Ζαν Φιλίπ Ραμώ: "Πυγμαλίων"

 "Πυγμαλίων", Jean-Baptiste Regnault, 1786.

Σήμερα η μουσική πλάθει την πιο εκλεπτυσμένη γυναικεία φιγούρα!!

O Πυγμαλίων θαυμάζει το δημιούργημά του"
Jean Raoux, 1717

O νεαρός γλύπτης του 5ου π.Χ αι., Πυγμαλίων φιλοτεχνεί την ιδανική γυναίκα!
Ετσι, δημιουργεί ένα γλυπτό, που όμοιό του δεν έχει συλλάβει η τέχνη!
Τόσο εκπληκτική ήταν η δημιουργία του, που την ερωτεύτηκε παθιασμένα και ζητά από τη θεά Αφροδίτη να της δώσει ζωή!

Ο μύθος του Πυγμαλίωνα ανήκει στους μύθους που δίνουν την αφορμή να συζητείται το θέμα αν η τέχνη είναι μίμηση της πραγματικότητας και της φύσης, αν η τέχνη έχει αξία ως μίμηση...
Θέτει το ερώτημα για τη σχέση του καλλιτέχνη με το δημιούργημά του, της ανωτερότητας δηλαδή του ιδεατού έναντι του πραγματικού και το αντίστροφο.

Ο γνωστός μύθος από τις Mεταμορφώσεις του Οβίδιου αποτυπώνεται μουσικά στο ομώνυμο μπαλέτο από τον Ζαν Φιλίπ Ραμώ, η μεγαλόπρεπη ουβερτούρα του οποίου θα μας κρατήσει αυτή τη φωτεινή μέρα συντροφιά...

Rameau: "Pygmalion - Overture":

Το έργο θεωρείται από τα καλύτερα μονόπρακτα του Ραμώ, παρόλο το σύντομο χρόνο σύνθεσής του, μόλις οκτώ ημέρες! 

Ήταν το 1720 όταν ο Ραμώ εγκαταστάθηκε στο Παρίσι ως αρχιμουσικός στην ιδιωτική ορχήστρα του φιλότεχνου πλούσιου πάτρονά του Alexandre Jean Joseph Le Riche de la Pouplinière, στην έπαυλη του οποίου συναναστρεφόταν προσωπικότητες του κύκλου του αριστοκράτη αφεντικού του, όπως ο Βολταίρος και ο Ρουσσώ.
Οι διάσημοι θαμώνες απολάμβαναν τη μουσική και την παρέα του, παρότι ήταν δύσκολος χαρακτήρας, φωνακλάς, ευέξαπτος και κάποιες φορές αγενής. Όμως η μουσική του αποτέλεσε το "διαβατήριό" του στους κύκλους ευγενών, αναπληρώνοντας την όποια έλλειψή του σε καλούς τρόπους.

Ήταν στο αρχοντικό του Πουπλινιαίρ, που ο Ραμώ γνώρισε τον ερασιτέχνη ποιητή Ballot de Sauvot, στον οποίο ο συνθέτης εμπιστεύτηκε το λιμπρέτο του "Πυγμαλίωνα".
 Οι δυο τους προσάρμοσαν την ιστορία του Οβίδιου, με τον Ραμώ να προτείνει κάποιες αλλαγές, όπως την προσθήκη νέων ρόλων, ανάμεσά τους την Κηφισία, ερωτευμένη με τον γλύπτη, αλλά και τον φτερωτό θεό Έρωτα. Το καστ, εκτός του Πυγμαλίωνα και του αγάλματος(από πολλούς μεταγενέστερους συγγραφείς έχει ονομαστεί Γαλάτεια) συμπληρώθηκε επίσης από πολυμελές μπαλέτο και χορωδούς.

Μετά τη μεγαλόπρεπη ουβερτούρα, η αυλαία ανοίγει κι εμφανίζεται θλιμμένος ο Πυγμαλίων καθώς έχει ερωτευτεί ένα άψυχο πλάσμα, που δεν μπορεί να ανταποκριθεί στον έρωτά του. Ερμηνεύει μια συγκινητικότατη άρια με αναφορά στη "Fatal Amour" που διακρίνεται για τη λεπταίσθητη ενορχήστρωσή της, μια μελωδία εξαιρετικά τρυφερή με χαρακτήρα ελεγειακό - παρηγορητικό.

Rameau: "Pygmalion's aria - Fatal Amour":

"Μοιραία αγάπη, σκληρέ κατακτητή
πόσα επέλεξες αγκάθια
να μου τρυπήσεις την καρδιά..."

Στην υπόθεση, το άγαλμα που σμίλευσε ο Πυγμαλίων ζωντανεύει μαγικά κι αρχίζει να κινείται. Χορεύει και τραγουδά, όταν φτάνει ο Έρως και εντυπωσιασμένος με το γλυπτό επαινεί τον Πυγμαλίωνα για το ύψιστο ταλέντο και την καλλιτεχνία του. Εκείνος του απαντά πως ήταν η πίστη του στη δύναμη του θεού Έρωτα που τού εδωσαν την έμπνευση και το χάρισμα. Ακολουθούν εορταστικοί χοροί, η χορωδία υμνεί τη δύναμη της αγάπης και στο ρυθμικό θριαμβευτικό φινάλε ο Πυγμαλίων πλέκει το εγκώμιο του έρωτα αποδεχόμενος την κυριαρχία του επί της ανθρώπινης ύπαρξης σε μια ελκυστική και γεμάτη χάρη, αριέττα.

Rameau: "Pygmalion - Règne, Amour"

"Κυριάρχησε, Έρωτα, κάνε τις φλόγες σου να λάμψουν,

τα βέλη σου εκτόξευσε στις καρδιές μας.

Σε καρδιές που υποκλίνονται στους νόμους σου,

άδειασε τη φαρέτρα σου.

Μας δίνεις, γοητευτικέ θεέ, την πιο ευτυχισμένη μοίρα.

από σένα κρατώ εκείνο που ευφραίνει την ψυχή μου,

είναι δημιούργημα αγάπης, που αναπνέει κι έχει ζωή

από τις φλόγες της θεϊκής σου δάδας"
(απόδοση δική μου)

Για την πρώτη όπερα του Ντονιτσέτι, βασισμένη επίσης στο μύθο του "Πυγμαλίονα" μπορείτε να διαβάσετε παλαιότερο άρθρο, εδώ.