Μπαρενμπόιμ: "Η μουσική και ένα καλό πούρο είναι τα δύο πάθη μου" ...

Ο Μπαρενμπόιμ μέσα σε δακτυλίδια καπνού από το πούρο του
(newyorkarts)

Παρότι σήμερα είναι "ΗΜΕΡΑ κατά του ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ", εμείς αναφερόμαστε σε έναν μανιώδη καπνιστή αλλά και βιρτουόζο πιανίστα και μαέστρο μεγάλου βεληνεκούς που δηλώνει:

"Η μουσική και ένα καλό πούρο είναι τα δύο πάθη μου" ...

getclassical

Ο αγαπημένος Ντάνιελ Μπαρενμπόιμ κάπνισε το πρώτο του πούρο όταν ήταν 14 ετών. Του το "κέρασε" ο οικογενειακός φίλος και διάσημος πιανίστας, Άρθουρ Ρουμπινστάιν.
Όπως συχνά έχει αφηγηθεί, έπαιζε για τον Ρουμπινστάιν κάθε χρόνο από παιδί, ώστε ο δεύτερος να παρακολουθεί την πορεία και εξέλιξή του. Ήταν το 1952 και η οικογένεια Μπαρενμπόιμ είχε μετοικίσει από την Αργεντινή στο Ισραήλ.
Εκείνη την περίοδο ο Ρουμπινστάιν ήρθε στο Τελ Αβίβ για συναυλίες. Ετσι, ο Ντάνιελ πήγε να τον συναντήσει σε μια από τις πρόβες του. Ο Άρθουρ χάρηκε πολύ που είδε τον έφηβο πιανίστα και τον κάλεσε την επομένη στο ξενοδοχείο του προκειμένου να παίξει ό,τι μελετούσε εκείνο το διάστημα και να δει την πορεία του...

Αφηγείται ο Μπαρενμπόιμ:

"Ομως ξύπνησα με πυρετό και η μητέρα μου δεν με άφησε ούτε σχολείο να πάω, ούτε φυσικά και στο ραντεβού με τον μέντορά μου. Είχα τόση επιθυμία να παίξω γι' αυτόν. Μαλώσαμε με τη μητέρα και τελικά υπερίσχυσε το δικό μου. Στις 5 η ώρα ήμουν στο ξενοδοχείο. Προς έκπληξή μου, έμαθα από τον ρεσεψιονίστ πως ο Ρουμπινστάιν είχε πάει μια εκδρομή στη Γαλιλαία. Προφανώς είχε ξεχάσει την προγραμματισμένη συνάντησή μας. Στεναχωρήθηκα, όμως δεν έφυγα. Έκατσα εκεί, παρότι εμπύρετος και περίμενα μέχρι αργά το απόγευμα...

Ο Ρουμπινστάιν παίζει πιάνο
απολαμβάνοντας το πούρο του
(pinterest)

Ήταν περίπου 8 το βράδυ, όταν ο Άρθουρ και η οικογένειά του μπήκαν στο λόμπι.Όταν με είδε θυμήθηκε το ραντεβού και ζήτησε άπειρες φορές συγγνώμη. Με κοίταξε καλύτερα και κατάλαβε πως δεν ήμουν καλά. Ομως, του εξήγησα πως για μένα ήταν πολύ σημαντικό να παίξω πιάνο και να μ' ακούσει. Έτσι, για την επόμενη ώρα κλεισμένοι στο δωμάτιό του έπαιζα Λιστ, Μπραμς και Σούμπερτ, που από τους μορφασμούς και το χαμόγελό του φαινόταν απολύτως ικανοποιημένος με την ερμηνεία μου, ιδιαίτερα στη Σονάτα του Σούμπερτ σε Ρε μείζονα.
Έπιασε το μέτωπό μου και είδε πως έκαιγε. Τότε, μου είπε: "Ξέρω τι χρειάζεσαι, μια βότκα!" Μου έβαλε σε ένα μικρό ποτήρι κι έπειτα δειπνήσαμε.... Μετά το φαγητό, αντί επιδορπίου, μού σέρβιρε ένα από τα αγαπημένα του πούρα Αβάνας, ένα Montecristo No. 3,λέγοντάς μου πως πρέπει να το καπνίσω, και συνδυαστικά με τη βότκα θα γινόμουν περδίκι.
Έτσι άρχισα να καπνίζω και από τότε δεν το έχω κόψει ποτέ..."

Τον σπουδαίο Μπαρενμπόιμ θα απολαύσουμε στο πρώτο μέρος της Σουμπερτικής Σονάτας για πιάνο σε Ρε μείζονα, μέρος ακατάπαυστα ενεργητικό, που διακρίνεται για την ορμητικότητα των μοτίβων, αλλά και την ηφαιστειακή -σχεδόν- έκρηξη θριάμβου που αναδύει από την φανφαρόζικη εισαγωγή, κιόλας.
Μια από τις πλέον απαιτητικές γραφές για σόλο πιάνο του Σούμπερτ, με τα "αδυσώπητα" τρίηχα να διατρέχουν ανιόντα και κατιόντα το πληκτρολόγιο, δίνοντας την ευκαιρία στον πιανίστα να αναδείξει την υψηλή δεξιοτεχνία του.

Daniel Barenboim: Schubert Piano sonata No. 17, Mov. 1:

Παλαιότερο κείμενο για το κάπνισμα μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

Πνευματικά Άσματα στη μνήμη του Μπορίς Παστερνάκ...

"Μπορίς Παστερνάκ", έργο
του ζωγράφου πατέρα του, Leonid Pasternak

"Νομίζω πως δεν θα σε αγαπούσα τόσο πολύ αν δεν είχες κάτι για να παραπονεθείς και κάτι για να μετανιώσεις. Δεν μου αρέσουν εκείνοι που δεν έχουν πέσει, δεν έχουν παραπατήσει.
Η αρετή τους είναι μικρή κι έχει μικρή αξία. Η ομορφιά της ζωής δεν τους έχει φανερωθεί..."

(Μπορίς Παστερνάκ: "Δόκτωρ Ζιβάγκο")

Ο βραβευμένος με Νόμπελ, ποιητής και συγγραφέας, Μπορίς Παστερνάκ θεωρείται μια πολυτάλαντη προσωπικότητα. Στα έργα του είναι εμφανής η μεταφυσική και ιδεαλιστική, ανθρωπιστική κοσμοαντίληψή του, στην οποία πρωταρχική θέση κατέχει η αισθητική και η δημιουργικότητα.

"Κι ακόμα περισσότερο από το δέσιμο των ψυχών, μάς ενώνει η άβυσσος
που μάς χωρίζει από τον υπόλοιπο κόσμο"

Leonid Pasternak:"Τα 4 παιδιά μου"
(ο Μπορίς πρώτος αριστερά με τα αδέρφια του)

Για όσους δεν το γνωρίζουν να πω πως ξεκίνησε με φιλοδοξία να γίνει μουσικός.

Στο DNA του υπήρχε η καλλιτεχνική φύση, καθώς ο πατέρας του, Λεονίντ Παστερνάκ ήταν διάσημος ζωγράφος και καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών, αλλά και η μητέρα του, Ρόζα Κάουφμαν, περίφημη πιανίστα. Στο σπίτι τους σύχναζαν επίσης, μεγάλες καλλιτεχνικές προσωπικότητες, Ρίλκε, Ραχμάνινοφ, Σκριάμπιν, Τολστόι...

Ήταν ο Σκριάμπιν, που τον ενθάρρυνε και τον παρότρυνε να ασχοληθεί με τη μουσική.

Στα χρόνια μαθητείας του στη μουσική ασχολήθηκε και με τη σύνθεση...

Ολοκληρωμένος μουσικός και προικισμένος ζωγράφος, σπούδασε Νομικά και Φιλοσοφία, και ενώ φαινόταν πως θα ακολουθήσει ακαδημαϊκή σταδιοδρομία, έγινε ποιητής. Μέχρι τον θάνατό του θα προσπαθεί να παραμείνει πιστός στις καλλιτεχνικές του αρχές και στους διωκόμενους φίλους του, χωρίς να αρνείται την σοβιετοποιημένη πατρίδα του.

Το σπίτι στο Περεντέλκινο, που ο Παστερνάκ
άφησε την τελευταία του πνοή

Ενα χρόνο πριν πεθάνει από καρκίνο του πνεύμονα άρχισε να γράφει το θεατρικό του "Η Τυφλή Ομορφιά" ένα έργο για έναν σκλαβωμένο καλλιτέχνη κατά την περίοδο της καταπίεσης στη Ρωσία.

Η κατάστασή του όμως επιδεινώθηκε και τελικά ο Μπορίς Παστερνάκ πέθανε το απόγευμα της 30ης Μαΐου του 1960. 

Ήταν χιλιάδες οι άνθρωποι που ταξίδεψαν από τη Μόσχα για την κηδεία του στο μικρό χωριό Περεντέλκινο όπου έζησε, για να του πουν το ύστατο αντίο...

***

Τα "Οκτώ Πνευματικά Άσματα" του ρώσου συνθέτη, Νικολάι Καρέτνικοφ με τον υπότιτλο "Στη Μνήμη του Μπορίς Παστερνάκ" είναι σύμφωνα με το δημιουργό τους "το μονοπάτι του Παστερνάκ προς τον Θεό", εννοώντας το αποτέλεσμα του μεγάλου ταξιδιού του Παστερνάκ προς την απόκτηση της εσωτερικής ελευθερίας που είναι απαραίτητη για έναν καλλιτέχνη και εξίσου αναγκαία με το ταλέντο και τον επαγγελματισμό.

Τα κείμενα του κύκλου είναι από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη στη γλώσσα της Παλαιάς Εκκλησιαστικής Σλαβικής.

Μουσικά, οι "Οκτώ πνευματικές ψαλμωδίες" αποτελούν κράμα διάφωνης τονικότητας και αρχαϊσμού, που υπογραμμίζεται από μια σύνθετη ρυθμική οργάνωση στο ύφος της αρχαίας ψαλτικής.(O συνθέτης υπήρξε οπαδός του δωδεκάφθογγου τονικού συστήματος).

Aκoύμε το Ν.6 με τίτλο: "Από το Ματθαίο", βασισμένο στο εδάφιο Ματθ. 15,14:
"... ἄφετε αὐτούς· ὁδηγοί εἰσι τυφλοί τυφλῶν· τυφλός δέ τυφλόν ἐάν ὁδηγῇ, ἀμφότεροι εἰς βόθυνον πεσοῦνται"

δηλαδή:

"Αφήσατέ τους· είναι τυφλοί, οδηγοί άλλων τυφλών· εάν δε ένας τυφλός οδηγεί έναν άλλο τυφλόν, θα πέσουν και οι δύο σε λάκκο βαθύ".

Nikolai Karetnikov: "Eight Spiritual Songs to the Memory of Boris Pasternak"
"No. 6: Of Matthew"

Παλαιότερο κείμενο για τον Παστερνάκ μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

Οι συνθέσεις του Γ.Σ. Μπαχ για την Ανάληψη του Ιησού...

 

"Η Ανάληψη του Ιησού", John Singleton Copley 

"...ενώ οι μαθητές κοίταζαν τον Ιησού, Εκείνος ανυψώθηκε προς τον ουρανό, και μια νεφέλη τον έκρυψε από τα μάτια τους. Και καθώς κοίταζαν που ανέβαινε ψηλά, ξαφνικά δυο άντρες εμφανίστηκαν μπροστά τους με άσπρα ενδύματα, και τους είπαν:
"Γαλιλαίοι, τι σταθήκατε και κοιτάτε στον ουρανό; Αυτός, που αναλήφθηκε,
έτσι θα ’ρθει πάλι, με τον ίδιο τρόπο που τον είδατε να πηγαίνει εκεί..."

Ετσι περιγράφουν οι Γραφές την Ανάληψη, μια από τις σημαντικότερες Γιορτές της Χριστιανικής θρησκείας, την άνοδο του Χριστού στους ουρανούς, που γιορτάζεται πάντοτε ημέρα Πέμπτη.

Είχαν περάσει σαράντα μέρες μετά την Ανάσταση, όταν ο Ιησούς εμφανίστηκε ενώπιον των Αποστόλων. Συνομιλώντας μεταξύ τους κατευθύνθηκαν προς το Όρος των Ελαιών και κεί, ευλογώντας τους, ο Κύριος σήκωσε τα χέρια του και άρχισε να ανυψώνεται...Υψωνόταν πάνω από τη γη, ώσπου χάθηκε μέσα στα σύννεφα… Οι Απόστολοι δεν μπορούσαν να πάρουν τα μάτια τους...Αρχικά τρόμαξαν, όμως τελικά κυριάρχησε η έκσταση που ένιωσαν με όσα αντίκρυζαν..

Το θείο γεγονός μεταφέρει στον καμβά του ο Τζον Σίνγκλετον Κόπλεϊ στο ομώνυμο εικαστικό του: "Jesus ascending to heaven". Όλα τα καλλιτεχνικά μέσα του δημιουργού υποτάσσονται στην θαυμαστή απεικόνιση της απόλυτης ηρεμίας, του μεγαλείου και της ομορφιάς του ανερχόμενου Χριστού. Το πρόσωπο του Σωτήρα εκπέμπει φως, γεμάτο αγάπη και έλεος για τους ανθρώπους.
Φως που φαίνεται πως τρομάζει τους Αποστόλους, που απεικονίζονται στο κάτω μέρος του έργου...Τα χρώματα που επιλέγει ο Κόπλεϊ, ροζ, μπλε, γκρίζο, ώχρα και κόκκινο έρχονται σε αντίθεση με το λευκό χιτώνα, που φορά ο Χριστός, και οι Άγγελοι με τα επίσης λευκά φτερά τους, όλα ευφυώς σχεδιασμένα για να ενισχυθεί το δράμα και η σοβαρότητα του θείου γεγονότος.
Αβρές οι φωτοσκιάσεις των νεφών, ικανές να μεταφέρουν αγαλλίαση, ηρεμία και το ευσεβές της ψυχής, τονίζοντας ιδιαίτερα τον υπερφυσικό χαρακτήρα της Ανάληψης. Εκστασιασμένοι οι μαθητές, με τα χέρια υψωμένα αποχαιρετούν τον Κύριο. Ένας θριαμβευτικός αποχαιρετισμός, ένα γεγονός που αποτελεί θριαμβευτική νίκη Του επί του θανάτου.

"..και ανελθόντα εις τους ουρανούς, και καθεζόμενον εκ δεξιών του Πατρός..."

Η Ημέρα της Ανάληψης ανήκει στις πιο εξέχουσες γιορτές που σχετίζονται με τη ζωή του Χριστού και γι' αυτό απαιτούσε ιδιαίτερη μουσική προσοχή στην εποχή του Μπαχ.

Ο μέγας κάντορας Γ.Σ.Μπαχ έδωσε αρκετές συνθέσεις για τον εορτασμό της Ανάληψης.


Ι. Το "Lobet Gott in seinen Reichen" BWV 11, που ο Μπαχ τιτλοφόρησε: "Oratorium Festo Ascensionis Christi-Ορατόριο για τη γιορτή της Ανάληψης του Χριστού", παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 19 Μαΐου 1735.

Το κείμενο για το Ορατόριο της Ανάληψης , αποτελεί σύνθεση εδαφίων από τη Βίβλο, πιθανώς γραμμένο από τον Πίκαντερ, ο οποίος ακολουθεί την ιστορία της Ανάληψης όπως περιγράφεται στα Κατά Λουκά, Κατά Μάρκον Ευαγγέλια και τις Πράξεις των Αποστόλων . Το ορατόριο είναι δομημένο σε έντεκα κινήσεις σε δύο μέρη. Πλαισιώνεται δε, από εκτεταμένες χορωδιακές κινήσεις...
Θα απολαύσουμε το χορωδιακό, που κλείνει το πρώτο μέρος: "Nun lieget alles unter dir-Κάτω από Σένα βρίσκονται όλα τώρα", όπου περιγράφει και δοξολογεί τον Ιησού καθώς ανεβαίνει στον ουρανό, με τους Αγγέλους να τον υμνούν.

Bach: "Oratorium Festo Ascensionis Christi-Nun lieget alles unter dir" 
 Ton Koopman:

"…ανελήφθη εις τον ουρανόν και εκάθισεν εκ δεξιών του Θεού.
Εκείνοι δε εξελθόντες εκήρυξαν πανταχού, του Κυρίου συνεργούντος και τον λόγον βεβαιούντος δια των επακολουθούντων σημείων"

 (Μαρκ.16,19-20)

Ο ευαγγελιστής Μάρκος, περιγράφει με λακωνικό τρόπο το θαυμαστό και συνάμα συγκινητικό γεγονός!

ΙΙ. H πρώτη καντάτα του Γ.Σ.Μπαχ για τη Γιορτή της Ανάληψης είναι η "Wer da gläubet und getauft wird-Αυτός που πιστεύει και βαφτίζεται" BWV 37 που εκτελέστηκε στη Λειψία στις 18 Μαΐου 1724. Το όνομα του λιμπρετίστα που βασίστηκε σε σχετικά κείμενα του Ευαγγελίου, δεν έχει διασωθεί.
Η καντάτα διαμορφώνεται σε έξι κινήσεις και δυο μέρη, καθένα από τα οποία ολοκληρώνεται με ένα χορωδιακό.
Η σύνθεση είναι σύντομης διάρκειας και παρότι προοριζόταν για μια μεγάλη γιορτή, όπως η Ανάληψη, ο Μπαχ την αναθέτει σε "ταπεινή" ορχήστρα χωρίς φανφάρες και πομπώδη ηχοχρώματα(δύο βιολιά, βιόλα, όμποε ντ' αμόρε και κοντίνουο, χωρίς κόρνα ή τρομπέτες που πλάθουν μια πιο εορταστική ατμόσφαιρα, όπως σε επόμενα παρεμφερή έργα του).

Bach: Wer da gläubet und getauft wird, BWV 37 / Ton Koopman:

III. Η καντάτα "Auf Christi Himmelfahrt allein-Όταν ανελήφθη ο Χριστός στους Ουρανούς" BWV 128 συνετέθη για τον εορτασμό της Ανάληψης στη Λειψία το έτος 1725.

Η Λειψία, με φόντο την εκκλησία του Αγίου Θωμά όπου διετέλεσε κάντορας ο Μπαχ(χαρακτικό).
Πιστεύεται πως  τα δύο άτομα που εμφανίζονται σε πρώτο πλάνο είναι ο Μπαχ μελετώντας παρτιτούρα και η σύζυγός του, Άννα Μανταλένα, που παίζει τσέμπαλο.

Το κείμενο είναι της Χριστιανής Μαριάνα Ρομάνους φον Ζίνγκλερ, κόρης του δημάρχου της Λειψίας, φημισμένης ποιήτριας και συγγραφέως, γνωστή για τα κείμενα των εννέα καντάτων, τις οποίες συνέθεσε ο Μπαχ για την περίοδο μεταξύ Πάσχα και Πεντηκοστής του 1725.

Η ποιήτρια πήρε το θέμα της καντάτας από την πρώτη στροφή ενός παλαιότερου χορωδιακού: "όταν ο Ιησούς ανέβηκε στους ουρανούς , δεν υπάρχει τίποτα άλλο να με κρατήσει στη γη, καθώς μου υποσχέθηκαν πρόσωπο με πρόσωπο πως το Θεό θα δω", παράφραση του Ύμνου της Αγάπης από την Επιστολή προς Κορινθίους ("...τώρα βλέπουμε τα πράγματα θαμπά, σαν μέσα από μεταλλικό καθρέφτη· τότε όμως πρόσωπο με πρόσωπο θα δούμε το Θεό").
Αντίθετα με την προηγούμενη καντάτα, εδώ η ενορχήστρωση είναι ιδιαίτερα πλούσια, όπως αρμόζει στη σημασία της μεγάλης Γιορτής. Η ορχήστρα ηχεί εντυπωσιακή και για τα δεδομένα της εποχής είναι υψηλής ορχηστρικής δύναμης αριθμητικά(δύο κόρνα, όμποε όλων των κατηγοριών -όμποε ντ'αμόρε, όμποε ντα κάτσα- , δύο βιολιά, βιόλα, κοντίνουο και τρομπέτα).

Bach: Auf Christi Himmelfahrt allein (BWV 128) / Ton Koopman:

ΙV. Τέλος, την εκκλησιαστική καντάτα "Gott fähret auf mit Jauchzen-Ο Θεός ανεβαίνει μες στον αλαλαγμό" BWV 43 συνέθεσε ο Μπαχ το 1726, τρίτο έτος του κάντορα στη Λειψία για τη γιορτή της Ανάληψης .
Το κείμενο της καντάτας είναι ασυνήθιστο καθώς αποτελείται κυρίως από ένα ποίημα έξι στροφών από έναν κύκλο ιερής ποίησης του Ερνστ Λούντβιχ, δούκα του Σαξ-Μάινινγκεν, ενώ ξεκινά με απόσπασμα από τον Ψαλμό 47 που παραδοσιακά νοείται ως αναφορά στην Ανάληψη...

"Στο θρόνο του ανεβαίνει ο Θεός μες στον αλαλαγμό,

ο Κύριος με τον ήχο της σάλπιγγας.

Υμνείτε το Θεό μας, τραγουδείστε!

Ο Θεός είναι βασιλιάς σ’ ολόκληρη τη γη,

υμνήστε τον με το πιο ωραίο τραγούδι"

Bach: Cantata "Gott fähret auf mit Jauchzen" BWV 43
Part 1 - No. 1 Chorus /Ton Koopman:

Σαρλ Περώ: η ιστορία του Γάτου με τις μπότες...

 

"O Παπουτσωμένο Γάτος", Γκυστάβ Ντορέ

Ο "Παπουτσωμένος Γάτος" είναι λαϊκό παραμύθι, οι ρίζες του οποίου είναι πολύ παλιές και πιθανότατα προέρχεται από την Ιταλία. Το αφηγήθηκε και συμπεριέλαβε στη συλλογή του: "Ιστορίες και παραμύθια μιας προηγούμενης εποχής- Histoires ou contes du temps passé" το 1697 ο γάλλος λαογράφος και συγγραφέας, Σαρλ Περώ.

Ο Σαρλ Περώ κατέχει τον τίτλο του "μεγάλου παραμυθά" και τον μνημονεύουμε με αφορμή τη σημερινή επέτειο του θανάτου του (16 Μαΐου 1703).

Έγινε γνωστός με τα ερωτικά του ποιήματα, τις μελέτες του πάνω στην ποίηση και τις καλές τέχνες αρχικά, όμως στη συνέχεια ενθουσίασε με τα παραμύθια του, που αγαπήσαμε μικροί και μεγάλοι.
Μπορεί να τα έγραψε για τη διασκέδαση των παιδιών του, όμως έφεραν στη λογοτεχνία τη μόδα των παραμυθιών. Ανάμεσά τους και ο "Παπουτσωμένος Γάτος"...

Το παραμύθι αναφέρεται στην περιουσία που κληρονομείται σε τρία αδέρφια μετά το θάνατο του μυλωνά πατέρα τους. Ο πρώτος γιος κληρονομεί τον μύλο, ο δεύτερος τον γάιδαρο και ο τρίτος έναν...γάτο. Η αδικία είναι προφανής, ιδιαίτερα για τον μικρότερο που ο γάτος δεν μπορεί να τού φανεί σε τίποτε χρήσιμος. Ή...μπορεί;

Ο γάτος αποδεικνύεται με υπερφυσικές ικανότητες. Έχει ανθρώπινη μιλιά και πολύ κοφτερό μυαλό. Πείθει το γιο του μυλωνά να του φτιάξει ένα ζευγάρι μπότες και από κείνη τη στιγμή ο γάτος τού εξασφαλίζει χρήμα, ακίνητη περιουσία σε χωράφια, ένα τεράστιο, υπέροχο παλάτι, δημιουργώντας τις συνθήκες ώστε να γίνει δεκτός στην αυλή του βασιλιά ως σύζυγος της καλλονής θυγατέρας του. 

O Γάτος επαινέθηκε ως ήρωας για τα χαρακτηριστικά του. Είναι ευφυής, ευρηματικός, τολμηρός,  με άνεση λόγου και πειθώ. Υπήρξαν όμως και κείνοι που σοκαρίστηκαν με τους  γονείς που επέτρεπαν στα παιδιά τους να διαβάσουν το παραμύθι δηλώνοντας πως ήταν μια ιστορία που διδάσκει το ψέμα και την απάτη. 

"O Παπουτσωμένος Γάτος ενώπιον του βασιλιά", Γκυστάβ Ντορέ

"...Ο γιος του μυλωνά έμεινε έκπληκτος που ο γάτος μιλούσε. Τον πήγε στον παπουτσή και του έφτιαξε μπότες.

Ο γάτος φόρεσε τις μπότες, πήρε ένα σακί και το μισογέμισε με σπόρους. [...]

"O Παπουτσωμένος Γάτος", Carl Offterdinger

Μπήκε στο δάσος, άνοιξε το σακί για να φαίνονται οι σπόροι, κρύφτηκε και παραμόνευε. Οι πέρδικες έφτασαν γρήγορα στους σπόρους και η μία μετά την άλλη έμπαιναν στο σακί. Τότε, ο γάτος τράβηξε το σχοινί και έκλεισε τα πουλιά μέσα. Πήρε το σακί στον ώμο και πήγε γρήγορα-γρήγορα στο παλάτι του βασιλιά.

-"Βασιλιά μου, ο αφέντης μου ο Μαρκήσιος του Καραμπάς σου στέλνει πέρδικες".
Ο βασιλιάς ενθουσιασμένος ανταπόδωσε με ένα σακί χρυσάφι.[...]

Μια άλλη μέρα ο γάτος πήρε το αφεντικό του και τού είπε να μπει στη λίμνη να μπανιαριστεί. Πήρε δε τα ρούχα του και τα έκρυψε. Στη συνέχεια πέρασε από τα χωράφια που δούλευαν οι χωρικοί και τους έπεισε όταν τούς ρωτήσουν σε ποιον ανήκει η γη, να πουν στον Μαρκήσιο του Καραμπάς.
Ύστερα πήγε στο μεγάλο παλάτι του μάγου γίγαντα. Τον άρχισε στις καυχησιές και τέλος τον ρώτησε.

-Δηλαδή μπορείς να μεταμορφωθείς και σε μικρό ποντικάκι;
Ο απερίσκεπτος μάγος μεταμορφώθηκε κι ευθύς ο πονηρός γάτος τον έκανε μια χαψιά!

"O Παπουτσωμένος Γάτος", Walter Crane

Σε λίγο επέστρεψε στη λίμνη κι όταν είδε από μακριά να' ρχεται η άμαξα του βασιλιά άρχισε να φωνάζει:

-Βοήθεια ο κύρης μου ο Μαρκήσιος του Καραμπάς πνίγεται! Βοήθεια!
Ο βασιλιάς πλησίασε με τη βασιλοπούλα κι οι άντρες του έβγαλαν το γιο του μυλωνά από τη λίμνη. Τον όμορφο νέο ερωτεύτηκε η βασιλοπούλα κι όλο αναστέναζε.
Περνώντας από τα χωράφια ρώτησε τους χωρικούς ποιανού τη γη δουλεύουν και κείνοι απάντησαν ό,τι τούς είχε ορμηνέψει ο παπουτσωμένος γάτος:
- Του Μαρκήσιου του Καραμπάς ...

Έφτασαν και στο παλάτι του μάγου. Ο Γάτος που είχε φτάσει νωρίτερα τούς υποδέχτηκε. 

-Βασιλιά μου καλωσήρθατε στο παλάτι του αφέντη μου!

Ο βασιλιάς θαμπώθηκε από τον φανταχτερό ανάκτορο...[...]
Σε λίγο καιρό η βασιλοπούλα και ο γιος του μυλωνά παντρεύτηκαν. Κι όταν ο βασιλιάς πέθανε έγινε ο άλλοτε φτωχός γιος του μυλωνά, βασιλιάς. Ο δε γάτος πήρε τη θέση του ανώτερου υπουργού. Με τέτοιο κοφτερό μυαλό, την άξιζε...

("Ο Παπουτσωμένος Γάτος", ελεύθερη απόδοση δική μου)


H γοητευτική αφήγηση του παραμυθιού από τον Σαρλ Περώ μάγεψε και μεγάλους συνθέτες με αποτέλεσμα να εμπνευστούν αυτοτελή έργα με πρωταγωνιστή τον πονηρό παπουτσωμένο γάτο ή να τον συμπεριλάβουν ως ήρωά τους στη μουσική τους ιστορία...

Στον Κήπο του Κεραμεικού στο Παρίσι υπάρχει περίτεχνο μαρμάρινο μνημείο προς τιμήν του Σαρλ Περώ. Η βάση του κοσμείται με γλυπτές παραστάσεις ηρώων από τα παραμύθια του, ανάμεσά τους και ο "Παπουτσωμένος γάτος".

1. Πιστά το παραμύθι του Σαρλ Περώ ακολουθεί η πλοκή της μικρής όπερας για παιδιά που συνέθεσε ο Σεζάρ Κούι το 1913.
Η υπόθεση ξετυλίγεται σε τρεις πράξεις και ορχηστρική εισαγωγή, ενώ ευφάνταστα ο συνθέτης συμπληρώνει την ιστορία με λαϊκούς χορούς.
Το λιμπρέτο για την παιδική όπερα-παραμύθι έγραψε μια ρωσίδα δασκάλα και η πρεμιέρα έγινε στη Ρώμη. Οι παραστάσεις συνεχίστηκαν στη Σοβιετική Ένωση και τις ανατολικές χώρες, κατακτώντας το κοινό μικρών και μεγαλύτερων ηλικιών. Mε έντονο το ρώσικο χρώμα, ο Κούι υπηρέτησε πιστά όσα θέσπισαν οι συνθέτες της περίφημης Ομάδας των Πέντε, της οποίας υπήρξε μέλος. Η μουσική του θαυμάστηκε πολύ από τον Φραντς Λιστ.

2. O Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκυ, μάστορας στις μπαλετικές συνθέσεις εμπνέεται την πλοκή του μπαλετικού παραμυθιού: "Η Ωραία Κοιμωμένη" από τη εκδοχή του Σαρλ Περώ, όπου η Πριγκίπισσα Ωρόρ που κοιμάται για αμέτρητα χρόνια εξαιτίας μιας κατάρας ξυπνά από το φιλί του Πρίγκηπα λύνοντας τα μάγια που την κρατούσαν βουβή στον αιώνιο ύπνο της.  Στους Γάμους του ζευγαριού, που λαμβάνει χώρα στην τρίτη Πράξη του μπαλέτου, ο ρώσος μουσουργός ενσωματώνει χαρακτήρες κι από άλλα παραμύθια του Περώ, σαν προσκεκλημένους στη γαμήλια τελετή, όπως την Κοκκινοσκουφίτσα και τον Παπουτσωμένο Γάτο. Η πρώτη χορεύει με το Λύκο ένα βαλς και o δεύτερος στροβιλίζεται με την Άσπρη Γάτα σε ένα γεμάτο αινιγματισμό και μυστήριο, pas de deux.

Όπως σε πολλά μπαλέτα, μερικές από τις καλύτερες στιγμές προκύπτουν από το συνδυασμό άλλων παραμυθένιων χαρακτήρων που εμφανίζονται στην ιστορία, έτσι και στην Ωραία Κοιμωμένη ένα από αυτά που ξεχωρίζουν είναι το pas de deux του Παπουτσωμένου Γάτου με την παρτενέρ του. Γι' αυτό εξάλλου περιλήφθηκε και στην Σουίτα του μπαλέτου.

The Sleeping Beauty - Puss-in-Boots and White Cat:

3. Στο μπαλέτο του τριών πράξεων "Špalíček" που συνέθεσε το 1932 ο Bohuslav Martinů φέρει τον υπότιτλο: "Μπαλέτο από λαϊκά παιχνίδια, έθιμα και παραμύθια".

Κάθε μια από τις 3 πράξεις βασίζεται και σε ένα γνωστό παραμύθι:
τη Σταχτοπούτα,
το Παραμύθι του τσαγκάρη και του θανάτου και
τον Παπουτσωμένο Γάτο.

Ο Τσέχος συνθέτης βασίστηκε σε ποιήματα του συμπατριώτη του, Karel Jaromír Erben, διάσημο στην εποχή του συλλέκτη λαϊκών παραμυθιών ανάμεσά τους και ο "Γάτος" του Σαρλ Περώ. Ο Μαρτίνου επεξεργάστηκε πολλές φορές τη σύνθεση γι' αυτό υπάρχουν αρκετές εκδοχές της.

Η Πρώτη Πράξη του μπαλέτου περιλαμβάνει 4 σκηνές συμπληρωμένες με χορωδία:
Ι: Βρύση και κότα.
II: Ένα παραμύθι για μια γάτα με μπότες
III: Παίζοντας την Παναγία.
IV: Ένα παραμύθι για μια μαγική τσάντα.

Παρακολουθούμε τη σκηνή της γάτας με τις μπότες στο 3:35:

Φραντς Λιστ: μια σύνθεση για τη μητέρα του...

Maria-Anna Lager Liszt

Καθώς σήμερα γιορτάζουμε την Ημέρα της Μητέρας προτείνω να ακούσουμε ένα έργο του Φραντς Λιστ, ο οποίος είχε μια πολύ ιδιαίτερη και στενή σχέση με τη μητέρα του, καθώς ήταν μοναχοπαίδι της. 

Η κυρία Mαρία-Άννα Λάγκερ Λιστ, έμεινε ορφανή κι από τους δυο γονείς της πολύ μικρή κι αναγκάστηκε να εργαστεί σκληρά ως υπηρέτρια για να τα βγάλει πέρα ώσπου παντρεύτηκε τον Άνταμ Λιστ.
Η γυναίκα λάτρευε το μοναχογιό της και συχνά αφηγούνταν τις τσιγγάνικες προφητείες που σχετίζονται με την ημέρα της γέννησής του, αποκαλώντας τον: "εκλεκτό παιδί", εξηγώντας με αυτόν τον απλοϊκό τρόπο τα ιδιαίτερα χαρίσματα του γιου της.

Όταν πέθανε ο πατέρας του, ο Λιστ πήρε τη μητέρα του μαζί του στο Παρίσι.
Η γυναίκα προσπάθησε να προσαρμοστεί, μετά κόπων να αγαπήσει την πόλη και να μάθει τη γλώσσα για χάρη του γιου της.
Καμάρωνε για την εξέλιξή του και τον βοηθούσε όσο μπορούσε. Η σχέση τους υπήρξε στοργική και υποστηρικτική. Μπορεί η κ. Λιστ να μη γνώριζε να διαβάζει μουσική, όμως συχνά ο συνθέτης, έχοντας εμπιστοσύνη στο αισθητήριό της ρωτούσε τη γνώμη της.

Όταν οι σχέσεις του Λιστ με την Κόμισσα ντ' Ανκού οξύνθηκαν μετά το χωρισμό τους,  η Μαρία -Άννα Λιστ τάχθηκε -όπως αναμενόταν- με την πλευρά του γιου της και δέχτηκε να μεγαλώσει και να προσέχει τα τρία παιδιά τους, ενώ ο Λιστ ήταν απασχολημένος με μουσικές περιοδείες.

Η μητέρα του συνθέτη έζησε ως τα 78 της. Πέθανε στο Παρίσι, στις 6 Φεβρουαρίου, ανήμερα στη Γιορτή της Αγίας Δωροθέας.

Ο Λιστ, συγκλονισμένος από την απώλειά της εμπνεύστηκε μια πιανιστική σύνθεση θρησκευτικής χροιάς και αυτοβιογραφικής διάστασης, στην οποία έδωσε τον τίτλο: "Sancta Dorothea".

Ο συνθέτης προσεγγίζει στοχαστικά το θέμα "μητέρα", ενώ εμφανώς δηλώνεται η  διάθεση ευγνωμοσύνης απέναντί της, αλλά και ευλάβειας και ταπεινοφροσύνης για την Αγία.

Η σύνθεση που διακρίνεται για τον έντονο λυρισμό της είναι γραμμένη στη Μι μείζονα, και στο εναρκτήριο μέρος της εντυπωσιάζουν τα συνεχή τρίηχα στο αριστερό χέρι που υποστηρίζουν την κομψή, όλο ευγένεια, βηματική μελωδία.

Καθώς η σύνθεση εξελίσσεται, οι αρμονίες γίνονται πλουσιότερες για να εκφραστεί το ιερό πάθος, αλλά και η ορφάνια που επιφέρει στον καθένα μας η απώλεια της μάνας, άσχετα από ηλικία.

Η συνοδεία αποκτά νέα δυναμική. Στην κατακλείδα, επιστρέφει το αρχικό μοτίβο σε καταλαγιασμένη ένταση, δηλώνοντας την προθυμία του Λιστ να πλάσει μιαν ατμόσφαιρα γαλήνης, κατάνυξης, λύτρωσης και απότισης σεβασμού στην Αγία Δωροθέα, αλλά και ευγνωμοσύνης στην "Μητέρα" του και την άδολη προσφορά και αγάπη της.

Οι μουσικολόγοι χαρακτηρίζουν αυτό το σχετικά άγνωστο δίλεπτο έργο του Λιστ: "από τα σπάνια και πολύτιμα κοσμήματά του".

Liszt: "Sancta Dorothea, S.187" :