Ο Βίκτωρ Ουγκώ και τα "Ξωτικά" του στη Γαλλική μουσική...

"Portrait de Victor Hugo", Jean Alaux
φιλοτεχνημένο της εποχή γραφής του ποιήματος, "Les Djinns"

Θεωρείται ο σπουδαιότερος εκπρόσωπος του γαλλικού ρομαντισμού, μια από τις σημαντικότερες λογοτεχνικές φυσιογνωμίες του 19ου αιώνα. Ο Βίκτωρ Ουγκώ γεννήθηκε σαν σήμερα, 26 Φεβρουαρίου 1802.

Πρόκειται για πολύπλευρη και πολυτάλαντη προσωπικότητα καθώς εκτός από εξαίρετος μυθιστοριογράφος υπήρξε και αξιόλογος ζωγράφος. Η εικαστική τέχνη αποτέλεσε πολύτιμη πνευματική ενασχόληση του Ουγκώ κατά την εξορία του, διάστημα που σταμάτησε τη συγγραφή και φιλοτέχνησε πλήθος έργων, ακουαρέλες, μελάνι, κάρβουνο...

Ο σπουδαίος εκπρόσωπος του γαλλικού ρομαντισμού, που τιμάμε σήμερα τη γενέθλια επέτειό του σεβόταν και εκτιμούσε απεριόριστα τη δύναμη και την αξία της μουσικής τέχνης. Παρότι δεν ήταν καλός γνώστης του πιάνου σύμφωνα με τον ίδιο, ωστόσο είχε άπειρες γνώσεις για συνθέτες και δημιουργίες τους, όπως επίσης άσκησε με το έργο του μεγάλη επίδραση στον κόσμο της μουσικής και τους συνθέτες του 19ου και του 20ού αι.

Aπό εικονογράφηση του ποιήματος "Τα Ξωτικά"

Γνωστός είναι επίσης ο αγνός και θερμότατος φιλελληνισμός του Ουγκώ. 

Ένα από τα πλέον αξιόλογα έργα του, γραμμένο το1828 από το νεαρό Ουγκώ κι εμπνευσμένο από την Ελληνική Επανάσταση αποτελεί η συλλογή του "Ανατολίτικα", στην οποία περιλαμβάνεται και το ποίημά του με τίτλο "Les Djinns - Τα Ξωτικά".
Τα Djinns είναι πνεύματα ειρηνικά κα κακοδαίμονα, δηλαδή άγγελοι και διάβολοι περιφερόμενα ανάμεσα στους ανθρώπους, άλλα με ευμενείς κι άλλα με εκδικητικές διαθέσεις.  Πρόκειται για θυελλώδες ποίημα σε μορφή γκροτέσκο, που περιγράφει τη συνάθροιση ξωτικών πλασμάτων-φαντασμάτων. Η επική και μυστικιστική δύναμή του το καθιστά από τα εμβληματικότερα της συλλογής:

"Les Djinns-Tα Ξωτικά"

Πόλη, τείχη

Και λιμάνι

Καταφύγιο

Του θανάτου

Γκρίζα θάλασσα

Όπου σπάει

Πάντα ο μπάτης

Τη δροσιά του.

Μέσα στο λαγκάδι

Θόρυβος ξεσπάει

Μοιάζει σαν ανάσα

Μέσα στο σκοτάδι

Η νυχτιά κραυγάζει

Σαν ψυχή που πάντα

Μιας μεγάλης φλόγας

Είναι το μαγνάδι.

Η φωνή λίγο πιο πάνω

Μοιάζει σα να κουδουνίζει

Πρέπει να ‘ναι κάποιος νάνος

Που μ’ ένα άλογο καλπάζει.

Φεύγει και γοργά αλαργεύει

Κι έπειτα με ζωή και χάρη

Στο ένα πόδι του χορεύει

Και τα κύματα ταράζει.

Τώρα ο θόρυβος πλησιάζει

Κι όλα γύρω αντιλαλούνε

Είναι σαν παλιά καμπάνα

Σ’ εκκλησιά καταραμένη

Σαν οχλοβοή του κόσμου

Που βροντάει και πάντα φεύγει

Κι άλλοτε είναι ξεγραμμένη

Κι άλλοτε είναι ανταριασμένη.

Είναι, Θεέ μου, μια φωνή επιτάφια

Ξωτικών που κάνουν θόρυβο μεγάλο

Όλοι ας πορευτούμε ακολουθώντας

Μια εσωτερική υπερκόσμια σκάλα.

Τώρα σβήνει κι η δική μου λάμπα

Κι ο ίσκιος απ’ τα κάγκελα του φράχτη

Που έρπει πέφτοντας πάνω στον τοίχο

Ανεβαίνει ως το ταβάνι μες στη σάλα.

Ένα πλήθος ξωτικών περνάει

Κι όπως στροβιλίζεται σφυρίζει

Σπάνε γύρω οι κλώνοι όπως πετάνε

Σαν το πεύκο που αναμμένο τρίζει

Το κοπάδι τους αργά χορεύει

Και στον άδειο χώρο φτερουγίζει

Μοιάζει μ’ ένα σύννεφο που γκρίζο

Αστράφτει και τον ουρανό φωτίζει.

Είναι τώρα δίπλα μας! Κοντά στη σάλα

Ας την έχουμε κλειστή προτού μας φτάσουν

Κάνουν θόρυβο έξω. Απαίσιος ο στρατός τους

Είναι εκεί βρικόλακες και μαύροι δράκοι

Κι οι δοκοί της στέγης έτοιμες να σπάσουν

Λύγισαν βαριά σαν χόρτα μουσκεμένα

Κι η παλιά μας πόρτα που ‘ναι σκουριασμένη

Τρίζει, τρέμει και θ’ ανοίξει σε λιγάκι.

Κλάματα της κόλασης, φωνές που απαίσια ουρλιάζουν

Το κοπάδι φοβερό με το βοριά φερμένο

Θεέ μου, σίγουρα το σπίτι μου άκαρδα χτυπάνε

Μαύρο τάγμα κάνει επίθεση κι οι τοίχοι σπάνε

Κλαίει το σπίτι μου όλο και κλονίζεται γερμένο

Θα' λεγε κανείς πως είναι ξεθεμελιωμένο

Ότι μοιάζει μ’ ένα φυλλαράκι ξεραμένο

Που οι ανεμοστρόβιλοι το παίρνουν και το πάνε.

Αν το χέρι σου, Προφήτη, με γλιτώσει

Απ’ τους μαύρους τούτους δαίμονες της νύχτας

Τότε μόνος μου θα πάω να προσκυνήσω

Τα εικονίσματά σου τ’ άγια ευλογημένα.

Κάνε αυτές οι πόρτες του φτωχού σπιτιού μου

Την ανάσα τους την πύρινη να κόψουν

Μάταια τα μεγάλα νύχια τους να ξύνουν

Πάνω στα παράθυρά μου τα κλεισμένα.

Έχουν φύγει πια τα τάγματά τους

Πέταξαν μακριά και τα φτερά τους

Έπαψαν να μου χτυπούν την πόρτα

Με γροθιές βαριές κι αγριεμένες.

Ήχος αλυσίδων στον αέρα

Γέμισε τα δάση εδώ όλα γύρω

Οι βελανιδιές φριχτά όλες τρίζουν

Μέσα στη φωτιά τους τυλιγμένες.

Με τ’ απόμακρα πετάγματά τους

Τα χτυπήματά τους τώρα σβήνουν

Και σκορπίζονται στις πεδιάδες

Τόσο αδύνατα που πια όλα μοιάζουν

Σαν σφυρίγματα ελαφρά από ακρίδες

Που με αχνές φωνές μακριά τσιρίζουν

Ή σαν μελωδίες από χαλάζι

Που χτυπούν τη στέγη κι όλους σκιάζουν.

Συλλαβές τρελές και ξένες

Φτάνουν ως εμάς ακόμα

Άραβες σαν να φυσάνε

Κάποιο βούκινο πολέμου

Σαν τραγούδι στ’ ακρογιάλι

Που συχνά όλο δυναμώνει

Κι όνειρα ένα βρέφος κάνει

Χρυσαφένιο πάντα, Θεέ μου.

Είν’ τα πένθιμα δαιμόνια

Είναι τα παιδιά του Χάρου

Που μες στα βαθιά σκοτάδια

Σέρνουνε τα βήματά τους

Το κοπάδι τους σφυρίζει

Σαν τα κύματα που κάπου

Σπαν στο βράχο που φλοισβίζει

Κι ας μη φαίνεται η δορά τους.

Ένας ήχος άυλος

Τώρα πια κοιμάται

Είναι αυτό το κύμα

Στο γιαλό θλιμμένο

Είναι κάποιο κλάμα

Που έχει πια τελειώσει

Κάποιας Ιερωμένης

Για ένα πεθαμένο.

Αμφιβάλλω

Αν είναι νύχτα

Μόνο ακούω

Να φεύγουν όλα

Κι όλα ας πάνε

Γύρω τ’ άστρα

Τώρα σπάνε

Κάθε ήχο.

("Τα Ξωτικά", Β. Ουγκώ, μτφ:Νίκος Μπαλάσκας-"Ανθολογίες της Αγγλικής, της Αμερικανικής και της Γαλλικής Ποίησης")

To ποίημα διακρίνεται για την πολύ πρωτότυπη μορφή του, καθώς αποτελείται από 15 στροφές με διαφορετικό αριθμό συλλαβών η καθεμιά. Δηλαδή με κάθε στροφή, καθώς τα ξωτικά αρχίζουν να μαζεύονται, οι στίχοι όλο και μακραίνουν, μέχρι την όγδοη στροφή, οπότε και φτάνουν στο μέγιστο. Από κει και μετά οι στίχοι αρχίζουν να μικραίνουν μέχρι το τέλος του ποιήματος, οπότε τα τζίνι έχουν εξαφανιστεί. Το ποίημα που αποτελεί αντήχηση της συντριβής που προκλήθηκε από το πέρασμα των ξωτικών γύρω από το σπίτι του αφηγητή είναι ποίημα έντονης μουσικότητας με μορφή "crescendo" - "decrescendo" με τον διαφορετικό αριθμό συλλαβών στις στροφές(2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2).

Στη Μουσική:

• Το ποίημα του Ουγκώ ενέπνευσε στον Σεζάρ Φρανκ το ομώνυμο συμφωνικό ποίημά του: "Les Djinns".

Η σύνθεση για πιάνο και ορχήστρα γράφτηκε το 1884 και δομικά μοιάζει περισσότερο με κοντσέρτο για πιάνο. Πρόκειται για θαυμάσιο δείγμα γραφής του Φρανκ, όπου το δραματικό περιεχόμενο του κειμένου του Ουγκώ μετουσιώνεται μουσικά υποβάλλοντας την ζοφερότητα και απειλητική αίσθηση της σκηνής, καθώς ο συνθέτης αντιμετωπίζει ένα είδος ηθικής κάθαρσης παίρονοντας τα "ξωτικά" σαν σύμβολα των κακών ενστίκτων και επιθυμιών μας.

Έτσι, καθώς το ποίημα ξετυλίγει με περιγραφική ένταση, το τρομακτικό πέρασμα των ξωτικών όντων από τον σκοτεινό ουρανό χαρακτηρίζοντάς τα ως δαίμονες που αναστατώνουν τη γαλήνη της νύχτας, αφήνοντας κατατρομαγμένους όσους τα έχουν αντιληφθεί, έτσι και η μουσική του γάλλου συνθέτη μεταφέρει τη φοβιστική, απόκοσμη και άκρως ανησυχητική αίσθηση του ποιήματος. Ακούγοντάς την νιώθεις πως βλέπεις τις ορδές των δαιμόνων να περνούν από πάνω σου απειλητικά. Είναι οι φόβοι σου, που με τη μορφή προσωπικών φαντασμάτων μουδιάζουν το είναι σου καθιστώντας σε ανήμπορο να αντιδράσεις ...Aίσθηση ταραχής και αγωνίας, που ενισχύεται από το απαιτητικό, βιρτουόζικο μέρος του πιάνου. Τα χάλκινα ακούγονται απειλητικά και το πιάνο τα αντικρούει με μια καταρρακτώδη καντέντσα. Στη συνέχεια προσπαθεί να κατευνάσει το θυμό των πνευστών και με τη γοητεία των απαλών ήχων να φέρει την ποθητή γαλήνη. 

César Franck, "Les Djinns":

• 
  Mια δεκαετία νωρίτερα (1875) και στην αρχή της καριέρας του Γκαμπριέλ Φωρέ δημοσιεύτηκε και η χορωδιακή σύνθεση "Les Djinns Op. 12", με συνοδεία ορχήστρας βασισμένη στο ομώνυμο ποίημα του Ουγκώ.

Ο Φωρέ αποτυπώνει τους απειλητικούς ήχους της νύχτας, με την σταδιακή κορύφωση και αποδυνάμωση να επιτυγχάνεται μουσικά με την τεχνική της μίμησης στη δομή, τη δυναμική και την υφή της πιανιστικής συνοδείας. Πραγματικά, φωνές και πιάνο αποδίδουν ευρηματικά την ιδέα των μυστηριωδών και υπερφυσικών δυνάμεων που σκίζουν τον νυχτερινό ουρανό και ιδίως τον μοναδικό ρυθμό του ποιήματος του Ουγκώ, που από την ηρεμία μεταβαίνει στην ηχηρή καταιγίδα, πριν επανέλθει στη νυχτερινή σιγαλιά.

Η πληθωρική μελωδική γραμμή, οι αλλαγές στη φωνητική περιοχή και η αρμονική πορεία που συχνά καταλήγει σε βίαια πτώση υποβάλλει την κραυγή αγωνίας του αφηγητή από το πέρασμα των ξωτικών.

Gabriel Fauré, "Les Djinns Op. 12":

• 
  Παρότι δημοφιλέστερος για τις όπερές του στα τέλη του 19ου αι., ο Ζυλ Μασνέ συνέθεσε και αρκετά τραγούδια αναδεικνύοντας την ποίηση δημιουργών, περισσότερο ή λιγότερο γνωστών στο ευρύ κοινό. Αν και οι μουσικολόγοι κρίνουν δεξιοτεχνικά τα τραγούδια του Μασνέ, ωστόσο θεωρούν πως είναι λιγότερο ευρηματικά μελωδικά από άλλων συνθετών της Γαλλικής σχολής.

Αυτή η πεποίθηση ίσως οφείλεται στο ότι οι μελωδίες του Ζυλ Μασνέ απέχουν παρασάγγας από το ύφος που συνηθίζονταν στα λογοτεχνικά σαλόνια του Παρισιού της αριστοκρατίας. Είναι μελωδίες που "βουτούν" στα γραφικά τοπία των εποχών, σε στοχαστικές ατμόσφαιρες που απεικονίζουν σκηνές επεισόδια και χαρακτήρες που σκιαγραφούν τα ποιητικά κείμενα.
Ανάμεσα στις συνθέσεις αυτές για φωνή και πιάνο, διακρίνουμε και κείνη πάνω στο κείμενο του Ουγκώ. 

Jules Massenet, "Les Djinns":

(Στο πιάνο ο Κυπριανός Κατσαρής)

Στο μπλογκ υπάρχουν πολλά κείμενα για τον Ουγκώ. Περιηγηθείτε!

Βίκτωρ Ουγκώ, η "έκσταση" της ρομαντικής του ποίησης...

 

Βίκτωρ Ουγκώ. Γεννήθηκε σαν σήμερα, 26 Φεβρουαρίου 1802.

Θεωρείται ο σπουδαιότερος εκπρόσωπος του γαλλικού ρομαντισμού, μια από τις σημαντικότερες λογοτεχνικές φυσιογνωμίες του 19ου αιώνα.

Victor Hugo: "The wave or my destiny"
i.pinimg

Προσωπικότητα πολύπλευρη και πολυτάλαντη, καθώς εκτός από εξαίρετος μυθιστοριογράφος υπήρξε και αξιόλογος ζωγράφος. Η εικαστική τέχνη αποτέλεσε πολύτιμη πνευματική ενασχόληση του Ουγκώ κατά την εξορία του, διάστημα που σταμάτησε τη συγγραφή.

Φιλοτέχνησε πλήθος έργων, ακουαρέλες, μελάνι, κάρβουνο πάνω σε χαρτί και συνήθιζε να σκιτσάρει με το αριστερό χέρι προκειμένου το υποσυνείδητο να κινείται και να εκφράζεται ελεύθερα.
Σύγχρονοι καλλιτέχνες όπως ο Βαν Γκογκ και ο Ντελακρουά εκτίμησαν την εικαστική δεινότητα του Ουγκό, με τον δεύτερο να εκφράζει την άποψη ότι "εάν ο Ουγκώ αποφάσιζε να γίνει ζωγράφος αντί συγγραφέας, σίγουρα θα είχε ξεπεράσει τους καλλιτέχνες του αιώνα".

"Vianden in Moonlight", Victor Hugo
pinterest

Παρόλο που τα πολλά ταλέντα του Ουγκώ δεν περιελάμβαναν εξαιρετικές μουσικές ικανότητες, είχε εντούτοις μεγάλη επίδραση στον κόσμο της μουσικής και τους συνθέτες του 19ου και του 20ού αι.
Σχετικά με τις μουσικές προτιμήσεις του φαίνεται να απολάμβανε τη μουσική του Βέμπερ αν αναλογιστούμε πόσο επαινετικά αναφέρεται στους "Αθλίους" του στην όπερα: "Ευρυάνθη":

"...Ο Αγιάννης έφυγε, δίνοντας υπόσχεση πως θα επέστρεφε σε μερικές μέρες. Η Κοζέτ πέρασε τη νύχτα μόνη στο σαλόνι. Για να σπάσει τη μονοτονία, έκατσε στο πιάνο.Έπαιξε και τραγούδησε το χορωδιακό "Κυνηγοί περιπλανώνται στο δάσος" από την όπερα "Ευρυάνθη" του Βέμπερ, ίσως το ομορφότερο μουσικό μέρος που έχει συνθέσει!..."

(Βίκτωρ Ουγκώ: "Οι Άθλιοι", σελ 799)

Weber: Euryanthe,  Hunters’ Chorus:

Θαύμαζε επίσης τον Μπετόβεν και εκτιμούσε συνθέτες παλαιοτέρων εποχών, όπως οι Παλεστρίνα και Μοντεβέρντι. Αντίθετα έτρεφε χαμηλή εκτίμηση για τον Ρίχαρντ Βάγκνερ.

Φίλοι του Ουγκώ υπήρξαν οι Μπερλιόζ και Λιστ.
Ο ίδιος αστειευόμενος συνήθιζε να λέει πως ο Λιστ του είχε διδάξει για λίγο πιάνο και το μόνο που κατάφερε ήταν να παίζει ένα εύκολο τραγουδάκι πατώντας τα πλήκτρα με το ένα χέρι!

Το παραπάνω περίφημο εικαστικό του Josef Danhauser που απεικονίζει την καλλιτεχνική συντροφιά-αφρόκρεμα του γαλλικού ρομαντισμού συμπεριλαμβάνει και τον Ουγκώ.

Είναι ο όρθιος αριστερά ανάμεσα στους καθιστούς συγγραφείς, Αλέξανδρο Δουμά και Γεωργία Σάνδη.
Όλοι, στο σπίτι του Φραντς Λιστ απολαμβάνουν εκστασιασμένοι τις δεξιοτεχνικότατες μεταγραφές του, που ο γάλλος βιρτουόζος γεμάτος αυτοπεποίθηση ερμηνεύει στο πιάνο.
Την παρέα συμπληρώνουν οι συνθέτες Παγκανίνι-Ροσίνι και  η λογοτέχνις-ερωμένη του Λιστ, κόμισσα Ντ'Ανκού.

Κάτι το οποίο δεν είναι ευρέως γνωστό, επίσης, είναι πως ο Ουγκώ στην Γαλλία αναγνωρίζεται πρωτίστως όχι ως μυθιστοριογράφος αλλά για τη συνεισφορά του ως ρομαντικός ποιητής.

Έτσι, γι' αυτό το απόγευμα λέω να απολαύσουμε το ποίημά του: "Έκσταση", που ευτύχησε σε υπέροχες μελοποιήσεις από τον  Ρίχαρντ Βάγκνερ και τη Νάντια Μπουλανζέ.

Έκσταση

Μόνος κοντά στα κύματα, των αστεριών μια νύχτα.

Στον ουρανό ούτε σύννεφο, στα πέλαγα πανί.

Απ’ την αλήθεια βύθιζα μακρύτερα το βλέμμα.

Και τα βουνά, τα σύδεντρα, κι ολόκληρη η πλάση,

Με θρόισμα ακατάληπτο έμοιαζαν να ρωτούσαν

Τα κύματα της θάλασσας, τα φώτα του ουρανού.

Και τ’ άστρα τα ολόχρυσα, ατέλειωτες λεγεώνες

Με βροντερή, ή χαμηλή φωνή, με αρμονίες χιλιάδες,

Έλεγαν, καθώς έγερναν τις φλογερές κορώνες.

Και τα γαλάζια κύματα, που δεν τα ορίζει τίποτα ούτε και σταματά,

Έλεγαν, όπως άφριζαν στο αποκορύφωμά τους:

- Είναι αυτός ο Κύριος, ο Κύριος ο Θεός!

(από τη συλλογή: "Τα Ανατολικά, μτφ: Ανδρ.Δημητριάδου - vakxikon.gr)

"Extase": Victor Hugo / Richard Wagner:

"Extase": Victor Hugo / Boulanger Nadia:

Για τον Ουγκώ μπορείτε να διαβάσετε και παλαιότερα κείμενά μου εδώ, εδώ και εδώ.

"Ουγκώ: ένα ιντερμέτζο για την Παναγία των Παρισίων"

 (Με αφορμή τα γενέθλια του μεγάλου δραματουργού, μυθιστοριογράφου και  ποιητή, του εκπροσώπου του γαλλικού ρομαντισμού, ΒΙΚΤΩΡΟΣ ΟΥΓΚΩ σαν σήμερα 26 Φλεβάρη 1802)

"Φανταστείτε... Αλλά όχι! Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς εκείνη την τετράγωνη μύτη που θύμιζε ρύγχος, εκείνο το απαίσιο ξεδοντιασμένο στόμα, το μοναδικό στρογγυλό μάτι που κρυβόταν κάτω από μια κοκκινωπή τούφα που ήταν φρύδι, το δόντι που ξεπεταγόταν από τ' αποκρουστικά χείλη σα δόντι κάπρου... Όχι! Τέτοια ασχήμια δεν μπορεί να περιγραφτεί. Όπως δεν μπορεί να περιγραφτεί και η έκφραση που είχε εκείνο το πρόσωπο. Ένα μείγμα πονηριάς, σαστιμάρας και θλίψης...Είναι ο Κουασιμόδος: φώναξαν. Είναι ο κωδωνοκρούστης της Παναγίας! Το στοιχειό της μεγάλης εκκλησίας!...
[...]
Tην ίδια στιγμή είδε το πλήθος να παραμερίζει. 
Μια κοπέλα με αλλόκοτη φορεσιά και με ένα ντέφι στο χέρι πρόβαλε μέσα από τον κόσμο. Τη συνόδευε ένα μικρό, κάτασπρο κατσικάκι με χρυσωμένα κερατάκια. 
Το μοναδικό μάτι του Κουασιμόδου άστραψε. 
Είδε τη γυφτοπούλα που ο ίδιος είχε προσπαθήσει να απαγάγει την περασμένη νύχτα και που γι’ αυτήν είχε την αόριστη εντύπωση ότι τον τιμωρούσαν τώρα.[...]
 Η κοπέλα πλησίασε αμίλητη τον κατάδικο, που στριφογύριζε μάταια για να της ξεφύγει, και τραβώντας ένα παγούρι από τη ζώνη της το έφερε απαλά στα κατάξερα χείλη του. Και τότε, απ’ αυτό το ως τώρα ολόστεγνο και πυρωμένο μάτι είδαν ένα χοντρό δάκρυ να κυλά αργά σε όλο το κακάσχημο και παραμορφωμένο από τις συσπάσεις πρόσωπό του. Ίσως ήταν το πρώτο δάκρυ που είχε χύσει ποτέ ο άμοιρος..."

(Β. ΟΥΓΚΩ: "Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΩΝ ΠΑΡΙΣΙΩΝ", από τη σειρά: "Τα βιβλία που αγαπήσαμε")

Ο Βίκτωρ Ουγκώ υπήρξε από τους επιφανέστερους Γάλλους ποιητές και δραματουργούς, μια πολύπλευρη, χαρισματική και πολυσχιδής προσωπικότητα, από τις φωτεινότερες μορφές του γαλλικού πανθέου...

 Τα έργα του "Άθλιοι", καθώς και η "Παναγία των Παρισίων" του οποίου διαβάσαμε απόσπασμα θεωρούνται τα αριστουργήματά του.

Ο αυστριακός συνθέτης Franz Schmidt ήταν ένας ταλαντούχος καλλιτέχνης που διέπρεψε και ως βιρτουόζος του πιάνου και του τσέλου.

Υπήρξε αριστούχος μαθητής του Μπρούκνερ. Στη μουσική του, ο Schmidt ανέπτυξε τις βιεννέζικες κλασικές και ρομαντικές παραδόσεις που κληρονόμησε από τον Σούμπερτ, αλλά και τον μέντορά του, Μπρούκνερ. Υιοθέτησε  επίσης το εξωτικό "τσιγγάνικο" στυλ των Λιστ και Μπραμς.
Τα μνημειώδη έργα του με αρκετές καινοτομίες, απεικονίζουν τις νέες εξελίξεις στη μουσική σύνταξη που ξεκίνησε ο Mάλερ.


Από το παραπάνω αριστούργημα του Ουγκό "Η Παναγία των Παρισίων", ο Franz Schmidt εμπνέεται την ομώνυμη όπερά του.

Η "Notre Dame"  είναι από τα πιο γνωστά του έργα και παρουσιάστηκε το 1914.
Ο συνθέτης  προσέγγισε την όπερα γράφοντας πρώτα τα ορχηστρικά μέρη της, προσθέτοντας  τα φωνητικά, αργότερα, ενώ ενσωμάτωσε και υλικό από μια ημιτελή φαντασία του για πιάνο και ορχήστρα.
Η όπερα είχε εκπληκτική υποδοχή, όμως στη συνέχεια έπεσε στην αφάνεια.
Συχνά ακούγεται το "Intermezzo", που έχει χαρακτηριστεί ως "η πιο όμορφη τσιγγάνικη μουσική".

Σήμερα, παρουσιάζεται από ορχήστρες σαν ανεξάρτητο κομμάτι.

Franz Schmidt:  "Notre Dame-Intermezzo" / Karajan

Στο μπλογκ υπάρχουν αρκετά κείμενα που αφορούν τον Ουγκώ. Περιηγηθείτε!

Ath Samaras27 February 2019 at 01:41

Ευχαριστούμε Ελπίδα..!!
Replies

ELPIDA NOUSA3 March 2019 at 22:01

Εγώ ευχαριστώ για την προσοχή, Θανάση!

"Λουκρητία Βοργία, η αδίστακτη"

 

Dante Gabriel Rossetti: «Lucrezia Borgia»

Με μια γυναίκα, που το όνομά της έμεινε στην ιστορία ως συνώνυμο της ακολασίας και της ίντριγκας θα σας καλημερίσω!

Η Λουκρητία Βοργία γεννήθηκε σαν σήμερα 18 Απρίλη του 1480 στη Ρώμη και ήταν απόγονος μιας από τις λαμπρότερες μα συνάμα και πιο αδίστακτες οικογένειες της εποχής.
Νόθα κόρη του πάπα Αλέξανδρου Ροντρίγκο Βοργία, η Λουκρητία ήταν πανέμορφη, ευφυέστατη, καλλιεργημένη, αλλά ταυτόχρονα καθώς διψούσε για δύναμη και εξουσία, πολυγαμική, αναμείχθηκε σε συνωμοσίες, σκανδαλώδεις έρωτες, δολοφονίες και αιμομικτικές σχέσεις.
Πέθανε στη γέννα του έβδομου παιδιού της.

Το παραπάνω εικαστικό έργο του ο Ροσέτι άρχισε το 1860, μια εποχή, που η ιστορία της οικογένειας των Βοργίων ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα.
Σε αυτή την υδατογραφία η Λουκρητία Βοργία πλένει τα χέρια της μετά τη δηλητηρίαση του συζύγου της, Δούκα Αλφόνσο.
Η αντανάκλαση στον καθρέφτη, με το σύζυγό της να υποβαστάζεται δείχνει την άμεση επίδραση του δηλητηρίου.

***

"Λουκρητία Βοργία", Βικτόρ Ουγκώ:

-Ντζενάρο, θέλεις να μάθεις ποιά είναι η κυρία που τής μιλάς για έρωτα;
-Είστε φίλοι μου, όμως ορκίζομαι πως αυτός που θα αγγίξει τη μάσκα της κυρίας θα είναι ένας χαμένος άνθρωπος.Η μάσκα μιας γυναίκας είνα το ίδιο ιερή, όσο και το πρόσωπο ενός άνδρα.

"Λουκρητία Βοργία", Μπαρτολομέο Βενέτο

-Πρέπει όμως πρώτα αυτή η γυναίκα να είναι "γυναίκα"...Μη θαρρείς πως θέλουμε να την προσβάλουμε.Απλώς θα τής πούμε τα ονόματά μας...
-Κυρία, είμαι ο Μάφιο Ορσίνι, αδερφός του δούκα της Γκραβίνα, που οι μπράβοι σας στραγγάλισαν μια νύχτα στο κρεβάτι.
-Κυρία, με λένε Ζέπο Λιβερέτο...ειμαι ανιψιός του Λιβερέτο Βιτέλι, που διατάξατε να μαχαιρωθεί στα υπόγεια του Βατικανού.
-Κυρία, είμαι ο Ασκάνιο Πετρούτσι, ξάδερφος του Αντόλφο Πετρούτσι, δόγη της Σιένα, που δολοφονήσατε για να τού κλέψετε με περισσότερη άνεση την πόλη του.
-Κυρία, ονομάζομαι  Ολοφέρνο Βιτελότσο...είμαι ανιψιός του Ιάγο Νταπιάνι, που τον δηλητηριάσατε σε κάποια γιορτή αφού τού κλέψατε τον όμορφο, αρχοντικό του πύργο στο Πιοντίνο.
-Κυρία, θανατώσατε στο ικρίωμα τον Δον Φραγκίσκο Γκαζέλα, θείο από μητέρα του Δον Αλφόνσο ντ'Αραγκόν, του τρίτου σας άντρα, που βάλατε και σκότωσαν στο κεφαλόσκαλο του Αγίου Πέτρου.
-Είμαι ο Δον Απόστολο Γκαζέλα, ξάδερφος του ενός και γιος του άλλου...
-(η Λουκρητία)Ω, Θεέ μου!
-Ποια είν'αυτή η γυναίκα;
-Και τώρα που μάθατε τα ονόματά μας, θέλετε να σας πούμε και το δικό σας;
[...]
-Τότε σάς βγάζω εγώ τη μάσκα σας κυρία για να δούμε αν ακόμη μπορείτε να κοκκινίζετε...
-Ντζενάρο, αυτή η γυναίκα που τής μιλούσες για έρωτα είναι ραδιούργα και μοιχαλίδα. Αιμομίχτρα με τα δυο της αδέρφια, που αλληλοσκοτώθηκαν για τον έρωτά της. Αιμομίχτρα με τον πατέρα της που είναι Πάπας!
[...]
-Ντζέναρο, θέλεις να μάθεις το όνομά της;Θέλεις;
-Είναι η...ΛΟΥΚΡΗΤΙΑ ΒΟΡΓΙΑ!!!

***

Ταραχώδης και αινιγματική η ζωή αυτής της γυναίκας, που έκανε τον πρώτο γάμο της στα δεκατρία, δηλητηρίασε αντιπάλους της, εξόντωσε ή βοήθησε να δολοφονηθούν οι σύζυγοί της, σύναψε εξωσυζυγικές σχέσεις, μα με τη μόρφωση, τον τρόπο και την γοητεία της είχε δημιουργήσει γύρω της μια θαυμαστή αυλή από λόγιους, και διανοούμενους.
Δεν ήταν λοιπόν δυνατόν να μην κεντρίσει το ενδιαφέρον μεγάλων καλλιτεχνών.

Έτσι, ενέπνευσε το δράμα του Βίκτωρος Ουγκώ, απόσπασμα του οποίου διαβάσαμε παραπάνω κι αυτό με τη σειρά του την ομώνυμη όπερα του Γκαετάνο Ντονιτσέτι.

Eνα έργο με πρόλογο και δυο πράξεις που παρουσιάστηκε το 1833 στη Σκάλα του Μιλάνου.
O ρόλος της Λουκρητίας έχει ταυτιστεί με την ισπανίδα υψίφωνο Μονσερά Καμπαγιέ, με τον οποίο έκανε το ντεμπούτο της στην Αμερική όμως απόψε η μουσική μου πρόταση είναι με τη φωνή της Dame Τζόαν Σάδερλαντ, που στη συγκεκριμένη ερμηνεία, προσωπικά με καθηλώνει με την άψογη τεχνική και εκφραστικότητά της!

Η σκηνή που περιγράφεται στο παραπάνω απόσπασμα του Ουγκώ εκτυλίσσεται στον πρόλογο της όπερας του Ντονιτσέτι...

Ο Ντζενάρο(o γιος της Λουκρητίας, όπως θα αποκαλυφθεί αργότερα) κι οι φίλοι του συμμετέχουν σε λαμπρή γιορτή σ'ένα Βενετσιάνικο Παλάτσο...Απομακρύνεται στη βεράντα και ρεμβάζοντας τον παίρνει ο ύπνος...Τη στιγμή εκείνη εμφανίζεται με τη γόνδολα μια μυστηριώδης, μασκοφορεμένη γυναίκα. Τον παρατηρεί και θαυμάζει τη νιότη και την ομορφιά του:

"Com'è bello! Quale incanto in quel volto onesto e altero"...

Πόσο όμορφος!

Τι γοητεία στο πρόσωπό του, 

το έντιμο και περήφανο!

Η ψυχή μου, χαρά ξεχειλίζει

Που μπορώ και τον κοιτάζω!

Όμως θα σκοτεινιάσει ο ουρανός, 

όταν μια μέρα χρειαστεί 

να με περοφρονήσει...

Να τον ξυπνήσω δεν τολμώ

μη και την όψη μου ανακαλύψει...

"Com'è bello!", Dame Joan Sutherland:

Aργότερα ο νεαρός ξυπνά με το τραγούδι της...Καθώς την αντικρίζει, εκστασιάζεται από την αύρα και την  κομψότητά της.Ο έρωτας είναι κεραυνοβόλος, καθώς αγνοεί τη σχέση τους και ο Ντζενάρο δεν διστάζει να τον εκφράσει, λίγο πριν επιστρέψουν οι άλλοι, που θα αναγνωρίσουν τη Λουκρητία, τη γυναίκα που στοίχισε τη ζωή πολλών μελών των οικογενειών τους...

Στην τελευταία σκηνή της τελικής πράξης, η Λουκρητία στην προσπάθειά της να εκδικηθεί για τις προσβολές απέναντί της, τους φίλους του Ντζενάρο,τούς κερνά κρασί στο οποίο έχει ρίξει δηλητήριο. Όμως πίνει και ο νεαρός ευγενής, που όταν αντιλαμβάνεται τις ραδιουργίες της βγάζει το σπαθί του να τη σκοτώσει. Εκείνη τον σταματά, αποκαλύπτοντας ότι είναι ο γιος της και του ζητά να πιει το αντίδοτο.  Ο Ντζενάρο αρνείται, επιλέγοντας να ακολουθήσει τους φίλους του στο θάνατο.

"Λουκρητία Βοργία"(πιθανώς), Μπαρτολομέο Βενέτο

H όπερα κλείνει με την γεμάτη σπαραγμό cabaletta «Era desso il figlio mio-Ήταν ο γιος μου!», που προστέθηκε από το συνθέτη κατόπιν επιθυμίας της πρώτης πρωταγωνίστριας Λουκρητίας, Henriette Lalande.
Μια άρια όλο οδύνη καθώς εκτελείται τη στιγμή που η Λουκρητία κρατά νεκρό το παιδί της στα χέρια της  και σπαράζει για το χαμό του!
Ακούστε τη! Θα νοιώσετε τη λαχτάρα για εκτόνωση, την απελπισία μιας μάνας με ανυπέρβλητο πόνο και το βάρος των αμαρτιών της να την καταπλακώνει!
Βάθος φωνής κι ένα ηχόχρωμα, που βάφει με μύρια συναισθήματα το δρόμο της μελαγχολικής μελωδικής γραμμής.
Μια καλλιτέχνις, που δίνει ρεσιτάλ υποκριτικής!
Μία από τις πιο δύσκολες άριες του οπερατικού ρεπερτορίου, με τρίλιες και υψηλά περάσματα, που απαιτούν εξαιρετική φωνητική ευκινησία.
Η Σάδερλαντ τολμά να αναμετρηθεί με το δύσκολο ρόλο και πείθει, δικαιώνοντας τους ιταλούς που τής απέδωσαν το χαρακτηρισμό "Stupenda-εκθαμβωτική" για τα μοναδικά φωνητικά της χαρίσματα, τις ερμηνείες της στο μπελκάντο και την υποκριτική της δεινότητα!!

 «Era Desso Il Figlio Mio»:  Dame Joan Sutherland

Βλέποντας την όπερα στο Παρίσι το 1840 ο τριαντάχρονος τότε Φραντς Λιστ εμπνέεται τη Φαντασία του με τίτλο: «Αναμνήσεις από τη Λουκρητία του Ντονιτσέτι» βασισμένη σε θέματα της όπερας, της οποίας δίνει και μια αναθεώρηση οκτώ χρόνια αργότερα.

 Franz Liszt: «Réminiscences de Lucrezia Borgia

Με μόνο όπλο το πιάνο και παρότι νεαρός ο Λιστ, πιστεύω υφολογικά η  προσέγγισή του μένει πιστή στο μελόδραμα και τις συναισθηματικές του δονήσεις...Ελπίζω να συμφωνείτε, φίλοι αγαπημένοι...