Η Γέννηση της Οpera buffa με την "Υπηρέτρια κυρά"...

Ήταν 5 Σεπτεμβρίου 1733 στη Νάπολη, στο θέατρο του Αγίου Βαρθολομαίου όταν παρουσιάστηκε η δραματική όπερα του Τζοβάνι Μπατίστα Περγκολέζι: "Il prigioniero superbo-Ο υπέροχος αιχμάλωτος". Κατά τη διάρκεια των διαλειμμάτων και με σκοπό την ψυχαγωγία των θεατών παίχτηκε το κωμικό του ιντερμέδιο: "Υπηρέτρια κυρά", που σε αντίθεση με την όπερα γνώρισε τεράστια επιτυχία και φήμη, ώστε από τότε ανεπίσημα η ημερομηνία παρουσίασής του να θεωρείται "Ημέρα γέννησης του είδους της κωμικής όπερας". Ένα έργο που γεφύρωσε το μπαρόκ με τον κλασικισμό.

 

Τζιοβάνι Μπατίστα Περγκολέζι

Θέμα της είναι οι προσπάθειες μιας νεαρής πονηρής υπηρέτριας να γίνει κυρία του αρχοντικού στο οποίο εργάζεται.

Είναι η γνωστότερη λυρική δημιουργία του ιταλού συνθέτη, πρότυπο της ιταλικής όπερα μπούφα, που πάντα ξεσηκώνει του θεατές με το απολαυστικό της σενάριο...

Mια δημιουργία σε δύο μέρη χωρίς ουβερτούρα, και τρεις ρόλους: ο κύριος του σπιτιού, η υπηρέτρια κι ένας (μη ομιλών ρόλος) υπηρέτης. Το έργο χαρακτηρίζεται για το μπρίο των χαρακτήρων του, την ανάλαφρη φρεσκάδα των μελωδιών του, τη γοητεία και τον αυθορμητισμό στην έκφραση.

Ο Περγκολέζι κατόρθωσε να εντυπωσιάσει, καθώς απεικόνισε μουσικά τον κόσμο της κατώτερης κοινωνικής τάξης με τον αυθορμητισμό και την απλότητά του, κάτι που ποτέ μέχρι τότε δεν είχε παρουσιαστεί επί σκηνής, αφού συνηθιζόταν στις όπερες να πρωταγωνιστούν εκπρόσωποι της αριστοκρατίας, ήρωες και θεοί της μυθολογίας, ιστορικοί χαρακτήρες και ιππότες.

ΥΠΟΘΕΣΗ:

Ο Ουμπέρτο είναι ένα γεροντοπαλίκαρο εξοργισμένος με την ατίθαση και ανυπάκουη νεαρή υπηρέτριά του, Σερπίνα. Η δεσποινίδα έχει διαμορφώσει έναν αλαζονικό χαρακτήρα, καθώς ο Ουμπέρτο φρόντιζε τη μικρή υπηρέτρια, απ' όταν ήταν κοριτσάκι. Την αγκάλιασε σαν να ήταν κόρη του, την ανάθρεψε προσφέροντάς της στοργή και χάδι. Η έπαρσή της την έχει φέρει σε σημείο να ξεχνά τη θέση της και να θεωρεί πως εκείνη έχει το γενικό πρόσταγμα μέσα στο σπίτι. Στοχεύει δε, με τα νάζια και την πονηριά της να γίνει από υπηρέτρια, κυρία του αρχοντικού. 

Στο πρώτο μέρος του ιντερμέτζο ο Ουμπέρτο βρίσκεται στην κάμαρά του και περιμένει την υπηρέτρια να του φέρει το πρωινό του. Όμως, εις μάτην.

Σκίτσα κοστουμιών για την "Υπηρέτρια Κυρά"
libreriamarini

Εξοργισμένος ερμηνεύει μια δεξιοτεχνικότατη άρια με πολλά μελωδικά, σπινθηροβόλα σκαμπανεβάσματα, που προσδίδουν χαριτωμένη αύρα στο άκουσμα:

"Aspettare e non venire ... Sempre in contrasti"

"Περιμένοντας κάτι που δεν φτάνει ποτέ,

ξαπλωμένος στο κρεβάτι χωρίς να κοιμάσαι,

να κάνεις καλές πράξεις χωρίς ποτέ ν' ακούς ευχαριστώ,

Αυτά τα τρία, είναι σαν τον θάνατο!

Πόσο είναι για μένα, ντροπή να περιμένω τρεις ώρες

να μου φέρει τη σοκολάτα μου, ματαίως...

Ω ευλογημένη υπομονή! Τώρα όντως,

βλέπω ότι η ευγένειά μου προς αυτή τη γυναίκα

είναι η αιτία όλων των προβλημάτων μου...

Aπό την τηλεοπτική μεταφορά της κωμικής όπερας με τον βαρύτονο Furio Zanasi στο ρόλο του Ουμπέρτο.
Δίπλα του ως Σερπίνα η Sonya Yoncheva.

Διευθύνει ο Diego Fasolis:

 Serpina, Ντμίτρι Λεβίτζκι , 1773

Όμως η χαριτωμένη και γεμάτη αυτοπεποίθηση Σερπίνα δεν πτοείται με όσα τής καταλογίζει το αφεντικό της.
Τού επιτίθεται δηλώνοντάς του πως δεν ανέχεται επειδή ανήκει στο υπηρετικό προσωπικό ούτε να την προσβάλλουν, ούτε να την κακομεταχειρίζονται. Απαιτεί σεβασμό γιατί δεν έχει καμμιά διαφορά ως ύπαρξη με οποιαδήποτε κυρία του κόσμου του...

Με εμφανή την υψηλή αυτοεκτίμησή της, την τόλμη, το θράσος, αλλά και την τσαχπινιά της γυρίζει στον κύριό της και...

"Stizzoso, mio stizzoso"

"Θυμωμένο ανθρωπάκι μου!

Κάνεις τόση φασαρία για το τίποτα!

Και δεν σου κάνει, μα την αλήθεια,

καλό να εκνευρίζεσαι!

Σε προστάζω: Σςςς...

Σώπα και μη μιλάς. Σσσς...

επειδή η Σερπίνα έτσι το θέλει.

Νομίζω ότι καταλαβαίνεις,

γιατί με γνωρίζεις καλά...

Σςςς... Σώπα και μη μιλάς..."

Ακούμε την άρια της Σερπίνας από την Anna Moffo:

Μη μπορώντας να τα βγάλει πέρα μαζί της, ο μεσήλικας Ουμπέρτο σκαρφίζεται ένα σατανικό σχέδιο για να απαλλαγεί από την παρουσία της κοπέλας... Διατάζει τον υπηρέτη του, Βεσπόνε, να του βρει μία σύζυγο, προκειμένου η Σερπίνα να αναγκαστεί να εγκαταλείψει το σπίτι. Όμως, του κάκου...Η πανέξυπνη κοπέλα αντιλαμβάνεται το σχέδιο και πείθει τον Βεσπόνε να συνεργαστεί μαζί της, να ξεγελάσει τον κύριό της ώστε να παντρευτεί εκείνη.
Ανακοινώνει στον ανυποψίαστο Ουμπέρτο πως παντρεύεται και ως γαμπρός παρουσιάζει τον Βεσπόνε μεταμφιεσμένο. Ο Ουμπέρτο νιώθει τη ζήλεια να τού τρώει τα σωθικά, συνειδητοποιώντας το ερωτικό ενδιαφέρον του για τη Σερπίνα. Και καθώς ο γαμπρός απαιτεί υψηλή προίκα βρίσκει πρόφαση και τής ανακοινώνει πως θα την παντρευτεί ο ίδιος. πραγματοποιώντας έτσι το μεγάλο της όνειρο να γίνει η πραγματική κυρία του σπιτιού, που τόσα χρόνια υπηρετούσε...

Η σύντομη όπερα μπούφα ολοκληρώνεται με δυο εξαιρετικά σε μελωδική χάρη και εκφραστικότητα ντουέτα ανάμεσα στο ζευγάρι.

1. Το "Per te io ho nel core" ακούγεται όταν οι μάσκες πέφτουν. Παρατηρείστε πόσο ευρηματικά ο Περγκολέζι στήνει τη μελωδία πάνω σε επαναλαμβανόμενα μοτίβα που προσομοιάζουν τους χτύπους της καρδιάς:

Σερπίνα:

Για σένα, έχω στην καρδιά μου να χτυπά

ένα μικρό σφυράκι αγάπης...

Αχ, νιώθεις το τι-πι-τι;

Ουμπέρτο:

Το νιώθω, είναι αλήθεια, ναι!

Εσύ, νιώθεις το τα-πα-τα;

Σερπίνα:

Αλήθεια, το νιώθω ήδη.

Ουμπέρτο:

Αλλά πώς έγινε αυτό;

Σερπίνα:

Δεν ξέρω.

Ουμπέρτο:

Ούτε εγώ.

"Per te io ho nel core", Anna Moffo - Paolo Montarsolo

2. Η όπερα μπούφα κλείνει με το "Contento tu sarai!". Eνα ντουέτο ιδιαίτερης χάρης, με τους δυο ήρωες να ομολογούν την αγάπη τους και τη λαχταρισμένη καρδιά τους που φτεροκοπά από ευτυχία. Μια σκηνή που διατυμπανίζει την ακτινοβόλα διάθεσή τους...

Σερπίνα: Θα είσαι ευτυχισμένος, να μ'αγαπάς; 

Ουμπέρτο: Ξέρω πως η καρδιά μου χαίρεται και σ'αγαπώ!

Σερπίνα: Πες μόνο την αλήθεια.

Ουμπέρτο: Μα, αυτή είν' η αλήθεια.

Σερπίνα: Θεέ μου, δεν το πιστεύω!

Ουμπέρτο: Μην με αμφισβητείς, διάολε!

Σερπίνα: Ω, ευγενικέ μου σύζυγε!

Ουμπέρτο: Γλυκιά μου, γυναικούλα!

Μαζί : Μόνο εσύ μου δίνεις χαρά...

"Contento tu sarai"

Furio Zanasi και Sonya Yoncheva στους ρόλους των Ουμπέρτο και Σερπίνα. αντίστοιχα.

Διευθύνει ο Diego Fasolis: