Ilya Repin - Benjamin Britten: "ΝΙΚΟΛΑΣ ο ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΣ" ή "Ο Αγιος Νικολαος σώζει τρεις αθώους απο το θάνατο"...

 

Ilya Repin: "Ο Αγιος Νικολαος σώζει τρεις αθώους απο το θάνατο"...

Τον προστάτη των ναυτικών και των εμπόρων τιμά σήμερα, 6 Δεκέμβρη η Εκκλησία μας, τον Άγιο Νικόλαο.
Γεννήθηκε το 270 μ.Χ. στα Πάταρα της Λυκίας, από Έλληνες οικονομικά εύρωστους και ευσεβείς γονείς.
Ο Άγιος είχε φιλάνθρωπα αισθήματα, έτσι όταν κληρονόμησε την τεράστια περιουσία του τη διέθεσε  στους απελπισμένους για να τούς ανακουφίσει.Αφιερώθηκε στον ασκητικό βίο, όμως λόγω της αρετής του τιμήθηκε και με το αξίωμα του αρχιεπισκόπου Μύρων.

Ο Άγιος Νικόλαος ξεχώρισε για τη σοφία, την ηθική του τελειότητα και ήταν προικισμένος με το χάρισμα της θαυματουργίας. Καθόλη τη διάρκεια του βίου του πάλεψε για την αληθινή πίστη και το δίκαιο, προσπαθώντας να γίνεται ο γαλήνιος όρμος όπου θα καταφεύγει κάθε "τρικυμισμένος".

Το θέμα του παραπάνω πίνακα του μέγιστου ρώσου καλλιτέχνη Ιλια Ρέπιν, αναφέρεται σε έναν από τους θρύλους του Αγίου Νικολάου, σύμφωνα με τον οποίο ενώ έλειπε από τα Μύρα της Λυκίας , όπου ήταν Αρχιεπίσκοπος, ο κυβερνήτης κατόπιν δωροδοκίας, καταδίκασε σε θάνατο τρεις αθώους.
Όταν το έμαθε ο Άγιος, επέστρεψε βιαστικά στα Μύρα και έφτασε στον τόπο της εκτέλεσης ακριβώς τη στιγμή που ο δήμιος ετοιμαζόταν να αποκεφαλίσει τον πρώτο από τους τρεις. Όρμησε στον δήμιο, του άρπαξε το σπαθί από τα χέρια και το πέταξε στο έδαφος, αφήνοντας άφωνους τους παρευρισκόμενους.

Ο ζωγράφος απεικονίζει τη στιγμή που ο Νικόλαος πιάνει με δύναμη το σπαθί και εμποδίζει το δήμιο να εκτελέσει την αποτρόπαια πράξη. Με ύψιστη μαεστρία ο ρώσος καλλιτέχνης καταφέρνει να αποδώσει την αντίθεση μεταξύ των χαρακτήρων: το θάρρος, την αποφασιστικότητα και το σθένος του Αγίου Νικολάου πεπεισμένο για το δίκαιό του, το σάστισμα του δήμιου, τη φοβισμένη έκφραση του κυβερνήτη και τα έκπληκτα πρόσωπα των καταδικασμένων που δεν πίστευαν στο θαύμα της σωτηρίας τους.

Ο Ιλια Ρέπιν συνδεθηκε με μακροχρόνια φιλία με τον ρώσο συγγραφέα Λέοντα Τολστόι. Μπορεί να διαφωνούσαν συχνά -ιδιαίτερα σε θέματα τέχνης- όμως ο θαυμασμός και η εκτίμηση του ενός για τον άλλο ήταν αμοιβαία, με την επιρροή του Τολστόι να είναι εμφανής στο έργο του Ρέπιν.

Παράδειγμα αποτελεί αυτό το εικαστικό "Νικόλαος ο Θαυματουργός ή Ο Αγιος Νικολαος σώζει το τρεις αθώους απο το θάνατο", όπου μεταφέρεται η διακήρυξη του Τολστόι κατά της θανατικής ποινής. Μάλιστα σύμφωνα με κάποιους αναλυτές ο Άγιος Νικόλαος έχει τα χαρακτηριστικά του Τολστόι ως γκριζομάλλης γενειοφόρος...



Ο Μπένζαμιν Μπρίττεν στην Καντάτα του "St Nicolas, op. 42 " σκιαγραφεί το πορτρέτο του Aγίου επικεντρώνοντας στους σχετικούς με αυτόν θρύλους. Στο όγδοο από τα εννέα μέρη της Καντάτας που έχει τίτλο "Η ευσέβεια και τα θαυμαστά έργα του Αγίου Νικολάου" γίνεται αναφορά στο σχετικό θαυματουργό επεισόδιο με τους τρεις καταδικασθέντες που σώθηκαν την τελευταία στιγμή. Η δραματι΄τητα του κειμενου, η αγωνία των στιγμών, η ελπίδα και η ανακούφιση, είναι συναισθήματα που δημιουργεί η ακρόαση με τη χρήση εντυπωσιακών αντιθέσεων σε αρμονίες, φωνητικά στυλ, αλλά και οργανικά ηχοχρώματα.

"Για σαράντα χρόνια Αγιε Νικόλα μας,

Ηγέτη των ανθρώπων μας, ποιμένα μας και

ευγενικέ καθοδηγητη μας, περπάτησες δίπλα μας.

Απευθυνθήκαμε σε Σε, στη γέννηση και τον θάνατο,

Σε καιρό πείνας και στενοχώριας,

σε κάθε θλίψη μας ζητώντας ανακούφιση.

[...]

Κρατάμε ζωντανή τη μνήμη Του

με θρύλους που για τα παιδιά μας

και τα παιδιά των παιδιών τους είναι θησαυροί.

[...]

Οι πύλες ήτανε φραγμένες,

η μαύρη σημαία κυμάτιζε,

και τρεις άντρες γονάτισαν δίπλα στο δήμιο

Αλλά ο Νικόλας έσκασε σαν φλόγα

κι έμεινε σαστισμένο το σπαθί

σώζοντας τους τρεις αθώους..."!

Η "Καντάτα του ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ", του Μπρίττεν είναι ένα κατανυκτικότατο έργο για μικτή χορωδία και τενόρο ως σολίστ, πλαισιωμένους από όργανο, πιάνο, κουαρτέτο εγχόρδων και κρουστά.
Πρόκειται για ένα από τα νεανικά έργα του συνθέτη, γραμμένο να εκτελείται από ερασιτέχνες, παράδοση που συνεχίζεται μέχρι σήμερα, με τις νέες ορχήστρες κυρίως, να το περιλαμβάνουν στο ρεπερτόριό τους.

Η χορωδιακή σύνθεση ηχεί ως ανακουφιστική ψαλμωδία, ανυψώνοντας την ψυχή του ακροατή, οδηγώντας τον σε ουράνια πνευματικά μονοπάτια ελπίδας, παρηγορίας, προσδοκιών και αισιοδοξίας!

Britten: Saint Nicolas, Op. 42: VIII. His Piety and Marvellous Works":