Πρόσκληση σε ταξίδι με τον Μπωντλαίρ...

 

Mπωντλαίρ, χαρακτικό του Εντουάρ Μανέ

"Με συνεπαίρνει η μουσική, η μουσική κυριαρχεί πάνω μου, με περικλείει όπως η θάλασσα", συνήθιζε να λέει ο Κάρολος Μπωντλαίρ, που αντιμετώπιζε με εκρηκτικό πάθος ό,τι άκουγε!

Δεν είχε ιδιαίτερη μουσική παιδεία, θαύμαζε όμως -κατά δήλωσή του- τη μουσική του Μπετόβεν και του Βέμπερ κι αργότερα αφού τον μελέτησε, τον Βάγκνερ.

Επίσης, είναι πολλοί οι συνθέτες που έντυσαν ποιήματά του...

Με αφορμή τον τιμώμενο σήμερα Κάρολο Μπωντλαίρ, σάς προσκαλώ σε ένα ταξίδι ουτοπικό, ταξίδι του νου και της φαντασίας, όπου  κάλλος, αίγλη και ηδονή των αισθήσεων, κυριαρχούν..

Ο ποιητικός λόγος περιχύνει την ψυχή μας με ίαμα αναλγητικό, αντίδοτο στους μιαρούς καιρούς μας...

"Πρόσκληση σε ταξίδι", Σαρλ Μπωντλαίρ:

"Παιδί μου, αδερφή μου,

Σκέψου πόσο θα ήτανε γλυκό

Να παμε εκεί, να ζήσουμε μαζί!

ελεύθερα ν'αγαπήσουμε

ν' αγαπήσουμε μέχρι θανάτου

στη χώρα που σου μοιάζει!

Υγροί ήλιοι

στους συννεφιασμένους ουρανούς

Για το μυαλό μου έχουν μια 

γοητεία μυστηριώδη

από τα ψεύτικά σου μάτια,

που μέσ' στα δάκρυά τους, λάμπουν.

Εκεί, όλα είναι τάξη και ομορφιά,

πλούτος, ησυχία κι ευχαρίστηση.

Έπιπλα αστραφτερά,

γυαλισμένα απ' τα χρόνια,

Θα κοσμούν την κάμαρή μας

Τα σπανιότερα λουλούδια

θ' ανακατέψουν τ' αρώματά τους

Με τις αόριστες οσμές του κεχριμπαριού,

Οι στολισμένες οροφές,

βαθείς καθρέφτες,

με τη λαμπρότητα της Ανατολής,

Όλα θα μιλούν εκεί

στην ψυχή κρυφά

στη γλυκιά μητρική γλώσσα τους.

Εκεί, όλα είναι τάξη και ομορφιά,

πλούτος, ησυχία κι ευχαρίστηση.

Κοίταξε σ αυτά τα κανάλια

που τα πλοία αναπαύονται

με την ασταθή διάθεση

Είναι εδώ για να ικανοποιήσουν

κάθε επιθυμία σου

κι έρχονται από την άκρη του κόσμου.

Η δύση του ήλιου

ντύνει τα χωράφια,

τα κανάλια, ολόκληρη την πόλη,

με υάκινθους και χρυσό

Ο κόσμος κοιμάται

σ' ένα ζεστό φως.

Εκεί, όλα είναι τάξη και ομορφιά,

πλούτος, ησυχία κι ευχαρίστηση.

(η μτφ. είναι δική μου, οπότε αιτούμαι την επιείκειά σας)

Αφορμή για μελωδική ονειροπόληση μέσα από τα μάτια και το πνεύμα του Μπωντλαίρ, λοιπόν...

1. Henri Duparc: "L'invitation au voyage" για φωνή και πιάνο. Αργότερα μεταγράφηκε και για ορχήστρα.

Tο Μπωντλαιρικό ποίημα μελοποιήθηκε το 1870 και αφιερώθηκε στη σύζυγο του Ντυπάρκ. Θεωρείται από τα πιο επιτυχημένα έργα του συνθέτη. Χαρακτηρίζεται ως πρότυπο του νέου μουσικού είδους, που συνδυάζει ρομάνς και ληντ με το ιδιαίτερο ύφος του γαλλικού ρομαντισμού. Οι πλούσιες αρμονικές αποχρώσεις στην κλειστής δομής σύνθεση του Ντυπάρκ  υποστηρίζουν μαεστρικά το κείμενο του Μπωντλαίρ, ιδιαίτερα στη λέξη "lumiere-φως".
Μια μελωδία-μαγεία, που στρώνει μουσικό χαλί "να κοιμηθεί ο κόσμος σ' ένα ζεστό φως" με το συνθέτη να συλλαμβάνει όλες τι λεπτές αποχρώσεις του ποιήματος...

2.  Η κομψή, σπάνιας τελειότητας μελωδία του Ντυπάρκ συντέθηκε και παρουσιάστηκε την ίδια ακριβώς περίοδο που και ο φίλος του,  Emmanuel Chabrier δούλευε πάνω στο ίδιο ποίημα του Μπωντλαίρ.
Έτσι, δεν αποτελεί έκπληξη το ότι ο συνθέτης δεν επεδίωξε την παρουσίαση-ηχογράφηση τη δικής του έμπνευσης.
Και είναι κρίμα, γιατί είναι φινετσάτη, λεπταίσθητη σύνθεση, στοιχεία που κανείς εντοπίζει από την εισαγωγή, που περιγράφει τον κυματισμό της θάλασσας που οδηγεί σε μακρινές, εξωτικές ακτές....Ο δε ήχος του φαγκότου ακούγεται ρινικός, παράξενα εξωτικός, μεθυστικός ...

 Emmanuel Chabrier : "L'invitation au voyage" για φωνή, πιάνο και φαγκότο:

3. Ο Λεό Φερρέ δεν χρειάζεται συστάσεις, φυσικά. Είναι από τους βασικούς εκφραστές του γαλλικού chanson, είναι ο έξοχος και ευαίσθητος τραγουδοποιός που εδώ με μέσο τον ποιητικό λόγο του Μπωντλαίρ(είναι και ο ίδιος ποιητής, οπότε γνωρίζει τα μονοπάτια κι αυτής της μορφής τέχνης) μάς καλεί να ταξιδέψουμε σε ένα τόπο όπου "όλα είναι τάξη και ομορφιά"...

Leo Ferrer: "L'invitation au voyage"

...Όλα μιλούν εκεί

στην ψυχή κρυφά

στη γλυκιά μητρική γλώσσα τους.

Εκεί, όλα είναι τάξη και ομορφιά,

πλούτος, ησυχία κι ευχαρίστηση...

Ο Σαρλ Μπωντλαίρ πέρασε στην αιωνιότητα, στις 31 Αυγούστου 1867.
Για να κατανοήσει τη γλώσσα του, αρκεί ο αναγνώστης να διαβάζει με τα μάτια της ψυχής... Με την καρδιά του ανοιχτή...

"Τα Εννιάμερα και η Παναγιά η Καβουράδαινα"

"Παναγιά η Καβουράδαινα", Λέρος
(iellada)

Χρόνια Πολλά!

Σήμερα η Ορθοδοξία γιορτάζει την Απόδοση της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, δηλαδή την ολοκλήρωση της μεγάλης Χριστιανικής Γιορτής που ξεκίνησε πριν από οκτώ ημέρες. Αποτελεί συνήθεια που παρέλαβαν οι Χριστιανοί από τους Ιουδαίους.
Ο λαός μας την ονομάζει τα "Εννιάμερα της Παναγιάς", καθώς το εννιαήμερο μνημόσυνο γίνεται και στους νεκρούς μας για να βοηθήσουν την ψυχή τους στο ταξίδι τους στην αιώνια ζωή.

Στέλνω λοιπόν τις ευχές μου για υγεία και αγάπη σε όλους, πάντα υπό την σκέπη και την ευλογία Της!
Οι ελπίδες μας να δοθεί τέλος στα βάσανα και τις ταλαιπωρίες μας βρίσκονται σε Αυτήν και την Ιερότητά της ...
Χρόνια Πολλά κι ευλογημένα!

"Αγνή Παρθένε"

(στίχοι του Αγίου Νεκταρίου, Επισκόπου Πενταπόλεως)

Αγνή Παρθένε Δέσποινα, άχραντε Θεοτόκε,

Παρθένε μήτηρ άνασσα, πανένδροσέ τε πόκε.

Υψηλοτέρα Ουρανών, ακτίνων λαμπροτέρα,

χαρά παρθενικών χορών, αγγέλων υπερτέρα.

Εκλαμπροτέρα Ουρανών, φωτός καθαρωτέρα,

των Ουρανίων στρατιών, πασών αγιωτέρα.

Μαρία αειπάρθενε, κόσμου παντός Κυρία,

άχραντε νύμφη πάναγνε, Δέσποινα Παναγία.

Μαρία νύμφη άνασσα, χαράς ημών αιτία,

Κόρη σεμνή βασίλισσα, Μήτηρ Υπεραγία.

Τιμιωτέρα Χερουβίμ, υπερενδοξοτέρα,

των ασωμάτων Σεραφίμ, των Θρόνων υπερτέρα.

[...]

Σε ικετεύω, Δέσποινα, Σε νυν επικαλούμαι,

Σε δυσωπώ, Παντάνασσα, Σην χάριν εξαιτούμαι"

***

Ο παραπάνω Ύμνος έχει μελοποιηθεί από Αγιορείτες μοναχούς, όμως θα το ακούσουμε σε διασκευή για πιάνο και φωνή από τον κορυφαίο μουσουργό μας, Βασίλη Τσαμπρόπουλο κι ερμηνεία της Νεκταρίας Καραντζή. Όλο γλυκύτητα και κατάνυξη μελωδία, ανάλογη της Μεγάλης Μητέρας, που ο λαός μας τής απέδωσε αμέτρητα προσωνύμια με τους αντίστοιχους συμβολισμούς. Πίσω από το καθένα και μια ιστορία-απόδειξη των θαυμάτων Της...Όλα, μαρτυρίες της θείας παρέμβασής Της...

"Αγνή Παρθένε Δέσποινα"
Διασκευή για πιάνο και φωνή: Β.Τσαμπρόπουλος:

Στην παραπάνω εικόνα απεικονίζεται η "Παναγία, η Καβουράδαινα".

Η παράδοση λέει πως κάποτε ένας ψαράς από τη Λέρο, καθώς μάζευε κοχύλια, δαγκώθηκε από κάβουρα. Τη στιγμή εκείνη και καθώς κοίταξε προς τα πάνω, είδε στο βράχο την εικόνα της Παναγίας. Αμέσως προσευχήθηκε και η πληγή του έκλεισε.
Πήρε την εικόνα και τη μετέφερε στην εκκλησία του χωριού, όμως το βράδυ στον ύπνο του εμφανίστηκε η Παναγία και τού ζήτησε να επιστρέψει την εικόνα της στο σημείο που την είχε βρει. Το πρωί η εικόνα βρέθηκε από μόνη της στο βράχο.
Έτσι, αποφασίστηκε και χτίστηκε εκεί ένα εκκλησάκι αφιερωμένο στην Παναγιά, που την είπαν "Παναγία Καβουράδαινα".

Παρτιτούρες για τον Βασιλιά Άγιο Στέφανο της Ουγγαρίας...

 

Στο λόφο του κάστρου της Βουδαπέστης και πίσω από τον Πύργο των Ψαράδων ταξιδεύουμε σήμερα, όπου δεσπόζει το εμβληματικό άγαλμα του έφιππου Βασιλιά Στεφάνου.

Οι Ούγγροι τον αποκαλούν "λαμπερό αστέρι της πατρίδας" τους.
Ο Στέφανος ο 1ος, γνωστός ως "Βασιλιάς Άγιος Στέφανος", ήταν  ο πρώτος Βασιλιάς της Ουγγαρίας (1000–1038) και τιμάται σαν σήμερα, 20 Αυγούστου, ημέρα αγιοποίησής του.

Βαφτισμένος ο ίδιος χριστιανός, ενθάρρυνε και προώθησε τη διάδοση του Χριστιανισμού και κατά τη διάρκεια της βασιλείας του η Ουγγαρία ευτύχησε σε μακρά περίοδο ειρήνης.
Το κύριο επίτευγμά του ήταν η θεμελίωση του κράτους μετατρέποντας τους Μαγυάρους σε Χριστιανούς.

Λίγο μετά τη στέψη του ίδρυσε Αρχιεπισκοπή και αρκετά μοναστήρια, χωρίς ποτέ να αποδεχτεί την παπική κυριαρχία.
Καθιέρωσε δε, νέα διαδρομή προσκυνητών προς τους Αγίους Τόπους μέσω της Ουγγαρίας, ισχυροποιώντας θρησκευτικά και οικονομικά τη χώρα του.

Αγιοποιήθηκε πολύ μετά το θάνατό του, όταν -σύμφωνα με το θρύλο- σε περίοδο αναρχίας στη χώρα κατά τη λειτουργία του Δεκαπενταύγουστου όταν ανοίχθηκε ο τάφος του "ξεχύθηκαν μύριες ευωδίες" και άρχισαν να γίνονται διάφορα θαύματα.
Στις 20 Αυγούστου δε, όταν πιστοί ανασήκωσαν τα λείψανα του βασιλιά, το φέρετρο ήταν γεμάτο με "ροδόχρωμα νερά".



1. Ο Ούγγρος Zoltán Kodály  το 1938 έγραψε ένα φωνητικό έργο για τετράφωνη μικτή χορωδία, που φέρει τον τίτλο:
"Ének Szent István Királyhoz -Ύμνος στον Βασιλιά Στέφανο", πάνω στους στίχους μιας  γρηγοριανής μελωδίας με εισαγωγή τη φράση:
"Αχ, λαμπερό άστρο εσύ, Βασιλιά Άγιε Στέφανε!"

Kodály: "Ének Szent István királyhoz":

2. Νωρίτερα, το 1812 και για την έναρξη του ουγγρικού θεάτρου, ο Λ. Β. Μπετόβεν παρουσίασε μια ουβερτούρα-έμπνευση από τον πρώτο βασιλιά και Άγιο των Ούγγρων, γι' αυτό τιτλοφορείται με το όνομα του: "King Stephen Overture".

Διακρίνονται  μοτίβα από την "Ωδή στη χαρά" της 9ης Συμφωνίας.

Η μουσική του Μπετόβεν έγινε δεκτή με ενθουσιασμό τόσο από το κοινό όσο και από τον τύπο.

Beethoven: "King Stephen Overture, Op.117":

3. Η τελευταία όπερα του σπουδαίου Ferenc Erkel, συνθέτη και του εθνικού ύμνου της χώρας, γράφτηκε το 1886 για τα εγκαίνια της Βασιλικής Όπερας στη Βουδαπέστη.

Το λιμπρέτο της όπερας βασίστηκε σε ομότιτλο θεατρικό δράμα Ούγγρου δημιουργού, αναφέρεται σε ιστορικά γεγονότα από τη ζωή του Ούγρου βασιλιά και τιτλοφορείται: "István király-Βασιλιάς Στέφανος".

Ferenc Erkel: "István király":

Azy Gouziou (Άζη Γουζίου)21 Αυγούστου 2020 - 2:55 μ.μ.

Ωραίο κι αγαπημένο ταξίδι στην Βουδαπέστη με επικές μουσικές αφιερωμένες στον αγαπημένο βασιλιά των Ούγγρων, μας επιφύλαξες σήμερα αγαπημένη μου Ελπίδα. Άκουσα τις δυο πρώτες επιλογές σου και τώρα με συντροφεύει η όπερα καθώς αναπαύομαι και διαβάζω το βιβλίο μου!
Καλό απομεσήμερο, γλυκιά μου φίλη με ελπίδα για ταξίδια πραγματικά και πάλι! Φιλιά




Elpida Nousa  21 Αυγούστου 2020 - 3:37 μ.μ.

Πανεμορφη ευρωπαικη πρωτευουσα η Βουδαπεστη, Αζη μου, εχει κατι από παραμύθι αναμικτο με όνειρο...Ο αγαπημενος πρωτος βασιλιάς των Ουγγρων εδωσε την ωραια αφορμη για το νοερο ταξιδι και τις υπέροχες μουσικές, που εγκωμιάζουν την βασιλική προσωπικότητα και την προσφορά της στη θρησκεια και το Ουγγρικό κρατος!
Η όπερα του Ερκελ έχει σημεία άκρως δυναμικά και μεγαλόπρεπα, πολυποίκιλη αρμονική γλώσσα αλλά και ανυπέρβλητη ρυθμική πολυπλοκότητα.
Ειμαι σιγουρη πως θα σου αρεσει και θα συντροφεύσει μοναδικά την αναγνωση του βιβλιου σου, καλή μου φιλη!
Καλο απομεσημερο και για σενα κι ευχαριστω για την ευχη!
Ειθε συντομα να ξεχυθουμε σε ταξιδιωτικες εμπειρίες!
Πολλά φιλάκια!

Henri Tomasi: μπαλάντα για σαξόφωνο, κλόουν και ορχήστρα

 

[Για τη γενέθλια επέτειο του γάλλου συνθέτη και μαέστρου, Henri Tomasi(17 Αυγούστου 1901)]



Ο Henri Tomasi υπήρξε μαθητής των Gaubert,  Paul Vidal και Vincent d'Indy και οι συνθέσεις του έχουν έντονες επιρροές από τη λαϊκή μουσική της Κορσικής, απ'όπου καταγόταν και περνούσε τα καλοκαίρια, αλλά και τις ταινίες  του Τσάρλι Τσάπλιν.
Το 1927, κέρδισε το δεύτερο Βραβείο της Ρώμης για την καντάτα του,"Κοριολανός".
Λάτρεψε τη μουσική για το θέατρο και την όπερα επίσης. Η αγάπη του για το λυρικό θέατρο φούντωσε, όταν πρωτοείδε τους "Μποέμ" του Πουτσίνι, με τον ρόλο της Μιμί να τού φέρνει δάκρυα στα μάτια.

Στη μουσική του Ανρί Τομαζί κυριαρχεί ο έντονος λυρισμός, είναι ενορχηστρωτικά πολύχρωμη, με τη δυναμική να παίζει σημαντικό ρόλο. Ο συνθέτης επιστρατεύει για την έκφρασή του εξωτικούς ήχους, όπως και μελωδίες ιερής μουσικής από το μεσαίωνα και την αναγέννηση, χωρίς να διστάζει, όπου θεωρεί αναγκαίο, να κάνει χρήση σύγχρονων τεχνικών όπως του 12φθογγου συστήματος.

 Όπως υποστήριζε ο ίδιος: 

"Η μελωδία υπήρχε πάντα στην καρδιά μου.
Μουσική που δεν προέρχεται απ' την καρδιά, δεν είναι μουσική". 

Από τα πιο γνωστά του έργα είναι η "Μπαλάντα για σαξόφωνο, κλόουν και ορχήστρα", ένα έργο που κατά κοινή ομολογία περιέχει  τις ωραιότερες μελωδίες για σαξόφωνο.
Ένα σαξόφωνο, η ορχήστρα και η φωνή με τις παντομιμικές κινήσεις ενός δυστυχισμένου κλόουν, διηγούνται τη θλιβερή ιστορία του .

Γράφτηκε το 1938 για τον φίλο του Τομαζί, Marcel Mule, έναν από τους κορυφαίους σαξοφωνιστές της εποχής του. Σε φόρμα και έμπνευση το έργο ακολουθεί την παράδοση του μπαλάντων του 14ου αιώνα των μεσαιωνικών τροβαδούρων.

H μπαλάντα είναι βασισμένη σε ποίημα της συζύγου του Τομαζί,  Suzanne Mallard, όπου αποτελεί  έναν απολογισμό της σχέσης  του καλλιτέχνη με το κοινό, μια αυτοκριτική του...

"CLOWN",  Toulouse Lautrec
(από pxhere)

Για τους γαλλόφωνους το ποίημα της Suzanne Malard:

“Sur un vieux thème anglais, long, maigre et flegmatique

Comme lui, Un clown raconte son histoire spleenétique

A la nuit.

L'ombre de son destin, le long des quais, zigzague,

Et le goût

De mégot qu'en sa bouche on pris de vieilles blagues

Le rend fou…

Fuir son habit trop large et sa chair monotone

En n'étant,

Entre la joie et la douleur, σαξόφωνο qu'un

Hésitant!

Son désespoir au fond d'une mare sonore, Coule

à pic,

Et le clown se résigne à faire rire encore

Le public! "
(από: www.henri-tomasi.fr)

Συχνά, οι καλλιτέχνες είναι "προγραμματισμένοι" για την ψυχαγωγία , τη διασκέδαση του ακροατή-θεατή, χωρίς όμως να επιτυγχάνεται πάντα ο στόχος...Είναι όμως τότε το κοινό "αδίστακτο" και σκληρός κριτής;..Ο καλλιτέχνης ζητά την κατανόηση του κοινού κι όταν αυτή δεν υφίσταται αντιμετωπίζει βαθιά διλήμματα για τη θέση του στην τέχνη...

Η σύνθεση του Τομαζί αποτελεί μια μουσική νύξη για το χάσμα στις ανθρώπινες σχέσεις και την ανάγκη προσφοράς αγάπης από και προς τον συνάνθρωπο.

Πρόκειται για έργο προγραμματικής φύσης, όπου  το σύνολο της ορχήστρας αντιπροσωπεύει το κοινό, ο κλόουν εκπροσωπείται από το μελαγχολικό θέμα της εισαγωγής, ενώ η ψυχή του εκφράζεται στο σαξόφωνο από μια τρυφερή και λυρική μελωδία, που συχνά εμπλουτίζεται με στοιχεία αντιφατικά, προκειμένου να αποδοθεί το άνοιγμα από τη δραματική απελπισία έως την ασυγκράτητη ευδαιμονία.

Στο μεσαίο μέρος της μπαλάντας ξενίζει η ζωντανή, εύθυμη μελωδία, έμπνευση από ζωηρό, λαϊκό χορό στον τύπο της  ζιγκ της εποχής μπαρόκ, που  διακόπτεται  απότομα κι επανέρχεται...Ο συνθέτης εδώ επιθυμεί να αποδώσει την αντίθεση των συναισθημάτων του κλόουν..Δύο βασικές λέξεις του ποιήματος -"la joie et la douleur-χαρά και πόνος"- , της αντίφασης δηλαδή, αποτελούν την βάση μουσικής προσέγγισής του.

Η απελπισία του κλόουν εξακολουθεί στο blues του  τρίτου μέρους, με έμφαση στους ατέρμονους, παρατεταμένους ήχους από τα τύμπανα. Ολοκληρώνεται με μια ελπιδοφόρα coda  που εμφανίζει σε παραλλαγή τη μελωδία του προηγούμενου λαϊκού χορού.

Henri Tomasi: "Ballade for saxophone, clown and orchestra"

(στο σαξόφωνο ο πολυβραβευμένος σαξοφωνίστας μας, Θεόδωρος Κερκέζος)