Κάφκα - Γκλας: "Μεταμόρφωση"

 

Στη μνήμη του Φραντς Κάφκα [3 Ιουνίου 1924]

Μια από τις σπουδαιότερες προσωπικότητες της δυτικής λογοτεχνίας, ο Φραντς Κάφκα χαρακτηρίζεται για τη μοναδικά αριστοτεχνική γραφή του, που εστιάζει στην αλλοτρίωση του σύγχρονου ανθρώπου και ξετυλίγει τις διαρκείς αναζητήσεις του. Ένας ανατόμος της υπαρξιακής αγωνίας που στοιχειώνει τις σκέψεις και τα συναισθήματα του ανθρώπου της εποχής μας.

"Όταν ο Γκρέγκορ Σάμσα ξύπνησε ένα πρωινό από κακό όνειρο, βρέθηκε στο κρεβάτι του μεταμορφωμένος σε γιγάντια κατσαρίδα. Ήτανε ξαπλωμένος ανάσκελα, πάνω στη σκληρή ράχη του που 'μοιαζε με πανοπλία κι όταν σήκωνε λιγάκι το κεφάλι του μπορούσε να δει την τουρλωτή καφετιά κοιλιά του που 'τανε χωρισμένη σε σκληρές καμπυλωτές δίπλες και που μόλις συγκρατούσε τα σκεπάσματά του για να ξεγλιστρήσουν τελείως από πάνω του. Τα πολυάριθμα ποδάρια του, που ήταν αξιοθρήνητα λεπτά σε σύγκριση με το υπόλοιπο κορμί του, ταλαντεύονταν ανήμπορα μπροστά στα μάτια του.

Τι μου συνέβη; Συλλογίστηκε. Όνειρο, δεν ήταν. Η κάμαρή του, μια συνηθισμένη ανθρώπινη κρεβατοκάμαρη, μόνο κομμάτι πιο μικρή απ' το κανονικό, κειτόταν ήσυχη ανάμεσα στους τέσσερις γνώριμους τοίχους της. Πάνω απ' το τραπέζι, όπου ήταν σκορπισμένα ανάκατα κάτι δείγματα από υφάσματα – ο Σάμσα ήταν περιοδεύων πωλητής –, κρεμόταν η εικόνα που 'χε κόψει τελευταία από 'να εικονογραφημένο περιοδικό που την είχε βάλει σε μιαν όμορφη επίχρυση κορνίζα. Η εικόνα παρίστανε μια κυρία με γούνινο καπέλο και γούνινη εσάρπα, που καθόταν στητή κι άπλωνε προς το μέρος του θεατή ένα πελώριο γούνινο μανσόν που μέσα του χανόταν ολόκληρο το χέρι της απ’ τον αγκώνα και κάτω.
[...]
Ν'απαλλαγεί από τα σκεπάσματα ήταν απλό...φούσκωσε λιγάκι και τα σκεπάσματα πέσανε μόνα τους. Η επόμενη κίνηση όμως ήτανε δύσκολη και μάλιστα ιδιαίτερα δύσκολη γιατί ο Γκρέγκορ ήταν ασυνήθιστα φαρδύς. Θα τού χρειάζονταν μπράτσα και χέρια για να σηκωθεί, μα αντί γι'αυτό είχε μονάχα τούτα τα πολυάριθμα ποδαράκια που δεν έλεγαν να σταματήσουν να σαλεύουν προς όλες τις κατευθύνσεις και που τού ήταν αδύνατο να τα κουμαντάρει. Όταν δοκίμαζε να λυγίσει το ένα ποδαράκι εκείνο πρώτα τεντωνόταν κι όταν κατάφερνε στο τέλος να το φέρει σε λογαριασμό όλα τα άλλα ποδαράκια σάλευαν άγρια σε βαθμό ενοχλητικό.
[...]
Τι φρικτή μοίρα να είσαι καταδικασμένος να δουλεύεις σε  μια φίρμα όπου η πιο μικρή παράλειψη συνεπάγεται την πιο μεγάλη υποψία. Μήπως όλοι οι υπάλληλοι ήταν παλιάνθρωποι, μήπως δεν υπήρχε ανάμεσά τους ούτε ένας πιστός και αφοσιωμένος, που μολονότι θα' χανε μια δυο ωρίτσες από το χρόνο της εταιρείας κάποιο πρωί, θα τον τυραννούσαν τόσο οι τύψεις του, ώστε θα τρελαινόταν και θα' ταν αδύνατο να σηκωθεί απ' το κρεβάτι του."

(Φ.Κάφκα: "Η Μεταμόρφωση", Εκδοτική Θεσσαλονίκης, μτφ:Β.Τομανάς, σελ. 5, 9, 11)

Από το έργο αυτό, που ο Κάφκα παρουσίασε το 1915, εμπνεύστηκε ο σύγχρονος μινιμαλιστής συνθέτης Φίλιπ Γκλας  το έργο του "Solo Piano".
Πρόκειται για πιανιστική σύνθεση επτά κομματιών, τα πέντε από τα οποία τιτλοφορούνται αριθμημένα "Μεταμόρφωση" και γράφτηκαν το 1988, αρχικά για  τη δραματοποίηση της Καφκικής δημιουργίας και στη συνέχεια για ένα σχετικό ντοκυμαντέρ. 
Eπίσης αρκετά μοτίβα χρησιμοποιήθηκαν και σε άλλες δημοφιλείς μουσικές εργασίες του Γκλας.

Ο Φίλιπ Γκλας, ένας πρωτοπόρος του μινιμαλισμού,  με το χαρακτηριστικό και πειραματικού χαρακτήρα μουσικό ιδίωμα του, επιλέγει να  ντύσει την ιστορία του Κάφκα με επίμονα μοτίβα πυκνής γραφής, ιδιαίτερης υφής και απλοποιημένης αρμονίας,  κατάλληλα επιλεγμένα ώστε να αποδοθεί το ονειρικό κι άλλοτε τραχύ ύφος του λογοτεχνικού κειμένου.
Ο Γκλας αριστοτεχνικά και με το μοναδικό στυλ που χαρακτηρίζει η επανάληψη, ξετυλίγει και υπογραμμίζει τις αγωνίες, την οδύνη και τις ενοχές των χαρακτήρων του Κάφκα σε αυτό το έργο , ο πυρήνας του οποίου είναι ένα άνθρωπος της εποχής, απλός και συνηθισμένος που ένα πρωί "μεταμορφώνεται" σε   έντομο. Μια μεταμόρφωση με πλήθος συμβολισμών, παραλληλισμών και δυναμικής. 

Όπως η σπουδαία Καφκική σκέψη αφυπνίζει συνειδήσεις, έτσι και ο Γκλας κινείται σε μια αλληγορική, θολή και απόκοσμη διάσταση σε μια προσπάθεια να πετύχει την αντανάκλαση της φρικιαστικής εικόνας του σύγχρονου ανθρώπου αφήνοντας τον ακροατή μετέωρο για το "αν" συνθέτης και συγγραφέας αποδέχονται ή απορρίπτουν τη αλλαγή...

Philip Glass: "Solo Piano-Metamorphosis"

Παλιότερο κείμενο για τον Κάφκα μπορείτε να διαβάσετε εδώ.