"Ίντρα", η συνάντηση ενός άγγλου μουσικού με την ινδική μυθολογία

Ο άγγλος Γκούσταβ Χολστ μάς είναι περισσότερο γνωστός για την ορχηστρική του Σουίτα: "Πλανήτες".
Ας δούμε όμως, μια άγνωστη πλευρά του στο ευρύ κοινό, την επιρροή που άσκησε πάνω του η Ινδική φιλοσοφία και κουλτούρα.


Ο Χολστ στα πρώιμα έργα του επηρεάστηκε από τους Ρ.Στράους, Βάγκνερ, Ραβέλ και Γκριγκ. Ανάμεσα στα γενικού ενδιαφέροντος θέματα που τον απασχόλησαν ήταν η φιλοσοφία της Ανατολής, ο αποκρυφισμός-πνευματισμός της Ινδίας. Μιας χώρας που ενώ ουδέποτε είχε επισκεφτεί,  εμπνεύστηκε από τα ιερά της "Βεδικά  Κείμενα", τη μυθολογία, τη θεοσοφία της, και τα λογοτεχνικά έπη  Μαχαμπχαράτα και Ραμαγιάνα.
Ανάμεσα στα σχετικά έργα που έγραψε βρίσκουμε τις όπερές του: "Sita" και "Savitri", την καντάτα "The Cloud Messenger" ή το έργο "Maya" για βιολί και πιάνο, όλα βασισμένα στις ράγκα*.

Ένα συμφωνικό ποίημα, που μουσικά δεν έχει σχέση με την Ινδία, αλλά η έμπνευσή του προέρχεται από τη μυθολογία της, είναι το "Indra".
Ο τίτλος αναφέρεται στον ινδό θεό του κεραυνού και της βροχής και ο Χολστ απεικονίζει μουσικά το σχετικό μύθο:

Νωπογραφία(1840)
 Παριστά τον Ίντρα ανεβασμένο στον ελέφαντα-οδηγό του Αϊραβάτα,
κρατώντας στα χέρια του σπαθιά και τον κεραυνό.

Σε μια μακρινή εποχή το κακό πνεύμα Βίτρα μεταμορφώθηκε σε δράκο, 

που κατάπιε όλο το νερό της γης. 

Όλα ήταν ξερά και άγονα. Κανείς δεν μπορούσε να κάνει κάτι, μέχρι την γέννηση του Ίντρα...

Ήπιε μεγάλες ποσότητες ενός μαγικού υγρού, που τού έδωσε δυνάμεις για να συγκρουστεί 

με τον κακό δαίμονα, Βίτρα. 

Κατάφερε να γκρεμίσει τα αμέτρητα απόρθητα κάστρα του και να τον αντιμετωπίσει σε μια μακράς διάρκειας, ανήλεη μάχη, απ' την οποία ο Ίντρα βγήκε νικητής. 

Τότε, ο ουρανός γέμισε σύννεφα, που έσταζαν βροχούλα στη γη, άρχισαν και πάλι να τρέχουν οι ποταμοί, να γεμίζουν οι λίμνες.

Ο  Ίντρα έγινε βασιλιάς ανάμεσα σε θεούς και ανθρώπους.

Από τότε, ως σύμβολο θάρρους και δύναμης, ως καταστροφέας του δαίμονα Βίτρα-σύμβολο της φυσικής και πνευματικής ξηρασίας, κατέχει σημαντική θέση στο βουδιστικό πάνθεο.

Συχνά απεικονίζεται να ιππεύει τον ελέφαντα Αϊραβάτα ενώ στα πολλά χέρια του κρατά κεραυνούς, δόρατα και τόξα.

Το συμφωνικό ποίημα διακρίνεται για τη λυρική γοητεία, την πρωτοτυπία και την ομορφιά του, παρότι ο Χολστ δεν αναγνώριζε ιδιαίτερη αξία στο έργο.

Το βρίσκω άκρως επιβλητικό έργο με  έντονη τη χρήση χάλκινων πνευστών και εκρήξεις ιδιοφώνων κρουστών να τονίζουν την μεγαλοπρέπεια του θεού από το ινδικό πάνθεο. Η δυναμική ποικίλλει, σκιαγραφώντας και υποδεικνύοντας τη διάθεση και την κατάσταση ψυχής, ακολουθώντας αριστοτεχνικά τη φόρμα της ινδικής "ράγκα".
Θεωρώ πως  το έργο αυτό χαρακτηρίζεται από ηχητική διαύγεια, λυρικά ηχοχρώματα, εξάρσεις πνευματισμού και μυστηριακή διάθεση, στοιχεία τα οποία αντανακλούν σαφώς το ενδιαφέρον του συνθέτη για τη φιλοσοφία και τον αποκρυφισμό. Προσωπικά εντυπωσιάζομαι από την επιλογή και διεξοδική ανάπτυξη των θεμάτων με  μυστηριώδεις τόνους, ενώ μέσω των επανεκθέσεων, ζωηρά, ενεργητικά και ανήσυχα, ο συνθέτης μάς οδηγεί μαεστρικά στην απότομη, πλην λαμπρή και επιβλητική coda,  σε ένα δυναμικό κορύφωμα επικού χαρακτήρα, αντάξιο της παραμυθικής Ανατολής.

Holst: "Indra,  Op.13":

* Η "ράγκα" είναι το σημαντικότερο στοιχείο στη δομή της ινδικής μουσικής. Με τη λέξη αυτή εννοείται το σύστημα που περιλαμβάνει όλα τα μελωδικά στοιχεία μιας σύνθεσης,μα ταυτόχρονα υποδεικνυει και τη διάθεση, την κατάσταση ψυχής. Κάθε ράγκα έχει ανιούσα και κατιούσα μορφή (κάτι σαν κλίμακα), έχει συγκεκριμένα διακοσμητικά στοιχεία, μελίσματα, και χαρακτηριστικές φράσεις.


(Ο Χολστ γεννήθηκε σαν σήμερα  21 Σεπτεμβρίου 1874 στο Τσέλτεναμ της Βρετανίας)