Η μεξικάνικη "Κατρίνα", ο Ρεβουέλτας και ο Σαιν Σανς...

Η "Κατρίνα" του José Guadalupe Posada

Σαν σήμερα, 2 Φεβρουαρίου 1852 γεννήθηκε ο José Guadalupe Posada, ένας μεξικανός λιθογράφος που χρησιμοποίησε την ανάγλυφη εκτύπωση για τη δημιουργία των εικονογραφήσεών του.

Το έργο του έχει επηρεάσει πολυάριθμους καλλιτέχνες και γελοιογράφους και διαπνέεται από έντονο σατιρικό και κριτικό πνεύμα.

Ο καλλιτέχνης χρησιμοποίησε ως σχεδιαστικά μοτίβα του κρανία, και σκελετούς -σύμβολα της μυστικιστικής κουλτούρας του Μεξικού- για να μεταφέρει με καυστικότητα την πολιτική του κριτικη.

Πιο γνωστό από τα έργα του είναι η λεγόμενη "Κατρίνα".
Είναι δημιουργία του 1912 κι εμφανίστηκε με το όνομα: "La Calavera Catrina-Νεκροκεφαλή των Ρεβυθιών", αναφερόμενη σε πωλητές ρεβυθιών που αν και με ινδιάνικο αίμα απαρνούνταν τις καταβολές τους και παρίσταναν τους Ευρωπαίους.

Η "Κατρίνα" του Ποσάδα φορά μόνο ένα τεράστιο σομπρέρο. Νονός της, είναι ο μεγάλος Ντιέγκο Ριβέρα, που την απεικόνισε στη συνέχεια ενδεδυμένη με πλουμιστά, χρωματιστά ρούχα.

Διαχρονικά η "Κατρίνα" έχει παρουσιαστεί με διάφορους τρόπους...
Άλλοτε χαρούμενη, άλλοτε θλιμμένη...άλλοτε κοκέτα και καλοντυμένη, καπνίστρια ή με στοιχεία ποπ-αρτ... Kατρίνα α λα Φρίντα Κάλο...Κατρίνα-νύφη ή ινδιάνα...

Σήμερα στο Μεξικό αποτελεί σήμα κατατεθέν, και κοσμεί πολλές γωνιές και πόρτες σπιτιών και καταστημάτων, ενώ σύγχρονοι καλλιτέχνες δημιουργούν "Κατρίνες" με διάφορα υλικά, όπως αυτές που έφερα από μια μοναδική γκαλερί στο Τλακεπάκε από πορσελάνη το κρανίο και το ρούχο από πεπιεσμένο χαρτί και την τεχνική του παπιέ μασέ...

Δυο καλλίγραμμες κυρίες-σκελετοί με καπελαδούρες και ένδυμα a la Creole εποχής, κοσμούν τη δική μου γωνιά και μού θυμίζουν το πρόσφατο, ιδιαίτερου -πολιτισμικά- ταξίδι μου στο μακρινό Μεξικό...

ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΕΜΠΝΕΥΣΕΙΣ:

1. Με έμπνευση το "La Catrina" του Posada, ο μεξικανός συνθέτης, Silvestre Revueltas συνέθεσε το 1940 ένα μπαλέτο στο οποίο έδωσε τον τίτλο: "La Coronela" και αφιέρωσε στον Posada. Όμως έμεινε ημιτελές, καθώς τον πρόλαβε ο θάνατος.
Στη σύνθεση συνδυάζονται μοτίβα από τη λαϊκή μουσική του Μεξικού με μουσική από την ευρωπαϊκή παράδοση. Η πλοκή του μπαλέτου "La Coronela" βασίζεται σε μια ιστορία που περιλαμβάνει τις σκελετένιες φιγούρες (Κατρίνες) και μια επανάσταση της εργατικής τάξης, και τα δυο θέματα πολύ συνήθη στο Μεξικό. Πρόκειται για πολύχρωμης ενορχήστρωσης, έργο με διαρκώς εναλλασσόμενους ρυθμούς και διαθέσεις, και μια ιδιαίτερα ευρηματική χρήση των κρουστών οργάνων. Σε κάποια σημεία παραπέμπει σε μελωδίες από παλιές ασπρόμαυρες ταινίες, ενώ αλλού ο συνθέτης με ευρηματικότητα συνδυάζει μουσικές μάχης και βαλς με μεξικάνικα θέματα που παίζονται από τους Μαριάτσι.*

Η σύνθεση αρχικά γράφτηκε για πιάνο και δομείτο σε 4 μέρη από τα οποία μόνο τα τρία συνέθεσε ο Ρεβουέλτας. Η ενορχήστρωση και η συμπλήρωση του τέταρτου μέρους πάνω σε σχέδια του συνθέτη έκανε ο μεξικανός συνθέτης και μαέστρος, Μπλας Γκαλίντο: 

• Κυρίες της εποχής
• Χορός των απόκληρων
• Ο Εφιάλτης του Δον Φερούτσιο
• Τελική κρίση
  
  
  Silvestre Revueltas: "La Coronela":

2. Όμως, θεωρώ πως θα ταίριαζε απόλυτα στη Μεξικάνικη "Κατρίνα", που ιδιαίτερα την Ημέρα των Νεκρών έχει την τιμητική της, κι ένας Σαιν Σανς με τον "Μακάβριο Χορό" του.

Σύμφωνα με το θρύλο, ο Θάνατος -εμφανίζεται στη γη κάθε χρόνο στο Καρναβάλι- προσκαλεί τους νεκρούς να βγουν από τους τάφους τους και ενώ θα παίζει βιολί, εκείνοι να χορεύουν τον χορό του θανάτου.

Η σύνθεση ξεκινά με την άρπα (1:03)να χτυπά τα 12 χτυπήματα του μεσονυχτίου και αμέσως μετά το βασικό θέμα από το βιολί του Θανάτου...
Ακολουθεί το ξυλόφωνο, που με ευρηματικότητα ο Σαιν Σανς χρησιμοποιεί για να αποδώσει το κροτάλισμα των οστών των σκελετών...

Saint-Saëns: "Danse Macabre":

* Μαριάτσι: Η μουσική Μαριάτσι αναπτύχθηκε τον 19ο αιώνα και αποτελεί κράμα ινδιάνικων μουσικών συνηθειών με κείνες των ισπανών κατακτητών.
Το όνομα προέρχεται από την γαλλική λέξη marriage=γάμος, καθώς η μουσική αυτή αρχικά παίζονταν σε γάμους και χορούς.
Μαριάτσι λέγεται και η ορχήστρα, που αποτελείται από αρκετούς μουσικούς που εκτελούν βιολιά, κιθάρες, μια γκιταρόν (μεγάλη ακουστική κιθάρα) και τρομπέτες, ενώ τα θέματα των τραγουδιών τους είναι ο έρωτας, η απογοήτευση, η προδοσία, αλλά και η μεξικανική επανάσταση.
Οι ορχήστρες έχουν έντονο το φολκλορικό στοιχείο, που ενισχύεται και από την ιδιαίτερα κομψή φορεσιά των εκτελεστών, στοιχείο-κατάλοιπο από του Ισπανούς κονκισταδόρες με κοντά σακάκια και παντελόνια διακοσμημένα με χρυσά μεταξωτά σιρίτια σε σχέδια παραδοσιακά των Αζτέκων και πλατύγυρα σομπρέρος.