J. Haydn: ένα "Te Deum" για την Μαρία Τερέζα των δύο Σικελιών...

 

Μεγάλωσε στην αυλή της Νάπολης και εκπαιδεύτηκε από μικρή ώστε  να γίνει μια μέρα σύζυγος ενός βασιλιά. Λέγεται ότι η μέρα της ξεκινούσε στις 7 το πρωί και περιλάμβανε μαθήματα γαλλικών, θρησκευτικών, μαθηματικών, γεωγραφίας, μουσικής, ζωγραφικής και χορού, με ιδιαίτερη κλίση στη μουσική, το πιάνο, το τραγούδι και το χορό.  

H Μαρία Τερέζα της Νάπολης και της Σικελίας(1772 - 1807) πήρε το όνομά της από τη γιαγιά της Μαρία Θηρεσία, και όταν παντρεύτηκε τον Φραγκίσκο Β΄ έγινε η τελευταία αυτοκράτειρα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και η πρώτη Αυτοκράτειρα της Αυστρίας. 

Οι ιστορικοί την χαρακτήρισαν συμπαθητική, ευγενική φυσιογνωμία με  γαλανά μάτια και ξανθά μαλλιά, ισχυρή προσωπικότητα και αισθησιακό χαρακτήρα.
Ήταν άτομο που αγαπούσε τη διασκέδαση και συμμετείχε με ενθουσιασμό στη ζωή της Αυλής. Όπως προαναφέραμε λάτρευε τη μουσική, ενώ τής άρεσε ιδιαίτερα το Βαλς, που στην εποχή της πρωτοέκανε την εμφάνισή του στην κοσμική ζωή της πόλης.  Υπήρξε προστάτιδα της βιεννέζικης μουσικής, και αγαπημένοι της συνθέτες ήταν οι αρχιμουσικοί της Αυλής, Paul Wranitzky και ο μαθητής και φίλος του Μότσαρτ, Joseph Leopold Eybler. 

Καθώς ήταν αυτοκράτειρα σε μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο πολέμων, προσπάθησε να διασκεδάσει και να δώσει στον σύζυγό της ανακούφιση από τις κυβερνητικές ανησυχίες με θεατρικά έργα, μουσική και χορούς. Ο σύζυγός της έπαιζε επίσης βιολί και εκείνη τον αποκαλούσε "το αγαπημένο της βιολί". 

Συχνά ανέθετε συνθέσεις προκειμένου να εκτελεστούν σε εορταστικές εκδηλώσεις δημόσια ή ιδιωτικά, όπως το 1800 που παρήγγειλε στον Γιόζεφ Χάυντν ένα "Te Deum" για χορωδία και ορχήστρα. Ήταν φανατική θαυμάστρια της μουσικής του. Ο Χάυντν που είχε συνθέσει στη νεότητά του και για τη γιαγιά της, ανταποκρίθηκε δίνοντας το δεύτερο από τα δυο "Te Deum", που συνέθεσε στη ζωή του, το οποίο παρουσιάστηκε το Σεπτέμβριο του 1800.  

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Χάυντν θεωρείται ένας από τους πυλώνες της Κλασικής περιόδου, ο πατέρας της συμφωνίας και του κουαρτέτου. Όμως, εξίσου αξιοσημείωτη είναι και η συνεισφορά του στη φωνητική μουσική.


Το "TE DEUM" του, ένα από τα τελευταία του έργα, είναι μια σύνθεση πολύπλευρη, ένα δοξαστικό χορωδιακό σε όλη του την έκταση, χωρίς να ακούγονται σολιστικά μέρη, όπως συνηθίζεται στις λειτουργίες και σε άλλα έργα ιερής μουσικής, γι' αυτό το έργο αποτελεί σπάνιο παράδειγμα σύνθεσης από την ύστερη περίοδο του Χάυντν..

Είναι γραμμένο στη Ντο μείζονα, όπως και το προγενέστερο, με εκτεταμένη χρήση τρομπετών και τυμπάνων που ανέκαθεν συνδέονταν με εορταστικές, θριαμβευτικές τελετές.

Σύμφωνα με τον Χάυντν, η Mαρία Τερέζα είχε μια "γλυκιά αλλά αδύναμη φωνή" και λέγεται πως συμμετείχε στις υψίφωνες της μικτής χορωδίας, που ερμήνευσε το Te Deum.  

Το "Te Deum laudamus -Σε δοξάζουμε, Κύριε"  για τη Μαρία Τερέζα παίζεται χωρίς διακοπή, αν και χωρίζεται σε τρεις ενότητες:

• Allegro
• Adagio
• Allegro

Πρόκειται για μεγαλοπρεπή σύνθεση όπου δύο μακροσκελή Allegro (σε Ντο Μείζονα) περιβάλλουν το κεντρικό Adagio(σε ντο ελ.), κάνοντας το έργο ουσιαστικά ένα λαμπρό κονσέρτο για χορωδία και ορχήστρα. Δημιουργία, που μαρτυρά πως ο Χάυντν βρισκόταν στο απόγειο των δυνάμεών του, καθώς αναδεικνύει το  δοξολογικό περιεχόμενο αυτών των Ύμνων που η Καθολική Εκκλησία αποδίδει τη συγγραφή τους στους αγίους, Αμβρόσιο ή Αυγουστίνο. 

Haydn: "Te Deum in C, N. 2, Maria Therese" / N. Harnoncourt:

Tέλος, να θυμηθούμε πως για τη γιαγιά Μαρία Θηρεσία, ο Γιόζεφ Χάυντν είχε συνθέσει το 1768 την "Συμφωνία Ν. 48" (που γι' αυτό το λόγο φέρει τον υπότιτλο "Maria Theresia") για την οποία μπορείτε να διαβάσετε σε παλαιότερο άρθρο, εδώ.