Στο "Άπειρο" της ποίησης του Τζιάκομο Λεοπάρντι...

 

Θεωρείται από πολλούς ως ο σπουδαιότερος ποιητής της Ιταλίας μετά το Δάντη, και μαζί με τον Πετράρχη, ο σπουδαιότερος λυρικός ποιητής της χώρας του. 
Ο Τζιάκομο Λεοπάρντι γεννήθηκε στο Ρεκανάτι στην Επαρχία της Ματσεράτα της Ιταλίας τον Ιούνιο του 1798. 

Αριστοκρατικής καταγωγής, εξαιρετικά καλλιεργημένος και με σπουδαία μόρφωση. Μιλούσε Αγγλικά, Εβραϊκά, Γερμανικά και Ισπανικά, όπως επίσης κατείχε τη Λατινική και Αρχαία Ελληνική γλώσσα. 

Η ποίησή του πραγματεύεται θέματα υπαρξιακά, φιλοσοφικά, χωρίς να χάνει τη λυρική της έκφραση και ομορφιά. Η σκληρή μοίρα του ανθρώπου, η τραγικότητά του, οι οδύνες του, αλλά και η ελπίδα αποτελούν τον πυρήνα των γραπτών του.

Πιο γνωστό του ποίημα είναι το "L'Infinito - Το Άπειρο", που περιλαμβάνεται στα Canti του:

Πρωτότυπο χειρόγραφο του "L'Infinito"

"Το Άπειρο"

Πάντα αγαπούσα τον έρημο λόφο

Κι αυτόν τον φράχτη, που σχεδόν κρύβει

Τον μακρινό ορίζοντα απ’ το βλέμμα.

Μα όπως κάθομαι και κοιτάζω

Τους αχανείς χώρους εκεί έξω

Τις υπεράνθρωπες σιωπές και τη βαθιά ησυχία

Βυθίζομαι στις σκέψεις, κι ο φόβος

Αγγίζει την καρδιά μου. Κι όταν ακούω

Τον άνεμο να μαίνεται στα δέντρα

Εκείνη φέρνω την ατέλειωτη σιωπή

Δίπλα σε τούτη τη φωνή, κι έρχεται το άπειρο

Στο νου μου, κι οι εποχές που φεύγουν

Και η τωρινή που ζει, κι ο ήχος της. Έτσι

Στην απεραντοσύνη αυτή πνίγεται η σκέψη μου

Και ναυαγώ γλυκά σε τέτοια θάλασσα".

 Πρόκειται για ειδύλλιο στο οποίο  ο οξυδερκής ποιητής στοχάζεται σχετικά με την απεραντοσύνη της πλάσης, του χρόνου, των συναισθημάτων, των ανθρώπινων σιωπών...
Οι κριτικοί φαίνεται να συγκρούστηκαν για το περιεχόμενο και τα νοήματά του, καθώς στο ποίημα διέκριναν "ένα άπειρο αντιφατικών πραγμάτων: χριστιανικό ή παγανιστικό, ρομαντικό ή κλασικό, βουδιστικό ή βιβλικό".

Με το "Άπειρο" ο τιμώμενος ιταλός ποιητής φτάνει στο υψηλότερο επίπεδο ποιητικής έκφρασης, καθώς αποτελεί ταυτόχρονα φιλοσοφία και τέχνη. Στη σύντομη έκταση του συμπυκνώνονται τα συμπεράσματα μακρών φιλοσοφικών διαλογισμών. Το θέμα είναι μια έννοια, την οποία το μυαλό συλλαμβάνει εξαιρετικά δύσκολα. 

Οι ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΕΙΣ: 

• 

  Portrait of Gaetano Braga

  Πρώτος μελοποίησε το ποίημα ο ιταλός Gaetano Braga.
  
  Ο συνθέτης υπήρξε βιρτουόζος του τσέλου και ενθουσίασε τα μουσικά σαλόνια της εποχής του τόσο, ώστε να του αποδοθεί ο χαρακτηρισμός: "Βασιλιάς του βιολοντσέλου".
  
  Στο Παρίσι συνέθεσε μια συλλογή από έξι ειδύλλια, αφιερωμένα στη Γαλλίδα μεσόφωνο Pauline Viardot. Η τελευταία από τις έξι μελωδίες είναι το ποίημα του Λεοπάρντι: "Το άπειρο".
  Aπό τις πιο εμπνευσμένες συνθέσεις του Μπράγκα, καθώς μαεστρικά "φέρνει" τη φωνή σαν πνοή του ανέμου...
  Ο ερμηνευτής-αφηγητής πατά σε αιθέριες, όλο απαλότητα μουσικές φράσεις, σχεδόν απόκοσμες όταν δηλώνει πως τα μάτια του δεν μπορούν να φτάσουν τον ορίζοντα, όμως η σκέψη του έχει τη δύναμη να φαντάζεται χωρίς φραγμούς, άγνωστους τόπους...

Gaetano Braga :"L'Infinito":

• 

  Mario Castelnuovo-Tedesco 

  Είναι γνωστή η θέση του Φλωρεντίνου Mario Castelnuovo-Tedesco για τη φωνητική μουσική πως "επιθυμούσε πάντα να συνδυάζει τη μουσική του με τα ποιητικά κείμενα που προκαλούσαν το ενδιαφέρον και τη συγκίνησή του, να τα ερμηνεύει και, ταυτόχρονα, να γίνεται κατανοητή η λυρική τους έκφραση".

Ο Τεντέσκο συνέθεσε περισσότερα από διακόσια τραγούδια για φωνή και πιάνο, ανάμεσά τους και "Το Άπειρο" του Λεοπάρντι, στο οποίο καταφέρνει να απεικονίσει την ατμόσφαιρα της εξοχής, την  αίσθηση του ανοιχτού ορίζοντα, την απεραντοσύνη του ουρανού, την ατέρμονη σιωπή και το αχανές της θάλασσας.
Αφιέρωσε το τραγούδι στον δάσκαλό του, Ildebrando Pizzetti.

Ο ίδιος ο συνθέτης στην αυτοβιογραφία του αναφέρει χαρακτηριστικά:

"Χρειάστηκε πολύ κουράγιο για να μελοποιήσω το ποίημα και ο Πιτσέτι, με τον οποίο το είχα συζητήσει επανειλημμένα, με αποθάρρυνε επίμονα. Ομως εκείνη τη μέρα ένιωθα έντονα την ανάγκη να το κάνω. Κάτι σαν βαθιά παρόρμηση. Πράγματι το έγραψα μέσα σε λίγες ώρες, όμως δείλιαζα να το δείξω στο δάσκαλο.  Τελικά, κάποια στιγμή βρήκα τη δύναμη και πήγα σπίτι του. Ο Πιτσέτι δεν ήταν εκεί. Ήταν μόνο τα δυο του παιδιά, ο Μπρούνο και η Μαρία Τερέζα. Είδαν την παρτιτούρα που κρατούσα στα χέρια μου και πρόλαβαν να διαβάσουν τον τίτλο. Τα παρακάλεσα μην πουν τίποτε στον πατέρα τους. Υποσχέθηκα πως θα ξαναρχόμουν το απόγευμα, όπως κι έκανα.  Όμως και πάλι ταλαντευόμουν. Είχα τους ενδοιασμούς μου κι έτσι απέφευγα το θέμα.
Τα δυο παιδιά με πλησίασαν και μου ψιθύρισαν στ' αυτί: "Ελα Μάριο! Παίξε το Infinity!".
Ο Πιτσέτι το αντιλήφθηκε και με ρώτησε τι συμβαίνει. Του είπα πως τέτοιο φόβο δε είχα ούτε όταν μου διόρθωνε τα λάθη μου στις ασκήσεις αντίστιξης και άφησα την παρτιτούρα πάνω στο πιάνο.
-"Θυμάμαι τις αντιρρήσεις σου! , του είπα. Αν η μουσική μου σου φανεί άχρηστη, θα σκίσω την παρτιτούρα, αλλά αν πιστεύεις πως αξίζει, ζητώ την άδειά σου να τη δημοσιεύσω και να σου την αφιερώσω!".

Μου έγνεψε να καθίσω στο πιάνο. Άρχισα να παίζω. Όταν τέλειωσα, ο δάσκαλος φανερά συγκινημένος έσκυψε και μου είπε σιγανά:
-"Να το δημοσιεύσεις, ναι...και να το αφιερώσεις σε μένα!"

Mario Castelnuovo Tedesco, 'L'Infinito' op. 22: