Ζόλταν Κοντάι: " Χριστουγεννιάτικος Χορός των Ποιμένων"...

"Λατρεία των Ποιμένων", Ελ Γκρέκο

Με δοξαστικές μελωδίες, ευφρόσυνα ακούσματα, ιστορίες και παραδόσεις λαών ξεκινά η γιορταστική εβδομάδα σ' ένα ταξίδι αναζήτησης του Θείου Βρέφους μέσα στην έρημο της καρδιάς μας...

Στην περιοχή της Βηθλεέμ που γεννήθηκε ο Χριστός βρίσκονταν βοσκοί, που τη νύχτα φύλαγαν στο ύπαιθρο το κοπάδι τους. Παρουσιάστηκε, λοιπόν, Άγγελος Κυρίου και με τη θεϊκή λαμπρότητα τούς σκέπασε ολόγυρα!
"Μην τρομάζετε!", τούς είπε! "Σας φέρνω χαρμόσυνο άγγελμα, που θα γεμίσει με χαρά μεγάλη όλον τον κόσμο! Σήμερα στην πόλη του Δαβίδ γεννήθηκε ο Σωτήρας!"

"Λατρεία των Ποιμένων", Domenico Ghirlandaio, 1485

Σύμφωνα με την ουγγρική λαϊκή παράδοση, δεν ήταν μόνο οι τρεις Μάγοι, αλλά και οι βοσκοί που έφεραν δώρα στον νεογέννητο Χριστό.
Ξυπνώντας ο ένας τον άλλον, σ' ένα "δοξαστικό κάλεσμα" γεμάτοι χαρά και ενθουσιασμό έρχονται φορτωμένοι να προσκυνήσουν στη φάτνη το Μεσσία.
Οπλισμένοι προσδοκίες για ενα μέλλον αγάπης, ο ένας έφερε αρνί, ο άλλος τυρί κι ο τρίτος ένα φλάουτο για να ηχήσει στα πέρατα της γης πως γεννιέται ο Χριστός.
Έρχεται στη γη από τον Ουρανό, κι εμείς καλούμαστε να τον δοξολογήσουμε. Ν'ανεβούμε ψηλά, για να τον υποδεχτούμε. Όλη η κτίση ας του τραγουδήσει!

Ο Κοντάι την εποχή σύνθεσης του έργου

Ο "Pásztorok karácsonyi tánca - Χριστουγεννιάτικος Χορός των Ποιμένων" του Ζόλταν Κοντάι είναι χορωδιακή σύνθεση για γυναικείο φωνητικό σύνολο και ένα πνευστό(του οποίου η χρήση είναι  ευδιάκριτη και έντονη), που γράφτηκε το διάστημα 1927-1935.

Το κείμενο βασίζεται σε ουγγρικά χριστουγεννιάτικα κάλαντα με θέμα την προσκύνηση των ποιμένων στο Θείο Βρέφος.

Να θυμίσουμε πως ο Oύγγρος συνθέτης ως παιδί και έφηβος έπαιζε βιολί και τσέλο στην ορχήστρα του σχολείου και τραγουδούσε στη χορωδία του καθεδρικού ναού. Εκεί γνώρισε τα χαρακτηριστικά της εκκλησιαστικής μουσικής, εντρύφησε στα λειτουργικά κείμενα και μελέτησε σε βάθος τις παρτιτούρες της ιερής μουσικής. Συνδυαστικά δε με την προσωπική του έρευνα της λαϊκής μουσικής της πατρίδας του προέκυψαν συνθέσεις όπως αυτή που απολαμβάνουμε σήμερα.  

Στην τέχνη της Αναγέννησης με βάση τις κλασικές ιστορίες του Ορφέα, οι βοσκοί μερικές φορές απεικονίζονται με μουσικά όργανα. Εναλλακτικά, έχει υποστηριχθεί ότι αυτό το μοτίβο προέρχεται από ένα έθιμο σε λαούς της κεντρικής Ευρώπης να εκτελούνται αυλοί ή φλάουτα στην εμφάνιση των εικόνων που παριστούν το Θείο Βρέφος στη Φάτνη και τους ποιμένες γονατιστούς να Τον υμνολογούν και να Τον δοξάζουν.

Zoltán Kodály: "Christmas Dance Of The Shepherds"

Ο Κοντάι με απέριττη μουσική ευλάβεια εγκωμιάζει το θαυμαστό, συγκινητικό και θεοφιλέστατο Μυστήριο της Γέννησης του Χριστού.

Το χειμερινό ηλιοστάσιο και η Συμφωνία "Στόουνχεντζ" ...

ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΗΛΙΟΣΤΑΣΙΟ


21η Δεκεμβρίου...

Η αποψινή μεγαλύτερης διάρκειας νύχτα, σηματοδοτεί επίσημα την έναρξη του χειμώνα.

Από αύριο, οι μέρες αρχίζουν και πάλι να μεγαλώνουν, αφού ο Ήλιος οδηγώντας το τέθριππο πύρινο άρμα του επιχειρεί να ανέβει ψηλά.

Ο εντοπισμός των ηλιοστασίων αποτελεί μία γνώση που μπορεί να ανιχνευτεί σε πολύ αρχαίες εποχές, καθώς ο Ήλιος λατρεύτηκε σαν θεός και όλοι οι λαοί καθιέρωσαν προς τιμήν του διάφορες γιορτές, από τους Σκανδιναβούς και Άραβες έως τους Κέλτες και τους Ινδιάνους.  Σε πολλά μέρη του κόσμου, μεγάλες γιορτές λάμβαναν χώρα κατά την εποχή του χειμερινού ηλιοστασίου, το οποίο θεωρείτο η γιορτή της γέννησης του Ήλιου, που σηματοδοτούσε και την έναρξη του νέου έτους.

Από τους πιο γνωστούς εορτασμούς σε ηλιοστάσια συνέβαινε στα προϊστορικά ερείπια του Στόουνχεντζ της Αγγλίας, το οποίο πιστεύεται ότι σχετίζονταν με την καταγραφή των κινήσεων του Ήλιου στον ουρανό. Μέχρι σήμερα είναι πολλοί εκείνοι που σαν σύγχρονοι Δρυίδες συρρέουν στο προϊστορικό λατρευτικό μνημείο για να τιμήσουν τη μεγαλύτερη νύχτα του έτους... Χώρος γεμάτος ενέργεια, τελετουργικό που ξεχειλίζει από το μυστήριο και τη σοφία του σύμπαντος.

***

Ήταν το 1971 που ο αμερικανός συνθέτης και μουσικοπαιδαγωγός, Paul William Whear ολοκλήρωσε την 1η Συμφωνία του για την εκατονταετηρίδα του Πανεπιστημίου Purdue της Ιντιάνα. Καθώς το πανεπιστημιακό ίδρυμα ήταν από τα δημοφιλέστερα στον τομέα της τεχνολογικής έρευνας σκέφτηκε να εμπνευστεί από τα ερείπια του Στόουνχεντζ και τη συσχέτιση του μνημείου με τη χρήση του ως παρατηρητήριο για τη θέση του ήλιου.

Αν και δεν αποτελεί προγραμματική σύνθεση αναγκαστικά, ο δημιουργός με τα μοτίβα και τις αρμονίες του προκαλεί το μυστήριο και την αίσθηση του δέους που περικλείει την τοποθεσία του Στόουνχεντζ. Υπάρχουν μέρη άλλοτε ατμοσφαιρικά κι άλλοτε μεγαλοπρεπή, πάντα όμως με ύφος τελετουργικό και μια λεπτή επισημότητα...

Αναπτύσσεται σε τρία μέρη (Ηλιοστάσιο - Επίκληση - Θυσία) από τα οποία ας επικεντρωθούμε λόγω Ημέρας στο πρώτο.

Ηχεί ακτινοβόλο που κανείς στην οπτική του αντανάκλαση θα έκανε λόγο για λαμπυρίζουσες φλόγες . Δομημένο σε μια πρωτότυπη αρμονική φιλοσοφία πλάθοντας τελετουργικές πομπές και μονόλιθους με θυμιάματα σε μελωδική και ρυθμική ατμόσφαιρα μυστηρίου. Τα ηχοχρώματα μπλέκονται σαν σκιές και ομίχλες διατηρώντας το θολό, αινιγματικό πέπλο που περικλείει τα αρχαία ερείπια του Στόουνχεντζ και το τελετουργικό τους...

Σαγηνευτικά ακούσματα, αρχαία κτίσματα, μύθοι και οι ιστορίες που πλάθονται για να σηματοδοτήσουν την αναγέννηση του Ήλιου και την έναρξη του χειμώνα!

Εύχομαι σε όλους όμορφη, φωτεινή μέρα, με τον ήλιο πάντα στην καρδιά μας!

Paul Whear: Symphony No. 1 "Stonehenge"

"Amica": η "μοναδική" γαλλόφωνη όπερα του Pietro Marsagni...

Στα 26 του χρόνια ο Πιέτρο Μασκάνι ήταν ήδη διάσημος, καθώς είχε απογειωθεί ως συνθέτης με το βεριστικό αριστούργημα "Καβαλερία Ρουστικάνα". Η τύχη των κατοπινών έργων του ήταν καταδικασμένη μετά την επιτυχία της "Αγροτικής Ιπποσύνης" του, που επισκίασε την μεταγενέστερη παραγωγή του. Αυτο ήταν πάντα το παράπονό του . Γι' αυτο συνήθιζε να λέει: "Στέφθηκα πριν γίνω βασιλιάς!"

Ο Mασκάνι εξερεύνησε πολλά διαφορετικά μουσικά στυλ μετά την Καvalleria, ιστορικά δράματα, ιταλικές κωμωδίες, γοτθικές ιστορίες...Αλλά συχνά επέστρεφε στον παθιασμένο και αιματηρό κόσμο του βερισμού...
Μία από τις πιο επιτυχημένες προσπάθειες να επαναλάβει τον μεθυστικό ενθουσιασμό της πρώιμης επιτυχίας του ήταν η όπερα: "Amica". 

Ενα λυρικό δράμα που συνέθεσε το 1905 μέσα στο πολύ σύντομο χρονικό διάστημα του ενός μηνός και είναι η "μοναδική" γαλλόφωνη όπερά του. 

Έκανε πρεμιέρα στην Όπερα του Μόντε Κάρλο υπό τη διεύθυνση του συνθέτη, με το κοινό να παραληρεί και του κριτικούς να γράφουν διθυραμβικές κριτικές, καθώς αποτελεί έναν απερίγραπτης ομορφιάς συνδυασμό παθιασμένου ρεαλισμού και εκλεπτυσμένης συνθετικής γραφής. Χαρακτηρίζεται ως "λυρικό δράμα σε δύο πράξεις, με ιντερμέτζο", αν και στην αρχική γαλλική εκδοχή περιγράφηκε ως "Δραματικό ποίημα", καθώς -όπως συνηθιζόταν εκείνη την περίοδο στους Γάλλους συνθέτες- απέφευγαν στα έργα τους τη λέξη όπερα.

Οι μουσικοαναλυτές υποστηρίζουν πως αν δεν είχε προηγηθεί η Καβαλερία, η όπερα "Amica" θα κατείχε υψηλότερη θέση στο οπερατικό ρεπερτόριο, καθώς είναι έργο ωριμότερο, πιο εκλεπτυσμένων υφών, ανώτερο για πολλούς από την ακατέργαστη καινοτομία της Cavalleria Rusticana.

Πρόκειται για λυρικό δράμα άκρως απαιτητικό, φωνητικά, ερμηνευτικά και σκηνοθετικά. 

Η πλοκή του μάς μεταφέρει στα βουνά της Σαβοΐας του 1900. Βασική ηρωίδα που δίνει και τον τίτλο στην όπερα είναι η επαρχιωτοπούλα, Αμίκα. Με το όμορφο κορίτσι είναι ερωτευμένοι δυο νέοι, ο Τζόρτζιο και ο Ρινάλντο. Όμως εκείνης η καρδιά χτυπά για τον έναν από τους δυο. Στην υπόθεση εμπλέκεται κι ένας θείος που ανυπομονεί να την παντρέψει...Τελικά, η μοίρα και οι συγκυρίες αναγκάζουν την κοπέλα να κλεφτεί με τον αγαπημένο της και ο αδερφός του να τούς καταδιώκει μη γνωρίζοντας την ταυτότητά του. Ο έρωτας των δυο ανδρών για την ίδια γυναίκα κορυφώνεται σε τραγωδία...Η Amica συνειδητοποιώντας τη φρικτή κατάσταση που ο έρωτάς της έφερε τα δύο αδέρφια αποφασίζει να δώσει λύση και ρίχνεται στο μανιασμένο καταρράκτη...Πριν το γεμάτο ένταση και δραματικότητα φινάλε με Βαγκνερικά στοιχεία, τη στιγμή της αποκάλυψης πως ο αντεραστής είναι ο αδερφός, ακούγεται το περίφημο "Intermezzo της θλίψης".

H Geraldine Farrar στο ρόλο της Amica

Η πλοκή της μοναδικής γαλλόφωνης όπερας του Mascagni που ακολουθεί πιστά την αισθητική του κινήματος του βερισμού προβάλλοντας θέματα της καθημερινής κοινωνικής ζωής, με έμφαση στον ρεαλισμό και τα βίαια πάθη των απλών ανθρώπων ανοίγει με μια εντυπωσιακή βουκολική έναρξη με την ευφάνταστη σκέψη του συνθέτη να ηχήσουν κουδούνια αγελάδων ώστε ο ακροατής να μεταφερθεί στα βουνά της Σαβοΐας για να παρακολουθήσει τη ζωή των χωρικών. 

Ο ρόλος της Αμίκα ειναι υψηλής δυσκολίας ερμηνευτικά και υποκριτικά και απαιτεί φωνητική και δραματική δύναμη.
Στην πρώτη παράσταση της όπερας στο Μόντε Κάρλο ο ρόλος τραγουδήθηκε από τη σπουδαία Αμερικανίδα σοπράνο Geraldine Farrar, που παρόλο το νεαρό της ηλικίας της -ήταν μόλις είκοσι τριών ετών- κατάφερε να αποδώσει πιστά το ρόλο και να ανταποκριθεί επάξια στις απαιτήσεις της παρτιτούρας.

Για την ιταλική πρεμιέρα, το λιμπρέτο μεταφράστηκε στα ιταλικά και είναι αυτή η εκδοχή που συνήθως προτιμάται ως σήμερα.

Pietro Mascagni: "Amica, Preludio", ιταλικό λιμπρέτο

Pietro Mascagni: "Amica, Ιntermezzo":

Pietro Mascagni: "Amica, finale", γαλλικό λιμπρέτο