Nαζίμ, πολύ σ'αγαπήσαμε....

 

(soundcloud)

"Ναζίμ πολύ μας αγάπησες, πολύ σ' αγαπήσαμε.

Πόσες πόλεις σου μιλούν με το μικρό όνομά σου,

όλοι στον ενικό...

Κι εγώ Ναζίμ και πιο πολύ η ελευθερία,

με το μικρότερο όνομά σου, το πιο μεγάλο"

(Γ.Ρίτσος)

Ο Ναζίμ Χικμέτ γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη μια μέρα σαν τη σημερινή, στις 15 Γενάρη του 1902. Η ζωή του ήταν έντονη. Φυλακίστηκε για χρόνια και κυνηγήθηκε άγρια από τις τουρκικές αρχές για τις αριστερές του πεποιθήσεις.
Η ποίησή του αποτελεί ανυπέρβλητο σύμβολο των εξαθλιωμένων κι αυτός, ο ποιητής-επαναστάτης- διανοούμενος.

"Για τη ζωή":

Η ζωή δεν είναι παίξε γέλασε

πρέπει να τηνε πάρεις σοβαρά

Όπως να πούμε κάνει ο σκίουρος

δίχως απ'όξω ή από πέρα να προσμένεις τίποτε.

Δε θα' χεις άλλος, πάρεξ μονάχα να ζεις.

Η ζωή δεν είναι παίξε γέλασε

πρέπει να τηνε πάρεις σοβαρά

Τόσο μα τόσο σοβαρὰ

Που έτσι, να πούμε, ακουμπισμένος σ᾿ έναν τοίχο

με τα χέρια σου δεμένα

ή μέσα στ᾿ αργαστήρι

Με λευκή μπλούζα και μεγάλα ματογυάλια

θε να  πεθάνεις, για να ζήσουνε οι άνθρωποι

οι άνθρωποι που ποτέ δε θα' χεις δει το πρόσωπό τους  

και θα πεθάνεις ξέροντας καλά 

πως τίποτα πιο ωραίο, πως τίποτα πιο αληθινό

απ' τη ζωή δεν είναι.

Πρέπει να τηνε πάρεις σοβαρά

Τόσο μα τόσο σοβαρά

Που θα φυτεύεις, σα να πούμε 

ελιές ακόμα στα εβδομήντα σου

Όχι καθόλου για να μείνουν στα παιδιά σου

Μα έτσι για το θάνατο δε θα τονε πιστεύεις 

όσο κι αν τὸν φοβάσαι

Μα έτσι γιατί η ζωὴ θε να βαραίνει πιότερο στη  ζυγαριά"

(ΝΑΖΙΜ ΧΙΚΜΕΤ)

Το παραπάνω ποίημα αποτελεί ένα από τα δεκαέξι που μελοποιήθηκαν για να συγκροτηθεί  το ορατόριο του Τούρκου συνθέτη και πιανίστα Φαζίλ Σάυ, αφιέρωμα στον συμπατριώτη του ποιητή που τιμάμε σήμερα, γι 'αυτό έχει τον τίτλο: "ΝΑΖΙΜ".
Πρόκειται για μεγάλης κλίμακας σύνθεση, που οι αναλυτές διακρίνουν πως αναδεικνύει την ιδιαίτερη αισθητική του συνθέτη  και περιέχει την πεμπτουσία της  δημιουργικής δραστηριότητας του. Το έργο για σολίστες, συμφωνική ορχήστρα, μικτή χορωδία και αφηγητή, ολοκληρώθηκε το 2001 στη Νέα Υόρκη.
Η σύνθεση "Nâzım" χαρακτηρίζεται από τη σχέση με αντίστοιχες συνθέσεις σκηνικής μουσικής όπως η όπερα και το ορατόριο, αλλά διαφέρει απ' αυτά ως προς τη δομή και το περιεχόμενό της. Το έργο, που αποτελείται από πέντε αλληλένδετες ενότητες (Νεανικά χρόνια - Στη φυλακή - Ενήλικας - Εξορία -Φινάλε) ακολουθεί τη δομή της "ελεύθερης μορφής". Χρησιμοποιεί μοτίβα και χρώματα της λαϊκής μουσικής με τροπικές, τονικές και ατονικές τεχνικές και αδιαμφισβήτητα αντανακλά τη θαυμαστή αλληλεπίδραση ποίησης και μουσικής.

Fazıl Say : "Nazım Oratorio - Yaşamaya Dair - Για τη ζωή":

O Φαζίλ Σάυ είναι λάτρης της λογοτεχνίας και της ποίησης. Την αγάπη του για τις τέχνες τού εμφύσησε ο πατέρας του ων εκδότης λογοτεχνικών περιοδικών. 
Ο Χικμέτ κατέχει ιδιαίτερη θέση στην καρδιά του και τον θεωρούσε από μικρός μια  πολύ σημαντική προσωπικότητα, όχι μόνο για την τουρκική λογοτεχνία αλλά κυρίως για τη διαμόρφωση της νοοτροπίας στην τουρκική κοινωνία.

Από τα πλέον δημοφιλή και συγκινητικότερα μέρη του ορατορίου είναι όταν το μικρό κορίτσι σε ρόλο σολίστ ερμηνεύει το ποίημα του Χικμέτ: "Kız Çocuğu-Το μικρό κορίτσι", αναφορά στα παιδιά που χάθηκαν στη Χιροσίμα. Ο Τούρκος ποιητής γράφει ένα σπαρακτικότατο ποίημα με αφηγητή ένα νεκρό κορίτσι, θύμα του πυρηνικού ολέθρου:

Εγώ είμαι, εγώ είμαι που χτυπάω την πόρτα σας

Εδώ ή αλλού, χτυπάω όλες τις πόρτες

Ω, μην τρομάζετε καθόλου πούμαι αθώρητη

Κανένας μια μικρή νεκρή δεν μπορεί νάιδει

Εδώ και δέκα χρόνια, εδώ καθόμουνα

Στη Χιροσίμα ο θάνατος με βρήκε

Κ’ είμαι παιδί, τα εφτά δεν τα καλόκλεισα

Μα τα νεκρά παιδιά δε μεγαλώνουν.

Πήραν πρώτα φωτιά οι μακριές πλεξούδες μου

Μου καήκανε τα χέρια και τα μάτια

Όλη-Όλη μια φουχτίτσα στάχτη απόμεινα

Την πήρε ο άνεμος κι’ αυτή σ’ ένα ουρανό συγνεφιασμένο.

Ω, μη θαρρείτε πως ζητάω για μένα τίποτα,

Κανείς εμένα δε μπορεί να με γλυκάνει

Τι το παιδί που σαν εφημερίδα κάηκε

Δεν μπορεί πια τις καραμέλες σας να φάει.

Εγώ είμαι που χτυπάω την πόρτα σας, ακούστε με,

Φιλέψτε με μονάχα την υπογραφή σας

Έτσι που τα παιδάκια πια να μη σκοτώνονται

Και να μπορούν να τρώνε καραμέλες.

(μτφ. Γιάννης Ρίτσος)

Το ορατόριο "ΝΑΖΙΜ"  συνέθεσε ο Φαζίλ Σάι γύρω στα τριάντα του χρόνια και μ' αυτό ήθελε να αποτίσει φόρο τιμής στον  πρωτοπόρο, Χικμέτ, μα κυρίως να τονίσει την  αδικία που αντιμετώπισε...

Για να γενούνε τα σκοτάδια λάμψη...Γιατί γι' αυτό πάσχισε ο τρανός ποιητής, που έδεσε την τέχνη του και τη ζωή του με τις ωραιότερες αξίες και ιδανικά της ανθρωπότητας!
Να φωτίσει ένα όμορφο τοπίο ελπίδας, έναν κόσμο αλληλεγγύης κι ανθρωπιάς. Ο λόγος του πάντα θα ηχεί ελπιδοφόρο σήμαντρο μέσα σ' ένα κόσμο που πλήττεται βάναυσα από λογής θύελλες κι αστραπόβροντα...

Ναζίμ, πολύ σ'αγαπήσαμε!

Τέλος, από τα πιο δημοφιλή μέρη του ορατορίου είναι ο ύμνος: "Memleketim-η πατρίδα μου", που εκτελείται συχνά και αυτόνομα:

"Η Πατρίδα μου"

Δεν άφησα καπέλα Για να γυρίσω πίσω

Ούτε παπούτσια για να διαβώ τους δρόμους σου.

Έλιωσα το τελευταίο πουκάμισό σου,

Πάει πολύς καιρός,

Ήταν ύφασμα απ΄το Σιλέ.

Τώρα παραμένεις μόνο στο λευκό των μαλλιών μου

Στο έμφραγμα της καρδιάς μου.

Τώρα παραμένεις μόνο στο λευκό των μαλλιών μου

Στις γραμμές του μετώπου μου,

Πατρίδα μου.

Δεν άφησα καπέλα Για να γυρίσω πίσω

Ούτε παπούτσια για να διαβώ τους δρόμους σου.

Έλιωσα το τελευταίο πουκάμισό σου,

Πάει πολύς καιρός,

Ήταν ύφασμα απ΄το Σιλέ.

Τώρα παραμένεις μόνο στο λευκό των μαλλιών μου

 Στο έμφραγμα της καρδιάς μου.

Τώρα παραμένεις μόνο στο λευκό των μαλλιών μου

Στις γραμμές του μετώπου μου,

Πατρίδα μου"

Κείμενο για τον Χικμέτ μπορείτε να διαβάσετε κι εδώ.