Ο πρίγκιπας κι η βιόλα της συγχώρεσης...

 

Συχνά μνηνομεύεται ως "Μεγαλοπρεπής" για τα φανταχτερά κοστούμια του, τα περίτεχνα παλάτια που έζησε, αλλά κυρίως για τις μουσικές συγκεντρώσεις που διοργάνωνε.

Αναφέρομαι στον  πρίγκιπα, Esterházy I. Miklós, γεννημένος σαν σήμερα, 18 Δεκεμβρίου 1714. Μέλος της περίφημης ουγγρικής οικογένειας Eστερχάζυ, ο σημαντικότερος  εργοδότης του συνθέτη Γιόζεφ Χάυντν.

Στην Αυλή του κόμη, ο Γιόζεφ Χάυντν διετέλεσε αρχιμουσικός για ολόκληρες τρεις δεκαετίες και συγκεκριμενα στην έπαυλή του στην ουγγρική εξοχή της Ετστρχάζα, όπου ο πρίγκιπας είχε χτίσει ένα ανάκτορο που συχνά αποκαλείται "Βερσαλλίες της Ουγγαρίας"!
Εκεί ζούσε το μεγαλύτερο μέρος του έτους, εκεί ελάμβαναν χώρα και οι λαμπρές δεξιώσεις με το χορό και τη μουσική σε πρώτο πλάνο!

Ο φιλότεχνος κόμης έπαιζε ο ίδιος ένα έγχορδο όργανο, το "βαρύτονο" και θρυλείται πως "επέβαλε" στον Χάυντν να συνθέτει εβδομαδιαίως κονσέρτα για το όργανο  αυτό.
Ο Χάυντν, ως υπεύθυνος περί μουσικής στην Αυλή, υποχρεούτο να ετοιμάζει συνθέσεις και για τον φιλόμουσο πρίγκηπα, Νικόλαο.
Ετσι, μόνο ο αριθμός των Τρίο για βαρύτονο, βιόλα και τσέλο ξεπερνά τα 120!

Το βαρύτονο ανήκει στα τοξοτά, είναι δηλαδή έγχορδο, που παίζεται με δοξάρι. Μοιάζει με το βιολοντσέλο, όργανο που λόγω του βαθύφωνου ήχου του λεγόταν «βαρύτονο-baryton».
Εχει φαρδύ μπράτσο, δεν στηρίζεται σε μεταλλική ακίδα όπως το βιολοτσέλο, αλλά κρατιέται κάθετα και υποστηρίζεται από τα πόδια του εκτελεστή, όπως στη βιόλα ντα γκάμπα.

Ο πρίγκηπας μάλιστα, ως λάτρης του οργάνου αυτού, πίεζε τον Χάυντν να συνθέτει συνεχώς για βαρύτονο. Μάλιστα, η Ιστορία της Μουσικής αναφέρει πως υπήρξαν φορές που είχε επιπλήξει σοβαρά το συνθέτη επειδή «παραμελούσε» τα καθήκοντά του!
Ετσι, γράφτηκαν περί τις 200 συνθέσεις, πολλές από αυτές σαν «Τρίο για βαρύτονο, βιόλα και τσέλο».


Πολλοί λένε πως πρωτοεμφανίστηκε στην Αγγλία κι αναφέρονται σε αυτό το όργανο ως «Viola di Pardone -Βιόλα της Συγχώρεσης»!
Η ιστορία θέλει να επινοήθηκε και να εκτελείτο από έναν θανατοποινίτη στη Βρετανία, που περιμένοντας την εκτέλεσή του στο μπουντρούμι έπαιζε αυτό το όργανο.
Όταν τον άκουσε ο δικαστής, ενθουσιάστηκε τόσο από τον ήχο του άγνωστου οργάνου, που τον …αμνήστευσε!!

Αγαπημένο όργανο κατά τον 18ο αι., το baryton, που όμως με το γύρισμά του αιώνα έπεσε σε αφάνεια.
Σήμερα γίνονται προσπάθειες αναβίωσης του «βαρύτονου» και κατασκευάζονται όργανα σύμφωνα με τα παλαιά πρότυπα.

H oικογένεια Εστερχάζυ δίνει το όνομά της στο «Esterhazy Ensemble», ένα σύνολο, που ιδρύθηκε με την πρόθεση να αναβιώσει τις συνθέσεις γι’αυτό το «περίεργο» όργανο και να τις ερμηνεύσει στην αυθεντική και πρωτότυπη ενορχήστρωσή τους.