Ο Βαττώ, ο Πουλένκ και οι Ελαφίνες...

 

"The Pleasures of Love", Jean-Antoine Watteau 

Jean-Antoine Watteau 

Σαν σήμερα, 10 Οκτωβρίου 1684 γεννιέται ο γάλλος ζωγράφος, Jean-Antoine Watteau, ένας από τους πρώτους εκπροσώπους του ροκοκό.

Η τέχνη του διακρίνεται για τα ωραία χρώματα, τον απαλό φωτισμό και τις ειδυλλιακές σκηνές κυρίως στην εξοχή με ανθρώπους που διασκεδάζουν και απολαμβάνουν την ομορφιά της ζωής.
Γι' αυτό στα θέματά του συχνά αποτυπώνονται ποιμαντικοί χοροί και γλέντια, κομψές, ντελικάτες φιγούρες, ειδυλλιακά τοπία με διάχυτο ερωτισμό.

Έξοχο δείγμα αποτελεί το εικαστικό του: "Οι απολαύσεις της αγάπης", που βλέπετε παραπάνω.
Μια σκηνή στο "Parc aux biches ή Πάρκο των ελαφιών" στις Βερσαλλίες.
Ήταν χώρος στους κήπους των Βερσαλιών, όπου ο Λουδοβίκος συναντούσε τις ερωμένες του.
Ο ζωγράφος με τα πινέλα του φέρνει στο φως το κοινό μυστικό περί επιθυμίας του Λουδοβίκου να φλερτάρει με τις κομψές κυρίες της Αυλής και όχι μόνο.

Είναι αυτός ο πίνακας που θα εμπνεύσει στον Φρανσίς Πουλένκ το μονόπρακτο μπαλέτο του: "Les Biches - Οι Ελαφίνες", ή κατ' άλλους "Οι Αγαπούλες".
Σύνθεση που έδωσε την αφορμή στο κοινό να στρέψει την προσοχή του στο νεαρό τότε μουσικό.

Ήταν το 1923 που ο Σεργκέι Ντιάγκιλεφ ζήτησε από τον άγνωστο -τότε- συνθέτη να γράψει ένα μπαλέτο στο ύφος των "Συλφίδων" του Γκλαζουνόφ για τα Ρώσικα Μπαλέτα. Ο Πουλένκ επηρεασμένος από τον πίνακα του Βαττώ μεταφέρει με τη μουσική του σκηνές με τις ελκυστικές δεσποσύνες των σαλονιών της εποχής εκείνης που φλερτάρουν χαριτωμένα και ερωτοτροπούν με τρεις νεαρούς.
Τα θέματά του ανάλαφρα, σπινθηροβόλα, όλο χάρη και σπιρτάδα, προκύπτουν από επεξεργασία μοτίβων της τζαζ, μουσικής τσίρκου και συνθέσεων του Στραβίνσκι. Σε πολλούς ίσως ακόμα θυμίζει το "Καρναβάλι των ζώων" του Σαιν Σανς.

loc.gov

Σίγουρα όμως η ακρόαση αποπνέει χάρη, ανεμελιά, ευγένεια και κυρίως ευθυμία, ένα κράμα από κωμικές όπερες του Μότσαρτ, αλλά και Σκαρλάτι, Φρανκ, Τσαϊκόφσκυ ή Στραβίνσκι, ενώ μια "αόρατη χορωδία" ανάμεσα στα μέρη θυμίζει παρόμοιες ενέργειες στα μπαλέτα του ιμπρεσιονιστή Ραβέλ.

O Πουλένκ λάτρευε το κλασικό μπαλέτο και η μουσική του γεμάτη λεπτότητα, χιούμορ, γνήσια συγκίνηση, πικάντικες αρμονίες και ρυθμική ελαφρότητα, το αποδεικνύει.

Η πρεμιέρα του μπαλέτου δόθηκε το 1924 στο Μόντε Κάρλο με τα Ballets Russes σε χορογραφία της Μπρονισλάβα Νιζίνσκα κι έκανε τον συνθέτη του παγκοσμίως γνωστό. 

Ο Πουλένκ που είχε ενθουσιαστεί με την πρωτοπόρο και καινοτόμα χορογράφο, την εισαγωγή νέων βημάτων και κίνησης, καθώς και τη μινιμαλιστική αφήγησή της, τής έστειλε τη φωτογραφία του με την αφιέρωση:

"Στην αξιοθαύμαστη Νιζίνσκα που έκανε τις "Biches" μας, πανέμορφες. Με τη βαθιά μου στοργή, Francis Poulenc".



Xoρωδιακά μέρη βρίσκουμε:

• Καταρχήν στο "Chanson dansée -Χορευτικό τραγούδι"(7:00).
  Πρόκειται για ανδρική χορωδία που ξεκινά απαλά και αθόρυβα, σε ρυθμούς που εναλλάσσονται μεταξύ 4/8 και 6/8 που οδηγούν σε ένα έντονα ρυθμικό τραγούδι στον τύπο εμβατηρίου με τον οποίο "πλασάρεται" ασυγκράτητα ο ανδρικός ναρκισσισμός.

• Μικτή είναι η χορωδία που συνοδεύει το μέρος του "Jeu-Παιχνίδι"(14:53)  και αποδίδει σε ένα ταχύτατο τέμπο τα λόγια ενός πατέρα που θέλει να παντρέψει τις κόρες του, καθώς και τις απορίες που τού θέτουν οι νεαρές σχετικά με την επιλογή συζύγου. Αιχμηρές καταλήξεις φράσεων, επιφωνήματα και προσθήκη νέων οργάνων με ξυλόφωνα και ντέφια αναδεικνύουν το γεμάτο φλόγα, μέρος.
  
  
• Χορωδιακό σχήμα από γυναικείες και αντρικές φωνές συμμετέχει επίσης πριν το φινάλε στο "Petite chanson dansée"(28:34) με αρκετές ρυθμικές εναλλαγές.
  Μια σκηνή με τους άνδρες να γοητεύουν τις κοπέλες προσφέροντάς τους μπουκέτα λουλουδιών. Ευγενικές χειρονομίες και διάλογοι σε μια ειδυλλιακή σκηνή...

Μπορείτε να ακούσετε το μονόπρακτο μπαλέτο "Les Biches" ολοκληρωμένο

υπό την δ/νση του Georges Prêtre:

Το 1939 ο Φρανσίς Πουλένκ βασιζόμενος σε πέντε από τα μέρη του μπαλέτου ετοίμασε μια Σουίτα για ορχήστρα, από την οποία λείπουν η εισαγωγή και τα μέρη με τη χορωδία.

Εξαιρετικής ομορφιάς είναι το "Adagietto", που με το μελαγχολικό του πρόσωπο συγκίνησε ακροατές και ανθρώπους του χώρου. Ο Νταριούς Μιγιώ καθηλώθηκε στην ακρόαση του και εξέφρασε απόλυτη αποδοχή, δηλώνοντας πως "είναι η σύνθεση -περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη- που άγγιξε βαθιά, ολοκληρωτικά την ψυχή του".

Το μέρος διαπνέεται από πρωτόγνωρη θλιβερή μελαγχολία άμα τη ακροάσει του απαλού θέματος του όμποε, διάθεση που μετατρέπεται αργότερα. Ωστόσο, ο ίδιος ο Πουλένκ δεν επιθυμούσε "γλυκαντικό ρομαντισμό" στην ερμηνεία του μέρους γιατί, όπως έλεγε, "σκοπός του είναι να μεταφέρει την ερωτική επιθυμία, τη φλόγα και τη διαδικασία του ερωτικού παιχνιδιού". 

Poulenc: "Les Biches - Adagietto":

Για τον Βαττώ μπορείτε να διαβάσετε κι εδώ.