Πωλ Ελυάρ: "Στο είπα για τα σύννεφα..."

Ήταν 18 του Νοέμβρη του 1952 όταν ο Πωλ Ελυάρ, ένας από τους σπουδαιότερους Ευρωπαίους ποιητές του μεσοπολέμου και των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων πέθανε ξαφνικά από ανακοπή καρδιάς.

Ο Ελυάρ, του οποίου το πραγματικό όνομα ήταν Ευγένιος Αιμίλιος Πώλ Γκρεντέλ(το Ελυάρ το υιοθέτησε από τη γιαγιά του) θεωρείται πρωτεργάτης του σουρεαλισμού και άσκησε τεράστια επίδραση σε μεταγενέστερους ποιητές, ανάμεσά τους οι Ελύτης, Σαραντάρης κλπ...

Έφηβος ακόμη προσβάλλεται από φυματίωση και νοσηλεύεται σε σανατόριο. Στην ηρεμία του σανατόριου ο Ελυάρ μελέτησε μοντέρνους ποιητές, Μπωντλαίρ, Ζακόμπ, Απολλιναίρ οι οποίοι επηρέασαν την μετέπειτα ποίησή του ως προς την καθαρότητα της φόρμας. Η σκέψη του απελευθερωμένη από τα όριά της ανακαλύπτει το ποιητικό απόλυτο, λειτουργεί συγκινησιακά, καταφέρνει να μετατρέψει απλές λέξεις σε συναισθήματα και εικόνες.

Η γλώσσα του κυλά γάργαρη, αβίαστη, είναι απλή, αποπνέει ζεστασιά και οικειότητα με τον αναγνώστη, όπως επίσης απλά είναι και τα σύμβολά του, ο ήλιος, η θάλασσα, ο ουρανός, τα ζώα, τα δέντρα, τα σύννεφα, αλλά και κινητήριος μοχλός των πάντων, έρωτας...

Ήταν το 1928, που πάλι άρρωστος, ο Ελυάρ ξαναμπαίνει στο σανατόριο. Είναι παντρεμένος με τη Γκαλά, όμως μεταξύ τους έχει δημιουργηθεί αγεφύρωτο όπως απεδείχθη χάσμα, καθώς η γυναίκα του ερωτοτροπεί με τον Σαλβαντόρ Νταλί. Είναι το διάστημα που θα εμπνευστεί τα ποιήματα της συλλογής που θα εκδοθεί τον επόμενο χρόνο με τίτλο: "Ο έρωτας η ποίηση".

Ανάμεσα στα ποιήματα της συλλογής βρίσκουμε και το παρακάτω:

"Στο είπα για τα σύννεφα

Στο είπα για το δέντρο της θάλασσας

Για κάθε κύμα για τα πουλιά στα φύλλα

Για τα βότσαλα του θορύβου

Για τα οικεία χέρια

Για το μάτι που γίνεται πρόσωπο ή τοπίο

Κι ο ύπνος του δίνει τον ουρανό με το χρώμα του

Για όλη τη νύχτα που ήπιαμε

Για τα κιγκλιδώματα των δρόμων

Για το ανοιχτό παράθυρο για ένα ακάλυπτο μέτωπο

Στο είπα για τις σκέψεις σου για τα λόγια σου

Κάθε χάδι κάθε εμπιστοσύνη ξαναζούν"

(Πωλ Ελυάρ: "Στο είπα για τα σύννεφα" / "Ο έρωτας η ποίηση", μτφ. Αν. Μελιδώνης )

Στη Μουσική:

1. Εχοντας αρχίσει να συνθέτει σε εφηβική ηλικια, ο Georges Auric δραστηριοποιήθηκε αρχικά ως μέλος της παρισινής "Ομάδας των 6"* με συνθέσεις που συνδυάζουν δημοφιλείς μελωδίες με εκλεπτυσμένη αρμονία. Στη συνέχεια ασχολήθηκε με τη σύνθεση μουσικής για θεατρικά έργα, μπαλέτα, τον κινηματογράφο, αλλά και μελοποιήσεις ποιημάτων αγαπημένων του ποιητών.
Το 1940 ο Georges Auric μελοποιεί έξι ποιήματα του Πωλ Ελυάρ για υψίφωνο και πιάνο, που δημοσιεύονται ως κύκλος τραγουδιών το 1948. Πρώτο στον κύκλο ακούγεται το "Στο είπα για τα σύννεφα - Je te l'ai dit pour les nuages" . Ο Auric έχει μια λεπτή αίσθηση της ποίησης του Ελυάρ με την προσέγγισή του να χαρακτηρίζεται "ανεπιτήδευτης γοητείας".



*Les Six: Οι 6 Γάλλοι συνθέτες(Georges Auric, Arthur Honegger, Darius Milhaud, Francis Poulenc, Germaine Tailleferre και Louis Durey), με μέντορες τους Ζαν Κοκτώ και Ερίκ Σατί και νεοκλασικού ύφους δημιουργίες αντέδρασαν στον συναισθηματισμό της ρομαντικής μουσικής του 19ου αιώνα, στον ιμπρεσιονισμό των Ντεμπισί - Ραβέλ και το βαρύγδουπο Βαγκνερικό στυλ.

Georges Auric: "Six Poèmes de Paul Éluard, no. 1: Je te l'ai dit pour les nuages":

2. Το 1958 ο Μίκης Θεοδωράκης κατά τη διάρκεια παραμονής του στο Παρίσι γνωρίζει την σπουδαία γαλλίδα μέτζο σοπράνο, Jean Bathori από τις αγαπημένες φωνές του Ντεμπισί, που με τις ερμηνείες της συνέβαλλε στην ανάπτυξη και διάδοση της σύγχρονης γαλλικής μουσικής, ιδιαίτερα για τα μέλη των Les Six, δίνοντας πολλές πρώτες εκτελέσεις των έργων τους. O Θεοδωράκης ενθουσιασμένος με την γνωριμία, αποφασίζει να αφιερώσει στη Bathori ένα κύκλο τραγουδιών. Έτσι, εμπνέεται από την ποίηση του Πωλ Ελυάρ και μελοποιεί τέσσερα από τα ποιήματά του στον κύκλο: "Les Quatre Eluard" αμετάφραστα στην πρωτότυπη, γαλλική γλώσσα.

Μ. Θεοδωράκης: "Les Quatre Eluard, 1. Je te l'ai dit pour les nuages"

Ελύτης: "ακόμα μια φορά" μεθάς από την ποιητική του νιότη....

Γεννημένος στις 2 Νοεμβρίου 1911 στο Ηράκλειο, ο ποιητής μας Οδυσσέας Ελύτης υπήρξε ένα σπουδαίος πνευματικός δημιουργός. Σμίλεψε με μοναδική μαεστρία την ελληνική γλώσσα πλάθοντας ένα ποιητικό ύφος, που συνδύαζε την ελληνική παράδοση με τον μοντερνισμό. Μέσα από τα δημιουργήματα του υμνείται η ζωή, το φως, η χαρά, η ελευθερία, η ανθρώπινη ψυχή και πνεύμα.

"Ακόμα μια φορά μέσα στις κερασιές τα δυσεύρετα χείλη σου.
Ακόμα μια φορά μέσα στις φυτικές αιώρες τ' αρχαία σου όνειρα. 
Μια φορά μέσα στ' αρχαία σου όνειρα τα τραγούδια που ανάβουν και χάνονται.
Μέσα σ' αυτά που ανάβουν και χάνονται τα ζεστά μυστικά του κόσμου.
Τα μυστικά του κόσμου"

(Οδυσσέας Ελύτης, "Η συναυλία των γυακίνθων -Χ-")

Οι απίστευτης δύναμης ποιητικές εικόνες του Ελύτη διαπλάθουν με πρωτοτυπία και δημιουργική φαντασία την εσωτερική αναζήτηση του ανθρώπου, ένα μονοπάτι που η μουσική κατέχει σημαίνοντα ρόλο. Αφήνει την ψυχή του σε άγγιχτους κόσμους, τους οποίους μεταμορφώνει σε λέξεις και ήχους της δικής του προσωπικής ψυχής...

"Πίσω από κάθε ανάταση, από κάθε μεράκι, μια κιθάρα περιμένει έτοιμη να πάρει τα λόγια και να ταξιδέψει από χείλη σε χείλη. Δεν είναι λίγο αυτό...", 

σημειώνει ο ποιητής μας.

Ο Γιώργος Κουρουπός μελοποιεί ποιήματα του Ελύτη με "ήχο κλασικής χροιάς", καθώς ο Ελύτης, ως γνωστόν, αγαπούσε και άκουγε πολύ έργα της προκλασικής και κλασικής περιόδου της μουσικής.
Ο συνθέτης τα συνέθεσε οραματιζόμενος τον Ελύτη να γράφει και να απαγγέλει τα ποιήματα  ενώ το πικάπ έπαιζε Μότσαρτ, καθώς ο ίδιος ο ποιητής  πέρα από το ποίημά του - έμπνευση από το "Mozart: Romance από το Κοντσέρτο για πιάνο αρ. 20, ΚV 466", έχει γράψει : 
"...αισθάνομαι κάθε μέρα την ακατανίκητη ανάγκη ν' ακούω κομμάτια του Σαλτσβουργιανού συνθέτη..." ή κάπου αλλού πως "ο Μότσαρτ έχει το αυτοδύναμο ενός φυσικού πίδακα που μάς θαμπώνει...".. , ενώ κάπου αλλού εκμυστηρεύτηκε πως "κάποτε  που έπαιζε ένα παιχνίδι (σε ποιον συνθέτη ή σε ποια μουσική αντιστοιχεί κάθε ποίηση), η δικιά του βγήκε ότι αντιστοιχεί με του Mozart, επειδή έχει αυτή την ελαφράδα και τη χάρη..."

***

(Μουσείο Γουλανδρή )

"Η ωραία μας άγνωστη", όπως τιτλοφορείται το έργο του Κουρουπού, περιλαμβάνει τα 5 ποιήματα του Ελύτη:

• Η Πεντάμορφη Στον Κήπο,
• Ακόμα Μια Φορά,
• Εαρινό Απόσπασμα,
• Η Ωραία Μας Άγνωστη και
• Ψαρεύοντας έρχεται η Θάλασσα, 

όλα για φωνή και πιάνο, που ερμηνεύει ο Σπύρος Σακκάς με το συνθέτη στο πιάνο. 

Ακόμα μια φορά βρίσκουμε τον αγαπημένο μας ποιητή μέσα σ' αυτά που ανάβουν και χάνονται τα ζεστά μυστικά του κόσμου.... Αλήθεια, ο Ελύτης υπήρξε ένας αέναος αναζητητής των μυστικών του κόσμου...Μυστικών της ποίησης, της ζωγραφικής, της θάλασσας, του ήλιου, του έρωτα, των ιδανικών, αλλά και της μουσικής παρότι  -λόγω σεμνότητας- υποστήριζε το αντίθετο...
Ακόμα μια φορά λοιπόν ανακαλύπτει το ζεστό μυστικό και το κοινωνεί μέσω της τέχνης του σε όλους μας...
Ο Κουρουπός με νότες το ντύνει, σε ύφος Μοτσάρτιο...και μεις όλοι στεκόμαστε ευλαβικοί προσκυνητές του μεγαλόπνοου Ελύτειου έργου, της ιερής ποίησής του, που πολεμά και νικά τον χρόνο και τη φθορά...

Αισθησιακή ευφροσύνη χαρίζουν οι λέξεις, έτσι όπως πλέκονται από τον ποιητή κι ο αναγνώστης μεθά από το νέκταρ της ποιητικής του νιότης, ακόμα μια φορά...

Ελύτης - Κουρουπός: "Ακόμα μια φορά":