Θεόφιλος Γκωτιέ: η λουστραρισμένη ομορφιά της γλώσσας του...

 

Πορτραίτο του νεαρού Θεόφιλου Γκωτιέ,
(Auguste de Châtillon)

30 Αυγούστου του 1811 γεννήθηκε σε μια κωμόπολη της νοτιοδυτικής Γαλλίας ο ρομαντικός ποιητής, Θεόφιλος Γκωτιέ.

Υπήρξε μέγας χειριστής της γλώσσας και ασχολήθηκε -εκτός από την ποίηση-, με τη συγγραφή θεατρικών έργων, μυθιστορημάτων, όπως επίσης με τη δημοσιογραφία και τη λογοτεχνική κριτική. Πέθανε εντελώς ξαφνικά στις 23 Οκτωβρίου του 1872 σε ηλικία 61 ετών μετά από μακροχρόνια καρδιακή νόσο. Ενταφιάστηκε με τιμές στο Κοιμητήριο της Μονμάρτης.

Εκτιμήθηκε ευρέως από ανθρώπους του πνεύματος(Μπωντλέρ, Μαλλαρμέ, Μπαλζάκ, Φλωμπέρ, Όσκαρ Ουάιλντ, Έλιοτ κ.α) οι οποίοι υπογράμμισαν τη τελειότητα της μορφής των έργων του, κάνοντας λόγο για "λουστραρισμένη ομορφιά της γλώσσας".

"Πεταλούδες στο χρώμα του χιονιού
σε σμήνη πετάξτε πάνω από τη θάλασσα. 

Όμορφες, λευκές πεταλούδες,

πότε θα μπορέσω να διαβώ παρόμοιο γαλάζιο μονοπάτι;

Ξέρεις, ωραία των ωραίων,

μπαγιαδέρα μου με τα μαύρα μάτια,

αν μπορούσες να μου δανείσεις τα φτερά σου

πες, ξέρεις πού θα πήγαινα;

Χωρίς να φιλήσω ούτε ένα ρόδο

μέσα από δάση και κοιλάδες,

στα μισόκλειστα -θα πετούσα- χείλη σου, 

λουλούδι της ψυχής μου, και θα πέθαινα εκεί"

(Théophile Gautier: "Les Papillons", μτφ. δική μου)

 Ο Γκωτιέ στο παραπάνω ποίημα της νεότητάς του μεταφράζει την αγάπη σε μια συναρπαστική, σχεδόν μεθυστικά ηδονική εμπειρία που τον εκτρέπει από τη πραγματικότητα και του δίνει φτερά να πετάξει...Το ποίημα αποτελεί μικρό δείγμα της άρνησής του να συμβαδίσει με τους σύγχρονους υλιστικούς καιρούς του.

Το ποίημα ξεχειλίζει από συναίσθημα και διακρίνεται για τη μουσικότητα και το λεκτικό του ρυθμό, στοιχείο που δικαιολογεί τον αυξημένο αριθμό μελοποιήσεων... 

O Ντεμπισί την εποχή μελοποίησης του ποιήματος

1. To 1881 ο δεκαεννιάχρονος Kλωντ Ντεμπισί εμπνέεται από την τρυφερή ποίηση του Γκωτιέ, κοινωνεί και μεταλαμπαδεύει πληθώρα συναισθημάτων αναδεικνύοντας τον τρυφερό και ρομαντικό χαρακτήρα της ποιητικής δημιουργίας. Στον τύπο ενός νυχτερινού με ιμπρεσιονιστικές πινελιές, ο νεαρός γάλλος συνθέτης καταφέρνει με τις νότες και τις αρμονίες του να μεταφέρει τον πλούσιο σε συναισθηματικές εικόνες ποιητικό λόγο του Γκωτιέ ο οποίος ξεχειλίζει τρυφερότητα και συναισθηματική ευγένεια... 

Ένα κομψοτέχνημα η δημιουργία του, μαρτυρά την έμφυτη ικανότητά του να συνθέτει σε μουσικές εικόνες σπάνιας γλαφυρότητας και λεπταίσθητης αμεσότητας, περιφέροντας τον ακροατή ως σιωπηλό μέτοχο στη συγκίνηση και τη σκέψη του ποιητή.

Το μελοποιημένο ποίημα ηχογραφήθηκε oκτώ δεκαετίες μετά την εποχή σύνθεσής του. Συμπεριλήφθηκε στο άλμπουμ "Mélodies De Jeunesse" σε ερμηνεία της Sandrine Piau. Eύρωστη η φωνή της γαλλίδας υψιφώνου, με εκλεπτυσμένη έκφραση και εκφραστική γλυκύτητα:

"Les Papillons", Claude Debussy - Sandrine Piau:

Ο Σωσόν την εποχή μελοποίησης του ποιήματος

2. Το 1883 ο Ernest Chausson δημοσιεύει τον κύκλο τραγουδιών "Sept mélodies, op. 2", ανάμεσά τους και το αριστοτεχνικό "Les Papillons", στο οποίο ξεχωρίζει η έντονη χρήση της αντίθεσης της δυναμικής προκειμένου να εκφραστεί το δυνατό συναίσθημα.

Το πιάνο συνεισφέρει σε υπερθετικό βαθμό στη δημιουργία της ατμόσφαιρας του ποιητικού κειμένου, με τον γοργό ρυθμό να αποτυπώνει το φτερούγισμα των πεταλούδων.
Το ακούμε από την σπουδαία Τζέσυ Νόρμαν. 
Υπέροχο ηχόχρωμα και ευαίσθητη ερμηνεία. Μέσω της υποδειγματικής μουσικής αφήγησής της υπογραμμίζει το νόημα των λέξεων, νιώθοντας βαθιά την κάθε μουσική φράση και την εσωτερικότητα της γραφής του τιμώμενου σήμερα, Θεόφιλου Γκωτιέ.

"Les Papillons", Ernest Chausson - Jessye Norman: