Ο Μποροντίν κι οι Πολοβτσιανοί Χοροί του...

Εξώφυλλο της παρτιτούρας όπου αναγράφεται:

"Πρίγκιπας Ιγκόρ, όπερα σε 4 πράξεις με πρόλογο, λόγια και μουσική του Aλ. Μποροντίν
 και θέμα προσαρμοσμένο από το "Lay of Igor's Host"

Ήταν στην Αγία Πετρούπολη, το δεύτερο μισό του 19ου αι. που πέντε φιλόμουσοι συγκρότησαν μια Ομάδα με στόχο τη διαμόρφωση μιας εθνικής, ρωσικής μουσικής σχολής, απελευθερωμένης από τα δυτικά πρότυπα.

Ήταν η γνωστή "Ομάδα των Πέντε", μέλος της οποίας υπήρξε και ο γεννημένος σαν σήμερα, 12 Νοεμβρίου 1833, Αλεξάντερ Μποροντίν. 

Μπορεί το ενδιαφέρον του Μποροντίν να μονοπωλούσαν οι έρευνες στη χημεία και την Ιατρική όμως είναι αξιοσημείωτη κι η λατρεία του για την τέχνη της μουσικής.
Μιλούσε 4 γλώσσες και υπήρξε κορυφαίος χημικός με λαμπρές περγαμηνές(είχε δημοσιεύσει μελέτες και άρθρα πάνω στην επιστήμη του κι είχε ανακαλύψει νέες χημικές αντιδράσεις).

Τα πειράματα στην επιστήμη του περιόριζαν τον ελεύθερο χρόνο του γι' αυτό πολλά από τα μουσικά του έργα έμειναν ανολοκλήρωτα. Ανάμεσά τους και το κορυφαίο δημιούργημά του "Πρίγκιπας Ιγκόρ", όπερα που συμπλήρωσαν μετά το θάνατό του οι συνεργάτες και φίλοι του, Ρίμσκι-Κόρσακωφ και Αλεξάντρ Γκλαζουνόφ.

Η όπερα του Μποροντίν "Prince Igor"είναι βασισμένη στο ρωσικό ανώνυμο έπος του 13ου αι."Lay of Igor’s Campaign" και αφορά την ιστορία της εκστρατείας του ρώσου πρίγκιπα Ιγκόρ, ο οποίος είναι ιστορικό πρόσωπο(Igor Svyatoslavich) ενάντια στους Πολόβτσι, νομαδική φυλή των Κουμάνων. Ο Ιγκόρ κατά τη διάρκεια της εκστρατείας αιχμαλωτίζεται από τον αρχηγό τους, Χαν Κόντσακ.

Το λιμπρέτο έγραψε ο ίδιος ο συνθέτης και για να καταφέρει να αφουγκραστεί την αίσθηση του χρόνου και την ατμόσφαιρα του περιβάλλοντος πήγε στο Putvil, γενέτειρα του Ιγκόρ. Εκεί μελέτησε παλιές ιστορίες, χρονικά, τη μουσική των Κουμάνων και τα έπη τους, προσπαθώντας να επικεντρωθεί σ'αυτά, παρά στα πολιτικά γεγονότα της κύριας πηγής. Ως αποτέλεσμα, κατάφερε να φέρει την εικόνα του Ιγκόρ πιο κοντά στους επικούς ήρωες.

Κεντρικό στοιχείο της όπερας είναι ο τρόπος που οι Ρώσοι διακρίνονται από τους Πολοβτσιάνους μέσω των μουσικών χαρακτηριστικών. Ο Μποροντίν για να αναπαραστήσει τους ρώσους συμπατριώτες του αξιοποιεί στοιχεία της λαϊκής, ρωσικής μουσικής, ενώ διακοσμητικές τεχνικές, όπως μελίσματα, ιδιαίτεροι χρωματισμοί και αποτζιατούρες αναπαριστούν τους παγανιστές αντιπάλους τους, συνήθης τεχνική από τους ρώσους να εκφράζουν τον οριενταλισμό στις δημιουργίες τους.

Η όπερα διακρίνεται για το μελωδικό πλούτο της με κορυφαία στιγμή τους "Πολοβτσιανούς Χορούς".
Ακούγονται σε μια εξωτικής ατμόσφαιρας σκηνή στο τέλος της Β' πράξης.

Μεταφερόμαστε στο στρατόπεδο του ηγέτη των Πολόβτσι, Χαν Κόντσακ. O Πολοβτσιάνος αρχηγός έχει συγκεντρώσει τους αιχμαλώτους προκειμένου να τούς εντυπωσιάσει με τις σκλάβες που λικνίζονται πάνω στους παραδοσιακούς, ανατολίτικους ρυθμούς. 

Kοστούμι για μια από τις Πολοβτσιανές σκλάβες

1909 Konstantin Korovin 
(πηγή: Μet Μuseum)

Έτσι, ο ευρηματικός συνθέτης επιλέγει μοτίβα με πλούσιο, οριένταλ ύφος, εξωτικό χρώμα και ρυθμικά-μελωδικά στοιχεία από παραδοσιακά τραγούδια των Κουμάνων, που με τόση σχολαστικότητα είχε αναζητήσει, μελετήσει και επιλέξει. 

Ο Μποροντίν ξέροντας από πειράματα και χημικές αντιδράσεις καταφέρνει να αναμίξει όλα εκείνα τα στοιχεία ώστε μετά τη ζύμωσή τους να παρασκευαστεί ένα σύνολο που συναρπάζει και τον πιο απαιτητικό ακροατή.

Μετά την σύντομη εναρκτήρια μελωδία των πνευστών ακολουθεί ένα αιθέριο glissando(=γλίστρημα) από άρπες που συνοδεύουν το κύριο θέμα που στην αρχική εκδοχή του εκτελείται με χορωδία. Είναι ένα αέρινης αίσθησης μοτίβο, γνωστό ως "γλίστρημα των Παρθένων", μια αισθαντική και όλο γλυκύτητα, μελωδία. Ακολουθεί ένας άγριος και με μελωδική τραχύτητα, χορός ανδρών βασισμένος πάνω σε δυο θέματα που μοιάζει να συγκρούονται μεταξύ τους για το ποιο απ'τα δυο θα κυριαρχήσει, χωρίς να δίνεται όμως απάντηση.
Αντίθετα η αρμονική τους πλοκή μάς οδηγεί σε μια μελωδία τριμερούς ρυθμού που μοιάζει με βαλς ως το τελικό μέρος των χορών που περιλαμβάνει την κομψή και φινετσάτη μελωδία με το φλάουτο ως δεσπόζον όργανο.
Ο ρυθμός ακολουθεί πορεία επιτάχυνσης μέσω παραλλαγών και καταλήγει σε ένα υπέρλαμπρο, εκτυφλωτικής ομορφιάς, φινάλε!

Πρόκειται για τέσσερις χορούς, το ύφος των οποίων εναλλάσσεται από λυρικό-μελαγχολικό-κομψό σε άγριο-ενεργητικό-γεμάτο ένταση!

Το στρατόπεδο των Πολοβτσιάνων, όπου στήθηκε η χορευτική σκηνή της όπερας στην 2η Πράξη 
(σκηνικό)

"Πέτα στην πατρίδα μας

με τα φτερά του ανέμου αγαπητό τραγούδι,

Εκεί που ελεύθερα σε έχουμε τραγουδήσει,

εκεί που "νιώσαμε ελεύθεροι" να σε τραγουδήσουμε.

Εκεί, κάτω από τον καυτό ουρανό,

ο αγέρας είναι γεμάτος ευφορία,

Εκεί στον ήχο της θάλασσας

που τα βουνά αγγίζουν τα σύννεφα.

Εκεί που ο ήλιος λάμπει εκτυφλωτικά

λούζοντας τα βουνά της με φως

Υπέροχα ρόδα ανθίζουν στις κοιλάδες,

και τ' αηδόνια τραγουδούν στα πράσινα δάση.

Και τα γλυκά σταφύλια ωριμάζουν.

Εκεί, είσαι ελεύθερος! Τραγούδι,

πέτα στην πατρίδα!",

ψάλλει ο χορός των Πολοβτσιανών σκλάβων...

Borodin: "Prince Igor - Polovtsian Dances":

Το 1953 και για το  μιούζικαλ "Kismet" προσαρμόστηκαν στίχοι πάνω στην αγαπημένη μελωδία από το "γλίστρημα των Παρθένων" προκειμένου να αποτυπωθεί το μέγεθος της αγάπης δυο εραστών κι έχει τίτλο: "Stranger in Paradise", που ερμήνευσε ο TonyBennett: