Στραβίνσκυ: Το Πουλί της φωτιάς...

Chagall-Firebird από την πολυσυζητημένη παράσταση του 1945 στη MET (i.pinimg)

"Δως του κλώτσο να γυρίσει

παραμύθι ν' αρχινήσει..."

Το "Πουλί της φωτιάς" συνέθεσε ο Ιγκόρ Στραβίνσκυ λίγο πριν συμπληρώσει τα είκοσι επτά, κατόπιν παραγγελίας από τον Ντιάγκιλεφ για τα Ρώσικα Μπαλέτα. 

Είναι η εποχή που μόλις έχει πεθάνει ο δάσκαλός του, Ρίμσκυ Κόρσακωφ και ο Στραβίνσκυ στρέφεται  προς τη μουσική ψυχοσύνθεση των γάλλων ιμπρεσιονιστών,  ενώ παράλληλα διατήρησε την εθνικιστική του αντίληψη. 

Η υπόθεση του μπαλέτου συνδυάζει 2 ρωσικές παραδόσεις: "Πουλί της φωτιάς" και το θρύλο του "Κοστσέι του αθάνατου".

O Iβάν και το Πουλί της φωτιάς

Μια φορά κι ένα καιρό, ο Πρίγκηπας Ιβάν καθώς κυνηγούσε στο μαγεμένο δάσος βρίσκει και αιχμαλωτίζει το πανέμορφο "Πουλί της Φωτιάς", που με τα φτερά του, όλα στα χρώματα της φωτιάς, προσφέρει ομορφιά και προστασία στην πλάση. Ο Ιβάν ετοιμάζεται να το σκοτώσει, όμως εκείνο τον παρακαλεί να τού χαρίσει τη ζωή και να το απελευθερώσει, κάτι που ο πρίγκηπας κάνει.
Ετσι, το πουλί , ως αντάλλαγμα, τού δίνει ένα μαγικό, χρυσό φτερό από την ουρά του  και του λέει πως αν ποτέ βρεθεί σε δύσκολη θέση να το χρησιμοποιήσει και να το καλέσει.
Προχωρώντας στο μαγεμένο, μαύρο δάσος, ο Ιβάν βρίσκει μια πεντάμορφη κοπέλα που συνοδεύεται από δώδεκα χαριτωμένα κορίτσια να χορεύουν κάτω από ένα δέντρο με χρυσούς καρπούς. 
Όταν εκείνες τον αντιλαμβάνονται, τον προτρέπουν να φύγει γρήγορα γιατί το δάσος που βρίσκεται είναι του φοβερού μάγου Κοστσέι.
Του κάκου, όμως! Πριν προλάβει ο Ιβάν να αντιδράσει εμφανίζονται τα ξωτικά και τον συλλαμβάνουν. Τον οδηγούν στον Κοστσέι και κείνος είναι έτοιμος να τον μεταμορφώσει, όταν ο Ιβάν θυμάται το χρυσό φτερό. Το Πουλί της φωτιάς εμφανίζεται και αρχίζει να λικνίζεται σ' ένα σαγηνευτικό χορό, παρασύροντας όλα τα ξωτικά να χορέψουν μαζί του.
Σε λίγο, προδομένα από τις δυνάμεις τους, πέφτουν καταγής. Το πουλί μαρτυρά στον πρίγκηπα το μυστικό και τον παρακινεί να σκάψει στις ρίζες του δέντρου με τους χρυσούς καρπούς και ν' ανοίξει το σεντούκι που θα βρει. Ο Ιβάν δεν χάνει καιρό. Σκάβει, ανοίγει το σεντούκι και σπάει το αβγό που βρίσκει μέσα, με την ψυχή του Καστσέι κλεισμένη. Με αυτόν τον τρόπο τα μάγια λύνονται, τα ξωτικά ξαναπαίρνουν την ανθρώπινη όψη τους και ο Ιβάν μετά από πρότασή τους δέχεται να είναι ο βασιλιάς τους.
Παντρεύεται την πεντάμορφη και ζήσαν αυτοί καλά και μεις καλύτερα...

Καθώς η εποχή στη Γαλλία ευνοούσε την έκφραση μέσω λαϊκών παραδόσεων και εξωτικών χορών, ο Στραβίνσκυ αξιοποιεί μαεστρικά κάθε δυνατότητα και δίνει ένα μπαλέτο εκθαμβωτικής ομορφιάς, από το οποίο  αργότερα σχεδίασε 3 Σουίτες με εκείνην του 1919 να εκτελείται συχνότερα. 

Ο 27χρονος συνθέτης ακολουθώντας την τεχνική του δασκάλου του, Ρίμσκυ Κόρσακωφ σκιαγραφεί ένα πολύχρωμης ενορχήστρωσης έργο με πλούσιες, παραμυθικές εικόνες στις οποίες συνυπάρχουν ανθρώπινες  μορφές με μεταφυσικά όντα.
Όπως και ο Κόρσακωφ χρησιμοποιεί διατονικά θέματα για τους ανθρώπους και χρωματικά για τα φανταστικά πλάσματα. Επίσης συχνά καταφεύγει στο γνωστό "τρίτονο του διαβόλου", διάστημα αυξημένης 4ης, προκειμένου να αποτυπώσει το μαγικό κόσμο του Κοστσέι. Ρωσικές μελωδίες με εξωτικό χρώμα συμπληρώνουν εξαιρετικά το σύνολο του χορευτικού παραμυθιού.

Η Σουίτα του 1919 περιλαμβάνει τα μέρη:

Ι. Εισαγωγή 

ΙΙ. Ο χορός του Πουλιού της φωτιάς

ΙΙΙ. Παραλλαγές - Ο χορός των πριγκιπισσών

ΙV. Ο Δαιμονικός χορός του Κοστσέι

V. Νανούρισμα και

VI. Γιορταστικό φινάλε

Firebird costume, Leon Bakst

Ακούγοντας κανείς την λαμπρή μουσική του Στραβίνσκυ, εύκολα αντιλαμβάνεται το σπινθηροβόλο του πνεύμα.

Η Σουίτα αρχίζει με γκλισάντι εγχόρδων πάνω από την ταστιέρα προκειμένου ο συνθέτης να απεικονίσει το νυχτερινό κήπο, ένα εφέ για το οποίο ο ρώσος δημιουργός ήταν ιδιαίτερα περήφανος.
Στο χορό του πουλιού της φωτιάς έχουμε συλλογή παραλλαγών με καλλωπισμούς στα πνευστά.
Ο κυκλικός χορός των πριγκιπισσών, Khorovde(από τους αρχαιότερους κυκλικούς χορούς με περιστροφές των Ρως, όμοιο με την χορεία της Ομηρικής εποχής) παραθέτει δυο λαϊκά τραγούδια, ενώ
ο Δαιμονικός χορός προαναγγέλει την οργιαστική  "Ιεροτελεστία".
Ενα σόλο βιολί με τρυφερή ορχηστρική συνοδεία εκτελούν το περίφημο νανούρισμα και με ένα τρέμολο μεταβαίνουμε στο
  φινάλε και το λαμπρό, γαμήλιο σκηνικό.

Το μπαλέτο έκανε πρεμιέρα στις 25 Ιουνίου 1910 στην Όπερα του Παρισιού με τεράστια επιτυχία.

Το παρακολουθούμε στη χορογραφία της πρώτης παρουσίασής του, από τον Mihkhail Fokine: 

Και η Σουίτα του 1919. Διευθύνει ο συνθέτης.

Stravinsky - The Firebird Suite:

Το  κείμενο γράφτηκε με αφορμή τη γενέθλια επέτειο του Στραβίνσκυ (17 Ιουνίου 1882), ενός συνθέτη, από τους κυριότερους εκπροσώπους της πρωτοποριακής μουσικής του

πρώτου μισού του 20ού αι.