Πολυτεχνείο...Τίποτα δεν θα ξεχαστεί...

 

Τάσσος: "17 Νοέμβρη 1973" 

Όπως η Ιστορία, έτσι και η Τέχνη εμπλουτίζεται από το αποτύπωμα που αφήνουν οι μεγάλες κοινωνικές εξεγέρσεις.
Μια τέτοια εξέγερση αποτέλεσε κι εκείνη των φοιτητών στο Πολυτεχνείο το Νοέμβρη του 1973.

Η παραπάνω εικαστική σύνθεση είναι του χαράκτη Τάσσου. Άρχισε να δουλεύεται στις 20 Νοεμβρίου 1973 και ολοκληρώθηκε τον Σεπτέμβριο του 1975.

Πρόκειται για μνημειακών διαστάσεων χαρακτικό που ο καλλιτέχνης εμπνεύστηκε από την αντίσταση των φοιτητών εναντίον της Χούντας στο Πολυτεχνείο τον Νοέμβριο του '73.

Η πολυπρόσωπη σύνθεση απεικονίζει γυναίκες που κρατούν το σώμα μια νεκρής κοπέλας, θρηνώντας τη. Την εικόνα είχε δει ο χαράκτης μας στην εφημερίδα όταν αναφερόταν σε μια νεαρή φοιτήτρια από τον Άγιο Δομίνικο που σκοτώθηκε σε συμπλοκή από αστυνομικούς.

"Τίποτα δεν θα ξεχαστεί. Μια μέρα

αντιμέτωποι θα βρεθούμε

οι μεριμνήσαντες κ' οι απόντες,

οι αντιστασιακοί κ' οι φυγόδικοι.

Θα πούμε: "Οι επίορκοι στη λαιμητόμο

οι βιαστές στο απόσπασμα".

Κ' εσύ, σύντροφε της φυλακής,

"ερημίτη των θαλερών πραγμάτων",

μονάχα μην ξεχάσεις

την ενδημική οδύνη

για την απόδημη συμφορά"

(Βασίλης Βασιλικός: "Λάκα-Σούλι, ποιήματα της εξορίας")

Ηχογραφημένα ντοκουμέντα εκείνης της εποχής, συνθήματα κατά της δικτατορίας, αποσπάσματα από το ραδιοφωνικό σταθμό του Πολυτεχνείου, ήχοι των τανκς, ενσωματώνοται στο έργο του Έλληνα συνθέτη Χρήστου Πήττα "1973" για συμφωνική ορχήστρα, χορωδία και υψίφωνο. 

Η σύνθεση βασίστηκε σε τραγούδια που είχε γράψει ο δημιουργός κατά τη διάρκεια της Χούντας τα οποία πήραν συμφωνική μορφή και συμπληρώθηκαν με ποιητικά κείμενα του Βασίλη Βασιλικού, που ο συνθέτης γνώρισε στην Ιταλία όπου ο συγγραφέας είχε αυτοεξοριστεί.

"Όλα θα ξεχαστούν. Μια μέρα

αγκαλιασμένοι θα βρεθούμε

οι απόδημοι κ' οι εδώδιμοι,

οι αντιστασιασθέντες κ' οι νεκρόφιλοι.

θα πούμε: "Ό γέγονε, γέγονε'

ο νεκρός κείται στον πάνω όροφο".

Κ' εσύ, πτωματολόγος εξ επαγγέλματος,

θα σκύψεις ξανά πάνω στα εξόριστα

κείμενα, ξανά αγνοώντας

την απόδημη οδύνη

για την ενδημική συμφορά".

(Βασίλης Βασιλικός, Λάκα-Σούλι)

Η σύνθεση υποβάλλει εξ αρχής την ελεγειακή της διάθεση με ζοφερά, ερεβώδους αίσθησης θέματα. Εξελίσσεται σαν μοιρολόι με την πληθωρική ενορχήστρωση να ενισχύει σε ένταση και δραματικότητα.

Δαιμονικές κι επίμονες οι "κραυγές" από τα έγχορδα, στροβιλίζονται στη δίνη των ηχητικών αναμνήσεων από τις φωνές του Πολυτεχνείου:

"Κάτω η χούντα…Κάτω η χούντα...
Εδώ Πολυτεχνείο, Εδώ Πολυτεχνείο...
Αδέλφια μας στρατιώτες....Σε γνωρίζω από την κόψη...
Είμαστε άοπλοι...Είμαστε άοπλοι..."

Είναι η φωνή της εξέγερσης. Ήχος αιχμηρός, εκφράζει αγωνία, πλάθει εικόνα με συρματοπλέγματα και καρφιά...
Ενα συνονθύλευμα που ανατριχιάζει, φορτίζει συναισθηματικά, όταν η φωνή της σοπράνο μπλέκεται με τις στριγκλιές των περιπολικών και των ασθενοφόρων, όταν οι δαιμονισμένες δοξαριές των τοξοτών, οι συριγμοί των χάλκινων, το κλάμα του κλαρινέτου και τα τύμπανα που χτυπούν σε πένθιμο ρυθμό ενώνονται με τους πυροβολισμούς και την επική φωνή της Φαραντούρη, ηχογραφημένη από την πρώτη συναυλία στο Λονδίνο...Ήχοι  απόμακροι σαν θρηνητικά εμβατήρια, αίσθηση πένθιμη.

Ο συνθέτης δεν παραλείπει να μελοποιήσει και συμπεριλάβει και κείμενο όπου πρωτοστατεί ο σαρκασμός και η ειρωνία υπαινισσόμενο τη βάλτωση των εποχών, το βόλεμα στον καναπέ του σύγχρονου πολίτη, την ανούσια φωνή του δήθεν αγωνιστή εξεγερμένου...

"Εσύ που έφυγες νωρίς

δεν πρόφτασες να δεις

 τη σιγανή φθορά της πέτρας

 Κάποτε ήταν βράχια

 όμως με τον καιρό

 λειάνθηκαν οι εσοχές

 κι οι εξοχές 'γίναν ανάρπαστες

 απ’ τους τουρίστες των διαδηλώσεων…»

(Βασίλης Βασιλικός)

Χρήστος Πήττας: "1973":

Το κείμενο αποτελεί απότιση τιμής στους αγωνιστές του Πολυτεχνείου. Σε όλους εκείνους που θυσιάζονται στις εκάστοτε δικτατορίες που καταπατούν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Οι αγώνες τους, πενήντα χρόνια τώρα, αποτελούν φάρο που η λάμψη του φωτίζει υψηλούς στόχους για ιδανικά με πίστη, όραμα και αποφασιστικότητα.Ζούμε σ'ενα περιβάλλον ζοφερό όπου κοινωνικές κατακτήσεις, ακόμα και στοιχειώδη δικαιώματα ελευθερίας, ξεθεμελιώνονται. Παίρνοντας παράδειγμα απ΄ τα παιδιά εκείνου του Νοέμβρη ας υψώσουμε ανάστημα...