"Gustav Holst και Ειρήνη"

 

Η θεά των Ρωμαίων, Pax, όμοιας με την Ειρήνη των Ελλήνων
(Κήποι ανακτόρου Παβλόφσκ-Αγία Πετρούπολη)

"Για τους θνητούς γεννά η μεγάλη Ειρήνη πλούτη

και τραγουδιών γλυκόφωνων ανθούς

πάνω στους πλουμιστούς βωμούς,

στην ξανθή φλόγα καίονται για τους θεούς,

σαν είναι ειρήνη,

μηριά βοδιών, πυκνόμαλλων προβάτων,

και τότε ο νους των νέων είναι στους κώμους,

στο παίξιμο του αυλού και στις παλαίστρες.

Τα σιδεροδεμένα χερούλια των ασπίδων αραχνιάζουν,

σκουριά σκεπάζει τα δίκοπα σπαθιά,

τις λόγχες των δοράτων[...]

Οι σάλπιγγες οι χάλκινες πια δεν βαράνε,

δεν κλέβουν απ᾽ τα μάτια το γλυκό

τον ύπνο της αυγής, που τις καρδιές ζεσταίνει.

Ευφρόσυνα συμπόσια είναι γεμάτοι οι δρόμοι,

και παιδικοί ξεχύνονται, σαν φλόγες, ύμνοι"

(Βακχυλίδης: "Ο ύμνος της Ειρήνης", (μτφ. Θρ. Σταύρου)

Είναι η πρώτη φορά που στην αρχαία ελληνική γραμματεία συναντάμε ένα εγκώμιο για την ειρήνη ως καθολική κατάσταση που εξασφαλίζει την ευφροσύνη και την ευδαιμονία. Οι παραπάνω στίχοι του Βακχυλίδη προέρχονται από παιάνα προς τιμήν του Απόλλωνα. Μάλλον ο ύμνος για την ειρήνη  λειτουργούσε αντιστικτικά προς το πρώτο μέρος του ποιήματος, όπου γινόταν αναφορά στους βίαιους και πολεμοχαρείς Δρύοπες.


Γενέθλιος ημέρα του Γκούσταβ Χολστ, αλλά και Παγκόσμια Ημέρα της Ειρήνης, σήμερα 21 του Σεπτέμβρη.

Ετσι σκέφτηκα ο χαιρετισμός μου να έρθει με το παραπάνω ποίημα συνοδευμένο με τη μουσική από τους διάσημους "Πλανήτες" του τιμώμενου σήμερα άγγλου συνθέτη.

Πρόκειται για ένα από τα  δημοφιλέστερα συμφωνικά έργα του 20ού αιώνα.
Δομείται σε 7 μέρη, όσοι οι μέχρι τότε γνωστοί πλανήτες, εκτός της Γης. Ο Χολστ προσπάθησε να απεικονίσει μουσικά τους αστρολογικούς και μυθολογικούς συμβολισμούς των πλανητών.
Πολλοί υποστηρίζουν πως ο Χολστ -ως λάτρης της αστρολογίας- είχε διαβάσει το βιβλίο του επιφανούς πατέρα της αστρολογίας, Alan Leo: "Η τέχνη της σύνθεσης", όπου ο αστρολόγος και θεοσοφιστής παρουσιάζει τα αστρολογικά χαρακτηριστικά των πλανητών.

Λόγω της Ημέρας της Ειρήνης, επιλέγω το δεύτερο μέρος της Σουίτας, που φέρει τον τίτλο: "Αφροδίτη, η ειρηνοποιός", που  -όπως και στον Βακχυλίδη- λειτουργεί αντιστικτικά προς το πρώτο μέρος του: "Άρης, ο κομιστής του πολέμου"...


Η προσέγγιση του Χολστ στην "Αφροδίτη-Ειρήνη" γίνεται κομψά, ευγενικά και με ιπποτική αβρότητα. Το μοτίβο της εισαγωγής έρχεται με το κόρνο που ανακοινώνει την έλευση της Ειρήνης. Συνοδευτικά, πλαισιώνουν τα έγχορδα, με τα φλάουτα και τα όμποε να μην βιάζονται, αλλά με ηρεμία σκιαγραφούν την χαλαρότητα, την ομορφιά και την ελαφρότητα της ψυχής...
Ακούς και "ξεχειλάει η στεφάνη του ορίζοντά της, φως", κατά τον ποιητή, η ειρήνη...
Τσελέστα και άρπα απεικονίζουν το ουράνιο νεφέλωμα, ενώ τα σολιστικά μέρη του βιολιού και του όμποε συμβάλλουν στην αποτύπωση της ευδαιμονίας και ευφροσύνης που κομίζει στην ανθρώπινη ψυχή, η ειρήνη.
Ρυθμός αργός, νηφάλιος, σχεδόν υπνωτιστικός...
Μελωδίες, που αγγίζουν τα όρια της σιωπής...
Μελωδίες, "ν' ανασάνει διάπλατα μέσα τους όλος ο κόσμος με όλα τα όνειρά του", όπως ο Ρίτσος οδοιπορεί ποιητικά πλάθοντας την ειρήνη.

Gustav Holst: "The Planets - II. Venus, The Bringer of Peace":