Ελάχιστες είναι οι ανθρώπινες ψυχές που μένουν ασυγκίνητες στα Πάθη του Κυρίου. Έτσι, η Μεγάλη Εβδομάδα, Εβδομάδα των Παθών, αποτελεί σπουδαίο σταθμό πλούσιου πνευματικού ανεφοδιασμού των ψυχών μας. Η αναφορά στα ιερά γεγονότα, καθώς και οι μυσταγωγικές ακολουθίες δημιουργούν ατμόσφαιρα κατάνυξης και περισυλλογής.
 |
| "Lamentations of Jeremiah" - Rembrandt |
1. Ο μεγάλος άγγλος συνθέτης της αναγέννησης Thomas Tallis έζησε σε μια εποχή με έντονες θρησκευτικές αντιπαραθέσεις ανάμεσα σε Πρωτεστάντες και Καθολικούς.
Γι' αυτό τα κείμενα των θρησκευτικών του έργων είναι γραμμένα στα Λατινικά αλλά και στην καθομιλουμένη της Αγγλικής Γλώσσας.
Τα κείμενα του μοτέτου του "Lamentations of Jeremiah" είναι παρμένα από το βιβλίο "Θρήνοι" της Παλαιάς Διαθήκης, του μεγάλου προφήτη των Ιουδαίων και των Χριστιανών Ιερεμία, όπως μαρτυρά ο τίτλος, και συνιστά μια συλλογή πέντε θρηνωδών ασμάτων για την καταστροφή της Ιερουσαλήμ από τους Βαβυλώνιους.
Το φιλόθεο και αντίθεο φρόνημα παλεύουν, όμως ο Προφήτης παραμένει "βράχος πίστης"...
"Πως απέμεινε μόνη, έρημος από κατοίκους η πόλις, η οποία άλλοτε ήτο γεμάτη από λαούς; [...]
Πικρώς έκλαυσε και κλαίει κατά την νύκτα. Τα δάκρυά της ρέουν εις τας παρειάς της.[...]
Οι δρόμοι της Σιών πενθούν[...]
Βαρύτατα ημάρτησεν η Ιερουσαλήμ. Δια τούτο και περιέπεσεν εις αυτόν τον συγκλονισμόν και την αναταραχήν[...]
Ιδέ, Κύριε, ότι θλίβομαι. Τα σπλάγχνα μου εταράχθησαν. Η καρδία μου ανεστατώθη εντός μου, διότι εγώ με το να Σε πικράνω, επικράνθην πολύ και η ίδια...
Ιερουσαλήμ, Ιερουσαλήμ, στρέψου πάλι προς τον Κύριο και Θεό σου!"
(Η τελευταία φράση είχε για τον Tallis, συμβολική σημασία καθότι Καθολικός σε Πρωτεσταντική χώρα).
2. Tη Βιβλική ιστορία του προφήτη Ιερεμία ακολουθεί για να αναπτυχθεί και η Πρώτη Συμφωνία του Λέοναρντ Μπερνστάιν, που γράφτηκε το 1942 και γι'αυτό το λόγο φέρει τον υπότιτλο: "Jeremiah Symphony".
Πρόκειται για προγραμματικής φύσης έργο σε τρία μέρη:
1. Προφητεία
2. Βεβήλωση
3. Θρήνοι
Το τρίτο μέρος είναι το δημοφιλέστερο, καθώς εκτελείται και ως αυτόνομη σύνθεση. Σε αυτό το κίνημα ο συνθέτης αναθέτει τη φωνητική ερμηνεία των Θρήνων σε γυναικεία φωνή μέτζο και κείμενα από το "Βιβλίο των Θρήνων του Ιερεμία":
Οι δρόμοι της Σιών πενθούν[...]
Συνεκλονίσθησαν, εκυριεύθησαν από τρόμον οι φρουροί της καθώς γυρίζουν στους δρόμους· εμολύνθησαν από αίματα.[...]
φύγετε και φυλαχθήτε από τα ακάθαρτα...[...]
Διατί μας εγκαταλείπεις εις την κατάστασιν αυτήν της ήττας μας;[...]
Γυρισέ μας εν μετανοία προς σέ, Κύριε. Ανανέωσε και ξανακαινούργωσε τας ημέρας μας"
Τα κείμενα του μοτέτου του "Lamentations of Jeremiah" είναι παρμένα από το βιβλίο "Θρήνοι" της Παλαιάς Διαθήκης, του μεγάλου προφήτη των Ιουδαίων και των Χριστιανών Ιερεμία, όπως μαρτυρά ο τίτλος, και συνιστά μια συλλογή πέντε θρηνωδών ασμάτων για την καταστροφή της Ιερουσαλήμ από τους Βαβυλώνιους.
Το φιλόθεο και αντίθεο φρόνημα παλεύουν, όμως ο Προφήτης παραμένει "βράχος πίστης"...
"Πως απέμεινε μόνη, έρημος από κατοίκους η πόλις, η οποία άλλοτε ήτο γεμάτη από λαούς; [...]
Πικρώς έκλαυσε και κλαίει κατά την νύκτα. Τα δάκρυά της ρέουν εις τας παρειάς της.[...]
Οι δρόμοι της Σιών πενθούν[...]
Βαρύτατα ημάρτησεν η Ιερουσαλήμ. Δια τούτο και περιέπεσεν εις αυτόν τον συγκλονισμόν και την αναταραχήν[...]
Ιδέ, Κύριε, ότι θλίβομαι. Τα σπλάγχνα μου εταράχθησαν. Η καρδία μου ανεστατώθη εντός μου, διότι εγώ με το να Σε πικράνω, επικράνθην πολύ και η ίδια...
Ιερουσαλήμ, Ιερουσαλήμ, στρέψου πάλι προς τον Κύριο και Θεό σου!"
(Η τελευταία φράση είχε για τον Tallis, συμβολική σημασία καθότι Καθολικός σε Πρωτεσταντική χώρα).
Thomas Tallis: "Lamentations of Jeremiah"
 |
| "Jeremiah" - Michelangelo από την οροφή στην Καπέλα Σιξτίνα |
Πρόκειται για προγραμματικής φύσης έργο σε τρία μέρη:
1. Προφητεία
2. Βεβήλωση
3. Θρήνοι
Το τρίτο μέρος είναι το δημοφιλέστερο, καθώς εκτελείται και ως αυτόνομη σύνθεση. Σε αυτό το κίνημα ο συνθέτης αναθέτει τη φωνητική ερμηνεία των Θρήνων σε γυναικεία φωνή μέτζο και κείμενα από το "Βιβλίο των Θρήνων του Ιερεμία":
"Πως απέμεινε μόνη, έρημος από κατοίκους η πόλις, η οποία άλλοτε ήτο γεμάτη από λαούς; [...]
Πικρώς έκλαυσε και κλαίει κατά την νύκτα. Τα δάκρυά της ρέουν εις τας παρειάς της.[...]Οι δρόμοι της Σιών πενθούν[...]
Συνεκλονίσθησαν, εκυριεύθησαν από τρόμον οι φρουροί της καθώς γυρίζουν στους δρόμους· εμολύνθησαν από αίματα.[...]
φύγετε και φυλαχθήτε από τα ακάθαρτα...[...]
Διατί μας εγκαταλείπεις εις την κατάστασιν αυτήν της ήττας μας;[...]
Γυρισέ μας εν μετανοία προς σέ, Κύριε. Ανανέωσε και ξανακαινούργωσε τας ημέρας μας"
(Θρήνοι Ιερεμία,κεφ. 1, 1-3-8...4, 14-15...5, 21-22)
Το έργο βραβεύτηκε από τους μουσικοκριτικούς ως το καλύτερο αμερικανικό έργο της χρονιάς του 1944.
L. Bernstein: "Symphony No. 1 "Jeremiah", Moν. 3"
Διευθύνει ο συνθέτης:
3. Eπίσης και ο Ιγκόρ Στραβίνσκυ εμπνεύστηκε από τους Θρήνους του Ιερεμία κι έδωσε μια από τις σπουδαιότερες συνθέσεις του -παρότι δεν εκτελείται συχνά- που τιτλοφορείται: "ΘΡΗΝΟΙ" για 5 σολίστ, χορωδία και ορχήστρα.
 |
| "Lamentations of Jeremiah", Marc Chagall (wikiart) |
Οι μουσικοκριτικοί το χαρακτήρισαν "ζενίθ" της καριέρας του συνθέτη τόσο πνευματικά όσο και υφολογικά.
Αναπτύσσεται σε τρεις κινήσεις, που αντιστοιχούν στα τρία κεφάλαια των Θρήνων του Ιερεμία.
Ο συνθέτης κάνει εκτενή χρήση μουσικών κανόνων, ενώ παρότι μεγάλη η ορχήστρα, δεν χρησιμοποιείται ποτέ tutti , αφού ο Στραβίνσκι προτιμά μικρές ομάδες μεμονωμένων οργάνων αναδεικνύοντας το ηχόχρωμά τους.
Ο Στραβίνσκι συνέθεσε τους "Θρήνους" τη διετία 1957–1958 για τη Μπιενάλε της Βενετίας, όπου και έκανε πρεμιέρα, αφιερώνοντας την παράσταση στον Alessandro Piovesan, διευθυντή της Μπιενάλε, που είχε πεθάνει πρόσφατα.
Οι αναλυτές ισχυρίζονται πως το έργο ιερής μουσικής του ρώσου συνθέτη παρουσιάζει ομοιότητες με τους Θρήνους" του Τάλλις. Ο Στραβίνσκυ όμως δεν το αποδέχτηκε ποτέ, παρότι είχε μελετήσει τη σχετική αναγεννησιακή μουσική των Τάλλις και Παλεστρίνα, δηλώνοντας πως αν από κάπου δέχτηκε επιρροές θα ήταν οι "Θρήνοι" του Ερνστ Κρένεκ. Ο αυστρο-αμερικανός συνθέτης έγραψε το "Lamentatio Jeremiae Prophetae, op. 93", για μικτή χορωδία a capella το 1942 και μια σχετική πραγματεία για τη σύνθεση είχε μελετήσει ο Στραβίνσκυ, καθώς είχε εντυπωσιαστεί με τη δομή και το ατονικό-μοντέρνο ύφος της.
Stravinsky: "Threni" /Διευθύνει ο ίδιος ο συνθέτης:
 |
| Οι θρήνοι του Ιερεμία", ξυλογραφία Julius Schnorr von Karolsfeld, 1860 |
Έγραψε το χορωδιακό έργο μετά από μια περίοδο προσωπικής μελέτης της μουσικής του Ockeghem το Νοέμβριο του 1941, όταν ο Κρένεκ ζούσε εξόριστος στις ΗΠΑ έχοντας αφήσει την αγαπημένη του Αυστρία μετά την άνοδο των Εθνοσοσιαλιστών. Έτσι, το "Lamentatio Jeremiae Prophetae", αποτελεί το προσωπικό του θρήνο για τη χαμένη πατρίδα του, αντίστοιχο με κείνον του Προφήτη Ιερεμία για την πτώση της Ιερουσαλήμ.
Στη σύνθεση ενσωματώνει σειραϊκές τεχνικές των Μπουλέζ και Στοκχάουζεν.
Από τους "Θρήνους" του Κρένεκ ακούμε το πρώτο μέρος: "Ιn Coena Domini, ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΜΠΤΗ":
Εrnst Krenek: "Lamentatio Jeremiae Prophetae, op. 93, Ιn Coena Domini":
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου