Φραντς Βέρφελ: "μπροστά στην Άλμα νιώθω διάφανος"...

Ο Φραντς Βέρφελ με την Άλμα στη Νέα Υόρκη το 1935

10 Σεπτεμβρίου του1890 γεννιέται ο Αυστρο-Βοημός θεατρικός συγγραφέας και ποιητής, Φραντς Βέρφελ, γνωστού στους μουσικόφιλους ως θαυμαστής, εραστής και τέλος σύζυγος της Άλμα Σίντλερ, χήρας του Γκούσταβ Μάλερ.

Γεννήθηκε στην Πράγα και από νωρίς ασχολήθηκε με την ποίηση ενώ ήρθε σε επαφή με την υψηλή διανόηση της εποχής του, Ρίλκε , Κάφκα κλπ....Μέσω του δοκιμιογράφου και μεταφραστή, Φραντς Μπλάι, γνώρισε και ερωτεύτηκε την Άλμα Μάλερ, τότε παντρεμένη με τον αρχιτέκτονα Βάλτερ Γκρόπιους. Η Άλμα είχε ενθουσιαστεί από την ποιητική και συγγραφική δεινότητα του Βέρφελ, παρότι νέος στο χώρο, νεότερος από κείνη κατά έντεκα χρόνια, αδιάφορος εμφανισιακά, και με εβραϊκά χαρακτηριστικά, άρα μη αναμενόμενη η έλξη καθως η γυναίκα είναι γνωστή για τις αντισημιτικές της διαθέσεις, αν και οι Μάλερ και ο πρώτος της εραστής, Τσεμλίνσκι, ήταν επίσης Εβραίοι.
Ομως στην τέχνη του συγκρινόταν -έλεγαν- με τον Τόμας Μαν.

"Αποτελεί τυπικό δείγμα Βιεννέζου, παρότι γεννήθηκε στην Πράγα.
Νωχελικός,φλύαρος, αγαπάει τις απολαύσεις, καπνίζει χωρίς σταματημό,
πίνει άφθονο κρασί, είναι γυναικάς, λατρεύει τη μουσική, ιδιαίτερα την όπερα και γενικότερα τις απολαύεις της ζωής.Είναι χαριτωμένος και ανεξάντλητος συζητητής.
Γνωρίζει το έργο του Βέρντι απ'έξω κι ανακατωτά και το τραγουδά συχνότατα με μια όμορφη φωνή τενόρου, εκτιμά τη μουσική του Μάλερ...
Αυτός είναι ο Φραντς Βέρφελ, αλλά...."Ιn cauda venenum", -αλίμονο- είναι Εβραίος," 

θα γράψει η Άλμα στο ημερολόγιό της.

Κι όμως, διάβασε ποιήματα του εβραϊκής καταγωγής, Βέρφελ και μάλιστα μελοποίησε κάποια απ' αυτά.
Ήταν σε μια συναυλία, όπου παιζόταν η "Τέταρτη Συμφωνία" του Μάλερ, που οι δυο τους έφυγαν διακριτικά στο διάλειμμα ....Ο Βέρφελ "πολιορκούσε" για χρόνια τη μοιραία γυναίκα μέχρι να δεχτεί να τον παντρευτεί.. Εκείνη έγινε ερωμένη του, απέκτησε μαζί του ένα γιο, που πέθανε ένα χρόνο μετά τη γέννησή του, ενώ ήταν ακόμη σε γάμο με τον Γκρόπιους. Ο τελευταίος συμφώνησε απρόθυμα και τους έδωσε διαζύγιο το 1920, όμως η Άλμα αρνιόταν πεισματικά 9 χρόνια να παντρευτεί τον Βέρφελ. Εκείνος, υπέμενε το καπρίτσιο της, θύμα της γοητείας και πνευματικής δυναμικής της.
Ωστόσο, η Αλμα περισσότερο από κάθε άλλον σύζυγο και εραστή της επηρέασε την καλλιτεχνική εξέλιξη του Βέρφελ, καθως ειχε το χάρισμα να αναγνωρίζει την ιδιοφυΐα και να διεγείρει το έργο των καλλιτεχνών.

"Βλέπει ξεκάθαρα, με γνωρίζει καλύτερα απ'όσο γνωρίζω εγώ τον εαυτό μου. Νιώθω διάφανος μπροστά της, έχει επιδράσει πάνω μου γιατί βρίσκεται εδώ σαν μια δυναμική ενέργεια, μια δημιουργική θέληση", 

θα σημειώσει για την Άλμα ο Βέρφελ...

(πηγή φωτο: gustav-mahler.eu)

Ο Βέρφελ βραβεύτηκε από την Αυστριακή Ακαδημία. Αξίζει να σημειωθεί πως το ταξίδι του Βέρφελ με τη σύζυγό του Άλμα το 1930 στην Παλαιστίνη και η συνάντησή του με την αρμενική κοινότητα προσφύγων στην Ιερουσαλήμ, ενέπνευσε το μυθιστόρημά του "Οι Σαράντα Μέρες του Μουζά Νταγκ ", που τράβηξε την παγκόσμια προσοχή στη Γενοκτονία των Αρμενίων . Η Άλμα σημείωσε στο ημερολόγιό της: 

"Ένα πράγμα έμεινε για πάντα στην ψυχή του Φραντς Βέρφελ: η συμφορά των Αρμενίων. Κατά τη διάρκεια κιόλας του ταξιδιού στην Παλαιστίνη και στη Συρία
σχεδίαζε το μυθιστόρημα..."

Λόγω του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ο Βέρφελ και η Άλμα αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Ευρώπη και να εγκατασταθούν στο Λος Άντζελες. Έζησαν στο Μπέβερλυ Χιλς μέχρι το θάνατο του Βέρφελ το 1945.
Ωστόσο, πολύ νωρίτερα η Άλμα σημείωνε στο ημερολόγιό της: 

"...είμαστε δύο άνθρωποι που, μετά από 20 χρόνια μαζί, μιλούν δύο διαφορετικές γλώσσες και των οποίων η φυλετική διαφορά δεν μπορεί να ξεπεραστεί..."

Σήμερα, τιμούμε τον Φραντς Βέρφελ, έναν από τους σπουδαιότερους εκφραστές της γερμανικής και αυστριακής λογοτεχνίας. με το ποίημά του "Ο Γνωρίζων":

(πηγή φωτο: gustav-mahler.eu)

"Υπάρχουν άνθρωποι που μας αγαπούν και λυπημένοι

σηκώνονται απ’ το τραπέζι και κλαίνε για χάρη μας.

Εμείς, σκυμμένοι πάνω από το τραπεζομάντιλο
μένουμε ψυχροί και τους αρνιόμαστε.

Ό,τι μας αγαπά το απωθούμε,

καμμιά θλίψη δεν λιώνει την παγωνιά μας.

Ό,τι αγαπάμε, αυτό σκορπίζει,

γίνεται δύσκολο και απόμακρο.

Η λέξη που κυριαρχεί είναι "Μόνος",

όταν ανίσχυροι πληγώνουμε ο ένας τον άλλον.

Ένα πράγμα ξέρω: τίποτα δεν θα είναι ποτέ δικό μου

Η περιουσία μου μόνο, που το αναγνωρίζω"

Η Aλμα Μάλερ συνέθεσε αρκετά λήντερ, ορχηστρικά κομμάτια και ένα ανολοκλήρωτο μέρος όπερας. Από τα έργα της σώζονται 17 λήντερ, ανάμεσά τους και κείνο σε ποίηση Βέρφελ, "Ο Γνωρίζων".
Ήταν το 1924, που η 'Αλμα δημοσίευσε λήντερ της με τίτλο: "Fünf Gesänge-Πέντε Τραγούδια", ανάμεσά τους και το "Der Erkennende-Ο Γνωρίζων", βασισμένο στο ομώνυμο ποίημα του Βέρφελ, που η Άλμα είχε διαβάσει και μελοποιήσει το 1915, δύο χρόνια πριν γνωριστούν. 

Σε μια επιστολή του Βέρφελ προς την Άλμα, φαίνεται ο ποιητής να ενθαρρύνει τη συνθέτιδα:

 "Θα ήταν υπέροχο αν, κατά την αναθεώρηση, μπορούσες να συνθέσεις κι άλλα τραγούδια ή να ξαναδουλέψεις κάποιο παλαιότερο, για να συμπληρωθεί η ενότητα. Όπως όμως και να' ναι, είμαι σίγουρος για την αντικειμενικά εξαίσια έκδοση."


Βέρφελ και Άλμα εξερευνούν το θέμα της αγάπης και της απώλειας με δραματικότητα όσο και η προσωπική τους ζωή. Αρμονικά τολμηρό ληντ με "πλατιές" συγχορδίες, μια σύντομη σύνθεση με ευαισθησία για πιάνο και φωνή, δείγμα της ύστερης ρομαντικής περιόδου.

Franz Werfel / Alma Mahler: "Der Erkennende":

Τα στοιχεία από το ημερολόγιο της Άλμας Μάλερ αντλήθηκαν από το βιβλίο της Φρασουάζ Ζιρού: "Άλμα Μάλερ, η τέχνη να σ'ερωτεύονται", εκδ. Ζαχαρόπουλος, σελ.223-224