Με δοξαστικές μελωδίες, ευφρόσυνα ακούσματα, ιστορίες και παραδόσεις λαών ξεκινά η γιορταστική εβδομάδα σ' ένα ταξίδι αναζήτησης του Θείου Βρέφους μέσα στην έρημο της καρδιάς μας...
Στην περιοχή της Βηθλεέμ που γεννήθηκε ο Χριστός βρίσκονταν βοσκοί, που τη νύχτα φύλαγαν στο ύπαιθρο το κοπάδι τους. Παρουσιάστηκε, λοιπόν, Άγγελος Κυρίου και με τη θεϊκή λαμπρότητα τούς σκέπασε ολόγυρα! "Μην τρομάζετε!", τούς είπε! "Σας φέρνω χαρμόσυνο άγγελμα, που θα γεμίσει με χαρά μεγάλη όλον τον κόσμο! Σήμερα στην πόλη του Δαβίδ γεννήθηκε ο Σωτήρας!"
"Λατρεία των Ποιμένων", Domenico Ghirlandaio, 1485
Σύμφωνα με την ουγγρική λαϊκή παράδοση, δεν ήταν μόνο οι τρεις Μάγοι, αλλά και οι βοσκοί που έφεραν δώρα στον νεογέννητο Χριστό. Ξυπνώντας ο ένας τον άλλον, σ' ένα "δοξαστικό κάλεσμα" γεμάτοι χαρά και ενθουσιασμό έρχονται φορτωμένοι να προσκυνήσουν στη φάτνη το Μεσσία. Οπλισμένοι προσδοκίες για ενα μέλλον αγάπης, ο ένας έφερε αρνί, ο άλλος τυρί κι ο τρίτος ένα φλάουτο για να ηχήσει στα πέρατα της γης πως γεννιέται ο Χριστός. Έρχεται στη γη από τον Ουρανό, κι εμείς καλούμαστε να τον δοξολογήσουμε. Ν'ανεβούμε ψηλά, για να τον υποδεχτούμε. Όλη η κτίση ας του τραγουδήσει!
Ο Κοντάι την εποχή σύνθεσης του έργου
Ο "Pásztorok karácsonyi tánca - Χριστουγεννιάτικος Χορός των Ποιμένων" του Ζόλταν Κοντάι είναι χορωδιακή σύνθεση για γυναικείο φωνητικό σύνολο και ένα πνευστό(του οποίου η χρήση είναι ευδιάκριτη και έντονη), που γράφτηκε το διάστημα 1927-1935.
Το κείμενο βασίζεται σε ουγγρικά χριστουγεννιάτικα κάλαντα με θέμα την προσκύνηση των ποιμένων στο Θείο Βρέφος.
Να θυμίσουμε πως ο Oύγγρος συνθέτης ως παιδί και έφηβος έπαιζε βιολί και τσέλο στην ορχήστρα του σχολείου και τραγουδούσε στη χορωδία του καθεδρικού ναού. Εκεί γνώρισε τα χαρακτηριστικά της εκκλησιαστικής μουσικής, εντρύφησε στα λειτουργικά κείμενα και μελέτησε σε βάθος τις παρτιτούρες της ιερής μουσικής. Συνδυαστικά δε με την προσωπική του έρευνα της λαϊκής μουσικής της πατρίδας του προέκυψαν συνθέσεις όπως αυτή που απολαμβάνουμε σήμερα.
Στην τέχνη της Αναγέννησης με βάση τις κλασικές ιστορίες του Ορφέα, οι βοσκοί μερικές φορές απεικονίζονται με μουσικά όργανα. Εναλλακτικά, έχει υποστηριχθεί ότι αυτό το μοτίβο προέρχεται από ένα έθιμο σε λαούς της κεντρικής Ευρώπης να εκτελούνται αυλοί ή φλάουτα στην εμφάνιση των εικόνων που παριστούν το Θείο Βρέφος στη Φάτνη και τους ποιμένες γονατιστούς να Τον υμνολογούν και να Τον δοξάζουν.
Zoltán Kodály: "Christmas Dance Of The Shepherds"
Ο Κοντάι με απέριττη μουσική ευλάβεια εγκωμιάζει το θαυμαστό, συγκινητικό και θεοφιλέστατο Μυστήριο της Γέννησης του Χριστού.
Κι ενώ η Ορθοδοξία σήμερα, 6 Ιανουαρίου γιορτάζει τη Βάπτιση του Κυρίου, οι Δυτικοί θέτουν σε δευτερεύουσα θέση την ανάμνηση του γεγονότος και στη γιορτή των Θεοφανίων τιμούν την "Προσκύνηση των Μάγων".
Οι Τρεις Μάγοι εξ Ανατολών που με οδηγό τους το "Άστρο της Βηθλεέμ" οδηγήθηκαν στο Μεσσία τιμώνται με ιδιαίτερη έμφαση στις ισπανόφωνες χώρες. Αποκαλούνται "Los Tres Reyes Magos" και λαμβάνουν γράμματα από τα παιδιά για να τους φέρουν δώρα τη νύχτα πριν τα Θεοφάνεια. Κάθε Μάγος αντιπροσωπεύει και μία ήπειρο: την Ασία ο Κασπάρ, την Ευρώπη ο Μελχιόρ και την Αφρική ο Βαλτάσαρ. Ο Κασπάρ είναι έμπορος, ο πιο ηλικιωμένος απ' όλους, απεικονίζεται συνήθως με λευκή γενειάδα, και προσφέρει στο νεογέννητο Χριστό, χρυσό. Ο Μελχιόρ είναι μέσης ηλικίας και προσφέρει λιβάνι από την πατρίδα του, Αραβία. Ο Βαλτάσαρ είναι ο νεότερος, ο πιο μελαμψός από όλους, και προσφέρει μύρο....
Καθώς οι Μάγοι έρχονται κάθε χρόνο από την Ανατολή πάνω στις καμήλες τους για να επισκεφθούν όλα τα σπίτια που έχουν παιδιά και να αφήσουν δώρα, μπορούν να θεωρηθούν το αντίστοιχο του Άη-Βασίλη.
Στο Μεξικό και την Αργεντινή την παραμονή της 6ης Γενάρη, της γιορτής των Τριών Μάγων, φτιάχνουν ένα ζαχαρωτό κουλούρι σαν το δικό μας λουκουμά, δηλαδή στρογγυλό σαν δακτυλίδι, με τρύπα στο κέντρο(θεωρείται ότι το κυκλικό σχήμα συμβολίζει τις κυκλικές διαδρομές που έκαναν οι Μάγοι προκειμένου να αποφύγουν και παραπλανήσουν τον Ηρώδη). Το κουλούρι είναι γαρνιρισμένο με εξωτικά φρούτα, ανανά, μάνγκο ή παπάγια και πασπαλισμένο με άχνη ή γλυκάνισο... Επίσης, στη ζύμη ενσωματώνουν κι ένα φασόλι(συμβολίζει το νεογέννητο Χριστούλη). Όποιος τύχει το ζαχαρωτό με το φασόλι, έχει την τύχη με το μέρος του λένε, αλλά υποχρεούται να πληρώσει τα ζαχαρένια κουλουράκια όλων. Το αποκαλούν: ''Rosca de Reyes-κουλούρι των Βασιλέων(Μάγων)"
"Προσκύνηση των Μάγων", Ελ Γκρέκο, Μουσείο Soumaya Πόλης του Μεξικού
Από τα δημοφιλέστερα παραδοσιακά τραγούδια στη Λατινική Αμερική για την Ημέρα των Τριών Μάγων είναι το: "Candombe del 6 de Enero", ένα άσμα με το οποίο τιμώνται οι Τρεις Βασιλείς της Ανατολής(χαρακτηρισμός τους σε μεταγενέστερα χριστιανικά κείμενα, που οφείλεται στον στίχο 11 του εβδομηκοστού πρώτου ψαλμού του Δαβίδ: "καί προσκυνήσουσιν αὐτῷ πάντες οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς"), μα περισσότερο ο Βαλτάσαρ, που είναι ο μικρότερος και πιο αγαπημένος από του τρεις.
"Όλη η πλάση γνωρίζει πως η έκτη του Γενάρη
είναι η μέρα των Μάγων
προς τιμήν ενός από αυτούς, του πιο μελαμψού,
γίνεται η γιορτή στη γειτονιά.
Ο Άγιος Βαλτάσαρ είναι ο πιο χαρούμενος άγιος
λέει η μαμά Ινές και κουνάει τα πόδια της..."
Οι Μάγοι, αναφέρεται, πως μετά την προσκύνηση στον Ιησού επέστρεψαν πίσω στις χώρες τους. Δεν ξαναεμφανίζονται στη διήγηση της Αγίας Γραφής, όμως υπάρχουν πολλές παραδόσεις για το τι απέγιναν. Μία από αυτές υποστηρίζει ότι βαπτίσθηκαν Χριστιανοί από τον Απόστολο Θωμά στον δρόμο του προς την Ινδία...
Aπό τα φρικιαστικότερα και πιο αιματοβαμμένα γεγονότα τη εποχής της Γέννησης του Χριστού είναι εκείνο τη Σφαγής των Νηπίων. Σύμφωνα με τις Γραφές εκτυλίχθηκε στη Βηθλεέμ, λίγο μετά τη γέννησή Του. Με διαταγή του διανοητικά ανισόρροπου βασιλιά της Ιουδαίας Ηρώδη του Μεγάλου θανατώθηκαν όλα τα νήπια έως δύο ετών, στην προσπάθειά του να ανακαλύψει και να εξαφανίσει από προσώπου γης τον Ιησού, που σύμφωνα με προφητεία θα αμφισβητούσε την εξουσία του.
Η Εκκλησία μας, σήμερα 29 Δεκέμβρη τιμά τη μνήμη των "δεκτών θυμάτων, ως νεόδρεπτα ρόδα, αγνών νηπίων...", όπως αναφέρονται στο σχετικό απολυτίκιο...
Η Σφαγή των Νηπίων έχει απεικονιστεί από ζωγράφους όλων των εποχών. Λέγεται πως η πλέον φρικώδης και αποτροπιαστική όσο και ακραία, είναι η απεικόνιση του Τζιότο σε μια σύνθεση όπου επικρατεί χάος, αναταραχή και σύγχυση.
Ο καλλιτέχνης χωρίζει το εικαστικό σε τέσσερα τμήματα: Κάτω ένας σωρός από τα άψυχα σώματα των αδίκως σφαγμένων βρεφών. Στ' αριστερά οι αδίστακτοι Ρωμαίοι στρατιώτες εκτελούν το απάνθρωπο έργο τη σφαγής. Το μίσος και η οργή στα μάτια τους γίνονται άμεσα αντιληπτά. Στα δεξιά οι μανάδες ουρλιάζοντας κρατούν σφιχτά τα μωρά τους στην αγκαλιά μπας και τα γλυτώσουν από τη μανία των φονιάδων. Ένας από του στρατιώτες, εκείνος με γυρισμένη την πλάτη, απεικονίζεται να δολοφονεί ένα νήπιο. Πάνωαπό τον εξώστη του παλατιού τουο Ηρώδης ατάραχος παρακολουθεί και κατευθύνει με προσταγές τις κτηνώδεις πράξεις του σχεδίου του περί αφανισμού.
Ο ουρανός αδειανός, όπως και η Εκκλησία στα δεξιά, δηλώνουν την απελπιστική ερημιά και ψυχική κενότητα που δημιουργεί το φρικιαστικό γεγονός.
Και οι μουσικές μεταφορές του ιστορικού γεγονότος είναι αρκετές. Σήμερα, προτείνω έναν ύμνο, που η μουσική περιγραφή του βασίζεται στην αργή, σχεδόν βουβή μελωδική του γραμμή, η οποία μεγεθύνει για τον ακροατή το συναίσθημα του πόνου και της οδύνης των δυστυχισμένων μητέρων, που είδαν να σφάζονται τα παιδιά τους μέσα στις ίδιες τις αγκαλιές τους.
Joost van den Vondel
Πρόκειται για την παλιά Ολλανδική μελωδία: "O Kerstnacht, schoner dan de dagen - Ω Χριστουγεννιάτικη νύχτα, πιο όμορφη από κάθε μέρα!"
(Kerstman είναι μια δεύτερη ονομασία για τον Άγιο Βασίλη των Ολλανδών, έτσι και η Άγια Νύχτα αποκαλείται: Kerstnacht...)
Οι στίχοι του ύμνου, που είναι στον τύπο παραδοσιακής μπαλάντας και περιγράφει τη Σφαγή των Νηπίων γράφτηκαν από τον ποιητή, Joost van den Vondel (ο δημοφιλέστερος Ολλανδός ποιητής και θεατρικός συγγραφέας του 17ου αι. που πολλοί αποκαλούν "σπουδαιότατον τέκνον" της χώρας).
Ο ύμνος του Βόντελ αποτελούσε μελωδικό τμήμα θεατρικής παράστασης που ανέβηκε το 1637 στο Άμστερνταμ για τα εγκαίνια του πρώτου θεάτρου της πόλης . Άρεσε πολύ και σιγά σιγά ενσωματώθηκε στα Ολλανδικά Χριστουγεννιάτικα κάλαντα, τόσο που σήμερα να θεωρείται παραδοσιακό.
Δεν γνωρίζουμε μετά βεβαιότητος ποιού είναι η μουσική, ωστόσο περισσότερο πιθανό είναι το όνομα του Ολλανδού, Cornelis Thymanszoon Padbrué, της γνωστής μουσικής οικογένειας και μόνιμου σχεδόν συνεργάτη του Βόντελ.
"Ω Χριστουγεννιάτικη νύχτα,
πιο όμορφη από κάθε μέρα!
Πώς μπορεί ο Ηρώδης να αντέξει το Φως σου;
που στο σκοτάδι σου φεγγοβολά;
Αυτό γιορτάζεται και αυτό λατρεύεται!
Η αλαζονεία του δεν ακούει καμμιά λογική
κι ό,τι τ' αυτιά του συγκλονίζει...
Προσπαθεί να καταστρέψει τον Μεσσία,
σκοτώνοντας αθώες ψυχές..."
Το απολαμβάνουμε από την Ορχήστρα Παλαιάς Μουσικής του Άμστερνταμ υπό την μπαγκέτα του αγαπημένου, Ton Koopman:
"O Kerstnacht, schoner dan de dagen":
Παλαιότερα κείμενα για τη Σφαγή των Νηπίων μπορείτε να διαβάσετε εδώ και εδώ
Είναι μια σύνθεση για την περίοδο των Εορτών και πιθανότατα γράφτηκε για μια οικογενειακή γιορτή τα Χριστούγεννα του 1921, που αποδεικνύει την επιδεξιότητα του Άρνολντ Σαίνμπεργκ στην αντίστιξη.
Πρόκειται για το "Weihnachtsmusik -Μουσική για τα Χριστούγεννα", όπου ο αυστριακός ηγέτης της 12φθογγικής σχολής επεξεργάζεται παραδοσιακές μελωδίες ("Es ist ein Ros entsprungen" και "Stille Nacht") και αναπτύσσει ένα έργο στη μορφή πρελουδίου για δύο βιολιά, βιολοντσέλο, πιάνο και μικρό όργανο.
Το "Es ist ein Ros entsprungen" είναι ένας δημοφιλέστατος Χριστουγεννιάτικος ύμνος γερμανικής προέλευσης, όπου το "ρόδο" του κειμένου αποτελεί συμβολική αναφορά στην Παναγία .
"Ιδού, πώς ένα ρόδο ανθίζει,
Από τον τρυφερό του μίσχο ξεπηδά
Από τη ρίζα του Ιεσσαί γεννιέται
όπως από παλιά τραγούδησαν οι άνθρωποι.
Ήρθε, με ταπεινή λαμπρότητα,
μέσα στο κρύο του χειμώνα, στα σκοτεινά μεσάνυχτα."
"Η Παναγία στον Κήπο με τα ρόδα", Μάρτιν Σόνγκαουερ
Δομικά, η σύνθεση, με απόηχους παραδοσιακών τραγουδιών είναι κάπως ασυνήθιστη για τον Σαίνμπεργκ, αν αναλογιστούμε πως την περίοδο εκείνη είχε ήδη απομακρυνθεί από το τονικό σύστημα και βρισκόταν σε οδούς αναζήτησης του δωδεκαφθογγισμού. Το "Es ist ein 'Ros' sprung" της Γερμανίας του 16ου αι., που διασκεύασε κι ο Michael Praetorius συνδυάζεται με το "Stille Nacht" των αρχών του 19ου αι, δημιουργία του οργανίστα Franz Gruber, χωρίς το αποτέλεσμα να παρουσιάζει ανομοιογένεια -που κανείς θα περίμενε λόγω της χρονικής απόστασης δημιουργίας των δυο ύμνων-, μαρτυρώντας έτσι την άφθαστη ευρηματικότητα του Σαίνμπεργκ, ο οποίος καταφέρνει να ισορροπήσει το στυλιστικό ύφος των δυο ασμάτων κάνοντας χρήση των αντιστικτικών τεχνικών.
Ο Σαίνμπεργκ οργανώνει άψογα το θεματικό του υλικό. Έτσι, η σύνθεση ξεκινά με μια διαυγή μελωδικά παρουσίαση του παλαιότερου ύμνου κι ακολουθούν πρωτότυπα μοτίβα με νύξεις από παραδοσιακά Χριστουγεννιάτικα άσματα, όπως το αγγλικό "Joy to the World " οι στίχοι του οποίου γράφτηκαν το 1719 από τον Isaac Watts βασισμένοι στον Ψαλμό 98. Έπεται ένα δευτερεύον μοτίβο από την "Άγια Νύχτα", που εμφανίζεται επεξεργαζόμενο πολυφωνικά δίνοντας κάποια σημεία που η μετατροπική, αρμονική έκρηξή τους ηχεί παράδοξα στο διάλογο των εγχόρδων με τα πληκτροφόρα και με υφή που δημιουργούν αλληλομιμούμενες φωνές. Μετά από ένα ευφάνταστο πάντρεμα των δυο ύμνων με μια επεξεργασία που τούς κάνει σχεδόν αγνώριστους οδηγούμαστε στην κατακλείδα, όπου η αρχική τονικότητα και μοτίβο επανέρχονται με τη σύνθεση να κλείνει μεν ήσυχα, αφήνοντας όμως μια αίσθηση που δονεί. Την αίσθηση των χαρακτηριστικών εναλλαγών λυρικών διαθέσεων, που διασπούν την ηχητική επιφάνεια σε αντιθετικού χαρακτήρα, μέρη.
Αρχικά όλο αυτό μάλλον ξεκίνησε εν είδει άσκησης αντίστιξης για τους μαθητές του Σαίνμπεγκ: Βέμπερν και Μπεργκ, κάτι που και ο Μπαχ συνήθιζε με τους δικούς του μαθητές.
Μια μεταγραφή δηλαδή, που εξελίχτηκε εξαιρετικά σε μια όμορφη Χριστουγεννιάτικη σύνθεση που ξαφνιάζει ευχάριστα ιδιαίτερα εκείνους, που αμετανόητοι δηλώνουν πως δεν κατανοούν τη μουσική του Σαίνμπεργκ γιατί τη θεωρούν ανυπόφορη και μάζα κακοφωνιών. Κι όμως, αυτό το έργο -ακούστε το και θα συμφωνήσετε μαζί μου- αποτελεί ύψιστου κάλλους και στο πλαίσιο τη τονικότητας, δείγμα των δημιουργιών του. Μια σύνθεση για συγκεκριμένη εορταστική περίσταση, που αποδεικνύει τον ειλικρινή και σοβαρό τρόπο με τον οποίο πάντα προσέγγιζε τα θέματά του ο μέγας Σαίνμπεργκ και την ικανότητά του να συνδυάζει το θρησκευτικό συναίσθημα με τον πειθαρχημένο τρόπο μουσικής σκέψης, κινούμενο στα χνάρια του Μπαχ.
Tης ίδιας εποχής περίπου με τη μουσική σύνθεση είναι και το παραπάνω εικαστικό έργο του συνθέτη με θέμα "Χειμωνιάτικη σκηνή", που κοσμεί τη δημοσίευση. Φιλοτεχνήθηκε ένα Δεκεμβριάτικο μεσημέρι που ο καλλιτέχνης είχε πονοκέφαλο. Ως γνωστόν ο Σαίνμπεργκ υπήρξε και ζωγράφος. Το συγκεκριμένο εικαστικό χαρίστηκε σε ένα συμμαθητή του συνθέτη, μετά από επαίνους του πρώτου για την εικαστική δημιουργία.
To παραπάνω εικαστικό με το ιδιαίτερο στυλ του Θεοτοκόπουλου που τιτλοφορείται: "Η Προσκύνηση των ποιμένων" φιλοτεχνήθηκε τον τελευταίο χρόνο της ζωής του ζωγράφου. Απεικονίζει τη Θεία Γέννηση του Μεσσία στη Βηθλεέμ με τους βοσκούς και του Αγγέλους που ίπτανται να γιορτάζουν την έλευσή Του. Ο Eλ Γκρέκο, γνωστός για τις βαθιά θρησκευτικές του πεποιθήσεις και την τάση του προς τον μυστικισμό αποτυπώνει την εκστατική υποδοχή του Θείου γεγονότος με το φως και το σκοτάδι να τονίζουν τη δραματικότητα και να προκαλούν ανυπέρβλητη αίσθηση δέους στο θεατή.
Μετά τον αιφνίδιο θάνατο του φίλου του Pierre-Octave Ferroud σε αυτοκινητικό δυστύχημα το 1935, ο Φρανσίς Πουλένκ στράφηκε και πάλι στο Χριστιανισμό, τον οποίο είχε απορρίψει όταν ήταν νέος. Αυτή η στροφή, τον οδήγησε στη γραφή πολλών ιερών χορωδιακών έργων. Ανάμεσά τους και τα "Quatre motets pour le temps de Noel- Τέσσερα μοτέτα για τα Χριστούγεννα", που έγραψε το 1952. Ένα μοναδικό δείγμα σύμπραξης μεσαιωνικής πολυφωνίας με σύγχρονη αρμονία δημιουργεί ένα αιθέριο πέπλο ήχου και δυναμικής, όπου ξεδιπλώνονται οι λιτές μελωδίες του γρηγοριανού μέλους και μας οδηγούν στον ύψιστο σκοπό αυτής της θρησκευτικής μουσικής χαρίζοντας στον ακροατή "στιγμές στοιχειωτικής ομορφιάς με μια τζαζ αυθάδεια", όπως χαρακτηριστικά έγραψαν οι αναλυτές.
Ο συνθέτης πατά πάνω σε 4 κείμενα στη λατινική γλώσσα και πλάθει εξαίσιες μινιατούρες που ζωγραφίζουν τέσσερις πολύχρωμες σκηνές από την ιστορία της Θείας Γέννησης:
1. O magnum mysterium- Ω, Μέγα Μυστήριον
2. Quem vidistis pastores dicite-Πείτε, βοσκοί, ποιον είδατε
3. Videntes stellam-Ιδόντες τον Αστέρα
4. Hodie Christus natus est-Χριστός γεννάται σήμερον
1. Στο "O magnum mysterium" ο Πουλένκ αντιπαραβάλει αυστηρές, υφές με πλούσιες, αισθησιακές αρμονίες, δίνοντας ένα αργού τέμπο και συμβολιστικής βαθύτητας μέρος, αποτυπώνοντας το δέος και το μυστήριο της γέννησης, ενώ συγχρόνως με απέριττη μουσική ευλάβεια εγκωμιάζεται η Θεοτόκος.
2. Το "Quem vidistis pastores" είναι Γρηγοριανό άσμα, το κείμενο του οποίου έχει μελοποιηθεί την περίοδο της Αναγέννησης από πολλούς συνθέτες. Ο Πουλένκ διατυπώνει τη δική του προσέγγιση στα δυο διαφορετικού ύφους μέρη του κειμένου.
"Θεία Γέννηση", Δ. Θεοτοκόπουλος
[Απλοποιημένη μορφή της "Προσκύνησης των Ποιμένων" αποτελεί η "Θεία Γέννηση", αφού ο ζωγράφος παραλείπει τους βοσκούς και μεταφέρει τη σκηνή σε κυκλική μορφή]
Στο ερώτημα "Ποιον είδατε;" η μελωδική γραμμή δημιουργεί αίσθηση εσωτερικής αγωνίας και απορίας. Αντίθετα, στο μέρος του κειμένου: "Πείτε...και διακηρύξτε τη γέννηση του Χριστού" η μελωδία ακούγεται διαυγέστερη, ολόλαμπρη και δοξαστική, σκιαγραφώντας τη σκηνή της ουράνιας στρατιάς των αγγέλων, που με τις σάλπιγγές τους υμνούν: "Δόξα εν υψίστοις Θεώ, εν ανθρώποις ευδοκία".
3. Κρυστάλλινο, αγαλλιαστικό ακούγεται το "Videntes stellam" παραπέμποντας στην ήσυχη, γαλήνια, έναστρη νύχτα της Θείας Γέννησης. Μέσα σ' αυτή τη φωτολουσμένη βραδιά ταξιδεύουν οι Τρεις Μάγοι με ιερή προσδοκία και ενθουσιασμό. Η μελωδική κορύφωση με πλούσια φωνητικά μελίσματα δηλώνει την είσοδο των τριών βασιλέων στην ταπεινή καλύβα, που παρουσιάζουν τα δώρα τους. Έξω το αστέρι λάμπει, σκορπίζοντας το Φως του στην πλάση και τις ψυχές των ανθρώπων...
4. Το τελευταίο μέρος του μοτέτου βασίζεται στο Γρηγοριανό αντίφωνο: "Hodie Christus natus est", που ακούγεται στον Εσπερινό ανήμερα τα Χριστούγεννα. Το αντίφωνο έχει διασκευαστεί από πολλούς συνθέτες, είτε ως ανεξάρτητο έργο, είτε σε συλλογή, όπως εδώ στη σύνθεση του Φρανσίς Πουλένκ.
"Χριστός, γεννάται σήμερον!
Σήμερον ενεφανίσθη ο Σωτήρ!
Σήμερον ψάλλουν Άγγελοι επί Γης
και οι αρχάγγελοι χαίρονται!
Σήμερον ας ψάλλουμε όλοι το ευφρόσυνο:
Δόξα εν Υψίστοις Θεώ Αλληλούια!"
Αυτοί είναι οι στίχοι του Γρηγοριανού άσματος, που υμνεί τη μεγάλη μέρα της κατά σάρκα γέννηση του Χριστού μας. "Τα σύμπαντα σήμερον χαράς πληρούνται". Άγγελοι και άνθρωποι, λογικά και άλογα, επίγεια και επουράνια, όλα και όλοι προσκυνούν το μυστήριο της Θείας Γέννησης.
Τα "Quatre motets pour le temps de Noel" είναι σύνθεση υψηλής πνευματικότητας, όπου συνυπάρχουν μουσικός νεοκλασικισμός και αρμονική λιτότητα πρώιμων εποχών με τη σφραγίδα της ιδιοφυίας του Πουλένκ, υπογραμμίζοντας τις "δύο πλευρές μέσα του", αυτή του κοσμικού κι αυτή του μοναχού. Tα Τέσσερα Μοτέτα αποτελούν δείγμα του ιδιαίτερου "ιερού ύφους" που καθιέρωσε ο Πουλένκ, ενσωματώνοντας σε θρησκευτικά θέματα στοιχεία της χαρακτηριστικής αισθησιακής, κοσμικής γλώσσας του.
Jules Bastien-Lepage: "Αναγγελία στους Ποιμένες", 1875
Κάθε χρόνο στη Ρώμη ο Πάπας προσκαλούσε του Καρδιναλίους και άλλους από τον χώρο της υψηλής κοινωνίας στη Χριστουγεννιάτικη γιορτή, κατά την οποία πρωτοπαρουσιαζόταν -παραδοσιακά- και μια νέα σύνθεση. Τα Χριστούγεννα του 1723 το νέο έργο συνέθεσε ο δεκαεννιάχρονος "Τζιοβανίνο του τσέλου", όπως φώναζαν χαϊδευτικά τον Giovanni Battista Costanzi, καθώς υπήρξε κι ένας εξαίρετος βιρτουόζος του βιολοντσέλου στον οποίο οφείλουμε καινοτομίες του οργάνου, η πιο εκλεκτική καλλιτεχνική φιγούρα στον κύκλο της αυλής του καρδινάλιου Oττομπόνι.
"Αναγγελία στους Ποιμένες", Φλαμανδική μινιατούρα, 15ος αι.
Οι φιλόμουσοι γνωρίζουμε το όνομα του Costanzi από την περίπτωση του "Cello Concerto, H.VIIb:4" σε Ρε μείζονα, που παλαιότερα αποδιδόταν στον Γ. Χάυντν...
Ο συνθέτης (παρότι το μεγαλύτερο μέρος του έργου του έχει χαθεί) φαίνεται να υπήρξε παραγωγικότατος και κατείχε σημαντική θέση στη μουσική ζωή της Αιώνιας Πόλης. Θαυμάστηκε και επαινέθηκε για το ταλέντο του από τον γάλλο Αντρέ Γκρετρύ, ενώ ξεχώρισε και ως μουσικοδιδάσκαλος, με διασημότερο μαθητή του τον Λουίτζι Μποκερίνι.
Ανάμεσα στις όπερες, λειτουργίες και έργα οργανικής μουσικής ξεχωρίζει η καντάτα που γράφτηκε όπως είπαμε όταν ήταν 19 χρονών για τη Χριστουγεννιάτικη Γιορτή του Πάπα το 1723.
Τιτλοφορείται "Cantata per Natale" και το λιμπρέτο ήταν του επιφανούς μέλους της Accademia dell'Arcadia, Filippo Leers.
Η καντάτα αναπτύσσεται σε δυο μέρη και γράφτηκε για τρεις φωνές, άλτο, τενόρο, σοπράνο, που εκπροσωπούν τον Άγγελο, το βοσκό Θύρση και το γιο του, Ελπίνο, αντίστοιχα.
Η Εισαγωγή, που διαμορφώνει ένα ιδιαίτερης κατάνυξης και μυσταγωγίας σκηνικό μάς μεταφέρει στα περίχωρα της Βηθλεέμ την Νύχτα που γεννήθηκε ο Χριστός. Οι δυο ποιμένες, πατέρας και γιος παρατηρούν μια περίεργη φωτεινότητα στον ουρανό, παρότι είναι μεσάνυχτα.
Giovanni Battista Costanzi: "Cantata per Natale" Introduttione-Εισαγωγή
Εμφανίζεται ο φτερωτός Άγγελος, που τούς φέρνει τα νέα της Γέννησης του Μεσσία, προτρέποντάς τους να πάνε να προσκυνήσουν στη φάτνη. Πηγαίνοντας προς τα κει ανησυχούν καθώς δεν έχουν να προσφέρουν κάτι σπουδαίο στο Βασιλιά της ανθρωπότητας, παρά δυο αρνιά κι ένα περιστέρι... Γονατίζουν στο βρέφος και τραγουδούν: "Μικρό, μα από ψυχής το δώρο μας". Το νεογέννητο χαμογελά, αλλά αμέσως μετά αρχίζει να κλαίει. Οι βοσκοί ρωτούν τον Άγγελο να μάθουν την αιτία. Εκείνος τούς δείχνει το σκοτεινό σύννεφο που έχει τυλίξει τον ουρανό πάνω από τη φτωχή καλύβα (αναφορά στα Πάθη του Ιησού που θα ακολουθήσουν). Όμως, παρηγορεί τους ταπεινούς βοσκούς ψάλλοντας: "Dal tesor delle sue vene - Από τις φλέβες Του θα χυθεί θησαυρός κι ένας καλύτερος κόσμος θα προκύψει".
Giovanni Battista Costanzi: "Cantata per Natale" Άγγελος: "Dal tesor delle sue vene"
Η καντάτα είναι συμβατή με τις προδιαγραφές της προκλασικής μορφής καντάτας, με σύντομες άριες da capo, που μπορεί να μην είναι ιδιαίτερα δεξιοτεχνικές, όμως παρουσιάζουν ξεχωριστή μελωδικότητα, ευχάριστα ακουόμενες. Η καντάτα διακρίνεται για την ευφάνταστη ενορχήστρωση, σε κάποια σημεία δε, αναδεικνύοντας ιδιαίτερα την τεχνική και το ηχόχρωμα του τσέλου, όπως συμβαίνει στην εξόχως μελισματική άρια του Θύρση: "Innanzi al Re -Ενώπιον του Βασιλιά", μαρτυρώντας την επιθυμία του Κονστάντζι να προβληθεί το όργανο που εκτελούσε εκείνος.
Giovanni Battista Costanzi: "Cantata per Natale" Τενόρος: "Innanzi al Re"
Το ντουέτο των δυο βοσκών: "Vago bambin -Απαλό παιδί, είσαι Συ, ο Ήλιος" συνιστά μια πρωτότυπη δομική κατασκευή, έντονου λυρισμού εκπληκτικών συνηχήσεων.
Giovanni Battista Costanzi: "Cantata per Natale" Τενόρος - Σοπράνο: "Vago bambin"
Η καντάτα ολοκληρώνεται με το πλούσιας αρμονικής επεξεργασίας: "Viva, il Re celeste -Ζήτω ο Ουράνιος Βασιλιάς" , που ηχεί χαρμόσυνα σαν νικηφόρος παιάνας. Εκτελείται από όλες τις φωνές φθάνοντας σε μια εμφαντική κατάληξη θριάμβου και μεγαλοπρέπειας, αφήνοντας τις καλύτερες εντυπώσεις στον ακροατή, που απήλαυσε ένα έξοχο δείγμα της εκφραστικής δύναμης του ιταλού δημιουργού - αναφορά στην περίοδο των Άγιων Ημερών. Ένα έργο, που η αρτιότητά του εντυπωσιάζει, ιδιαίτερα όταν σκεφτούμε πως γράφτηκε από έναν δεκαεννιάχρονο ...
Giovanni Battista Costanzi: "Cantata per Natale" Τενόρος - Σοπράνο - Άλτο: "Viva, il Re celeste"
Το κείμενο δημοσιεύτηκε και στο Μουσικό Περιοδικό tar.gr
"Ράβδος εκ της ρίζης Ιεσσαί και άνθος εξ αυτής Χριστέ εκ της Παρθένου ανεβλάστησας..."
δηλαδή:
"Βλαστάρι βγήκε από την ρίζα του Ιεσσαί και από αυτό, δηλαδή από την Παρθένο βλάστησες σαν άνθος Χριστέ..."
"Ρίζα του Ιεσσαί" αποκαλείται η συμβολική αγιογραφική παράσταση του γενεαλογικού δένδρου του Χριστού.
Η παράσταση συνήθως παρουσιάζει στο κάτω μέρος τον Ιεσσαί(ήταν ένας από τους κατά σάρκα προγόνους του Χριστού, πατέρας του Δαυίδ)ξαπλωμένο, κι από το σώμα του φύεται κορμός δένδρου. Στα κλαδιά του δέντρου είναι οι Προφήτες κι οι Κριτές και στην κορυφή του η Παναγία Βρεφοκρατούσα.
Πολλοί συνδέουν το δέντρο του Ιεσσαί με το Χριστουγεννιάτικο δέντρο, που το Άστρο της κορυφής του συμβολίζει τον Θεάνθρωπο Χριστό.
Το "Virga Jesse floruit -Ράβδος εκ της ρίζης Ιεσσαί" είναι ένα μοτέτο του Άντον Μπρούκνερ για a capella μικτή χορωδία, η έμπνευση του οποίου ήρθε από το Βιβλίο του Ησαΐα: 11: "Η ράβδος του Ιεσσαί βλάστησε. Η παρθένος γέννησε Θεό και άνθρωπο. Ο Θεός θα φέρει την ειρήνη συμφιλιώνοντας το κατώτερο με το υψηλότερο".
Οι αναλυτές χαρακτήρισαν τη σύνθεση "αριστούργημα" του είδους, ενώ ο βιογράφος του Μπρούκνερ την αποκάλεσε "το πιο ολοκληρωμένο δομικά και ωραιότερο μοτέτο του συνθέτη".
Θα υπενθυμίσουμε πως ο Μπρούκνερ εκτός από εξαιρετικός συμφωνιστής, υπήρξε και μέγας συνθέτης εκκλησιαστικής μουσικής (μεγαλειώδης ήταν κι η φήμη του ως οργανίστας) με τη θρησκεία στη ζωή του να παίζει σημαντικότατο ρόλο!
Μαέστροι και ερμηνευτές περιγράφουν τη μουσική του ως "μεγαλόπρεπη, ανεπιτήδευτη και αμετακίνητη"!
Χαρακτηριστικά, που εντοπίζουμε στην παρτιτούρα του μοτέτου αυτού, που ο αυστριακός συνθέτης συνέθεσε το 1885 για τον εορτασμό της εκατονταετίας από την ίδρυση της Επισκοπικής Εκκλησίας του Λιντς. Τελικά, το μοτέτο πρωτοπαρουσιάστηκε στο παρεκκλήσι της αυτοκρατορικής Αυλής στη Βιέννη το Δεκέμβριο εκείνης της χρονιάς, την ημέρα της γιορτής της Αμώμου Σύλληψης (μια μεγάλη γιορτή για τους καθολικούς, αφιερωμένη στην Παναγία. Σύμφωνα με το καθολικό δόγμα, η Μαρία διατηρήθηκε άμωμη-αμόλυντη από την κηλίδα του προπατορικού αμαρτήματος κατά την σύλληψή της).
"Το Δέντρο του Ιεσσαί με του 12 Προφήτες και την Παναγία" Βρετανική Βιβλιοθήκη es.aleteia
Ο Μπρούκνερ χτίζει τη θρησκευτική του σύνθεση πάνω σε μιμητικές ακολουθίες-απόηχους της συμφωνικής φύσης του. Όπως και σε άλλα μοτέτα και συμφωνίες του χρησιμοποίησε το Λουθηρανικό μοτίβο "Dresden Amen", ενώ το δοξαστικό "Αλληλούια" έλκει την έμπνευσή του από το "Μεσσία" του Χαίντελ. Mια ευφρόσυνη ακολουθία από τους υψίφωνους με φαλτσέτι, πιθανώς να αποτελεί προσπάθεια του συνθέτη ιδιαίτερης αποτύπωσης της συμφιλίωσης του "άυλου-πνευματικού" με το "γήινο-σαρκικό", σύμφωνα με το κείμενο:
"Ήρθες Συ ο άυλος Θεός, που απ’ όλους δοξάζεσαι και σαρκώθηκες από την κόρη που δεν είχε έρθει σε σαρκική συνάφεια, σαν από βουνό με βαθύσκιωτο αδιαπέραστο δάσος. Δόξα γι’ αυτό στη δύναμή Σου, Κύριε..."
To "Virga Jesse" είναι από τα τελευταία χορωδιακά έργα του Μπρούκνερ, ένα διαμάντι στο ρεπερτόριο της χορωδιακής μουσικής, που εκφράζει το μήνυμα της Έλευσης: την υπόσχεση του Θεού για λύτρωση μέσω της ενσάρκωσης του Υιού Του.
"Η ράβδος του Ιεσσαί βλάστησε.
Η παρθένος γέννησε Θεό και άνθρωπο.
Ο Θεός θα φέρει την ειρήνη
συμφιλιώνοντας το κατώτερο με το υψηλότερο.
Αλληλούια"
Anton Bruckner: "Virga Jesse"
Eρμηνεύoυν οι Tenebrae, υπό τη διεύθυνση του Nigel Short, ένα από τα κορυφαία φωνητικά σύνολα παγκοσμίως, γνωστά για το πάθος και την αγνότητα της έκφρασης.
Το μοναδικό χορωδιακό έργο ιερής μουσικής που συνέθεσε ο Οττορίνο Ρεσπίγκι είναι το "Lauda per la Natività del Signore-Έπαινος για τη Γέννηση του Κυρίου".
Το ζεύγος Ρεσπίγκι
O ιταλός δημιουργός το συνέθεσε τη διετία 1928 - 1930, και πρόκειται για καντάτα, ένα υμνητικό χορωδιακό για το θαύμα των Χριστουγέννων σε 4 μέρη με coda, όπου μεγαλοπρεπή χορωδιακά εναλλάσσονται με τους σολιστικούς ρόλους. Συγκεκριμένα, τα πρόσωπα που αναλαμβάνουν τους ρόλους είναι ο Άγγελος(υψίφωνη), η Παναγία(μέτζο-σοπράνο), ένας ποιμένας (τενόρος) και ο μη τραγουδιστικός ρόλος του Ιωσήφ. Οι σολίστες πλαισιώνονται από χορωδία Αγγέλων και Ποιμένων και ένα μικρό οργανικό σύνολο από φλάουτα, όμποε, αγγλικό κόρνο, φαγκότα, τρίγωνο και πιάνο a 4 mains.
Το λιμπρέτο του ύμνου αποδίδεται στον Jacopone da Todi (1230–1306), έναν Φραγκισκανό ιερέα, που ο Ρεσπίγκι διάβασε στην μεσαιωνική συλλογή "Lauda Umbra", με θέμα τη Γέννηση.
Ο Ρεσπίγκι χρησιμοποιεί τεχνικές και αρμονίες από διάφορες μουσικές εποχές. Έτσι, τα στιλιστικά στοιχεία της σύνθεσης κυμαίνονται από τον ύστερο ρομαντισμό έως το νεομπαρόκ, με ιμπρεσσιονιστικές τάσεις αλλά και συχνούς απόηχους γρηγοριανών ασμάτων, μαδριγαλίων, μοντεβερντικών αριετών και μοτίβων στη φόρμα της φούγκας. Iδιαίτερα όμορφα είναι τα περάσματα bouche-fermee των σολίστ συνοδευτικά στη χορωδία.
Δύο είναι τα χαρακτηριστικά που προσδίδουν στο έργο ποιμαντικό χαρακτήρα. Πρώτα η χρήση ιδιαίτερων μουσικών οργάνων, όπως τα ξύλινα πνευστά που συνδέονται και σκιαγραφούν ποιμενική ατμόσφαιρα, αλλά και ο ποιμαντικός σύνθετος ρυθμός των 6/8.
Λεπταίσθητης ποιότητας οι μελωδικές γραμμές "ζωγραφίζουν" το ποιητικό περιεχόμενο, ενώ επιβλητικά τα μέρη μουσικής απαγγελίας (recitativo) ενισχύουν τη δραματικότητα.
"Το προσκύνημα των Ποιμένων" Guido Reni
Η σύζυγος του Ρεσπίγκι έδωσε τη δική της σκηνοθετική άποψη για το έργο και την παρουσίασή του: "..μια φάτνη του 15ου αιώνα . . . Η χορωδία . . . Το οργανικό σύνολο να μην είναι ορατό. Χορευτές ή μίμοι να υποδύονται τους Αγγέλους και τους ποιμένες, των οποίων οι μορφασμοί και οι στάσεις να ακολουθούν το τραγουδιστικό κείμενο". Η κυρία Ρεσπίγκι πρότεινε αντί του μωρού στη φάτνη, "να υπάρχει μόνο άχυρο, φωτισμένο από μέσα, που στην τελευταία σκηνή, η φωτεινότητά του να αυξάνει σταδιακά ώστε να φωτιστούν τα πρόσωπα της Παναγίας και του Ιωσήφ".
Το "Lauda" συντέθηκε για να εκτελεστεί στην περίφημη Μουσική Ακαδημία Chigiana της Σιένα και αφιερώθηκε στον ιδρυτή της, κόμη Guido Chigi Saracini. Έκανε πρεμιέρα στη Σιένα το Νοέμβριο του 1930, ενώ τα Χριστούγεννα της ίδιας χρονιάς παρουσιάστηκε στη Ρώμη. Και στις δυο παραστάσεις το ρόλο της Παναγίας υποδύθηκε και ερμήνευσε η μέτζο σοπράνο σύζυγος του Ρεσπίγκι, που είχε και τη σκηνοθετική επιμέλεια, Έλσα, ενώ ο συνθέτης ως ιδιοσυγκρασία εκλεκτική, ικανότατος πιανίστας και διευθυντής ορχήστρας, ανέλαβε τα χρέη μαέστρου και τους ενός από τους δυο πιανίστες.
Τέλος να πούμε πως η ιδέα για τη σύνθεση προέκυψε μετά από ένα ρεσιτάλ τσέμπαλου της Βάντα Λάντοβσκα στη συγκεκριμένη αίθουσα της Ακαδημίας Chigiana της Σιένα. Η ηχητική, η ατμόσφαιρα και η όλη αίσθηση δημιούργησαν στο συνθέτη την επιθυμία να γράψει μια "Μικρή Καντάτα" και να εκτελεστεί στην ίδια σκηνή. Το "Lauda" αντικατοπτρίζει τον ενθουσιασμό και τη βαθιά αγάπη του συνθέτη για τις "παλαιές" φόρμες.
Απολαμβάνουμε την λιτά κατανυκτική, μα πολύχρωμης ενορχήστρωσης σύνθεση με την περίτεχνη περιγραφή της Γέννησης του Θεανθρώπου, που για πολλούς παρέχει ένα είδος μουσικής ιερής αφήγησης. Στο ρόλο της Μαρίας η Dame Janet Baker. Διευθύνει ο σπουδαίος, Richard Hickox.
Ottorino Respighi: "Lauda per la Natività del Signore":
Από τα σπουδαιότερα πιανιστικά έργα του 20ου αι. και συγχρόνως το κορυφαίο έργο του Ολιβιέ Μεσσιάν για πιάνο είναι το "Είκοσι βλέμματα πάνω στο Θείο Βρέφος".
Γράφτηκε από το συνθέτη για την δεύτερη σύζυγο του πιανίστα, Yvonne Loriod, το 1944 .
Eίναι μια από τις συνθέσεις του Μεσσιάν που σύμφωνα με τον ίδιο απεικονίζουν αυτό, που προσδιόριζε ως "τις θαυμάσιες πτυχές της πίστης" βασισμένες στον ακλόνητο Ρωμαιοκαθολικισμό του.
Τα "Είκοσι βλέμματα πάνω στο Θείο Βρέφος" είναι μια σουίτα είκοσι μερών, που έχει χαρακτηριστεί "μουσικός στοχασμός" καθώς κάθε μέρος αποτελεί "διαλογισμό" πάνω στην παιδική ηλικία του Χριστού, ένα είδος στοχαστικής ενατένισης του Θείου Βρέφους.
Το έργο είναι εξαιρετικά δύσκολο και απαιτητικό, με το συνθέτη να συνδυάζει κελαηδισμούς, διαφωνίες, μοτίβα από έργα άλλων συνθετών όπως του Λιστ, μέσα σε ένα σύννεφο μυστικισμού και αισθησιασμού.
Αποτελεί δε, μια από τις πολύ αγαπημένες συνθέσεις του σπουδαίου Δανιήλ Τριφόνοφ, ο οποίος δηλώνει πως "υπάρχει στο δικό του χρονικό σύμπαν, βοηθώντας τον ακροατή να συνειδητοποιήσει γιατί χρειάζεται την κλασική μουσική, να εκτιμήσει τους ήχους όπως είναι, σε έναν απεριόριστο ηχητικό χώρο. Το πρωτάκουσα σε ένα θαλάσσιο θέρετρο με μόνη συνοδεία των κυμάτων του ωκεανού και τον φρέσκο αέρα να μού δροσίζει το πρόσωπο κι ήταν μια πρωτόγνωρη, διαλογιστική εμπειρία", λέει.
Olivier Messiaen και Yvonne Loriod
Ο ίδιος ο Μεσσιάν περιγράφει τη σύνθεση ως "Ενατένιση του Θείου βρέφους στη φάτνη και οράματα που το περιβάλλουν. Από την άφατη θεώρηση του Θεού, στη θεώρηση της Εκκλησίας της Αγάπης, το Άγιο Πνεύμα, τη στοργική θεώρηση της Παρθένου, των Αγγέλων, των Μάγων και των άυλων συμβόλων(Χρόνος, Σιωπή,Αστερι ή Σταυρός)".
Τέσσερα λάιτ-μοτίφς διατρέχουν το σύνολο του έργου κι επανέρχονται κυκλικά:
1. Το θέμα του Θεού, 2. της Μυστικής Αγάπης, 3. το θέμα του Άστρου και του Σταυρού και 4. το θέμα των Συγχορδιών.
Το Άστρο και ο Σταυρός έχουν κοινό θέμα γιατί αποτελούν αντίστοιχα την έναρξη και το κλείσιμο της επίγειας ζωής του Χριστού.
Θα ακούσουμε το "Βλέμμα στο Άστρο" και το "Φιλί του μικρού Ιησού", δυο ζεστά, απαλά, φωτεινά μελωδίσματα και ίσως τα πιο εκστατικά από τα μουσικά θρησκευτικά οράματα του συνθέτη... Ανάμεσά τους παρεμβάλλεται το "Noël".
1. Messiaen: "Vingt regards sur l'Enfant-Jésus. II-Regard de l'étoile" / Yvonne Loriod:
2. Messiaen: "Vingt regards sur l'Enfant-Jésus. ΧV-Le baiser de l'Enfant-Jésus" / Yvonne Loriod:
3. Messiaen: "Vingt regards sur l'Enfant-Jésus. ΧΙΙΙ-Noël / Yvonne Loriod:
Μακροσκελέστατο και ιδιαίτερα απαιτητικό έργο για τον πιανίστα, αυτό το έργο του Μεσιάν, Ελπίδα μου που θεωρείται απ' τα σημαντικότερα πιανιστικά έργα του 20ού αιώνα. Απαιτητικό και για τον ακροατή, μια και η διάρκειά του φτάνει τις δύο ώρες. Ιδανικός συνδυασμός πνευματικότητας και εξαιρετικής δεξιοτεχνίας. Ευχαριστούμε πολύ, Ελπίδα μου για το ωραίο σου άρθρο. Καλό βράδυ! ❤ ReplyDelete Replies ELPIDA NOUSA30 December 2020 at 11:49
Κορυφαίο έργο για βιρτουόζους πιανιστες(ενας λογος παραπανω να συγκινησει τον Τριφόνοφ) που ακουγοντας το εύκολα κανείς μεταφέρεται σε ένα μυστηριακής φύσης και έντονης πνευματικότητας, ηχητικό περιβάλλον...Μεγαλης διάρκειας, ναι, γιάυτο και επέλεξα 3 από τα 20 μέρη του να προτείνω που σχετίζονται και με τις γιορτινες μερες των Χριστουγεννων... Ευχαριστω πολύ, αγαπημενη μου Αζη για την επίσκεψη και το σχόλιο!!Ευχομαι καλό, γαληνιο βραδυ και σε σενα! ❤Delete
Την τελευταία πενταετία της ζωής του ο Μωρίς Ραβέλ άρρωστος βαριά δεν μπορούσε ούτε να κινηθεί, ούτε και να μιλά. Το 1937 υποβλήθηκε σε μια αποτυχημένη χειρουργική επέμβαση που επέφερε το θάνατό του σαν σήμερα 28 Δεκεμβρίου.
Πάντα υπέρμαχος της ομορφιάς και της ευγένειας, ένας δανδής αριστοκράτης, διακρινόταν για την περιποιητική συμπεριφορά του και δικαίως χαρακτηρίζεται ως ένας από τους "Ιππότες της κλασικής μουσικής". Κυριολεκτικά, τo 1920 ανακηρύχθηκε "Ιππότης επί τιμή", τίτλος που αποκήρυξε μεν, όμως έδωσε την αφορμή στον φίλο του Ερίκ Σατί να γράψει: "Ravel vient de refuser la Légion d'honneur, mais toute sa musique l'accepte - O Ραβέλ μπορεί να αρνήθηκε τον τίτλο τιμής αλλά όλη η μουσική του τον αποδέχεται".
Ο Ραβέλ την περίοδο σύνθεσης του έργου
Δεν παντρεύτηκε ποτέ και είχε λιγοστούς φίλους, μολονότι εξαιρετικά κοινωνικός, αν και κάπως εκκεντρικός... Άγαμος και άτεκνος, όμως ο Ραβέλ λάτρευε τα παιδιά και τον κόσμο της φαντασίας τους. Υπήρξε ένας ανεξάντλητος παραμυθάς, αφού συχνά κατασκεύαζε δικές του ιστορίες και τις έλεγε στα παιδιά των φίλων του, διατηρώντας έτσι καθόλη τη διάρκεια της ζωής του την ικανότητα να βλέπει τον κόσμο με τα μάτια ενός παιδιού...
Το "Noël des jouets - Χριστούγεννα των παιχνιδιών" συνέθεσε ο Ραβέλ το 1905, και είναι εκείνο με το οποίο ο τριαντάχρονος συνθέτης έκανε το λογοτεχνικό του ντεμπούτο, αφού εκτός από τη μουσική έγραψε και το κείμενο.
Θυμίζουμε πως τα παιχνίδια, και ιδιαίτερα τα μηχανικά, ασκούσαν μια ιδιαίτερη γοητεία στον Ραβέλ.
"Χειροποίητα λουστραρισμένο το κοπάδι με τ' αρνάκια
κυλάει με απότομους ήχους προς την παιδική φάτνη.
Τα κουνέλια-τυμπανιστές παίζουν στακάτο
καλύπτοντας τα τσιριχτά κουδούνια των προβάτων.
Η Παναγία με το κρινολίνο
και τα από σμάλτο μάτια της, που ανοιγοκλείνουν ασταμάτητα,
περιμένοντας το χιονάνθρωπο,
παρακολουθεί τον Ιησού στην κούνια.
γιατί εκεί κοντά, κάτω από το έλατο, κρυμμένος στη σκιά
ο ξύλινος μελαμψός σκύλος, ο Βελζεβούλης,
καραδοκεί για το χειροποίητα φτιαγμένο Παιδί από ζαχαρόπαστα.
Μα οι πανέμορφοι, άθραυστοι άγγελοι
που κρέμονται με λεπτά συρματάκια
απ' την κορφή των γιρλαντών
εξασφαλίζουν τη γαλήνη της φάτνης.
Και τ' αστραφτερά φτερά τους από μπρούτζο
κουδουνίζουν με ρυθμικούς χτύπους,
συντονισμένους στο χρόνο με κείνους των κουρδιστών ζώων
των οποίων οι λεπτές φωνές δυναμώνουν:
"Χριστούγεννα! Χριστούγεννα! Χριστούγεννα!"
("Noël des jouets", κείμενο Μ. Ravel / Απόδοση δική μου από τα γαλλικά)
Το έργο που είναι για φωνή και πιάνο, βασίζεται σε μια παλιά παραδοσιακή γαλλική μελωδία και αναδύει μελωδικούς, λεπτεπίλεπτους απόηχους από την ορχήστρα γκαμελάν, αλλά και συνθέσεων των Μασνέ και Μουσόργκσκι.
"Jouets de Noël", Emilio Grau Sala (από mutualart)
Αναπτύσσεται σε 5 σύντομα μέρη που εκτελούνται ενιαία, όμως αντιστοιχούν σε ξεχωριστούς τίτλους:
Τα πρόβατα στην παιδική φάτνη
Η Παναγία με το κρινολίνο της
Ο σκύλος Βελζεβούλης απειλεί το Χριστούλη
Ο Χριστός ως ζαχαρωτό, και
Η Προσκύνηση
Πρόκειται για μια πρωτότυπη, γοητευτική πιανιστική μινιατούρα-τραγούδι για τα Χριστούγεννα, για παιδιά και όσους αισθάνονται παιδιά. Η σύντομη πιανιστική εισαγωγή υποβάλλει την ονειρική ατμόσφαιρα του κειμένου και η φωνή που ακολουθεί αναπτύσσει περαιτέρω το υλικό της μέσα σε ένα παραμυθικό, ηχητικό τοπίο. Τα ιριδίζοντα μέρη του πιάνου ηχούν σα γλυκές, λαχταριστές λιχουδιές υποστηρίζοντας την με εκφραστική, παιχνιδιάρικη ενέργεια, φωνή, σ' αυτό το απαράμιλλης ομορφιάς δείγμα ασματικής γραφής του Ραβέλ.
Το έργο αφιερώθηκε στην Mme Louise Cruppi, συγγραφέα, ακτιβίστρια και πιανίστα, που ενθάρρυνε το έργο του Ραβέλ στην πρώιμη συνθετική του περίοδο και κείνος για να την ευχαριστήσει τής αφιέρωσε πλην των "Noël des jouets" και την μεταγενέστερη όπερα του "Η ισπανική ώρα". Το "Noël des jouets" πρωτοπαρουσιάστηκε με τον ίδιο τον Ραβέλ στο πιάνο, που λίγο αργότερα ολοκλήρωσε και την ορχηστρική του εκδοχή.
Από εικονογράφηση της νουβέλας "Γρύλος στο τζάκι" του Ντίκενς (1846)
"Δως του κλώτσο να γυρίσει, παραμύθι ν' αρχινήσει..."
Οι λαοί θεωρούν το τραγούδι του γρύλου καλό, αλλά και κακό οιωνό. Έτσι στη Βραζιλία είναι σημάδι είτε επικείμενης βροχής, είτε προαναγγέλλει θάνατο. Για το λόγο αυτό αν βρεθεί γρύλος να τραγουδά μέσα σε σπίτι, θανατώνεται. Στα Μπαρμπέιντος, όμως, όπως και για τους λαούς της Βόρειας Ευρώπης ο ήχος του εντόμου θεωρείται οιωνός για οικονομική ευημερία, ενώ υπάρχει η δοξασία ότι όποιος δει γρύλο θα του φέρει καλοτυχία!
Ανάμεσα στις πέντε νουβέλες, που έγραψε ο Κάρολος Ντίκενς για τα Χριστούγεννα, το λιγότερο γνωστό (παρότι για χρόνια ήταν δημοφιλέστερο στη σκηνή ακόμα κι από το "Christmas Carol") είναι ο "Γρύλος στο τζάκι", που κυκλοφόρησε τέλη Δεκεμβρίου του 1845.
Πρόκειται για μια Χριστουγεννιάτικη ιστορία που ο βρετανός συγγραφέας χαρακτήρισε ως "ήσυχη, όλο αθωότητα και ομορφιά", απάντηση σε όσους τον κατηγόρησαν για υπερβολική συναισθηματικότητα. Προσέλκυσε εκατομμύρια αναγνωστών, καθώς το ξετύλιγμά της τούς χρίζει επισκέπτες ενός ευτυχισμένου σπιτικού της Βικτωριανής εποχής, ιδανικού στα μάτια ενός παιδιού, ιδιαίτερα σε μια περίοδο που φτώχια, καταφρόνια, κοινωνικές ανισότητες και εκμετάλλευση ήταν καθημερινά βιώματα. Στην ιστορία του ο Ντίκενς υπογραμμίζει πως πάντα ανάμεσά μας υπάρχουν κακοί, μεταμορφωμένοι σε τέρατα. Όμως επίσης πάντα υπάρχει κι ένας φύλακας άγγελος, υπάρχει ένας "γρύλλος στο τζάκι" κάθε σπιτιού, που αποκαθιστά τα πράγματα, παίρνει το μέρος των καλών και οι κακοί ρίχνονται στην άβυσσο της ανυπαρξίας.
Η ΥΠΟΘΕΣΗ:
Ένα ζευγάρι, o Tζων και η πολύ νεότερή του Ντοτ, ζει ευτυχισμένο με το μικρό γιο τους και την γκουβερνάντα του. Ενας γρύλος ενεργεί ως φύλακας άγγελος για την οικογένεια. Όταν τα πράγματα πάνε καλά, το έντομο γρυλίζει στο τζάκι, ενώ παραμένει σιωπηλό όταν υπάρχουν σκοτούρες, λογής δυσκολίες και θλίψη. Κατά την περίοδο των Γιορτών η οικογένεια φιλοξενεί στο σπίτι της έναν μυστηριώδη ξένο. Ο Tάκλετον, ένας ζηλιάρης γέρος, προσπαθεί να σπείρει ζιζάνια ανάμεσα στο ζευγάρι. Έτσι δηλητηριάζει το μυαλό του Τζων για την Ντοτ, λέγοντάς του πως αντιλήφθηκε τη γυναίκα του να τον απατά με τον επισκέπτη τους. Ο Τζων από τη θλίψη του δεν μπορεί να σκεφτεί καθαρά και αποφασίζει να χωρίσει τη γυναίκα του για να την απαλλάξει από ένα γάμο που τής είναι βάρος. Ο γρύλος σταματά το χαρούμενο τραγούδι του... Μέσω των υπερφυσικών του δυνάμεων όμως, τα ψέματα του συκοφάντη αποκαλύπτονται και ...έζησαν αυτοί καλά και μεις καλύτερα...
"Ιllustration for Charles Dickens's "Cricket on the Hearth", Fred Barnard (1896)
Παρόλο το αίσιο τέλος, η ιστορία του Ντίκενς εστιάζει στο ύπουλο και σκοτεινό πάθος της ζήλιας. Είναι ο γρύλος, που με το χαρούμενο, επίμονο φτερούγισμα και παιχνιδιάρικο γρύλισμά του, αλλά και τις ενδιάμεσες συμβολικές σιωπές του υπενθυμίζει στον Τζον, την αγάπη του για την σύζυγό του και τον οδηγεί να συγχωρήσει την υποτιθέμενη απιστία του προτού αποκαλυφθεί η αλήθεια της αθωότητας της.
Ο Ντίκενς για μια ακόμη φορά εξυψώνει το δίκαιο και την επικράτησή του. Κάθε τζάκι, φίλοι μου, κάθε εστία έχει το δικό της γρύλο. Κι αν δεν τον έχει, πρέπει να ψάξουμε να τον βρούμε. Γιατί τζάκι δίχως γρύλο είναι ζωή δίχως όνειρα, άνθρωπος δίχως ελπίδα...
Ο "Γρύλος στο τζάκι" του Ντίκενς δραματοποιήθηκε σε πολλές γλώσσες και μελοποιήθηκε πολλάκις, επίσης.
1."The Cricket On The Hearth" είναι μια μικρή όπερα με στοιχεία πρόζας, τριών πράξεων του σκωτσέζου σερ Alexander Mackenzie, που συνέθεσε το 1904 κι έκανε πρεμιέρα στη Βασιλική Ακαδημία Μουσικής μια δεκαετία αργότερα. Ο συνθέτης αγαπούσε ιδιαίτερα τη συγκεκριμένη όπερα(ήταν εξάλλου δεμένος με τα αναγνώσματα του Ντίκενς) και δήλωσε πως την έγραψε "για την Αγάπη".
Ο Μακένζι κινείται σε ρυθμική αγωγή διακυμάνσεων, άλλοτε γρήγορη κι άλλοτε αργή, σε ύφος ανάλαφρο, πρόσχαρο, όπου το σκέρτσο και το παιχνίδισμα υπερτερούν, κι άλλοτε μικρές, μελαγχολικές ή ταραγμένες φράσεις να υποδεικνύουν τη διάθεση των ηρώων της ιστορίας. Απλές, βηματικές κινήσεις μικρών διαστημάτων πλάθουν μoυσικές συλλαβές, που ακολουθούν ένα απότομο σκαμπανέβασμα, σαν μίμηση του τιτιβίσματος του γρύλου.
Ακούμε την ουβερτούρα με τη χαρακτηριστική αρχική σκηνή της τσαγιέρας "εν βρασμώ", έμπνευση από την πρώτη πρόταση της νουβέλας του Ντίκενς: "The kettle began it", με τα πνευστά κυρίως, να μιμούνται τους ήχους από τη διαδικασία του βρασμού. Καθώς η θερμοκρασία του νερού αυξάνεται, σχηματίζονται φυσαλίδες. Ο ατμός τους υγροποιείται με αποτέλεσμα να "εξαφανίζονται" κάνοντας χαρακτηριστικούς ήχους... Οι μαθητές του Μακένζι μετά το τέλος της πρεμιέρας τού χάρισαν μια μινιατούρα τσαγιέρα που με ανάλογο μηχανισμό μπορούσε να βγάζει ατμούς.
Sir Alexander Mackenzie: "The Cricket on the Hearth Op 62 - Overture" Charles Dickens Christmas tale:
2.Νωρίτερα, το 1896 ο Karl Goldmark είχε συνθέσει την όπερά του σε 3 πράξεις: "Das Heimchem am Herd" με γερμανικό λιμπρέτο-έμπνευση από την Χριστουγεννιάτικη ιστορία του Ντίκενς . Ακούμε την Άρια της Dot, γυναίκας του ευαίσθητου αχθοφόρου που έπεσε θύμα συκοφαντίας. Από την Μοραβικής καταγωγής περίφημη υψίφωνο, Maria Jeritza, που μάγεψε και σε αυτό το ρόλο.
"Das Heimchen am Herd-Ach, das ist herrlich"; Karl Goldmark / Maria Jeritza
3. Στην πρώιμη συνθετική του περίοδο, στα μέσα της δεκαετίας του 1860, ο γάλλος συνθέτης Ζυλ Μασνέ εμπνεόμενος από τη νουβέλα του Ντίκενς γράφει την ομώνυμη ρομαντική κωμωδία του σε 3 μέρη για μικτή χορωδία, κουαρτέτο εγχόρδων, όμποε και τσελέστα. Ενα έργο τρυφερό, αφηγηματικό, αποδίδοντας μουσικά τον ρυθμικό, καθησυχαστικό ήχο του γρύλου δίπλα στο αναμμένο τζάκι. Το πιάνο μιμείται με λεπτότητα την επίμονη, επαναλαμβανόμενη φωνή του εντόμου με απλές, λυρικές μελωδίες και λεπτοδουλεμένη δυναμική για να δημιουργήσει ατμόσφαιρα ζεστασιάς, μελαγχολίας και στοχασμού. Όπως στο λογοτέχνημα του Ντίκενς ο γρύλος είναι σύμβολο του σπιτιού και της καθημερινής ευτυχίας, ένα πνεύμα-προστάτης που χαρίζει παρηγοριά και σοφία στους ανθρώπους, έτσι και ο Μασνέ μετουσιώνει αυτή την ιδέα σε μουσική, αποτυπώνοντας τον ήχο του γρύλου όχι ως ενοχλητικό, αλλά ως ρυθμική ανάσα της οικογενειακής θαλπωρής.
Ένας γρύλος σώζει! Ωραίο παραμύθι, Ελπίδα μου. Δεν το γνώριζα ούτε και την μουσική που ταιριάζει μ' αυτό. Άκουσα την πολύ μελωδική εισαγωγή του Μακένζι. Είναι χαρούμενη, αισιόδοξη για την χαρά που έχει κάθε σπιτικό με γρύλο να διώχνει το κακό! Ας διώξει ο γρύλος όλα τα κακά του 2020 και να μας φέρει πίσω το χαμόγελο. Εντελώς ξεχωριστή και η ερμηνεία της Maria Jeritza στην άρια της Ντοτ! Ευχαριστούμε πολύ για την μαγεία που μας έφερε το παραμύθι του Ντίκενς μέσα απ' την έξοχη δική σου παρουσίαση! ❤ReplyDelete Replies ELPIDA NOUSA29 December 2020 at 01:56
Καλημερα κι απο δω, καλή μου Αζη! Ετσι ακριβως!Ενας γρυλος, ο προστατης καθενος απο μας, ο φυλακας και άγγελός μας, που μας προφυλασσει από τις λογης κακοτοπιες...Ειναι η ελπιδα και η πιστη πως μια αορατη δυναμη θα μας βοηθησει οταν κατι προσπαθει να μας καταβάλλει και καταστρεψει τη γαληνη και ηρεμια της ζωης μας... Ειναι ομορφο το διδακτικο αυτο παραμυθι του Ντικενς που κα γω το γνωρισα μεσα από την αγνωστη -στους πολλούς- μουσική συνθεση του Μακενζι... Μακαρι η χρονια που φευγει να παρει μαζι της καθε δυσκολια που αντιμετωπιζουμε και να ανατειλει μια νεα, ελπιδοφορα χρονια!! Εγω ευχαριστω για την ανταπόκριση σου και το υπεροχο σχολιο σου!Σε φιλω γλυκά!!Delete
Δωδεκαήμερο στη χριστιανική παράδοση ονομάζεται η χρονική περίοδος των δώδεκα ημερών από τα Χριστούγεννα μέχρι και την παραμονή των Θεοφανίων.
Κατά τη λαϊκή παράδοση, από την παραμονή των Χριστουγέννων μέχρι τα Θεοφάνια, οπότε «τα νερά είναι αβάφτιστα», ανεβαίνουν οι Καλικάντζαροι στην επιφάνεια της γης από τον Κάτω Κόσμο, μπαίνουν στα σπίτια από την καπνοδόχο και τα αναστατώνουν. Για να τους διώξουν, οι ένοικοι σχεδιάζουν το σημείο του Σταυρού σε διάφορα μέρη του σπιτιού και φροντίζουν να έχουν αναμμένη φωτιά. Σε κάποιες περιοχές της πατρίδας μας ολόκληρο το Δωδεκαήμερο καίει στη «γωνιά» ένα χοντρό κούτσουρο, το «χριστόξυλο» ή «σκαρκάντζαλος». Τη στάχτη από το ξύλο αυτό την έριχναν στους αγρούς για να τους προφυλάξουν από κάθε κακό. Σχετικό έθιμο είναι και το άναμμα μεγάλης φωτιάς στο ύπαιθρο κατά την παραμονή ή ανήμερα των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Θεοφανίων, με σκοπό το διώξιμο των δαιμονίων.
Τα εορταστικά έθιμα του Δωδεκαημέρου αρχίζουν από την παραμονή των Χριστουγέννων με τα κάλαντα, που συνεχίζονται με τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς και τελειώνουν με τα κάλαντα της «θεότρεμης» γιορτής των Φώτων.
Διαδεδομένο έθιμο, και με σημαντική αναβίωση στη σύγχρονη εποχή, ήταν επίσης το λαϊκό δρώμενο των μεταμφιέσεων που είναι γνωστό ως μωμόγεροι και ρογκατσάρια.
Στον Δυτικό Χριστιανισμό η μνήμη του Αγίου Στεφάνου που γιορτάζεται στις 26 Δεκεμβρίου είναι γνωστή και ως «Ημέρα του Tρυποφράχτη» (Wren Day), συνδεόμενη με το κυνήγι ενός τέτοιου πτηνού τοποθετημένου στην κορυφή ενός στύλου και δρώμενα μεταμφιέσεων.
Το έθιμο:
Ο τρυποφράχτης, θεωρείται πουλί των ξωτικών, καθώς αποτελεί οιωνό συναπαντήματος με τα ξωτικά. Για τους Κέλτες ήταν ιερό πτηνό κι έτσι το να σκοτώσεις τρυποφράχτη οποιαδήποτε εποχή του χρόνου θεωρούσαν πως έφερνε ατυχία, με μοναδική εξαίρεση την τελετουργική εορτή για το «Κυνήγι του Τρυποφράχτη», που λάμβανε χώρα κατά την περίοδο του χειμερινού ηλιοστασίου. Σύμφωνα με αυτό το παράξενο έθιμο τα «αγόρια τρυποφράχτες» ντύνονται με κουρέλια, χτυπούν κατσαρολικά, λεκάνες και κρουστά, προχωρώντας παρατεταγμένα στη σειρά πίσω από έναν τρυποφράχτη που έχει σκοτωθεί γι’ αυτήν την περίσταση και έχει τοποθετηθεί πάνω σε ένα κοντάρι στολισμένο με φύλλα βελανιδιάς και κλαράκια από γκι. Τα «αγόρια τρυποφράχτες» εμφανίζονται του Αγίου Στεφάνου ανήμερα, κουβαλώντας ένα ζωντανό τρυποφράχτη από αγροικία σε αγροικία (κλεισμένο μέσα σε ένα μικρό κλουβάκι, στολισμένο με κορδέλες), συλλέγοντας φόρο τιμής υπό τη μορφή νομισμάτων ή λαμβάνοντας για κέρασμα κούπες με μπύρα σε όποιο σπίτι σταματήσουν. Στο τέλος συγκεντρώνονται στην πλατεία και χορεύουν σε κυκλικό χορό με κέντρο το στύλο με τον τρυποφράχτη.
Θυμίζουμε πως ο τρυποφράχτης είναι γνωστός ως ο βασιλιάς των πουλιών, ένας τιμητικός τίτλος που βρίσκει την εξήγησή του στην παρακάτω ιστορία: κάποτε όλα τα πουλιά συγκεντρώθηκαν κι αποφάσισαν ότι όποιο πουλί πετούσε ψηλότερα και γρηγορότερα θα στεφόταν βασιλιάς τους. Ο αετός απομακρύνθηκε απ’ όλα τα πουλιά με ιδιαίτερη ευκολία, αλλά ο έξυπνος τρυποφράχτης είχε κρυφτεί κάτω απ’ το φτερό του αετού και περίμενε μέχρι που ο αετός άρχισε να παραπαίει από κούραση. Τότε ο τρυποφράχτης ξεπήδησε από την κρυψώνα του και πέταξε ακόμη πιο ψηλά.
Ο Αριστοτέλης και ο Πλούταρχος αποκαλούσαν τον τρυποφράχτη «βασιλιά» και «μικρό βασιλιά», αντίστοιχα, αλλά και στην Ιαπωνία αποκαλείται «Βασιλιάς των Ανέμων». Εκτός από τους Δρυίδες και για άλλους λαούς ήταν ιερό πουλί και «υπέρτατο ανάμεσα σε όλα τα πουλιά» και χρησιμοποιούσαν το κελάηδημά του για μαντεία. Σύμφωνα με τον Σουητώνιο, η δολοφονία του Ιούλιου Καίσαρα είχε προβλεφθεί από έναν δυσοίωνο τρυποφράχτη.
Στο δρώμενο του τρυποφράκτη υποτίθεται ότι το πουλί προδόθηκε από το δυνατό τραγούδι του, όταν προσπάθησε να κρυφτεί από τους εχθρούς του.
Χρόνια Πολλα σε όλους! Ας έχουμε υγεία να μοιραζόμαστε όμορφες παραδόσεις των λαών, θρύλους και ιστορίες, δρώμενα και μουσικές όπως αυτό το λαϊκό τραγουδάκι των Βορείων που συνηθίζεται μέχρι σήμερα να εκτελείται τη σημερινή μέρα, 26 του Δεκέμβρη, Ημέρα του τρυποφράχτη.
.jpg)
_in_Dingle%2C_Co_Kerry.jpg)