Rattle με τη London Symphony Orchestra:

Εκρηκτικά χρώματα και ηχοχρώματα συνταιριάζονται σε αυτό το κείμενο για να τιμηθεί μια ιδιαίτερα εκκεντρική καλλιτέχνιδα, που τα γλυπτά της διακρίνονται για την παιδικότητα, την ένταση και ενεργητικότητά τους. Όπως και το συγκεκριμένο χορευτικό μέρος από το παραμυθικό μπαλέτο του Ιγκόρ με τις απότομες μελωδικές εναλλαγές και τις εξάρσεις δυναμικής!
Το Συντριβάνι του Στραβίνσκι της γλύπτριας είναι τόσο εντυπωσιακό, που αφήνει άφωνο όποιον το παρατηρεί! Δεν είναι μόνο η συνεχής ροή του νερού, αλλά και η κίνηση των γλυπτών μέσα στο ρηχό συντριβάνι! Το βράδυ δε, γίνεται μαγικό, φαντασμαγορικό "παραμύθι" στην κυριολεξία, καθώς φωτίζεται ποικιλοτρόπως...

Για το "Πουλί της Φωτιάς" του Στραβίνσκι μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα σε παλαιότερο άρθρο, εδώ.

Η Παναγιά της Νίκης και η Συμφωνία της Λεβεντιάς...

Γιάννης Τσαρούχης με την εικόνα της «Παναγιάς της Νίκης».
(lifo)

Ένα από τα εικαστικά που φιλοτέχνησε ο μεγάλος καλλιτέχνης μας Γιάννης Τσαρούχης στο Αλβανικό Μέτωπο ήταν και μια εικόνα της Παναγίας. 

Όταν ο λοχαγός άκουσε έναν συμπολεμιστή τους πως είδε όραμα την Παναγία να τον εφησυχάζει πως η Ελλάδα θα βγει νικήτρια από τον πόλεμο, έδωσε διαταγή στο ζωγράφο να φτιάξει την εικόνα... Στην αντάρα της μάχης, βρέθηκε ένα καπάκι από κιβώτιο. Εκεί πάνω ζωγράφισε ο Τσαρούχης την "Παναγία της Νίκης".

"Την έχεις κάνει άγρια την Παναγία, σαν Αρβανίτισσα. Και ο Χριστός είναι κι αυτός αγριωπός", τού είπε ο διοικητής.
Έτσι, από τότε κάποιοι  τη βάφτισαν: "Παναγία Αρβανίτισσα".
Ο Τσαρούχης, εκτός από την Παναγία με το Χριστό στο πάνω μέρος της εικόνας είχε απεικονίσει στο κάτω μέρος και τα θαύματά της: Αριστερά το φαντάρο που πάει να πυροβολήσει την Παναγία, νομίζοντας πως είναι κατάσκοπος και δεξιά τους στρατιώτες που πάνε να χτίσουν το εκκλησάκι στη Χάρη Της. 

Ο συγγραφέας, δημοσιογράφος και ποιητής Τίμος Μωραϊτίνης γράφει στην εφημερίδα «Έθνος» το 1940:

«… Και το θαύμα έγινεν.
Ένας ύμνος μυ­ριόστομος ανεβαίνει προς τον ολογάλανον ελληνικόν ουρανόν:
"Τη υπερμάχω στρατηγώ τα νικητήρια".
Ένας λαός γονυκλινής προσεύχεται και ένας στρατός προχωρεί…»

Ο ιδρυτής της Εθνικής μας Σχολής, Μανώλης Καλομοίρης γράφει την περίφημη 1η Συμφωνία του.op 21, γνωστή ως «Συμφωνία της Λεβεντιάς», τίτλος που αποδόθηκε αφού ο συνθέτης προσπάθησε εμπνεόμενος από την πατρίδα να αποδώσει τη συγκίνηση που πηγάζει από την ελληνική λεβεντιά σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής, πολέμου, θανάτου, αγάπης…

Πρόκειται για έργο μεγαλόπνοο και ρωμαλέο, όπου στο φινάλε, ο Καλομοίρης ακολουθώντας τα πρότυπα του Μπετόβεν στην 9η, αναθέτει σε χορωδία να ψάλλει τον βυζαντινό ύμνο «Τη Υπερμάχω», όπου περίτεχνα η κατανυκτική μελωδία του πλέκεται με μουσικό υλικό που ο συνθέτης έχει παρουσιάσει στα προγενέστερα μέρη της σύνθεσης.

Μ.ΚΑΛΟΜΟΙΡΗΣ: «Συμφωνία της Λεβεντιάς-Μέρος IV:Τη Υπερμάχω»:

"Τα τρένα του Ολοκαυτώματος"

Εβραίοι φορτώνονται στο τρένο του σταθμού Umschlagplatz στη Βαρσοβία κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής
(wiki)

"Στις 2 Απριλίου ξεκίνησε η μεταφορά. Η μεταφορά ήταν γύρω στις δέκα μέρες, περάσαμε όλη την Ευρώπη, από Ρουμανία, Ουγγαρία , Αυστρία, φτάσαμε στο Άουσβιτς.

Μόλις φτάσαμε, άνοιξαν οι πόρτες του τρένου και οι Γερμανοί μαζί με παλαιότερους κρατούμενους που φορούσαν τις ριγέ στολές φώναζαν :
"Γρήγορα, γρήγορα" για να βγούμε έξω.

Πήγα στον Γερμανό αξιωματικό και τού είπα: "
Είμαι μικρός. Θέλω να πάω μαζί με τον πατέρα μου"...

(Μνήμη Ελληνοεβραίου επιζώντος)

***

Tα "Tρένα του Ολοκαυτώματος" γνωστά και ως "Τρένα της Σιωπής" χρησιμοποιήθηκαν αρχικά για τη μεταφορά-συγκέντρωση εβραϊκών πληθυσμών στα γκέτο και στη συνέχεια για τη μεταφορά τους σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας. Τα τρένα αυτά μετέφεραν δεκάδες χιλιάδες Εβραίους και Ρομά στα στρατόπεδα του θανάτου.

Το έργο του Στηβ Ράιχ: "Different Trains" γράφτηκε το 1988 από τον Αμερικανό συνθέτη με τη σκέψη στα τρένα ανά την Ευρώπη που μετέφεραν μελλοθανάτους του Ολοκαυτώματος.


Πρόκειται για σύνθεση για κουαρτέτο εγχόρδων και μαγνητοταινία, όπου o Ράιχ πειραματίζεται χρησιμοποιώντας ως μελωδική πηγή ηχογραφημένες ομιλίες.

Η έμπνευση προήλθε από τη σκέψη του δημιουργού ότι αν κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου πολέμου ζούσε στην Ευρώπη, σίγουρα -ως Εβραίος- θα μεταφερόταν με τα τρένα του Ολοκαυτώματος, καθώς στην Αμερική συχνά εκείνη την περίοδο ταξίδευε με τρένο από Λος Αντζελες σε Νεα Υόρκη για να βλέπει τους γονείς του.

Οι ηχογραφημένες ομιλίες είναι συνήθως μνήμες ανθρώπων από κείνη την περίοδο και πάνω σε αυτές στηρίζεται η οργανική μελωδία καθενός από τα τρία μέρη της σύνθεσης.



Θα ακούσουμε το δεύτερο μέρος με τίτλο: "Ευρώπη - Κατά τη διάρκεια του πολέμου", όπου η ηχογραφημένη ομιλία γίνεται από τρεις επιζώντες του Ολοκαυτώματος, οι οποίοι αναφέρονται στην φρικτή εμπειρία του ταξιδιού τους με τρένο, που τούς οδήγησε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης.

Οι ομιλίες-συνεντεύξεις αναμιγνύονται με μουσικά μοτίβα από τα τοξοτά έγχορδα, διανθισμένες με ήχους αμαξοστοιχίας και πολεμικές σειρήνες.

Mε το γνωστό μινιμαλιστικό ύφος του ο αμερικανός συνθέτης επιτυγχάνει οριακές συναισθηματικές καταστάσεις, όπου η μουσική πρωτοπορία συναντά τον αγώνα ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο, ανάμεσα στην απόγνωση και την ελπίδα.


Steve Reich: "Different Trains, Part II: Europe, During the War" / Kronos Quartet:

Azy Gouziou (Άζη Γουζίου)28 October 2020 at 11:49

Φρικιαστικοί ήχοι, ανακατεμένοι με τις ανθρώπινες ομιλίες συνταράζουν την ψυχή. Και νιώθεις το τρέξιμο του τρένου στις ράγες που σε πάει στον θάνατο!
Ποτέ πια φασισμός, ποτέ πια πόλεμος!
Καλό ξημέρωμα, Ελπίδα μου!

ReplyDelete
Replies

ELPIDA NOUSA28 October 2020 at 11:56

Αποτροπαιες, φρικιαστικές πραξεις και βιωματα που ο ευρηματικός δημιουργός βρισκει τροπο να αναπαραστησει ηχητικά και φυσικά να συγκλονιζει με το συναισθημα που προκαλει...Προσωπικά, υποκλίνομαι στην έμπνευση και σύλληψή του, πέρα απο την ευαισθησία του να θιξει αυτο το ιδιαιτερα οδυνηρό θέμα, Αζη μου!
Συντασσομαι με την ευχη σου, καλή μου φιλη: Ποτέ πια φασισμός, ποτέ πια πόλεμος!
Καλη σου νυχτα και καλο ξημερωμα!

Delete

Παγκανίνι: από το "πέρασμα της μαύρης γάτας" στην "Καρμανιόλα"...

 

"Ο Παγκανίνι ως αγόρι μελετά βιολί",
Giovanni Pezzotta (από: lacarrara.it)

Ο πατέρας του ήθελε να γίνει μουσικός...Ξεχνούσε κάθε δυσκολία όταν γρατσούναγε την κιθάρα και το μαντολίνο του..Ηταν η ανάγκη της ζωής όμως που τον έφερε στο λιμάνι στης Γένοβα, να δουλεύει σαν αχθοφόρος για να τα φέρει βόλτα...
Εκεί, κοντά στο λιμάνι, σ'ένα μικρό, σκοτεινό δρομάκι βρισκόταν το σπίτι του...Ήταν τόσο στενό, που το έλεγαν το "πέρασμα της μαύρης γάτας", όνομα ριζωμένο σε θρύλους της μαγείας...
Φρικιαστικό και μόνο που το σκέφτεσαι, φέρνει τρόμο, ανατριχίλα και δαιμονικές φιγούρες στο μυαλό...Κι όπως φαίνεται, ήταν απόλυτα ταιριαστό σκηνικό στην ατμόσφαιρα που θα δημιουργείτο στο μέλλον για το τρίτο από τα έξι παιδιά του Αντόνιο Παγκανίνι...

Ήταν εκεί, σε αυτό το σπίτι που γεννήθηκε  ο γιος του, Νικολό. Μάλλον από τον πατέρα του κληρονόμησε τη δαιμονική κλίση για τη μουσική, όπως και το έξοχο αυτί, που έπιανε κάθε παραφωνία που ο ερασιτέχνης γονιός έπαιζε στο μαντολίνο του...



Ήταν δεν ήταν τεσσάρων χρονών ο Νικολό, όταν μάνα και πατέρας έμειναν κατάπληκτοι από τις εκτελέσεις του μικρού στο μαντολίνο και το βιολί, που τον γοήτευε ιδιαίτερα.

Ο πατέρας διέκρινε στο γιο του ένα μικρό θαύμα και συχνά με βίαιο τρόπο τον ανάγκαζε σε πολύωρη μελέτη "μαυρίζοντας" την παιδική ηλικία του ευαίσθητου κι ασθενικού αγοριού...
Δεν είναι τυχαίο που ο Παγκανίνι δεν αναφέρεται σχεδόν ποτέ στον πατέρα του, αντίθετα από τη μητέρα του με την οποία φαίνεται να είχε εξαιρετικό δέσιμο...

Από τις πιο δύσκολες περιόδους ζωής του βιρτουόζου ήταν εκείνη μετά την απώλειά της...Στη μουσική, σύνθεση και ερμηνεία επούλωνε τις πληγές, που προκάλεσε ο θάνατος της μητέρας του...
Πάντα την κουβαλούσε μέσα του, το τρυφερό της βλέμμα, το γλυκό χάδι της...

Η νυχτικιά της έγινε ένας σκούφος με φούντα που ο Παγκανίνι φόραγε τις κρύες μέρες του χειμώνα που η θέρμανση ήταν ανεπαρκής.
Ο σκούφος,  συνήθεια διαδεδομένη της εποχής, ήταν κειμήλιο της μάνας, που πέρασε ως ιερό αντικείμενο και στους απογόνους του συνθέτη και βιρτουόζου...Είχε τη μυρωδιά του τρυφερού  συναισθήματος, της βαθιάς αγάπης προς τη μητέρα...Ειχε την οσμή της γλυκιάς θύμισης από τη νόστιμη μινεστρόνε που τού τοίμαζε με τα χεράκια της... Ενα φαγητό στο οποίο ο Νικολό, είχε αδυναμία, ιδιαίτερα όταν στη σούπα εκτός απο τα ζυμαρικά και τα λογής λαχανικά, η μάνα πρόσθετε και λίγη καυτερή πιπεριά.
Μινεστρόνε, τού είχε φτιάξει  και κείνη τη βραδιά του κονσέρτου στο Τεάτρο Σαν Αγκοστίνο της Γένοβας...
Ο Νικολό ήταν στα δεκατρία κι ο αυστηρός πατέρας του σκόπευε να τον πάει στην Πάρμα, ώστε ο γιος του να μαθητεύσει με τον διάσημο μουσικοδιδάσκαλο, Αλεσάντρο Ρόλα.
Ετσι οργάνωσε ένα μικρό κονσέρτο, "διαφημίζοντας" στην τοπική εφημερίδα πως ο μικρός θα εκτελούσε μια δική του σύνθεση: "Παραλλαγές πάνω στην Καρμανιόλα", έμπνευση απο το γνωστό πατριωτικό τραγούδι της Γαλλικής Επανάστασης. Πάνω στο μοτίβο αυτού του τραγουδιού, ο Νικολό  έγραψε 14 παραλλαγές για βιολί με συνοδεία κιθάρας...

Το κονσέρτο είχε τεράστια επιτυχία! Ο κόσμος που μαζεύτηκε να τον δει, ήταν πολύς και τα απαιτούμενα χρήματα για τη μετακίνηση στην Πάρμα και τα πρώτα μαθήματα με τον Ρόλα μαζεύτηκαν και με το παραπάνω..

Ο πατέρας του ήταν πολύ χαρούμενος κι η μάνα για να ευχαριστήσει το παιδί, έβαλε στη χύτρα μινεστρόνε που τόσο τού άρεσε...Μινεστρόνε με καυτερή πιπεριά...

Paganini's portrait, John Whittle

Ο Νικολό, πάντα χαμογελούσε όταν αναπολούσε εκείνη τη νύχτα μετά το κονσέρτο με τις Παραλλαγές πάνω στην Καρμανιόλα, που η εκτέλεσή τους, τον αποθέωσε!

Το έργο του 13χρονου Παγκανίνι θεωρείτο χαμένο για πολλά χρόνια...Όμως βρέθηκε το 1972...

Πρόκειται για σύνθεση ενός ανώριμου ακόμα Παγκανίνι, έργο σε εμβρυική -θα'λεγε κανείς- μορφή, στο οποίο  όμως διακρίνονται χαρακτηριστικά της δεξιοτεχνίας που θα επακολουθούσε, όπως η διαλογική δομή, η προσέγγιση των τονικών περιοχών και κυρίως τα ιδιαίτερα εφέ...

Για την ιστορία να πούμε πως όταν ο μικρός Παγκανίνι έφτασε στην Πάρμα και τον άκουσε ο δάσκαλος Ρόλα, εκείνος δεν δέχτηκε να τον διδάξει...Όχι για άλλον λόγο, παρά γιατί αισθάνθηκε πως δεν είχε τίποτε παραπάνω να προσφέρει στο μικρό, ταλαντούχο αγόρι. 

Στο κύλισμα του χρόνου, η εξέλιξη του μικρού Νικολό γράφτηκε λαμπρή, που καθώς ο ανθρώπινος νους δεν μπορούσε να αντέξει τη θαυμαστή ιδιοφυία του, το υπερκόσμιο ταλέντο του και σε συνδυασμό με τη μακάβρια εμφάνισή του, το οστεώδες πρόσωπο, και τα ασυνήθιστα μακριά του δάκτυλα, το πνεύμα της δεισιδαιμονικής εποχής τον περιέλουσε  με τη φήμη του διαβολικού πλάσματος, που ήρθε στον κόσμο στο δωμάτιο ενός σπιτιού στο στενοσόκακο δίπλα στο λιμάνι, το "πέρασμα της μαύρης γάτας"...

Paganini: "Carmagnola con 14 variazioni per violino e chitarra M.S. 1"

[Με αφορμή τη γενέθλια επέτειο του Νικολό Παγκανίνι, 27 Οκτωβρίου 1782]

Azy Gouziou (Άζη Γουζίου)27 October 2020 at 09:19

Για φαντάσου, Ελπίδα μου! Να πηγαίνεις στον δάσκαλο και να σου λέει ότι δεν έχει τίποτε να σου διδάξει! Αυτά τα προικισμένα απ' την φύση πλάσματα πώς να τα συναγωνιστεί κάποιος; Ιδιαίτερα όταν το χάρισμα συνοδεύεται και με σκληρή μελέτη, τα αποτελέσματα είναι όντως πέρα απ' τα ανθρώπινα! Φυσικά, έχουν λεχθεί πολλά για την ιδιοφυία του Παγκανίνι, επειδή ήταν ασύλληπτο το ταλέντο του στον κοινό ανθρώπινο νου, αλλά κι η εμφάνισή του τόσο μακάβρια! Πόση διαφορά με το αγόρι του πίνακα! Όμως ένας άνθρωπος ήταν κι αυτός με πολύ μεγάλο χάρισμα.
Η εφηβική του σύνθεση, όντως δείχνει την φαντασία και την ικαντότητα του καλλιτέχνη.
Ευχαριστούμε πολύ, Ελπίδα μου για την αφιέρωση στην σημερινή γενέθλια μέρα του Νικολό! Καλό απόγευμα! ❤

ReplyDelete

ELPIDA NOUSA29 October 2020 at 10:13

Δεν ειναι η πρωτη φορά που μαθητής ξεπερνά το δάσκαλο ή αδυνατεί να αναλάβει ο δάσκαλος το μαθητη γιατί νιώθει υποδεεστερος.Κι αυτο ειναι το λγοτερο, εντυπωσιακο!!Ετσι και με τον γενοβεζο Παγκανινι!
Ειναι καποιοι ανθρωπου που η φυση τούς προικισε μοναδικα και ιδιαιτερα....
Ναι, το μικρο αγορι του πινακα δεν θυμιζει την μετεπειτα σατανικη παρουσια του Παγκανινι..
Το εργο του, παραλλαγες πανω στην Καρμανιολα ειναι ξεχωριστη, πρωιμη μεν, ομως αντιπροωπευική όσων θα επακολουθουσαν.
Ευχαριστω και γω Αζη μπυ για το σχόλιο σου και την ανταποκριση!
Kαλό βράδυ!
Delete

Τζουντίτα Πάστα: η κορυφαία, η εμμονική, η πατριώτισσα, το φωνητικό-φαινόμενο...

 

Πορτρέτο της Pasta από τον  Gioacchino Serangeli

Γεννήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 1797 στο Σαρόνο της Λομβαρδίας και βαφτίστηκε την επόμενη ημέρα ως Τζουντίτα Αγγέλα Μαρία Κωστάνζα Νέγκρι…
Υπήρξε μια από τις κορυφαίες πριμαντόνες του 19ου αι. Μια σπάνια φωνή, φάσματος τριών οκτάβων, ένα φωνητικό φαινόμενο, απ' αυτά που σπάνια παρουσιάζονται στην όπερα και που οι Ιταλοί ονομάζουν soprano sfogato.

Πρόκειται για την ιταλίδα Τζουντίτα Πάστα, αγαπημένη πρωταγωνίστρια των συνθετών του μπελ κάντο.

Ξεκίνησε την καριέρα της ερμηνεύοντας δευτερεύοντες ρόλους…Σιγά-σιγά ωρίμαζε τη φωνή της με αδιάκοπη εξάσκηση και φροντίδα χωρίς να αφήνει τίποτα στην τύχη. 
Εκτός της καταπληκτικής φωνής, διέθετε και απίστευτη σκηνική παρουσία, που κυριολεκτικά καθήλωνε τον θεατή με τον τρόπο που ενσάρκωνε και προσαρμοζόταν στα χαρακτηριστικά των διαφόρων ρόλων.  

Yπήρξε η αγαπημένη του γάλλου συγγραφέα Σταντάλ, αλλά και ο Φέλιξ Μέντελσον όταν την άκουσε στο Βερολίνο, στο ρόλο της Δεισδαιμόνας του Ροσίνι ανατρίχιασε από την γεμάτη όγκο, ευέλικτη φωνή της, τόσο που πλημμύρισαν δάκρυα τα μάγουλά του, όπως γράφει σε επιστολή του. 

Η Pasta ως Άννα Μπολένα

Πολλές οι φιλίες αλλά και οι αντιπαλότητές της με άλλες πριμαντόνες της εποχής (Angelina Catalani,  Giuseppina Grassini κλπ) αλλά και οι φοβίες και δεισιδαιμονίες της, όπως π.χ η εμμονή της με τον αριθμό "11", που θεωρούσε πως της έφερνε τύχη.

Ίσως αυτή η πεποίθηση να δημιουργήθηκε επειδή η πρώτη της επιτυχέστατη εμφάνιση έγινε στο King's Theatre, στο Λονδίνο, στις 11 Ιανουαρίου του 1817, στην "Πηνελόπη" του Cimarosa.
Έτσι, από τότε, όλα τα ταξίδια προγραμματίζονταν για τις 11 του μήνα ...
11 του μήνα  κανόνιζε να αναχωρεί  για τη Ρώμη, 11 να φτάσει στη Βενετία ή στη λίμνη Κόμο …

Ο Σταντάλ είχε υποστηρίξει σθεναρά την αναγκαιότητα ύπαρξης ρόλων γραμμένων για τη φωνή της Πάστα.

Έτσι, ειδικά γι' αυτήν ο Ντονιτσέτι έγραψε το ρόλο της "Άννα Μπολένα", που παρουσιάστηκε το 1830 στο Teatro Carcano (και θεωρείται η μεγαλύτερη επιτυχία του συνθέτη), το ρόλο της Norma, που έκανε πρεμιέρα το 1831 στη Σκάλα του Μιλάνου, αλλά και το ρόλο της Αμίνα  στην "Υπνοβάτιδα" του Μπελίνι την ίδια χρονιά. 

Αξιοθαύμαστη είναι και η πατριωτική της στάση στους αγώνες των Λομβαρδών έναντι του αυστριακού ζυγού. 
Το 1848, στη Λομβαρδία έλαβε χώρα  μια σημαντική εξέγερση  όπου το Μιλάνο, το  Κόμο και άλλες πόλεις επαναστάτησαν και κέρδισαν μια προσωρινή ανεξαρτησία και υποχώρηση του αυστριακού στρατού. Αυτή η εξέγερση είναι γνωστή ως "Cinque Giornate- Πέντε Ημέρες του Μιλάνου",  καθώς μέσα στις 5 ημέρες των συγκρούσεων οι Ιταλοί απομάκρυναν τον στρατάρχη Ραντέτσκυ και τους αυστριακούς στρατιώτες του από την πόλη...
Κατά τη διάρκεια της εξέγερσης η Τζουντίτα μαζί με αντάρτες βρισκόταν στο Μπλέβιο, κοντά στο Κόμο. Όταν έφθασε η ώρα της εξέγερσης λέγεται πως από το σημείο που βρισκόταν και καθώς από κει ήταν ορατή σε ολόκληρο το Κόμο, σήκωσε τη σημαία και τραγούδησε το "Canto degli Italiani", πατριωτική σύνθεση σε στίχους του Goffredo Mameli και μουσική του Michele Novaro, εθνικό ύμνο της Ιταλίας.

Η Πάστα σταμάτησε να τραγουδά και να περιοδεύει το 1841 όταν γύρισε από τη Ρωσία.
Η φωνή της είχε αρχίσει να ξεθωριάζει και τα σημεία φθοράς ήταν εμφανή.
Τότε, λέγεται πως την άκουσε η επίσης διάσημη πριμαντόνα, Pauline Viardot, που είπε χαρακτηριστικά:

"η φωνή της μοιάζει με τον αριστουργηματικό "Μυστικό δείπνο"
του Λεονάρντο ντα Βίντσι, μια φθαρμένη τοιχογραφία από βροχή και υγρασία,
αλλά η πιο θαυμαστή στον κόσμο!" 

H Pasta ως Αμίνα στην "Υπνοβάτιδα" του  Μπελίνι

Προτείνω να την ακούσουμε στο ρόλο της Αμίνα από την "Υπνοβάτιδα" του φίλου της, Βιντσέντζο Μπελίνι.
Ρόλος,  που θεωρείται απαιτητικότατος κι ερμηνεύτηκε άψογα από την Τζιουντίτα Πάστα, με τεχνική και όγκο φωνής, εκστατική, εσωστρεφής, με εκπληκτική ευλυγισία στην υψηλή περιοχή.
Η Πάστα, μια δεξιοτέχνις, που αν και πολλές φορές εκτέθηκε ασυνόδευτη ορχηστρικά σε πολλά μέρη του έργου, κατάφερε να αναδείξει μια φωνητική ηδύτητα και ποιότητα!

Δεν είναι τυχαίο που ειδικοί παρομοίασαν την Κάλλας μαζί της, καθώς η ευρεία φωνή της εκτεινόταν από τις υψηλές νότες της υψιφώνου μέχρι τις χαμηλές της κοντράλτο…

Επειδή δεν υπάρχουν ηχογραφήσεις με την Πάστα θα ακούσουμε την τελευταία άρια της Αμίνα από τη Μαρία Κάλλας, που οι ειδικοί παρομοίασαν με την μεγάλη πριμαντόνα του 19ου αι.  

"Ah! non credea mirarti Si presto estinto, o fiore-Λουλούδι μου, δεν περίμενα να σβήσεις τόσο σύντομα!", μας τραγουδάει η υπνοβάτιδα Αμίνα, στίχοι που με τη μουσική σημειογραφία τους είναι χαραγμένοι στον τάφο του Μπελίνι, στη Σικελική Κατάνια:

 

Η Αλφονσίνα και η Θάλασσα...

 

Ο σύντροφός της είχε αυτοκτονήσει πριν 2 χρόνια...
Στη βαθιά μοναξιά της ήρθε να προστεθεί και η αρρώστια. Διάγνωση: καρκίνος του μαστού...

Ήταν σαν σήμερα...25 Οκτωβρίου 1938 και η Αργεντίνα ποιήτρια Alfonsina Storni, μία από τις σημαντικότερες ποιήτριες της Λατινικής Αμερικής την περίοδο του μοντερνισμού, ταχυδρόμησε στην τοπική εφημερίδα το τελευταίο ποιημά της: "Πάω για ύπνο".
Περπάτησε ως την παραλία στο Μαρ ντελ Πλάτα...
Μπήκε στη θάλασσα...
Προχωρούσε και χωνόταν στην υδάτινη αγκαλιά της ώσπου...εξαφανίστηκε...
Το άψυχο κορμί της ξεβράστηκε απ'τα κύματα μετά από πολλές ώρες...

Το Μνημείο για την Alfonsina Storni(Mar del Plata, Αργεντινή)
(britannica)

Σήμερα ένα λιτό ανάγλυφο με σκαλισμένη τη μορφή της στέκει στην ακροθαλασσιά να θυμίζει την ποιήτρια που η αιχμηρή, σαν λεπίδα ποίησή της ήταν ποίηση "μοιραίας ομορφιάς που αναπόφευκτα οδηγεί στο θάνατο"...

Ο θάνατός της, που βύθισε σε πένθος τους ανθρώπους της τέχνης της χώρας της, ενέπνευσε στον Ariel Ramírez το τραγούδι: "Alfonsina y el Mar - Η Αλφονσίνα και η Θάλασσα":

"Στην απαλή αμμουδιά

που τήνε γλείφει η θάλασσα

τα μικρά της βήματα δε θα γυρίσουν πια

κι ένα μοναχικό μονοπάτι 

γεμάτο λύπη και σιωπή

φτάνει ως τα βαθιά νερά

ένα μοναχικό μονοπάτι γεμάτο πόνο σκοτεινό

φτάνει ως πάνω στον αφρό.

Ο Θεός ξέρει ποια αγωνία σε συντρόφεψε

και ποιοι παλιοί καημοί σβήσανε τη φωνή σου

για να κοιμάσαι τώρα και να σε νανουρίζει

το τραγούδι των κοχυλιών

το τραγούδι που λέει

στο σκοτεινό βυθό της θάλασσας

το μεγάλο κοχύλι.

Πού πας Αλφονσίνα με τη μοναξιά σου

ποια καινούρια ποιήματα

ψάχνεις τώρα να βρεις

μια αρχαία φωνή από άνεμο κι αλάτι

σου ραγίζει την ψυχή και σε καλεί κοντά της

κι εσύ να πας να τη φτάσεις σαν μέσα σε όνειρο

κοιμωμένη Αλφονσίνα

ενδεδυμένη τη θάλασσα.

Πέντε μικρές σειρήνες θα σε περπατήσουν

σε δρόμους από φύκια και κοράλλια

κι άλογα φεγγοβόλα του πελάγου

θα χορεύουνε γύρω σου

κι όλα τα πλάσματα του νερού

θα παίζουν χαρούμενα γύρω σου.

Χαμήλωσέ μου το φως ακόμα λίγο

άσε με να κοιμηθώ, βάγια μου, εν ειρήνη

κι άμα ρωτήσει εκείνος

μην του πεις πως υπάρχω

πες του η Αλφονσίνα δε θα γυρίσει

κι άμα ρωτήσει εκείνος

μην του πεις ποτέ πως υπάρχω

πες του πως έφυγα μακριά"

(Mτφ: Αγαθή Δημητρούκα)

Τους στίχους του τραγουδιού έγραψε ο ονομαστός Αργεντίνος διανοούμενος, Félix Luna. Ο συνθέτης, Άριελ Ραμίρεζ, από τους μεγαλύτερους εκφραστές της αργεντίνικης λαογραφίας και μουσικής, μέσα από λιτά επαναλαμβανόμενα λυγμικά μοτίβα παρουσιάζει την ιστορία της σπουδαίας ποιήτριας, σκιαγραφεί την ψυχολογία των τελευταίων στιγμών της, αποτίει φόρο τιμής σε μια προσωπικότητα που θαύμαζε, καθώς παρότι δεν γνωρίζονταν προσωπικά, αφουγκράστηκε την ψυχοσύνθεση και τις ανάγκες της μέσα από τις περιγραφές του πατέρα του, του οποίου η Αλφονσίνα υπήρξε μαθήτρια.

Το τραγούδι πρωτοερμηνεύτηκε από την Μερσέντες Σόσα, όμως έχει εκτελεστεί από αμέτρητους καλλιτέχνες, διαφόρων μουσικών ειδών. Το ακούμε στην κλασική του εκδοχή από τον Χοσέ Καρέρας.

"Alfonsina y el mar", Ariel Ramirez

Τον José Carreras συνοδεύει η Συμφωνική Ορχήστρα της Βιέννης

"Αρλεζιάνα": μια αληθινή ιστορία, ένα graffiti και η Τέχνη που μεγαλουργεί!

(από: www.a-fresco.com)

(από: a-fresco.com)

Στην πόλη της Γαλλίας, Beziers υπήρχε ένα κτίσμα που αρχιτεκτονικά έμοιαζε με το Flatiron στο Μανχάταν της Ν.Υόρκης. 

Το 2015 ένας από τους διασημότερους street artists, ο  ο ταλαντούχος Patrick Commecy φιλοτέχνησε τις τρεις προσόψεις του με μια τεράστια τοιχογραφία που τιτλοφορήθηκε: "L' Arlesienne".

Σε αυτό το σπίτι τον 19ο αι. ζούσε η Marie Cauffopé, αρραβωνιασμένη με τον νεαρό φοιτητή, Φρανσουά, ανιψιού του γνωστού Γάλλου ποιητή, συγγραφέα και λεξικογράφου, Φρεντερίκ Μιστράλ.
Όμως, όπως απεδείχθη, η Μαρί απατούσε τον Φρανσουά, που όταν το ανακάλυψε απελπισμένος ανέβηκε στην οροφή του πατρικού σπιτιού του και πήδησε, με αποτέλεσμα να σκοτωθεί.

Η νεαρή άπιστη γυναίκα παντρεύτηκε μετά και διέμενε στο σπίτι στην Βeziers.

Αυτή την τραγική ιστορία του ανιψιού του με την άπιστη Μαρί μετέφερε ο Φρεντερίκ Μιστράλ  στο φίλο του Αλφόνς Ντωντέ, ο οποίος την μεταπλάθει σε δράμα που στήνεται στην Αρλ της αγροτικής Προβηγγίας και συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο του: "Γράμματα από το μύλο μου".

Η Μαρί γίνεται Αρλεζιάνα(γυναίκα της Αρλ), που στη συνέχεια εμπνέει τον Ζωρζ Μπιζέ την ομώνυμη σκηνική μουσική, ένα έργο έρωτα και τραγω­δίας, παρεμφερές με την αληθινή ιστορία:

(από: www.a-fresco.com)

Ένας αγρότης, ο Φρεντερίκ, ξετρελαίνεται με μια γυναίκα της Αρλ (ο χαρακτήρας του τίτλου, ο οποίος δεν εμφανίζεται ποτέ επί σκηνής). Η μητέρα του όμως τον πείθει να παντρευτεί μια άλλη κοπέλα και τελικά, από την απελπισία του ο νέος χάνει τη ζωή του πέφτοντας από τη στέγη του σπιτιού του.

Ο street artist, Patrick Commecy, παντρεύοντας στοιχεία αλήθειας και μύθου δημιουργεί και κοσμεί με την έμπνευσή του, "Αρλεζιάνα", τις τρεις προσόψεις του κτίσματος που έμεινε η Μαρί στο Beziers:
Στο μπαλκόνι του ορόφου η άπιστη γυναίκα, και στο ισόγειο που φιλοξενεί -υποτίθεται- ένα καφέ της εποχής βλέπουμε τους δυο φίλους Ντωντέ και Μιστράλ να κάθονται στο τραπεζάκι πίνοντας κρασί και να συνομιλούν, ενώ αριστερά όρθιος και εντός του καταστήματος διακρίνεται ο Ζωρζ Μπιζέ.
Στο τζάμι της εξώπορτας είναι κολλημένη η αφίσα από τη 2η Σουίτα του συνθέτη: "Αρλεζιάνα".

Στο παρακάτω βίντεο βλέπετε τις λεπτομέρειες της τοιχογραφίας επενδεδυμένο με μέρος από το εκρηκτικό "farandole" της 2ης Σουίτας.

Και δω ακούμε ολοκληρωμένο το εκρηκτικό "farandole", εμπνευσμένο από τη ζωηρή χορευτική μελωδία της Προβηγκίας που συ­νήθως συνοδεύεται από φλάουτο και τύμπανο σε μια ιδιαίτερα οργιαστική ερμηνεία από τον Κάραγιαν!
Μια μελωδία τρομερά ενεργητική και ξεσηκωτικό ρυθμό! Η δε ερμηνεία του Κάραγιαν, με χορευτικό οίστρο!!

Bizet: L'Arlesienne No. 2, Farandole / Karajan:

Nα θυμίσουμε επίσης πως το έργο του Ντωντέ αποτέλεσε την βάση της όπερας "L’arlesiana" του Φραντσέσκο Τσιλέα, απ' όπου ακούμε τον Γιόνας Κάουφμαν στον θρήνο του Φρεντερίκ:

(Οι φωτο ειναι από http://www.a-fresco.com/)

Μουσική και..."Κληρονομικό Δίκαιο"...

 Η σκηνή της ανάγνωσης της διαθήκης από την όπερα "Gianni Schicchi"

(Με αφορμή τον εορτασμό -όπως διαβάζω- της "Ευρωπαϊκής Ημέρας Δικηγόρου και Δικαιοσύνης", 25 Οκτωβρίου)

Η περιουσία κάποιου μετά το θάνατό του μεταβιβάζεται στους κληρονόμους του είτε υπάρχει, είτε όχι, διαθήκη. Το σύνολο των κανόνων δικαίου που ρυθμίζουν όλα αυτά αποτελεί το "Κληρονομικό Δίκαιο".

Η τέχνη της Μουσικής και κυρίως οι όπερες, εξετάζοντας διαπροσωπικές σχέσεις βρίθουν νομικών ζητημάτων.

Έτσι, δοθείσης της αφορμής, σήμερα ξεφυλλίζουμε τις παρτιτούρες τριών αγαπημένων έργων, που σχετίζονται με νόμιμες ή μη ενέργειες κληρονόμων που διεκδικούν μερίδιο από διαθήκες εκλιπόντων:

1. Ελιξίριο του έρωτα
2. Τζιάνι Σκίκι
3. Υπόθεση Μακρόπουλος

1. Ο αγαπημένος ήρωας του Ντονιτσέτι, Νεμορίνο, ερωτευμένος καταφεύγει στο ψευτοφίλτρο ενός τσαρλατάνου προκειμένου να κάνει την αγαπημένη του να νιώσει ερωτικά για κείνον και να τον προσέξει. Ομως -για άλλο λόγο- πετυχαίνει να έλξει όλες τις κοπέλες του χωριού, που τον κυνηγούν, καθώς έχουν μάθει πως είναι ο μοναδικός κληρονόμος του πλούσιου θείου του...

Παρακολουθούμε την 4η σκηνή από τη 2η Πράξη του κωμικού και ανάλαφρου "Ελιξιρίου", όπου γίνεται γνωστή η είδηση της κληρονομιάς:

"Κορίτσια: Είναι δυνατόν;
Γιαννέτα: Πολύ πιθανό.
Κορίτσια: Πώς, ποιός; γιατί; πως το΄μαθες;
Γιαννέτα: Μην κάνετε θόρυβο!Μιλάτε σιγανά!Δεν έχει ακόμη διαδοθεί το νεο.. Μου το εμπιστεύτηκε ο έμπορος...
Mάθετε λοιπόν ότι τις προάλλες πέθανε ο θείος του Νεμορίνο,
και τού άφησε τεράστια κληρονομιά ...
Αλλά ησυχία! Δεν χρειάζεται να μαθευτεί ακόμα!
Κορίτσια: Δεν θα μαθευτεί.
Γιαννέτα: Ω, ο Νεμορίνο εκατομμυριούχος ..., μοναδικός δικαιουχος αυτης της τεραστιας κληρονομιάς.Με τοσα χρήματα, ευτυχισμένη θα'ναι εκείνη που ταίρι του θα γίνει!Ομως, τσιμουδιά!

"L'elisir d'amore": Act II Scene 4-Η γνωστοποίηση της κληρονομιάς:

2. Στην όπερα "Gianni Schicchi" του Tζάκομο Πουτσίνι ξετυλίγεται ένα ακόμη ζήτημα κληρονομικού δικαίου στη μεσαιωνική Φλωρεντία.

Ο αποθανών έχει αφήσει τα πάντα σε ένα μοναστήρι, αποκληρώνοντας τους συγγενείς . Εκείνοι, προσπαθούν να βρουν τρόπο να αποφύγουν την αποκλήρωση. Δεν γνωστοποιούν το θάνατο και καλούν έναν συμβολαιογράφο προκειμένου να υπαγορεύσουν μια νέα διαθήκη που θα τούς βολεύει. Τη θέση του "ετοιμοθάνατου" παίρνει ο Τζιάνι Σκίκι.

"Gianni Schicchi", H σκηνή της διαθήκης:

3. Επίσης μια μακροχρόνια δικαστική διαμάχη κληρονομικών ζητημάτων αποτελεί θέμα της όπερας του Λέος Γιάνατσεκ: "Υπόθεση Μακρόπουλου"...
Η Ελίνα Μακροπουλου, χάρη στη μυστική συνταγή ενός ελιξιρίου που είχε ανακαλύψει ο γιατρός πατέρας της έχει ζήσει πάνω από τριακόσια χρόνια αλλάζοντας ονόματα... Η δράση όμως του ελιξιρίου έχει αρχίσει να φθίνει. Πρέπει να βρει το χειρόγραφο με τη μυστική συνταγή, στην παλιά διαθήκη. Αναγκάζεται έτσι να μπλεχτεί σε μια κληρονομική διαμάχη, ώσπου στο τέλος αποκαλύπτεται το μυστικό της.
Στην 1η Πράξη , μετά το Πρελούδιο ο δικηγόρος διαβάζει στους κληρονόμους μακροσκελείς σχετικές αναφορές και τούς εξηγεί τους νομικούς όρους.

Luciano Berio: ένα τραγούδι για τις φωνητικές δυνατότητες της Κάθυ...

 

O Λουτσιάνο Μπέριο, αναμφισβήτητα αποτελεί μία από τις σημαντικότερες μορφές της μουσικής του 20ου αι., ο κύριος εκπρόσωπος της "μουσικής πρωτοπορίας". Το όνομά του συνδέθηκε με τον πειραματισμό πάνω σε καινοτόμους μουσικούς δρόμους, στην ερευνητική εργασία για σύνθεση μουσικής με συνθεσάιζερ και ηλεκτρονικούς υπολογιστές, όπως επίσης αξιόλογη είναι η συνεισφορά του στη διερεύνηση των δυνατοτήτων της ανθρώπινης φωνής. 

Κατά τη διάρκεια των σπουδών του στο Ωδείο Βέρντι του Μιλάνου γνωρίστηκε με την αμερικανίδα αρμένικης καταγωγής και μετέπειτα σύζυγό του μέτζο σοπράνο, Κάθυ Μπερμπέριαν.
Όπως οι ίδιοι έχουν δηλώσει τούς ένωσε η αγάπη τους για την τέχνη της Μουσικής η οποία υπερσκέλισε τα γλωσσικά εμπόδια επικοινωνίας τους αφού στην αρχή της γνωριμίας τους, ούτε εκείνη μιλούσε ιταλικά, ούτε όμως και ο Μπέριο, αγγλικά.

Ο γάμος τους έγινε το 1950, ενώ είχε ήδη ξεκινήσει η συνεργασία τους, που κράτησε πολλές δεκαετίες, ακόμα και μετά τη διάλυση της σχέσης τους το 1964.

Aπό τα πρώτα έργα του Μπέριο που ερμηνεύτηκαν από την ταλαντούχα -ερμηνευτικά και υποκριτικά- Κάθυ είναι τα : "4 Canzoni popolari" για φωνή και πιάνο.
Πρόκειται για σύνθεση του '47, που παρουσιάστηκε το 1952, μια συλλογή βασισμένη σε ποιήματα και παραδοσιακά ακούσματα της Σικελίας και της Γένοβας του ύστερου Μεσαίωνα, στα οποία περιλαμβάνονται:

Luciano and Cathy το 1954
(από: lucianoberio.org)

1.Dolce cominciamento

2.La donna ideale

3.Avendo gran disio

4. Ballo,

όλα αφιερωμένα σε φίλους και συνεργάτες του συνθέτη. 

Το δεξιοτεχνικότατο τρίτο τραγούδι "Avendo gran disio" (το ποιητικό κείμενο του οποίου είναι το μοναδικό γνωστού δημιουργού, του ιταλού ποιητή του 13ου αι.,  Jacopo da Lentini) συνετέθη και αφιερώθηκε στην  Cathy.
Μέσα από πρωτοποριακό στυλ ο Μπέριο συνδυάζει τη μελωδικότητα με τον πρωτόγνωρο λυρισμό.
Όπως και στη συνέχεια της καριέρας του, επίκεντρο της δημιουργίας του παραμένει κι εδώ η ανθρώπινη φωνή, με στόχο γλωσσολογικές και φωνολογικές αναζητήσεις.

Avendo gran disìo

dipinsi una pintura,

bella, voi somigliante,

e quando voi non vio,

guardo 'n quella figura,

e par ch’eo v’aggia avante:

come quello che crede

salvarsi per sua fede,

ancor non veggia inante.

Al cor m’arde una doglia,

com’om che ten lo foco

a lo suo seno ascoso,

che quanto più lo ’n voglia

allora arde più loco

e non po' stare inchluso:

similmente eo ardo

quando pass'e non guardo

a voi vis'amoroso.

S’eo guardo, quando passo,

inver'voi, no mi giro,

bella, per risguardare.

Andando, ad ogni passo

getto uno gran sospiro

che faciemi angosciare;

e certo bene ancoscio,

c’a pena mi conoscio,
tanto bella mi pare.

Η ερμηνεύτρια, Κάθυ Μπερμπέριαν, με την ευελιξία, τη λεπταισθησία και την εκφραστικότητά της φωνής της ξεδιπλώνει και αναδεικνύει μοναδικά το άκρως προσωπικό και γοητευτικό μουσικό ιδίωμα του τιμώμενου σήμερα, Λουτσιάνο Μπέριο. Μπορεί η συνθετική του άποψη να μην ακολουθεί την "παραδοσιακή" αντίληψη περί άριας, όμως ο πρωτοπόρος τρόπος του υπογραμμίζει την ιδιαίτερη, αρμονική δύναμη και δραματική μεγαλοφυία του.
Η Μεσαιωνική ποίηση μεταμορφώνεται μέσα από την ευρηματικότητα του δημιουργού και της εντυπωσιακής ερμηνεύτριας, η οποία πίστεψε στο έργο του Μπέριο και το ανέδειξε!

To 1971 το τραγούδι συμπεριλήφθηκε στο σκηνικό έργο του Λ. Μπέριο: "Recital I for Cathy".

Luciano Berio: "4 Canzoni popolari, Ν.ΙΙΙ: Avendo gran disio" / φωνή: Cathy Berberian

O Louciano Berio γεννήθηκε στην Λιγυρία της Ιταλίας στις 24 Οκτωβρίου 1925 σε μουσική οικογένεια. Ασχολήθηκε με το πιάνο όπου έδειξε ιδιαίτερη κλίση. Μετά από έναν τραυματισμό στο χέρι με όπλο, αποφασίζει να αφήσει την πιανιστική καριέρα και να ασχοληθεί με τη σύνθεση. Έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για την ηλεκτρονική μουσική και γι' αυτό ίδρυσε τo Studio di Fonologia στο Μιλάνο και αργότερα το κέντρο μουσικής έρευνας με έδρα τη Φλωρεντία, Tempo Reale.
Τα έργα του είναι συχνά αναλυτικές πράξεις: αναλύει μύθους, ιστορίες δημιουργώντας ένα κολάζ από λογοτεχνικά και μουσικά αποσπάσματα. Αναλύει επίσης συχνά τα στοιχεία των ίδιων των λέξεων(π.χ  υπογραμμίζει πρώτα τα φωνήεντα, και μετά τα σύμφωνά τους). Επινοεί έναν καινοτόμο τρόπο χρήσης της φωνής απομακρυνόμενος από τον παραδοσιακό κλασικό τρόπο, όπου συχνά (οι φωνές)δεν τραγουδούν καθόλου, αλλά μιλούν, ψιθυρίζουν ή κραυγάζουν.
Εκτός από τη φωνή τα έργα διερευνούν πλήρως και τις δυνατότητες κάθε οργάνου, απαιτώντας συχνά εκτεταμένες τεχνικές.

Επίσης εκτός από πρωτότυπα έργα, ο Μπέριο έκανε μια σειρά από διασκευές έργων άλλων συνθετών(Μοντεβέρντι, Πέρσελ, Μπραμς, Μάλερ, Κουρτ Βάιλ), με τη μεταγραφή να αποτελεί "ζωτικό" μέρος των δημιουργικών έργων του.
Υπήρξε φίλος και συνεργάτης των Ουμπέρτο Έκο και Ίταλο Καλβίνο και άφησε ένα σπουδαίο έργο στο οποίο οι γλωσσολογικές και φωνολογικές αναζητήσεις, το θέατρο και η ανακύκλωση του μουσικού υλικού παράγουν ένα άκρως προσωπικό και γοητευτικό μουσικό ιδίωμα...

Για τη σύνταξη του κειμένου αντλήθηκαν στοιχεία από: cathyberberian.com/biography και  lucianoberio.org