Ναγκασάκι, ο 2ος πυρηνικός όλεθρος...

 

Το πυρηνικό "μανιτάρι", που σχηματίστηκε από την έκρηξη στο Ναγκασάκι ύψους 18 χιλ.

Τρεις μέρες  μετά τη ρίψη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα, σειρά είχε το Ναγκασάκι...
Ήταν 11:02 π.μ. και το ημερολόγιο έγραφε 9 Αυγούστου 1945...                                                                                             

"Ναγκασάκι"

Ω Τσάρλι! Τραβήξου απ' τον ήλιο

Σαν σήμερα ρίξαν την ατομική

Σήμερα στα λιμάνια

Οι σωματέμποροι κι οι πορτοφολάδες

Θα μπορούν να περηφανεύονται

που δεν γίναν επιστήμονες

Ω Τσάρλι! Τραβήξου απ' τον ήλιο

Σαν σήμερα ρίξαν την ατομική

Σήμερα θα μπορούσε

μια πόρνη να λέει στην προσευχή της

Ω Θεέ σ' ευχαριστώ

που δεν γέννησα.

(Φώτης Αγγουλές)

Μια τεράστια κολόνα φωτιάς ανεβαίνει στον ουρανό... Η λέξη κόλαση δεν είναι αρκετή για την περιγραφή.
Η Χιροσίμα και το Ναγκασάκι συνθέτουν από τα φρικτότερα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, που ελπίζουμε και ευχόμαστε να μην επαναληφθούν ποτέ ξανά... Ποτέ μη ζήσει άνθρωπος τη φρίκη αυτής της κτηνωδίας...

Σύννεφα μανιταριών πάνω από Ναγκασάκι
μετά τη ρίψη της ατομικής βόμβας

Οκτώ περίπου δεκαετίες μετά, υπάρχουν ακόμα στη ζωή αρκετοί "χιμπακούσα", όπως αποκαλούν οι Iάπωνες τους επιζώντες από την πυρηνική έκρηξη, με τον καθένα τους να γίνεται κήρυκας ενός ηχηρού μηνύματος για Παγκόσμια Ειρήνη...



Η Τέχνη για να κρατά τη μνήμη ζωντανή για πράξεις-παραδείγματα προς αποφυγή, εμπνέεται κι από τέτοια φρικιαστικά γεγονότα...

Έτσι, το οδυνηρό θέμα του βομβαρδισμού της ιαπωνικής πόλης γίνεται ορατόριο από τον Άφρεντ Σνίτκε με τίτλο: "Ναγκασάκι". 

Το συνέθεσε  25χρονος  για τις διπλωματικές εξετάσεις του από το Ωδείο της Μόσχας.

Το ορατόριο για μέτζο, μικτή χορωδία και ορχήστρα αναπτύσσεται σε 5 μέρη, με το λιμπρέτο να βασίζεται σε ποιητικά κείμενα του Βλαντιμίρ Σοφράνοφ και άλλων:

1. Ναγκασάκι, πόλη της θλίψης(0:00)

"Ναγκασάκι, πόλη της θλίψης

Ναγκασάκι, πόλη των τρομερών ατομικών ερειπίων[...]

Όσοι επέζησαν,

δεν ξέχασαν τη συντριβή, την τρομερή βροντή,

εκείνον τον πύρινο όλεθρο.

2. Πρωινό(7:56)

3. Ο βομβαρδισμός εκείνη τη μοιραία μέρα:(12:36)

"Την τραγική εκείνη μέρα,

η βόμβα έπεσε βουίζοντας στη γη.

Όχι στη μάχη,

ούτε από επίθεση συμβατική,

ούτε από μια τρομερή σύγκρουση.

Εδώ, χιλιάδες βίωσαν το φρικτότερο μαρτύριο"

4. Στα ερείπια (20:40)

5. Ο ήλιος της Ειρήνης(25:57)
(στο μέρος αυτό, στο ποίημα του Σοφράνοφ, ο Σνίτκε προσθέτει και δικούς του στίχους)

"Ανατολή...Ο ήλιος της ειρήνης ανατέλλει.

Πόσο όμορφη είναι η γη, κοίτα!

με τις λαμπερές ακτίνες, που αγκαλιάζουν δάση και βουνά.

ο ωκεανός αναπνέει ρυθμικά.

Ήλιου ανατολή.

Σ' όλο τον κόσμο οι άνθρωποι εκλιπαρούν

για το θλιμμένο πρόσωπο του Ναγκασάκι

που πνίγηκε στη θάλασσα της πύρινης φωτιάς.

Ποτέ -οπουδήποτε στον πλανήτη-
μην επαναληφθεί, ποτέ!

Άνθρωποι, ώμο με ώμο

θα σταθούμε αγκαλιασμένοι.

Θα πούμε 'ΌΧΙ" στον τρομερό μαύρο θάνατο!

Άνθρωποι όλου του κόσμου,

και των πέντε ηπείρων,

το Ναγκασάκι μας απλώνει τα χέρια.

μας καλεί

να υπερασπιστούμε την αλήθεια και το φως,

ζωή και ευτυχία, ειρήνη κι εργασία.

Ας μας το θυμίζει το Ναγκασάκι

πόσο όμορφη είναι η γη

λουσμένη στις ακτίνες της αυγής"

(Η απόδοση των ποιημάτων είναι δική μου)

Ο Σνίτκε μουσικά κινείται ανάμεσα στους Μάλερ και Σοστακόβιτς, και με την προσέγγισή του εντείνει τις αντιθέσεις, εκφράζοντας τη διφορούμενη πλευρά της μουσικής τους. Στοχεύει να ξεφύγει από τα υφολογικά δεσμά της σοβιετικής πολιτιστικής πολιτικής. Έτσι, απορρίπτεται με αιτιολογικό τον "μοντερνιστικό" χαρακτήρα της σύνθεσης.
Τροποποιεί το τρίτο μέρος, που απεικονίζει την πυρηνική έκρηξη, καθώς κατηγορήθηκε πως παρέκλινε των μουσικών αρχών που είχε διδαχτεί. Επίσης, φαίνεται να ενόχλησε η απόφασή του να προσθέσει μεταφράσεις ποιημάτων Γιαπωνέζων καλλιτεχνών(Toson Shimazaki και Eisaku Yoneda).

Πρόκειται για ένα σπαρακτικό ορατόριο, όπου εκφράζεται η οδύνη και η θλίψη για το αποτρόπαιο γεγονός, που ο ίδιος ο συνθέτης χαρακτήρισε ως "απόλυτα ειλικρινές έργο".

Τελικά, αποφοιτά μετά από μεσολάβηση του Σοστακόβιτς, ο οποίος υπερασπίστηκε τη μουσική του έμπνευση. 
Το ορατόριο ηχογραφήθηκε από την Σοβιετική Ραδιοφωνία. Η κριτική όμως από την Ένωση Σοβιετικών Συνθετών, φάνταζε ακόμη βαριά, ώστε δεν παίχτηκε δημόσια μέχρι το 2006...
Εκτελέστηκε στην αρχική του μορφή εκείνη τη χρονιά, όμως ο συνθέτης δεν ήταν παρών να το ακούσει...Είχε πεθάνει οκτώ χρόνια νωρίτερα.

Alfred Schnittke: "Nagasaki, op. 19":

Το πυρηνικό "μανιτάρι", που σχηματίστηκε από την έκρηξη στο Ναγκασάκι είχε ύψος 18 χιλιόμετρα.
Ο επιστήμονας, που με τις γνώσεις του βοήθησε την κατασκευή των ατομικών βομβών ήταν ο Αϊνστάιν. Θα ομολογήσει πως αυτό υπήρξε "το μεγαλύτερο λάθος της ζωής του".
Μετά την λήξη του πολέμου, επιδόθηκε σε εκστρατεία ώστε να μην χρησιμοποιηθούν ποτέ ξανά ατομικές βόμβες.

Σε μια επιστολή του προς Ιάπωνες μαθητές θα σημειώσει:

"Σε παλιότερες εποχές, τα έθνη ζούσαν με αμοιβαία άγνοια και στην πραγματικότητα το ένα μισούσε ή φοβόταν το άλλο.
Το πνεύμα της αδελφικής συνεννόησης μεταξύ τους ας κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος.
Με αυτή την πίστη, εγώ, ένας γέρος άνθρωπος, χαιρετώ εσάς, Ιάπωνες μαθητές, από μακριά και ελπίζω πως η γενιά σας κάποτε θα τοποθετήσει τη δική μου στην ντροπή."

(Άλμπερτ Αϊνστάιν)