Ο ζωγράφος, ο μουσικός, ο βασιλιάς και ο ηλίανθος...

"Αυτοπροσωπογραφία με ηλίανθο", Βαν Ντάικ

[Στη μνήμη του Anthony van Dyck]

Ο φλαμανδός ζωγράφος, Άντονι βαν Ντάικ θεωρείται από τους σπουδαιότερους καλλιτέχνες του 17ου αιώνα, ιδιαίτερα για τα πορτρέτα αριστοκρατών.
Ξεχώρισε επίσης για τα μυθολογικά και θρησκευτικά του θέματα.
Το άφθαστο ταλέντο του διέκρινε κι ο Ρούμπενς, στο εργαστήριο του οποίο ο Βαν Ντάικ παρέμεινε τρία χρόνια ως βασικός συνεργάτης του.
Ως καλλιτέχνης ξεχώρισε για την θερμή χρωματική του κλίμακα και τις απότομες αντιθέσεις στη φωτοσκίαση.

***

Το πορτρέτο του Nicholas Lanier που φιλοτέχνησε ο
Βαν Ντάικ στην Αμβέρσα το 1632

Aπόγονος Ουγενότων, μιας γαλλικής οικογένειας μουσικών, εγκατεστειμμένης στην Αγγλία ήταν ο Nicholas Lanier.
Ήταν δεξιοτέχνης της βιόλα ντα γκάμπα και είχε υπέροχη φωνή.
Ο Βασιλιάς ενθουσιάστηκε με το ύψιστο επίπεδό του στη μουσική εκτέλεση, τη σύνθεση, αλλά και τη ζωγραφική, καθώς είχε ταλέντο και στην εικαστική τέχνη.
Ο φιλότεχνος Κάρολος Α΄ τον πήρε στην Αυλή του και τον τίμησε με τον τίτλο του "Master of the King's Music", τιμή που δινόταν σε μουσικούς μεγάλης διάκρισης.
Τού είχε δε αναθέσει -λόγω της εικαστικής του ιδιότητας και του υψηλού αισθητικού του κριτηρίου- να ταξιδεύει στην Ευρώπη ώστε να συλλέγει πίνακες ζωγραφικής για λογαριασμό της Αυλής.
Σε μια από τις επισκέψεις του Λανίερ στην Αμβέρσα συνάντησε τον Βαν Ντάικ, ο οποίος φιλοτέχνησε το πορτρέτο του συνθέτη. Τόσο εντυπωσιάστηκε από την τεχνική του φλαμανδού ο Λανίερ, που έπεισε τον βασιλιά Κάρολο να τον δεχτεί στο παλάτι.
Ο φιλότεχνος μονάρχης θαύμασε αμέσως το ταλέντο του Βαν Ντάικ και του πρότεινε να εγκατασταθεί στην Αγγλία, παραχωρώντας του τη θέση του "Κορυφαίου ζωγράφου της Αυλής", όπως κι έγινε... Λίγο αργότερα τον έχρισε ιππότη.

Ο θαυμασμός του μονάρχη προς το ζωγράφο, όπως και η αφοσίωση του δεύτερου στο βασιλιά αποδεικνύονται και στην αυτοπροσωπογραφία του Βαν Ντάικ που βλέπετε παραπάνω.

Ο Βαν Ντάικ φορά ένα ροδί πανωφόρι από ακριβό, στιλπνό ύφασμα πάνω από λευκό πουκάμισο, του οποίου βλέπουμε το γιακά, τη μανσέτα και μια λεπτή σχισμή του ρούχου στην πλάτη. Έχει στραμμένο το πρόσωπό του και κοιτάζει το θεατή. Με το δεξί του χέρι ετοιμάζεται να αγγίξει τα πέταλα ενός χρυσοκίτρινου ηλίανθου, ενώ με τα δάκτυλα του αριστερού παίζει με μια ολόχρυση καδένα που πέφτει στην πλάτη του.
Στο στοιχείο αυτό κρύβεται και το μήνυμα που επιθυμεί ο ζωγράφος να υπογραμμίσει. 
Η χρυσή αλυσίδα ήταν δώρο του βασιλιά Καρόλου προς το ζωγράφο του οποίου τη δουλειά και τις υπηρεσίες εκτιμούσε απεριόριστα.
Καθώς η γλώσσα των λουλουδιών βοηθά στην εξαγωγή συμβολισμών, ο ηλίανθος ανέκαθεν συνδεόταν με την αφοσίωση και την πίστη επειδή το συγκεκριμένο φυτό στρέφεται πάντα προς τον ήλιο, ακολουθώντας την πορεία του στον ουρανό.

"Τριπλό πορτρέτο του Βασιλιά Καρόλου", Βαν Ντάικ

Ο Βαν Ντάικ μαζί με τον Νίκολας Λανίερ φρόντιζαν να εντοπίζουν σπουδαία εικαστικά έργα για τον φιλότεχνο μονάρχη τους, ο οποίος ανταποδοτικά για τις υπηρεσίες τους τούς χορήγησε δια βίου οικονομική ενίσχυση...
Το 1641 σ' ένα ταξίδι του στο Παρίσι, ο Βαν Ντάικ αρρώστησε βαριά. Επέστρεψε εσπευσμένα στο Λονδίνο, όπου πέθανε σαν σήμερα, 9 Δεκεμβρίου.

Από την εποχή του μεγάλου ζωγράφου που πέρασε στην αιωνιότητα μια τέτοια μέρα και προς τιμήν του, θα ακούσουμε μια σύνθεση του φίλου και συνεργάτη του, Νίκολας Λανίερ σε ποίηση του Thomas Carew, διάσημου ποιητή στην Αυλή του Καρόλου.

Μια υποβλητική άρια, στον τύπο της chaconne, το μελωδικό μοτίβο της διακατέχεται από μια ελαφρά χορευτική, πλην μελαγχολική διάθεση.

"Δεν θα στολίζονται πια τα λιβάδια με άνθη,

ούτε γλυκύτητα θα βρίσκεις σε ρόδινες σκιές,

ούτε τα πράσινα μπουμπούκια στα κλαδιά την άνοιξη,

ούτε τα πουλιά θα χαίρονται να κελαηδούν,

ούτε οι βιολέτες τ' Απριλιού θα ζωγραφίζουν τα δάση,

αν κάποτε χάσω την αγάπη της Σήλιας μου .

Η αγάπη δεν θα κατοικεί στη Γη,

ούτε οι ερωτευμένοι θα αγαπούν με την ψυχή τους

κι η χαρά στον παράδεισο δεν θα κατοικεί,

Ούτε ο πόνος τις φτωχές ψυχές στην κόλαση θα βασανίζει 

Ο ζοφερός θάνατος δεν θα φαντάζει πιο φρικτός,

αν χάσω τη φωτεινή αγάπη της Σήλιας"

Με περιγραφικό χαρακτήρα, τρυφερή, ευγενική, παρά το ζοφερό περιεχόμενο του ποιητικού κειμένου, η άρια αποτελεί εμβληματικό δείγμα έκφρασης, δείγμα της κομψής, ασματικής γραφής του Lanier.
(Πολλοί αναλυτές θεωρούν πως ο ποιητής με το όνομα Σήλια αναφέρεται στην Αγία Καικιλία(Σεσίλια).

Nicholas Lanier: "No more shall meads":