"Λουκρητία Βοργία, η αδίστακτη"

 

Dante Gabriel Rossetti: «Lucrezia Borgia»

Με μια γυναίκα, που το όνομά της έμεινε στην ιστορία ως συνώνυμο της ακολασίας και της ίντριγκας θα σας καλημερίσω!

Η Λουκρητία Βοργία γεννήθηκε σαν σήμερα 18 Απρίλη του 1480 στη Ρώμη και ήταν απόγονος μιας από τις λαμπρότερες μα συνάμα και πιο αδίστακτες οικογένειες της εποχής.
Νόθα κόρη του πάπα Αλέξανδρου Ροντρίγκο Βοργία, η Λουκρητία ήταν πανέμορφη, ευφυέστατη, καλλιεργημένη, αλλά ταυτόχρονα καθώς διψούσε για δύναμη και εξουσία, πολυγαμική, αναμείχθηκε σε συνωμοσίες, σκανδαλώδεις έρωτες, δολοφονίες και αιμομικτικές σχέσεις.
Πέθανε στη γέννα του έβδομου παιδιού της.

Το παραπάνω εικαστικό έργο του ο Ροσέτι άρχισε το 1860, μια εποχή, που η ιστορία της οικογένειας των Βοργίων ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα.
Σε αυτή την υδατογραφία η Λουκρητία Βοργία πλένει τα χέρια της μετά τη δηλητηρίαση του συζύγου της, Δούκα Αλφόνσο.
Η αντανάκλαση στον καθρέφτη, με το σύζυγό της να υποβαστάζεται δείχνει την άμεση επίδραση του δηλητηρίου.

***

"Λουκρητία Βοργία", Βικτόρ Ουγκώ:

-Ντζενάρο, θέλεις να μάθεις ποιά είναι η κυρία που τής μιλάς για έρωτα;
-Είστε φίλοι μου, όμως ορκίζομαι πως αυτός που θα αγγίξει τη μάσκα της κυρίας θα είναι ένας χαμένος άνθρωπος.Η μάσκα μιας γυναίκας είνα το ίδιο ιερή, όσο και το πρόσωπο ενός άνδρα.

"Λουκρητία Βοργία", Μπαρτολομέο Βενέτο

-Πρέπει όμως πρώτα αυτή η γυναίκα να είναι "γυναίκα"...Μη θαρρείς πως θέλουμε να την προσβάλουμε.Απλώς θα τής πούμε τα ονόματά μας...
-Κυρία, είμαι ο Μάφιο Ορσίνι, αδερφός του δούκα της Γκραβίνα, που οι μπράβοι σας στραγγάλισαν μια νύχτα στο κρεβάτι.
-Κυρία, με λένε Ζέπο Λιβερέτο...ειμαι ανιψιός του Λιβερέτο Βιτέλι, που διατάξατε να μαχαιρωθεί στα υπόγεια του Βατικανού.
-Κυρία, είμαι ο Ασκάνιο Πετρούτσι, ξάδερφος του Αντόλφο Πετρούτσι, δόγη της Σιένα, που δολοφονήσατε για να τού κλέψετε με περισσότερη άνεση την πόλη του.
-Κυρία, ονομάζομαι  Ολοφέρνο Βιτελότσο...είμαι ανιψιός του Ιάγο Νταπιάνι, που τον δηλητηριάσατε σε κάποια γιορτή αφού τού κλέψατε τον όμορφο, αρχοντικό του πύργο στο Πιοντίνο.
-Κυρία, θανατώσατε στο ικρίωμα τον Δον Φραγκίσκο Γκαζέλα, θείο από μητέρα του Δον Αλφόνσο ντ'Αραγκόν, του τρίτου σας άντρα, που βάλατε και σκότωσαν στο κεφαλόσκαλο του Αγίου Πέτρου.
-Είμαι ο Δον Απόστολο Γκαζέλα, ξάδερφος του ενός και γιος του άλλου...
-(η Λουκρητία)Ω, Θεέ μου!
-Ποια είν'αυτή η γυναίκα;
-Και τώρα που μάθατε τα ονόματά μας, θέλετε να σας πούμε και το δικό σας;
[...]
-Τότε σάς βγάζω εγώ τη μάσκα σας κυρία για να δούμε αν ακόμη μπορείτε να κοκκινίζετε...
-Ντζενάρο, αυτή η γυναίκα που τής μιλούσες για έρωτα είναι ραδιούργα και μοιχαλίδα. Αιμομίχτρα με τα δυο της αδέρφια, που αλληλοσκοτώθηκαν για τον έρωτά της. Αιμομίχτρα με τον πατέρα της που είναι Πάπας!
[...]
-Ντζέναρο, θέλεις να μάθεις το όνομά της;Θέλεις;
-Είναι η...ΛΟΥΚΡΗΤΙΑ ΒΟΡΓΙΑ!!!

***

Ταραχώδης και αινιγματική η ζωή αυτής της γυναίκας, που έκανε τον πρώτο γάμο της στα δεκατρία, δηλητηρίασε αντιπάλους της, εξόντωσε ή βοήθησε να δολοφονηθούν οι σύζυγοί της, σύναψε εξωσυζυγικές σχέσεις, μα με τη μόρφωση, τον τρόπο και την γοητεία της είχε δημιουργήσει γύρω της μια θαυμαστή αυλή από λόγιους, και διανοούμενους.
Δεν ήταν λοιπόν δυνατόν να μην κεντρίσει το ενδιαφέρον μεγάλων καλλιτεχνών.

Έτσι, ενέπνευσε το δράμα του Βίκτωρος Ουγκώ, απόσπασμα του οποίου διαβάσαμε παραπάνω κι αυτό με τη σειρά του την ομώνυμη όπερα του Γκαετάνο Ντονιτσέτι.

Eνα έργο με πρόλογο και δυο πράξεις που παρουσιάστηκε το 1833 στη Σκάλα του Μιλάνου.
O ρόλος της Λουκρητίας έχει ταυτιστεί με την ισπανίδα υψίφωνο Μονσερά Καμπαγιέ, με τον οποίο έκανε το ντεμπούτο της στην Αμερική όμως απόψε η μουσική μου πρόταση είναι με τη φωνή της Dame Τζόαν Σάδερλαντ, που στη συγκεκριμένη ερμηνεία, προσωπικά με καθηλώνει με την άψογη τεχνική και εκφραστικότητά της!

Η σκηνή που περιγράφεται στο παραπάνω απόσπασμα του Ουγκώ εκτυλίσσεται στον πρόλογο της όπερας του Ντονιτσέτι...

Ο Ντζενάρο(o γιος της Λουκρητίας, όπως θα αποκαλυφθεί αργότερα) κι οι φίλοι του συμμετέχουν σε λαμπρή γιορτή σ'ένα Βενετσιάνικο Παλάτσο...Απομακρύνεται στη βεράντα και ρεμβάζοντας τον παίρνει ο ύπνος...Τη στιγμή εκείνη εμφανίζεται με τη γόνδολα μια μυστηριώδης, μασκοφορεμένη γυναίκα. Τον παρατηρεί και θαυμάζει τη νιότη και την ομορφιά του:

"Com'è bello! Quale incanto in quel volto onesto e altero"...

Πόσο όμορφος!

Τι γοητεία στο πρόσωπό του, 

το έντιμο και περήφανο!

Η ψυχή μου, χαρά ξεχειλίζει

Που μπορώ και τον κοιτάζω!

Όμως θα σκοτεινιάσει ο ουρανός, 

όταν μια μέρα χρειαστεί 

να με περοφρονήσει...

Να τον ξυπνήσω δεν τολμώ

μη και την όψη μου ανακαλύψει...

"Com'è bello!", Dame Joan Sutherland:

Aργότερα ο νεαρός ξυπνά με το τραγούδι της...Καθώς την αντικρίζει, εκστασιάζεται από την αύρα και την  κομψότητά της.Ο έρωτας είναι κεραυνοβόλος, καθώς αγνοεί τη σχέση τους και ο Ντζενάρο δεν διστάζει να τον εκφράσει, λίγο πριν επιστρέψουν οι άλλοι, που θα αναγνωρίσουν τη Λουκρητία, τη γυναίκα που στοίχισε τη ζωή πολλών μελών των οικογενειών τους...

Στην τελευταία σκηνή της τελικής πράξης, η Λουκρητία στην προσπάθειά της να εκδικηθεί για τις προσβολές απέναντί της, τους φίλους του Ντζενάρο,τούς κερνά κρασί στο οποίο έχει ρίξει δηλητήριο. Όμως πίνει και ο νεαρός ευγενής, που όταν αντιλαμβάνεται τις ραδιουργίες της βγάζει το σπαθί του να τη σκοτώσει. Εκείνη τον σταματά, αποκαλύπτοντας ότι είναι ο γιος της και του ζητά να πιει το αντίδοτο.  Ο Ντζενάρο αρνείται, επιλέγοντας να ακολουθήσει τους φίλους του στο θάνατο.

"Λουκρητία Βοργία"(πιθανώς), Μπαρτολομέο Βενέτο

H όπερα κλείνει με την γεμάτη σπαραγμό cabaletta «Era desso il figlio mio-Ήταν ο γιος μου!», που προστέθηκε από το συνθέτη κατόπιν επιθυμίας της πρώτης πρωταγωνίστριας Λουκρητίας, Henriette Lalande.
Μια άρια όλο οδύνη καθώς εκτελείται τη στιγμή που η Λουκρητία κρατά νεκρό το παιδί της στα χέρια της  και σπαράζει για το χαμό του!
Ακούστε τη! Θα νοιώσετε τη λαχτάρα για εκτόνωση, την απελπισία μιας μάνας με ανυπέρβλητο πόνο και το βάρος των αμαρτιών της να την καταπλακώνει!
Βάθος φωνής κι ένα ηχόχρωμα, που βάφει με μύρια συναισθήματα το δρόμο της μελαγχολικής μελωδικής γραμμής.
Μια καλλιτέχνις, που δίνει ρεσιτάλ υποκριτικής!
Μία από τις πιο δύσκολες άριες του οπερατικού ρεπερτορίου, με τρίλιες και υψηλά περάσματα, που απαιτούν εξαιρετική φωνητική ευκινησία.
Η Σάδερλαντ τολμά να αναμετρηθεί με το δύσκολο ρόλο και πείθει, δικαιώνοντας τους ιταλούς που τής απέδωσαν το χαρακτηρισμό "Stupenda-εκθαμβωτική" για τα μοναδικά φωνητικά της χαρίσματα, τις ερμηνείες της στο μπελκάντο και την υποκριτική της δεινότητα!!

 «Era Desso Il Figlio Mio»:  Dame Joan Sutherland

Βλέποντας την όπερα στο Παρίσι το 1840 ο τριαντάχρονος τότε Φραντς Λιστ εμπνέεται τη Φαντασία του με τίτλο: «Αναμνήσεις από τη Λουκρητία του Ντονιτσέτι» βασισμένη σε θέματα της όπερας, της οποίας δίνει και μια αναθεώρηση οκτώ χρόνια αργότερα.

 Franz Liszt: «Réminiscences de Lucrezia Borgia

Με μόνο όπλο το πιάνο και παρότι νεαρός ο Λιστ, πιστεύω υφολογικά η  προσέγγισή του μένει πιστή στο μελόδραμα και τις συναισθηματικές του δονήσεις...Ελπίζω να συμφωνείτε, φίλοι αγαπημένοι...