"Καμίλ Κλοντέλ - Κλωντ Ντεμπισί...στροβιλισμοί στους ρυθμούς ενός μυστηριακού βαλς"

 

Σχέδιο του γάλλου Vincent Grave για το βιβλίο του Eric Liberge, όπου δείχνει τον Ντεμπισί στο πιάνο, που το κοσμεί το αντίγραφο του "Valse" της Κλοντέλ(πηγή: vincent grave)

Ποιος θα μπορούσε να αποφανθεί, χωρίς αποδεικτικά στοιχεία για τη "σχέση" δυο ανθρώπων;...Μιας μουσικής ιδιοφυίας και μιας προικισμένης γλύπτριας;
Ο λόγος για τον γάλλο ιμπρεσιονιστή Κλωντ Ντεμπισί και την γεννημένη σαν σήμερα 8 Δεκέμβρη του 1864, Καμίλ Κλωντέλ.

Επικαλούμενη τα γραφόμενα στο συνοδευτικό βιβλιαράκι του cd της DG με θέμα "Claude et Camille-La Valse", σας ζητώ να σεργιανίσουμε αυτό το απόγευμα στα μονοπάτια μιας περιόδου της ζωής της ταλαντούχας καλλιτέχνιδας, που το  μοναδικά δημιουργικό μυαλό της έσβησε μέσα στη μοναξιά και την υπαρξιακή απορία...

Απ' ότι φαίνεται, δεν υπήρξε μονάχα Μούσα του Ροντέν...

Δυστυχώς, πολλά γεγονότα από της ζωή της Κλοντέλ είναι γνωστά αποσπασματικά, αφού ένα μεγάλο μέρος της αλληλογραφίας της έχει εξαφανιστεί, είχε λιγοστούς φίλους και έζησε απομονωμένη.
Παζλ για δυνατούς λύτες η ζωή της, συμπεριλαμβανομένης και της "σχέσης" της με τον γάλλο συνθέτη.
Υπάρχει επιστολή του Ντεμπισί προς τον φίλο του δημοσιογράφο και μουσικοκριτικό Rombert Godet, όπου κάνει λόγο για διακοπή μιας σχέσης που τον λύπησε πολύ.
Συγκεκριμένα, αναφέρει:

"...οι λέξεις που έβγαιναν απ'τα χείλη της ήταν βαριές...

εγώ όμως δεν άκουγα, παρά στ' αυτιά μου ηχούσαν υποθετικά λόγια γλυκά...

γιατί αλλιώς η καρδιά θα ξεσκιζόταν, όπως τα φάλτσα γδέρνουν τ'αυτιά...

Μια νεαρή γυναίκα, που θαύμαζα και αγαπούσα, έδωσε απότομα τέλος στη γνωριμία μας...

Ακόμα, θρηνώ για την απώλεια του ονείρου.."

(Cl. A. Debussy-Αdresse : Monsieur Robert Godet, 15 Cecil street, Strand. Londres. Angleterre)


Είναι πιθανό οι δυο τους να είχαν γνωριστεί είτε στο σπίτι του Godet, είτε μέσω του Μαλλαρμέ, κοινού φίλου του συνθέτη και του αδερφού της Καμίλ.

Σίγουρα μαζί είχαν επισκεφτεί το καλοκαίρι του 1899 τη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού προκειμένου να παρακολουθήσουν παραστάσεις της ορχήστρας γκαμελάν της Ιάβας.

Είναι πολύ δύσκολο να δοθεί τεκμηριωμένη απάντηση για τυχόν ερωτική σχέση μεταξύ τους, πάντως ο Godet υποστήριζε πως η Καμίλ άκουγε εκστασιασμένη τον Κλωντ να παίζει πιάνο για κείνη, ενώ ο συνθέτης με τη σειρά του είχε συχνά εκφράσει το θαυμασμό του για τα έργα της.

Γνωρίζουμε δε, πως ένα αντίγραφο του γλυπτού της: "La Valse" είχε ο Ντεμπισί πάνω στο πιάνο του, θέση που κράτησε μέχρι το θάνατο του μουσουργού.

"Η Καμίλλη βιάζεται...Γδέρνει για ώρες,,,Πολλές ώρες δουλειάς για να λειάνει το μάρμαρο...Ησυχία!Εργαζεται![...]
Το φως διαπερναει την ομιχλώδη θάλασσα[...]
"Αιχμηρη μουσική την προκαλεί, την τραβάει. Αυτή τη μουσική μυστηριωδώς την αναγνωρίζει. Η μικρή σειρήνα του βράχου από πράσινο όνυχα.Παίζει με φλογέρα από λαμπερό μέταλλο.
Η Καμίλλη πλησιάζει στη μελωδία. Κοντα, όλο και πιο κοντά.
Το φως γίνεται εκθαμβωτικό.Προχωράει πανω στο περήφανο μάρμαρο. Γλιστράει στη διάφανη επιφανεια.
Η αίθουσα -κρυστάλλινοι πολυέλαιοι- φεγγοβολάει, κι αυτή χορεύει, στροβιλίζεται λουσμένη στο φως.
Απλώνει τα δυο υπέροχα χέρια της.
Προσκαλεί το μουσικο να την αγκαλιασει.
Τού ψιθυρίζει στ'αυτί: "ουδέν σχόλιο, κύριε Ντεμπισί".

("Μια Γυναίκα, Καμίλλη Κλωντέλ", Ανν Ντελμπέ, εκδ. ΕΣΤΙΑ, μτφ: Αγνη Στρουμπούλη, σελ. 14-15)

Πολλοί υποστηρικτές έχουν συνδέσει συνθέσεις του Ντεμπισί με γλυπτά της Κλοντέλ, που μεταξύ τους λειτούργησαν εμπνευστικά.

"La Valse", C.Claudel

Οι ερευνητές προς αυτή την κατεύθυνση θεωρούν αλληλένδετα το γλυπτό "La Valse" της Κλοντέλ με το περίφημο "Ακόμα πιο αργό Βαλς-Valse, La plus que lente" του Ντεμπισί.

Η γλύπτρια, στο μυστηριακό και άκρως ποιητικό "Βαλς" της δημιουργεί με τα μαγικά της δάχτυλα ένα ζευγάρι,αφημένο στο πάθος  και στη δίνη της μουσικής ν'ακολουθεί στα βήματα χορού το ρυθμό της καρδιάς, που χτυπά ακατάπαυστα...
Σχεδόν γυμνοί, μοιάζουν να αιωρούνται πάνω απ'τη γη...
Τα κορμιά νέα, σπαρταρούν για ζωή....το λεπτό ύφασμα, το πάθος που τυλίγεται γύρω τους...
Διψούν, όμως στο βλέμμα τους υψώνεται μια θλίψη.. Ανασαίνουν μιαν αγάπη πιο οδυνηρή κι από τον θάνατο;

Γι'αυτό κι ο κοινός δρόμος δεν βρίσκεται με ένα ρομαντικό βαλς, ας πούμε του Στράους, αλλά με ένα βαλς μιας κάποιας ιδιαιτερότητος.

To "La plus que lente", που  γράφτηκε αρχικά για σόλο πιάνο μια δεκαετία αργότερα  από την απομάκρυνση των δυο καλλιτεχνών, έγινε γνωστό με τη μεταγραφή του για έγχορδα και παρουσιάστηκε από μπάντα τσιγγάνων με το ιδιαίτερο στυλ παιξίματος που τους διακρίνει.
Παρότι στον τίτλο του έργου αναφέρεται η λέξη Lente=αργό, οι ειδικοί θεωρούν πως αντιπροσωπεύει  μια πικρόχολη σάτιρα, την αντίδραση του Ντεμπισί στην επίδραση του αργού χορού στη γαλλική κοινωνία της εποχής.

Αξίζει, κλείνοντας να αναφέρουμε πως εκτός από κείνους που επισημαίνουν ως πηγή έμπνευσης το γλυπτό, "La Valse", που κοσμούσε το πιάνο του, υπάρχουν κι άλλοι που επικαλούνται τη συνάντησή του με έναν βιολιστή, που εκείνη την εποχή άσκησε μεγάλη επιρροή σ' ότι αφορά στο τσιγγάνικο ύφος στην εκτέλεσή του.

Το ακούμε από σόλο πιάνο με τη θρυλική Marguerite Long σε ηχογράφηση του 1930:

Τελικά, δεν μ'απασχολεί αν όντως υπήρξε ουσιαστική, ερωτική σχέση ανάμεσά τους.
Σίγουρα όμως η έλξη μεταξύ τους ήταν δυνατή.
Η Καμίλ  κατάφερε, ακόμα και εν αγνοία της, να  ξυπνήσει τα πιο δημιουργικά ένστικτα στον Πυγμαλίωνά της, Αχίλ-Κλωντ.
Η ομορφιά, το ταλέντο, η λεπτή της ευαισθησία, ο μαγνητισμός και η τρυφερότητά της έγιναν εκρηκτικό ερέθισμα, πυροδότησαν μαγική έμπνευση, μια λεπτοφυή μελωδία, πιρουέττα του ανέκφραστου, μεθυσμένη δοξαριά απ'το κρασί της ηδονής και του πάθους!

Για καληνύχτα απολαμβάνουμε τη μεταγραφή του "Lente Valse" για βιολί και πιάνο από μια ΙΣΤΟΡΙΚΗ ηχογράφηση του 1946 με τον Γιάσα Χάιφετς.

Παλιότερο κείμενο για την Καμίλ Κλοντέλ μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

πηγές:
http://le-cygne-de-ravel.com/DebussyGodet.html
http://vincentgrave.blogspot.com